Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xunzax (avar. Хунзахъ) — Dağıstan Respublikası, Xunzax rayonu ərazisində yerləşən kənd. İnzibati cəhətdən Xunzax rayonunun və Xunzax kənd sovetliyinin mərkəzidir. Levaşi kənd inzibati vahidliyinin yeganə yaşayış məntəqəsidir. Avar Sərir dövləti, Avar Xanlığı və Avar dairəsinin mərkəzi olmuşdur.
| Xunzax | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 368260 |
| Digər | |
| khunzakh.ru | |
| | |
Əhalisi 4,2 min nəfərdir (2010). Kənd əhalisinin böyük əksəriyyətini avarlar təşkil edir.
Etimologiya
Elmi dünyada kəndin adının mənşəyi ilə bağlı fikir birliyi yoxdur, bu səbəbdən fərqli, bir-birinə ziddiyyətli versiyalar mövcuddur:
XI əsr gürcü tarixçisi Leonti Mroveli kəndin Nuh peyğənbərin nəslindən olan Xunzax tərəfindən salındığı bildirir. O, köçərilərin təzyiqindən dağlıq əraziyə köç etmək məcburiyyətində qalmış və burada bir şəhər salmışdır. öz adını isə bu yaşayış məntəqəsinə vermişdir.
Xunzax bir neçə dəfə dağılmış və yenidən qurulmuşdur. Buna görə bəziləri hesab edir ki, Xunzax adı “Xun bax” (Avar dilindən tərcümədə “öldü və yenidən doğuldu”) ifadəsindən yarana bilər.
Digər versiyaya görə isə bu toponim Xanbazax sözündən meydana gəlmişdir. Belə ki, Xunzax Avar xanlarının mərkəzi iqamətgahı olmuşdur.
İstisna edilmir ki, Xunzaxın adı onun meydana gəldiyi yerin adından ortaya çıxmışdır. Avarlarda buna bənzər nümunələr çoxdur.
Coğrafiya
Coğrafi yerləşmə
Xunzax yaylası Dağıstanın mərkəzində, Mahaçqala şəhərindən 140 km məsafədə yerləşir. Yayla 1700–2000 m dəniz səvityyəsindən yuxarıda yerləşir. Qatı süxurlardan, qismən bərk əhəng daşlarından ibarətdir. Sıdırımlı, bəzi yerlərdə on və hətta yüzlərlə metr dik kənarları vardır. Xunzax yaylası respublikanın bütün yaylalarına nisbətdə daha geniş ərazini əhatə edir. Yayla 25 km uzunluğa, 8–10 km enə malikdir. Ümumulukdə yayla 250 km² ərazini əhatə edir. Relyef quruluşuna görə, Xunzax yaylası kiçik təpələrdən və yarğanlardan ibarət meylli düzənlikdir. Xunzax yaylası Sulak hövzəsinə aiddir.
Xunzaxdan digər yaşayış məntəqələrinə yol ilə məsafə.
| Şəhər/kənd | məsafə, km | |
|---|---|---|
| 1 | Mahaçqala | 140 |
| 2 | Dərbənd | 195 |
| 3 | Buynaksk | 90 |
| 4 | İzberbaş | 146 |
İqlimi
Xunzax yaylasının iqlim şəraiti Qunibdən daha sərtdir. Buradakı orta illik temperatur +6,6 °C, illik yağıntının miqdarı 532 mm təşkil etdiyi halda, Yuxarı Qunibdə isə demək olar ki, eyni hündürlükdə orta illik temperatur +8.1 °C, illik yağıntının miqdarı isə 507 mm təşkil edir. Xunzax üçün güclü küləklər xarakterikdir. Küləklərin gücü bəzən 8 bala çatır. Xunzax yaylasındakı iqlimin xüsusiyyəti açıq bir ərazidə yerləşməsi və demək olar ki, hər tərəfdən hava kütlələrinin nüfuz etməsi ilə izah olunur.
Tarix
Xunzax Avar xanlığının mərkəzi olmuşdur. 1837-ci ildə rus qoşunları tərəfindən işğal edilmişdir.. 1843-cü ildə Şeyx Şamilin nəzarətinə keçir. 1859-cu ildə isə yenidən ruslar tərəfindən ələ keçirilir. 1864-69-cu illərdə hərbi istinadgah inşa edilmişdir. 1864—1928-ci illərdə avar dairəsinin mərkəzi olur.
Tanınmış şəxsiyyətləri
Rəsul Həmzətov (1923-2003) - Avar şairi, nəsr yazıçısı, publisist; sovet, rus ictimaiyyi və siyasi xadimi, tərcüməçi.
Məsləmə ibn Əbdülmalik — şeyx, avarlar arasında islamı yayan, Xunzaxda dəfn olunmuşdur.
IV Ümmə xan — avar xanı.
IV Muhammed nusal — avar xanı.
Maqsud Əlixanov Avarski — çar generalı, Mərv mahalının başçısı və Tiflis valisi.
Kaytmaz Alixanov — polkovnik.
Hacı Murad — Lev Tolstoyun baş qəhrəmanıdır.
Zaqidat Maqomedbekov (1920—1999) — Dağıstanşunas.
Zaid Hacıyev (1898—1971) — avar şairi, Dağıstan MSSR Xalq şairi.
Əlixan Hüseynov (1814—?) — Şamilin müridi, sonradan çar qoşunlarının general-mayoru.
Ömər ibn əbd-Assalam əd-Dağıstani (1759—1792) — Mədinədə yaşayan dini xafim, şair.
Əbubəkr ibn Abdusalyam Dağıstani — mədinədə yaşayan hənəfi məzhəbinə görə məşhur din xadimi.
Osman ibn Əbdussəlam ibn Əbubəkra ibn Əbdusalyam Dağıstani — Mədinədə hənəfi məzhəbinin müftisi.
İstinadlar
- "Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более" (XLSX) (rus). 2022-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-01..
- [Я. И. Костенецкий Аварская экспедиция 1837 г. // «Современник» 1850 г., кн. 10—12 (отдельное издание: Записки об Аварской экспедиции 2019-08-05 at the Wayback Machine СПб., 1851)
Mənbə
- Khunzakh.ru — Сайт Хунзахского района
- Сайт Хунзахского района
- Топографическая карта K-38-58. Хунзах
- Неофициальный сайт села Хунзах
- в Медине.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xunzax avar Hunzah Dagistan Respublikasi Xunzax rayonu erazisinde yerlesen kend Inzibati cehetden Xunzax rayonunun ve Xunzax kend sovetliyinin merkezidir Levasi kend inzibati vahidliyinin yegane yasayis menteqesidir Avar Serir dovleti Avar Xanligi ve Avar dairesinin merkezi olmusdur Xunzax42 33 sm e 46 45 s u Olke RusiyaEhalisiEhalisi 4 143 nef 2021 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 368260Digerkhunzakh ruXeriteni goster gizle Xunzax Ehalisi 4 2 min neferdir 2010 Kend ehalisinin boyuk ekseriyyetini avarlar teskil edir EtimologiyaElmi dunyada kendin adinin menseyi ile bagli fikir birliyi yoxdur bu sebebden ferqli bir birine ziddiyyetli versiyalar movcuddur XI esr gurcu tarixcisi Leonti Mroveli kendin Nuh peygenberin neslinden olan Xunzax terefinden salindigi bildirir O kocerilerin tezyiqinden dagliq eraziye koc etmek mecburiyyetinde qalmis ve burada bir seher salmisdir oz adini ise bu yasayis menteqesine vermisdir Xunzax bir nece defe dagilmis ve yeniden qurulmusdur Buna gore bezileri hesab edir ki Xunzax adi Xun bax Avar dilinden tercumede oldu ve yeniden doguldu ifadesinden yarana biler Diger versiyaya gore ise bu toponim Xanbazax sozunden meydana gelmisdir Bele ki Xunzax Avar xanlarinin merkezi iqametgahi olmusdur Istisna edilmir ki Xunzaxin adi onun meydana geldiyi yerin adindan ortaya cixmisdir Avarlarda buna benzer numuneler coxdur CografiyaCografi yerlesme Xunzax yaylasi Dagistanin merkezinde Mahacqala seherinden 140 km mesafede yerlesir Yayla 1700 2000 m deniz sevityyesinden yuxarida yerlesir Qati suxurlardan qismen berk eheng daslarindan ibaretdir Sidirimli bezi yerlerde on ve hetta yuzlerle metr dik kenarlari vardir Xunzax yaylasi respublikanin butun yaylalarina nisbetde daha genis erazini ehate edir Yayla 25 km uzunluga 8 10 km ene malikdir Umumulukde yayla 250 km erazini ehate edir Relyef qurulusuna gore Xunzax yaylasi kicik tepelerden ve yarganlardan ibaret meylli duzenlikdir Xunzax yaylasi Sulak hovzesine aiddir Xunzaxdan diger yasayis menteqelerine yol ile mesafe Seher kend mesafe km1 Mahacqala 1402 Derbend 1953 Buynaksk 904 Izberbas 146Iqlimi Xunzax yaylasinin iqlim seraiti Qunibden daha sertdir Buradaki orta illik temperatur 6 6 C illik yagintinin miqdari 532 mm teskil etdiyi halda Yuxari Qunibde ise demek olar ki eyni hundurlukde orta illik temperatur 8 1 C illik yagintinin miqdari ise 507 mm teskil edir Xunzax ucun guclu kulekler xarakterikdir Kuleklerin gucu bezen 8 bala catir Xunzax yaylasindaki iqlimin xususiyyeti aciq bir erazide yerlesmesi ve demek olar ki her terefden hava kutlelerinin nufuz etmesi ile izah olunur TarixXunzax Avar xanliginin merkezi olmusdur 1837 ci ilde rus qosunlari terefinden isgal edilmisdir 1843 cu ilde Seyx Samilin nezaretine kecir 1859 cu ilde ise yeniden ruslar terefinden ele kecirilir 1864 69 cu illerde herbi istinadgah insa edilmisdir 1864 1928 ci illerde avar dairesinin merkezi olur Taninmis sexsiyyetleriResul Hemzetov 1923 2003 Avar sairi nesr yazicisi publisist sovet rus ictimaiyyi ve siyasi xadimi tercumeci Mesleme ibn Ebdulmalik seyx avarlar arasinda islami yayan Xunzaxda defn olunmusdur IV Umme xan avar xani IV Muhammed nusal avar xani Maqsud Elixanov Avarski car generali Merv mahalinin bascisi ve Tiflis valisi Kaytmaz Alixanov polkovnik Haci Murad Lev Tolstoyun bas qehremanidir Zaqidat Maqomedbekov 1920 1999 Dagistansunas Zaid Haciyev 1898 1971 avar sairi Dagistan MSSR Xalq sairi Elixan Huseynov 1814 Samilin muridi sonradan car qosunlarinin general mayoru Omer ibn ebd Assalam ed Dagistani 1759 1792 Medinede yasayan dini xafim sair Ebubekr ibn Abdusalyam Dagistani medinede yasayan henefi mezhebine gore meshur din xadimi Osman ibn Ebdusselam ibn Ebubekra ibn Ebdusalyam Dagistani Medinede henefi mezhebinin muftisi Istinadlar Tablica 5 Chislennost naseleniya Rossii federalnyh okrugov subektov Rossijskoj Federacii gorodskih okrugov municipalnyh rajonov municipalnyh okrugov gorodskih i selskih poselenij gorodskih naselennyh punktov selskih naselennyh punktov s naseleniem 3000 chelovek i bolee XLSX rus 2022 09 01 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 01 Ya I Kosteneckij Avarskaya ekspediciya 1837 g Sovremennik 1850 g kn 10 12 otdelnoe izdanie Zapiski ob Avarskoj ekspedicii 2019 08 05 at the Wayback Machine SPb 1851 MenbeKhunzakh ru Sajt Hunzahskogo rajona Sajt Hunzahskogo rajona Topograficheskaya karta K 38 58 Hunzah Neoficialnyj sajt sela Hunzah v Medine