Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xoşhal xan Xəttak(1613 – 25 fevral 1689; puşt. خوشحال خان خټک), bəzən belə də yazılır: Xushāl Bābā (puşt. خوشحال بابا), )— puştun əsilli əfqan şairi.
| Xoşhal xan Xəttak | |
|---|---|
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Pəncab, Hindistan |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Kabil |
| Fəaliyyəti | Şair, |
| Əsərlərinin dili | fars, urdu |
| Janr | Şeir |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Xoşhal xan Xəttak 1613-cü ildə ulu babası Məlik Akuray tərəfindən Pəncab bölgəsində qurulan Akurə şəhərində doğuldu. Baburlu dövlətinin xidmətində olan Məlik Akuray Pəştu qəbilələrindən Xəttakin rəisiydi. Əkbər şah (1556-1605) tərəfindən Attoktan Peşavərə gedən yolun vergisini toplamaqla vəzifədar olaraq göndərilmişti. Xoşhalin atası Şahbaz xan və babası Yəhya xan, Sultan Cahangir şah və Sultan Şahcahanın xidmətində idilər. Xoşhal, gəncliğində atasıyla birlikdə asi qəbilələrə qarşı girişilən savaşlara qatıldı. Atası bir savaşda öldürülüncə “xan” ünvanı ilə onun yerinə keçdi, 1641-ci ildə Xəttak qəbiləsinin rəisi oldu. 1645-ci ildə zabit olaraq qatıldığı Bəlx və Bədəxşan savaşlarında göstərdiyi yararlılıklardan ötürü Şahcahan tərəfindən mükafatlandırıldı.
Əkbər şah zamanından Övrəngzeyb dönəminə (1658-1707) qədər Baburlu hökmdarlarına xidmət edən və bu xidmətləri qarşılığında böyük ödüllərə nail olan Xəttak qəbiləsinin taleyi bu son hükümdar dönəmində tərsinə döndü. Xoşhal xanın, Baburlu hökmdarları ilə araları yaxşı olmayan qəbilələrlə uzlaşma yoluna getməsi, ayrıca sarayda onun haqqında çıxan dedi-kodular Övrəngzeybi qızdırdı. Övrəngzeyb, öncə ailənin Əkbər şah zamanından bəri yığdıqları yol vergisindən onu məhrum etdi. Ardından Kabil valisi və onun Peşavərdəki təmsilçisinin düzənlədiyi bir planla tutuklanaraq Dehliyə göndərildi (1664).
İki l sonra Baburlu hökmdarlarına sadiq qalması şərtiylə məmləkətinə dönməsinə izin verilən Xoşhal burada bölgə valisi II Məhəbbət xanla yaxşı ilişkilər qurdu. Onun başqa bir bölgəyə təyin edilməsini fürsət bilərək Baburlu hakimiyətinə qarşı olan qəbilələri birləşdirmək üzərə fəaliyət göstərməyə başladı. ən güclü qəbiləsi Afridilərlə anlaşaraq Övrəngzibə bağlı qəbilələrdən Benqeşlərə qarşı hərəkətə keçdi və onları yendi. Ancaq 1674-cü ildə Övrəngzibin bu gün Pakistan sınırları içində olan Həsənabdal qəsəbəsinə gələrək başlatdığı əsgəri hərəkat sonucu müxalif qəbilələrin müqaviməti qırıldı. Xoşhal xan bunun üzərinə oğlu Əşrəf xan lehinə qəbilə rəisliyindən çəkildi. Övrəngzibin yanında yər alan digər oğlu Bəhram xan onunla savaşa girişincə dağlıq bölgələrə sığınmaq məcburiyyətində qaldı. Xoşhal xan son günlərini Afridilər arasında keçirdi.
Xoşhal xan Xəttak 1689-cu ildə ölüncə vəsiyəti üzərinə Akurənin təxminən 6 km. qərbində ıssız dağlıq bir yerə dəfn edildi. Onun bu son istəyi Pakistanın milli şairi Məhəmməd İqbalin şeirlərində əks olunmuşdur.
Əsərləri
Xoşhalin şiirləri Əvrəngzibə karşı savaşan Patanların güç kaynağı olmuştur. Pəştuca və Farsça yazan Xoşhalin şiirləri kahramanlık, dindarlık, tasavvuf, vatan səvərlik, ahlak və aşk konusundadır. Ruhi mahlasıyla yazdığı Farsça şiirləri İran ədəbiyatının səbk-i Hindi üslubunda yazılmış ən iyi örnəkləridir. Pəştu ədəbiyatının öndə gələn simalarından sayılan Xoşhalə atfədilən 100ü aşkın əsərdən başlıcaları şunlardır: 1. Divan. 16.000 bəyittən ibarət olup Pəştuca və Farsça şiirlərini içərir (Pəşavər 1869; Huti 1928). Bu şiirlər Külliyyat adıyla Abdülhay Habibi-i Kandəhari (Kandəhar 1938) və Dost Muhamməd Kamil tarafından da nəşrədilmiştir (Pəşavər 1952). 2. Fažlnamə. Pəştuca dini bir məsnəvidir (Kabil 1952). 3. Baznamə. Pəştuca yazılan bu əsərdə doğanla yapılan avcılık anlatılmaktadır (Kabil 1953). 4. Dəstarnamə. Şairin içtimai, siyasi və ahlaki konularla ilgili düşüncələrini içərir (Kabil 1966). 5. Ŧıbnamə. Halk sağlığına dair bir əsərdir (Pəşavər 1985). Kaynaklarda Sivatnamə, Ĥabsnamə (Fıraķnamə), Fərruħnamə adlı manzum; Bəyaž və Hidayə (Ayinə) adlı mənsur əsərlər də Xoşhalə nisbət ədilmiştir (UDMİ, IX, 52).
Xoşhal Xanın bazı şiirləri Əvəlyn Howəll və Olaf Caroə (Thə Poəms of Khushal Kxan Khutak with Ənglish Vərsion a Sələction, Pəshāwar 1963) ilə D. N. Mac Kənziə (Poəms from thə Divān of Khūshāl Khān Khattak, London 1965) tarafından İngilizcəyə çəvrilmiştir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xoshal xan Xettak 1613 25 fevral 1689 pust خوشحال خان خټک bezen bele de yazilir Xushal Baba pust خوشحال بابا pustun esilli efqan sairi Xoshal xan XettakDogum tarixi 1613Dogum yeri Pencab HindistanVefat tarixi 26 fevral 1689Vefat yeri KabilFealiyyeti Sair Eserlerinin dili fars urduJanr Seir Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiXoshal xan Xettak 1613 cu ilde ulu babasi Melik Akuray terefinden Pencab bolgesinde qurulan Akure seherinde doguldu Baburlu dovletinin xidmetinde olan Melik Akuray Pestu qebilelerinden Xettakin reisiydi Ekber sah 1556 1605 terefinden Attoktan Pesavere geden yolun vergisini toplamaqla vezifedar olaraq gonderilmisti Xoshalin atasi Sahbaz xan ve babasi Yehya xan Sultan Cahangir sah ve Sultan Sahcahanin xidmetinde idiler Xoshal gencliginde atasiyla birlikde asi qebilelere qarsi girisilen savaslara qatildi Atasi bir savasda oldurulunce xan unvani ile onun yerine kecdi 1641 ci ilde Xettak qebilesinin reisi oldu 1645 ci ilde zabit olaraq qatildigi Belx ve Bedexsan savaslarinda gosterdiyi yararliliklardan oturu Sahcahan terefinden mukafatlandirildi Ekber sah zamanindan Ovrengzeyb donemine 1658 1707 qeder Baburlu hokmdarlarina xidmet eden ve bu xidmetleri qarsiliginda boyuk odullere nail olan Xettak qebilesinin taleyi bu son hukumdar doneminde tersine dondu Xoshal xanin Baburlu hokmdarlari ile aralari yaxsi olmayan qebilelerle uzlasma yoluna getmesi ayrica sarayda onun haqqinda cixan dedi kodular Ovrengzeybi qizdirdi Ovrengzeyb once ailenin Ekber sah zamanindan beri yigdiqlari yol vergisinden onu mehrum etdi Ardindan Kabil valisi ve onun Pesaverdeki temsilcisinin duzenlediyi bir planla tutuklanaraq Dehliye gonderildi 1664 Iki l sonra Baburlu hokmdarlarina sadiq qalmasi sertiyle memleketine donmesine izin verilen Xoshal burada bolge valisi II Mehebbet xanla yaxsi iliskiler qurdu Onun basqa bir bolgeye teyin edilmesini furset bilerek Baburlu hakimiyetine qarsi olan qebileleri birlesdirmek uzere fealiyet gostermeye basladi en guclu qebilesi Afridilerle anlasaraq Ovrengzibe bagli qebilelerden Benqeslere qarsi herekete kecdi ve onlari yendi Ancaq 1674 cu ilde Ovrengzibin bu gun Pakistan sinirlari icinde olan Hesenabdal qesebesine gelerek baslatdigi esgeri herekat sonucu muxalif qebilelerin muqavimeti qirildi Xoshal xan bunun uzerine oglu Esref xan lehine qebile reisliyinden cekildi Ovrengzibin yaninda yer alan diger oglu Behram xan onunla savasa girisince dagliq bolgelere siginmaq mecburiyyetinde qaldi Xoshal xan son gunlerini Afridiler arasinda kecirdi Xoshal xan Xettak 1689 cu ilde olunce vesiyeti uzerine Akurenin texminen 6 km qerbinde issiz dagliq bir yere defn edildi Onun bu son isteyi Pakistanin milli sairi Mehemmed Iqbalin seirlerinde eks olunmusdur EserleriXoshalin siirleri Evrengzibe karsi savasan Patanlarin guc kaynagi olmustur Pestuca ve Farsca yazan Xoshalin siirleri kahramanlik dindarlik tasavvuf vatan severlik ahlak ve ask konusundadir Ruhi mahlasiyla yazdigi Farsca siirleri Iran edebiyatinin sebk i Hindi uslubunda yazilmis en iyi ornekleridir Pestu edebiyatinin onde gelen simalarindan sayilan Xoshale atfedilen 100u askin eserden baslicalari sunlardir 1 Divan 16 000 beyitten ibaret olup Pestuca ve Farsca siirlerini icerir Pesaver 1869 Huti 1928 Bu siirler Kulliyyat adiyla Abdulhay Habibi i Kandehari Kandehar 1938 ve Dost Muhammed Kamil tarafindan da nesredilmistir Pesaver 1952 2 Fazlname Pestuca dini bir mesnevidir Kabil 1952 3 Bazname Pestuca yazilan bu eserde doganla yapilan avcilik anlatilmaktadir Kabil 1953 4 Destarname Sairin ictimai siyasi ve ahlaki konularla ilgili dusuncelerini icerir Kabil 1966 5 Ŧibname Halk sagligina dair bir eserdir Pesaver 1985 Kaynaklarda Sivatname Ĥabsname Firakname Ferruħname adli manzum Beyaz ve Hidaye Ayine adli mensur eserler de Xoshale nisbet edilmistir UDMI IX 52 Xoshal Xanin bazi siirleri Evelyn Howell ve Olaf Caroe The Poems of Khushal Kxan Khutak with English Version a Selection Peshawar 1963 ile D N Mac Kenzie Poems from the Divan of Khushal Khan Khattak London 1965 tarafindan Ingilizceye cevrilmistir