Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xırmandalı — Azərbaycan Respublikasının Masallı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Xırmandalı | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Masallı rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 4150 (2009) nəfər |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | AZ4421 |
| | |
Toponimikası
Yaşayış məntəqəsinin adı türkdilli xırmandalı tayfasının adı ilə bağlıdır. Mənbələrdə harmandalu/xarmandalu/xərbəndəlu/xudabəndəlu kimi qeydə alınan xırmandalıların adı bayat tayfasının tərkibində çəkilir və Səfəvilər dövlətinin siyasi həyatında mühüm rol oynadıqları göstərilir. Bu tayfanın adına İran və İraq toponimiyasında da rast gəlmək mümkündür. Qubalı Fətəli xan dövründə (1758-1789) xırmandalıların bir hissəsi Cənubi Azərbaycanın Ərdəbil əyalətindən köçüb Quba xanlığının Müşkür və Şabran mahallarına gəlmişlər. Füzuli rayonundakı Mandılı oykonimi də Xırmandalı adının təhrif olunmuş formasıdır.
Əhalisi
Əhalisi 5700 nəfərdir.
Coğrafiyası və iqlimi
Azərbaycan Respublikasının cənub zonasında yerləşən Xırmandalı kəndi Masallı rayonunun şimali-şərq hissəsində yerləşir. Kənd Cəlilabad və Neftçala rayonları ilə həmsərhəddir. Xırmandalı kəndinin iqliminin formalaşmasında Xəzər dənizinin və Talış dağlarının böyük rolu vardır. Xırmandalı kəndinin yayı quraq keçən mülayim -isti iqlimin təsiri altında, qışı isə yumşaq iqlimə malikdir. Cənub -şərqdən və cənubdan daxil olan "Gilavar" qış aylarında havanın mülayimləşməsinə (yumşaq), yayda isə istiliyin və nəmliyin artmasına səbəb olur. Xırmandalı kəndi dəniz səviyyəsindən 10-15 metr aşağıda yerləşir.[]
Tarixi
Kəndin adı Oğuz tayfasının Şamlu qoluna mənsub olan bu Xırmandalı tayfasının adından götürülmüşdür. Xırmandalıların bir hissəsi XVIII əsrın 60-70-cı illərində Xəzər dənizinin sahilində-balıq və quş ovu, həm də əkin əkmək, heyvan saxlamaq üçün əlverişli imkanlari olan ərazidə Xırmandalı kəndının əsasını qoyurlar. Kəndin ilk sakinlərindən biri Kələntər Hüseyn olmuşdur. Kənddə təqribən 1860-1917-ci illərdə Bakı milyonçusu D.L. Mayılova məxsus balıq emalı və satışı şırkəti fəaliyyət göstərmişdir. 1918-cı ildə Muğan kəndlərinə hücum edən rus-erməni birləşmələri Xırmandalı kəndində dinc əhaliyə qarşı qırğinlar törətmişdir. 1918-1919-cu ilin avqust ayına kimi Muğan Sovet Respublikası qurulmuşdur. 1974-cü ildə kəndin ərazisindən Azərbaycan Atabəylər dövləti (1136-1225) dövründə zərb edilmiş pul dəfinəsi aşkar edilmişdir.
Müharibə
- 1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsındə iştirak edənlər: 152 nəfər. həlak olan və itkin düşənlər: 73 nəfər.
- I Qarabağ müharibəsində şəhid olmuşdur: Abbasov Fidail Abbas oğlu, Qasımov Rüstəm Qənimət oğlu, Qəmbərov Saiq Şahəli oğlu, Ələsgərov Zaur Əsgər oğlu, Məmmədov Xıdır Məmmədqulu oğlu və Səfərov Abas Ərəstun oğlu
- II Qarabağ müharibəsində 86 nəfər könüllü iştirak etmişdir.
- II Qarabağ müharibəsindən şəhid olmuşdur: Abbasov Ruslan Hikmət oğlu
- Antiterror əməliyyatı şəhidi: Baş leytenant Yusifli Şəmistan Şükran oğlu
İnfrastrukturu
XX əsrin əvvəllərinə qədər kənddə məktəb olmasa da,savadlı adamları var idi.Kəndin imkanlı adamlari oğlan uşaqlarını din xadimlərinin yanına qoyur,fərdi üsulla təhsil almalarına şərait yaradırdilar.Xırmandalı kəndində ilk ibtidai məktəb 1920-ci ildə açılmışdır. Kənd sakin Yadulla Şirin oğlunun evinin 1-ci mərtəbəsində 10 uşaqdan ibarət bir sinif təşkil olunmuşdur. Məktəbdə ilk müəllim Astara rayonunun Pensər kəndindən gəlmiş Baldadaş Dadaşov olmuşdur.1923-cü ildə isə Xırmandalı kəndındə yeni məktəb təşkil olunmuşdur. Məktəb binası kimi kəndin xeyırxah adamlarından olan Abuzər Məşədi Abbas oğlunun(1879-1929)evindən istifadə olunmuşdur.Bu ibtidai məktəb1930-cu ildə 7 illik, 1950-ci ildə orta məktəbə çevrilmişdir.1975-ci ildə yeni tipli orta məktəb binası tikilib istifadəyə verilmişdir.Həmçinin bu kəndin xeyirxahlarından biri də Böyük Vətən müharibəsinin aktiv iştirakçısı ziyalı və alicənab Fərzəliyev Abı Şahverdi oğlu olmuşdur.Fərzəliyev Abı Xırmandalı,Hacıtəpə və Ərəb kəndlərinin keçmiş selpo müdiri və kolxoz sədri olmuşdur.O dövrdə o kəndin təsərrüfatını rayonda qabaqcıllar səviyyəsinə gətirmişdir.
Pedoqoji elmlər namizədi Əsgər Zahidov, yazıçı-jurnalist Nurəddin Ədiloğlu (Muğanlı),filologiya elmləri doktoru Füzuli Bayat,kimya elmləri namizədi Rakif Qasımov,tarix üzrə fəlsəfə doktoru Mürvət Abbasov,kimya elmlər namizədi Ağaşirin Qulıyev, şair Arif Fərzəli və b.Xırmandalının tanınmış ziyalılarındandır.
Bakıda neçə-neçə yaraşıqlı bınaların tikintisinə rəhbərlik etmiş Sosialist Əməyi Qəhrəmanı,Əməkdar İnşaatçı Haçı Mir Məhəmməd Hüseynov Xırmandalı kəndındə anadan olmuşdur.
Kənddə Xırmandalı Ərazi nümayəndəliyinin binası, Xırmandalı Bələdiyyəsi binası, 2 məscid, 2 orta məktəb, Tibb məntəqəsi, Poçt, ATS, Mədəniyyət evi, Kitabxana binası,Muzey fəaliyyət göstər.[]
Həmçinin bax
Mənbə
- Don Juan of Persia, a Shiàh Catholic, 1560—1604 By Juan (de Persia), Guy Le Strange
- Z.Bünyadov Azərbaycan Atabəyləri dövləti(1136-1225)Bakı 2007
- Mürvət Abbasov Xırmandalı faciəsi --"Cənub xəbərləri" qəzeti, 13 mart 2013-cü il
İstinadlar
- Azərpoçt. "İndekslər" (az.). www.azerpost.az. 2016-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-19.
- Azərbaycan Respublikasının inzibati - erazi bölgüsü. Məlumat toplusu. Bakı - 2013. 488 səh.
- Xırmandalı (Masallı) // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. I cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. səh. 247. ISBN .
- Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması 2009-cu il. I cild. Bakı - 2010.
 | Masallı rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xirmandali Xirmandali Azerbaycan Respublikasinin Masalli rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Xirmandali39 09 43 sm e 48 43 03 s u Olke AzerbaycanRayon Masalli rayonuTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 4150 2009 neferReqemsal identifikatorlarPoct indeksi AZ4421Xeriteni goster gizle XirmandaliToponimikasiYasayis menteqesinin adi turkdilli xirmandali tayfasinin adi ile baglidir Menbelerde harmandalu xarmandalu xerbendelu xudabendelu kimi qeyde alinan xirmandalilarin adi bayat tayfasinin terkibinde cekilir ve Sefeviler dovletinin siyasi heyatinda muhum rol oynadiqlari gosterilir Bu tayfanin adina Iran ve Iraq toponimiyasinda da rast gelmek mumkundur Qubali Feteli xan dovrunde 1758 1789 xirmandalilarin bir hissesi Cenubi Azerbaycanin Erdebil eyaletinden kocub Quba xanliginin Muskur ve Sabran mahallarina gelmisler Fuzuli rayonundaki Mandili oykonimi de Xirmandali adinin tehrif olunmus formasidir EhalisiEhalisi 5700 neferdir Cografiyasi ve iqlimiAzerbaycan Respublikasinin cenub zonasinda yerlesen Xirmandali kendi Masalli rayonunun simali serq hissesinde yerlesir Kend Celilabad ve Neftcala rayonlari ile hemserheddir Xirmandali kendinin iqliminin formalasmasinda Xezer denizinin ve Talis daglarinin boyuk rolu vardir Xirmandali kendinin yayi quraq kecen mulayim isti iqlimin tesiri altinda qisi ise yumsaq iqlime malikdir Cenub serqden ve cenubdan daxil olan Gilavar qis aylarinda havanin mulayimlesmesine yumsaq yayda ise istiliyin ve nemliyin artmasina sebeb olur Xirmandali kendi deniz seviyyesinden 10 15 metr asagida yerlesir menbe gosterin TarixiKendin adi Oguz tayfasinin Samlu qoluna mensub olan bu Xirmandali tayfasinin adindan goturulmusdur Xirmandalilarin bir hissesi XVIII esrin 60 70 ci illerinde Xezer denizinin sahilinde baliq ve qus ovu hem de ekin ekmek heyvan saxlamaq ucun elverisli imkanlari olan erazide Xirmandali kendinin esasini qoyurlar Kendin ilk sakinlerinden biri Kelenter Huseyn olmusdur Kendde teqriben 1860 1917 ci illerde Baki milyoncusu D L Mayilova mexsus baliq emali ve satisi sirketi fealiyyet gostermisdir 1918 ci ilde Mugan kendlerine hucum eden rus ermeni birlesmeleri Xirmandali kendinde dinc ehaliye qarsi qirginlar toretmisdir 1918 1919 cu ilin avqust ayina kimi Mugan Sovet Respublikasi qurulmusdur 1974 cu ilde kendin erazisinden Azerbaycan Atabeyler dovleti 1136 1225 dovrunde zerb edilmis pul definesi askar edilmisdir Muharibe 1941 1945 ci iller Boyuk Veten muharibesinde istirak edenler 152 nefer helak olan ve itkin dusenler 73 nefer I Qarabag muharibesinde sehid olmusdur Abbasov Fidail Abbas oglu Qasimov Rustem Qenimet oglu Qemberov Saiq Saheli oglu Elesgerov Zaur Esger oglu Memmedov Xidir Memmedqulu oglu ve Seferov Abas Erestun oglu II Qarabag muharibesinde 86 nefer konullu istirak etmisdir II Qarabag muharibesinden sehid olmusdur Abbasov Ruslan Hikmet oglu Antiterror emeliyyati sehidi Bas leytenant Yusifli Semistan Sukran ogluInfrastrukturuXX esrin evvellerine qeder kendde mekteb olmasa da savadli adamlari var idi Kendin imkanli adamlari oglan usaqlarini din xadimlerinin yanina qoyur ferdi usulla tehsil almalarina serait yaradirdilar Xirmandali kendinde ilk ibtidai mekteb 1920 ci ilde acilmisdir Kend sakin Yadulla Sirin oglunun evinin 1 ci mertebesinde 10 usaqdan ibaret bir sinif teskil olunmusdur Mektebde ilk muellim Astara rayonunun Penser kendinden gelmis Baldadas Dadasov olmusdur 1923 cu ilde ise Xirmandali kendinde yeni mekteb teskil olunmusdur Mekteb binasi kimi kendin xeyirxah adamlarindan olan Abuzer Mesedi Abbas oglunun 1879 1929 evinden istifade olunmusdur Bu ibtidai mekteb1930 cu ilde 7 illik 1950 ci ilde orta mektebe cevrilmisdir 1975 ci ilde yeni tipli orta mekteb binasi tikilib istifadeye verilmisdir Hemcinin bu kendin xeyirxahlarindan biri de Boyuk Veten muharibesinin aktiv istirakcisi ziyali ve alicenab Ferzeliyev Abi Sahverdi oglu olmusdur Ferzeliyev Abi Xirmandali Hacitepe ve Ereb kendlerinin kecmis selpo mudiri ve kolxoz sedri olmusdur O dovrde o kendin teserrufatini rayonda qabaqcillar seviyyesine getirmisdir Pedoqoji elmler namizedi Esger Zahidov yazici jurnalist Nureddin Ediloglu Muganli filologiya elmleri doktoru Fuzuli Bayat kimya elmleri namizedi Rakif Qasimov tarix uzre felsefe doktoru Murvet Abbasov kimya elmler namizedi Agasirin Quliyev sair Arif Ferzeli ve b Xirmandalinin taninmis ziyalilarindandir Bakida nece nece yarasiqli binalarin tikintisine rehberlik etmis Sosialist Emeyi Qehremani Emekdar Insaatci Haci Mir Mehemmed Huseynov Xirmandali kendinde anadan olmusdur Kendde Xirmandali Erazi numayendeliyinin binasi Xirmandali Belediyyesi binasi 2 mescid 2 orta mekteb Tibb menteqesi Poct ATS Medeniyyet evi Kitabxana binasi Muzey fealiyyet goster menbe gosterin Hemcinin baxJindi Kincivo MonidigahMenbeDon Juan of Persia a Shiah Catholic 1560 1604 By Juan de Persia Guy Le Strange Z Bunyadov Azerbaycan Atabeyleri dovleti 1136 1225 Baki 2007 Murvet Abbasov Xirmandali faciesi Cenub xeberleri qezeti 13 mart 2013 cu ilIstinadlarAzerpoct Indeksler az www azerpost az 2016 04 19 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 19 Azerbaycan Respublikasinin inzibati erazi bolgusu Melumat toplusu Baki 2013 488 seh Xirmandali Masalli Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti I cild Baki Serq Qerb 2007 seh 247 ISBN 978 9952 34 155 3 Azerbaycan Respublikasi ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 cu il I cild Baki 2010 Masalli rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin