Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sultan Cahangir (30 avqust 1569, Fatehpur-Sikri – 28 oktyabr 1627) — Böyük Moğol imperiyasının dördüncü imperatoru (1605—1627).
| Sultan Cahangir | |
|---|---|
| fars. نورالدین جهانگیر | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 30 avqust 1569 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 oktyabr 1627(58 yaşında) |
| Fəaliyyəti | rəssam, monarx |
| Atası | Böyük Əkbər |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Teymurilər |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əkbər Şahin oğlu idi, onun əsl adı Səlim idi. Gənc yaşda atası Ekber tərəfindən taxta elan edildi. Amma 1599-cu ildə prezident sarayında olduğu zaman taxtına getmək istədikdən sonra o torpaqdan qovulmuşdu. Onu doğru yola gətirmək istəyən Ebulfazlı öldürdü. Atası ölüm yatağında onu təqib edəcəyini təsdiqlədi. 1605-ci ildə atasının ölümü ilə Selim "Cihangir" (Fars: dünyanın hökmranlığı) adı altında taxtına gəldi.
1569-cu ildə anadan olan Selim, atasının ölümündən sonra 1605-ci ildə "Nüreddîn Cihangir" adı ilə taxta gəldi. Lakin oğlu Hüsrev Sinclərin ətrafında toplaşaraq Punjabda üsyan etdi. Cihangir Şah Cullandar çayının kənarında qırıldı. Əsir oğlu Hüsrev Burhanpur'a sürgünə göndərdi. Hüsrev 1622-ci ildə orada öldü.
Cihangir Şahın hakimiyyətinin son illərində narahatlıq keçdi. Həyat yoldaşı Nurçiyan və qazi Mehmet Hanin, dövlət işlərinə cəlb edilməsinin sağlamlığını tez-tez pozdu. O, 1627-ci il oktyabrın 28-də Lahor şəhərinə gedərkən iqlimin daha əlverişli olduğu yolda öldü. Cəsəd Ravi çayı yaxınlığında Şah Dəra adlı yerə verildi. Sonra məzarı üstündə böyük bir türbə tikildi.
Ədalətli bir hökmdar Cihangir, alimləri xoşuma gəldi və onlara şöhrət və qonaqpərvərlik verdi. O, müsəlmanlara qarşı atasına ağır təzyiq göstərdi. Lakin, Devilin böyük alimi olan İmam Rəbbani Əhməd Fəxrək Serhandi Qvalar şəhərində məhdudlaşdırılıb. İki ildən sonra səhvini başa düşdükdən və bu böyük alimin həbsxanadan çıxarılmasından sonra Sultan hədiyyə verilməsi üçün 1000 rupi yalvardı. Cihangir Sahahanın yazdığı İmam Rabbani'nin yazıları Mektubat'ın işində mövcuddur.
Cihangir Şah da ictimai işlərə əhəmiyyət verdi. Agra'dan Etek və Bengalada ağaclı yollar, Agra və Lahorda hər üç kilometrlik işarə və sulu göllər tikilmişdir. Konstitusiya-i Cihângirî adı ilə yazdığı xatirələr qiymətli bir işdir.
Ondan sonra oğlu Şihabuddin Məhəmməd taxtını Şah Jihan adı ilə keçdi.
Səlim Cahangir şah iyirmi iki il səltənət sürdü. Adil, ancaq zövq və əyləncə düşkünü bir hökmdar idi. Yadda qalacaq heç bir hərbi uğur qazana bilmədi və Qəndəhar şəhərini Səfəvilərə verdi.Dövlətin irəli getmiş adamları da öz nüfuzlarını artırmaq üçün mübarizə etməkdən başqa bir iş görmədilər.Cahangirin gördüyü ən böyük iş Aqra və Lahor arasında saldığı geniş yol idi. Zəif iradəli bir hökmdar olan Cahangir zamanında saray intriqalarına qadınlar da başladılar.Zəif idarəçiliyinə görə oğulluarı ilə də arası dəydi.
İngilislərin Hindistan ticarətinə əl atmaları və Quceratın Surət limanında tacirlərinin yerləşəcəyi bir baza açmaları da Cahangir zamanına təsadüf edir (1613).İngiltərənin bir körpü kimi istifadə etdiyi bu liman zaman keçdikcə bütün ölkəni ələ keçirməsini təmin etmiş oldu.
Cahangir taxtdan endiriləcəyi bir vaxtda öldü və oğlu Xürrəm şah “Şah Cahan” adı ilə taxta çıxdı (1628).
Hökmdarlığı
O, miras aldığı imperiya dünyanın ən güclü imperiyalarından birinə çevrildi. Ölkə o qədər güclü idi ki, içki və tiryək düşkünü və bağça tutqunu olan imperator, döyüşmək yerinə, özünü zövq və əyləncəyə verə bilirdi.
O, atasının başlatdığı hərbi siyasətini davam etdirdi. [3] Lakin, demək olar ki, heç bir hərbi uğura nail ola bilmədi və iranlılar Qəndəhar şəhərini itirdi. [4] Meyar şəhərində Racput padşahı ilə döyüş 1614-cü ildə böyük qazanclarla başa çatdı. Əkbərin Ahmednagar'a qarşı başlatdığı səfərlər, ordunun və diplomatiyanın də dəstəyiylə zaman zaman şiddətlənərək davam etdi; lakin hücumların böyük hissəsi qüvvətli Abyssinian Melike Amber tərəfindən qurtarıldı. 1613'ten etibarən döyüşməyi, bu mövzuda çox usta olan oğlu Şahzadə Hürrem'i (sonradan Şah Cahan) buraxdı. 1617 və 1621-ci illərdə Hürrem zəfəri qazandı və sülh razılaşmalarını etdi.
Cihangir dövründə, zəif bir hökmdar, qadınlar saraya və intriqaya müdaxilə etməyə başladılar. Onun boş idarə etdiyi üçün oğlu və bacısı açdı. 1611-ci ildə sonra Cahangir, İranlı arvadı Mihrü'n-Nisa (Nur Cahan, Fars: dünyanın işığı) ilə qayınatası İtimadü'd-Devlin və qayınatası Asaf Xanın təsiri altına girdi. Nur Cahan qızı Mümtaz Mahalı Hürrem ilə, qız qardaşını isə Hürrem'in kiçik qardaşı Şəhriyar ilə evləndirdi.
Şəhid Hürrem də daxil olmaqla, bu fraksiya 1622-ci ilə qədər siyasi həyatda dominant idi. Daha sonra, Cihangir gücünün azaldığı illərdə Nur Cahan ilə Şahzadə Hürrem arasında qarşıdurma başladı. Hürrem 1622 və 1625-ci ildə açıq şəkildə qiyam qaldırdı. 1621'den 1627'ye qədər davam edən taxt döyüşlərindən Şahzadə Hürrem (Şah Cahan) qalib çıxdı və bütün rəqiblərini öldürtdü. Şah Cahan qardaşı Şehriyar'ı dəstəkləyən Nur Cahan isə, 1645-ci ildə Lahorda sürgündəykən öldü. 1626-cı ildə Cihangir, Nur Cihan qrupunun bir başqa rəqibi Mehmet Han tərəfindən bastırıldı. Kəşmir və ətrafına duyduğu simpatiya səbəbiylə zamanının böyük bir hissəsini bu bölgəyə ayırdı. Cihangir Kəşmirdən Lahorea gedərkən öldü. Türbə Lahorda.
Rəhbərliyinin ilk illərində məşhur 12 hökmünü çıxararaq taşradaki Kadr hazırlığı sahiblərinin vergi toplamasını qarşısını aldı. Şəhərlərdəki karvansaralar və məscidlər, şəhərlərdəki xəstəxanalar. Öz doğum günündə qırğınları qadağan edir. Miras haqqında yeni bir tənzimləmə gətirdi. Evlərə zorla girişi maneə törətdi; Qulaq və burnun kəsdiyi kimi cinayətkarlar cəzalandırılır. O, dövlətlərin qubernatorları və torpaqların qubernatorları tərəfindən ələ keçirilməsinə mane oldu.
Atası Əkbər Şahın İslam və Hindu dinləri arasındakı ayrılıqları aradan qaldırıb birlik meydana gətirməyi və beləcə ortaq bir dini yol tapmağı və müsəlmanlarla hindliləri kaynaştırmak hədəflədiyi "Din-i İlahi" layihəsini davam etdirdi. Cahangir, Cizvit xalqın qarşısında Müsəlman üləmalar ilə müzakirəyə girişmelerine və öz dinlərini yaymalarına icazə verdi.
Cihangir və sənət
Öz ölkəsində fars mədəniyyətinin inkişafına dəstək verdi. Cihangir səltənəti əsnasında Fars dövlət və mədəniyyət dili olmuşdu. Pers şair, rəssam, heykəlçi və musiqiçilər Aqranı İsfahanın mədəni səviyyəsinə yükseltmişlerdi. Sultan Cihangir'in memarlıq sahəsindəki işləri, digər Babur imparatorlarına görə azdır. Onun dövründə edilən əsərlər arasında Lahorda Moti Məscidi (İnci Cami) ilə hamısına yaxını ağ mərmərdən inşa edilmiş olan, qayınatası İtimadü'd-Devlin üçün Aqrada etdirdiyi türbəsidir. Təbiətə yaxınlığı olan, insan şəxsiyyəti mövzusunda kəskin bir hissə və sənətçi duyarlığına sahib bir insan idi. Bu keyfiyyətlər miniatür sənətinin qorunmasına imkan verdi. Tüzük-i Cahangir (Cihangirname, ös 1683, yay. Haz. S. Əhməd) adlı xatirələrində rəhbərliyinin ilk 17 ilini izah edər. Növbəti iki illik bölmə Mutemed Khan tərəfindən yazılmışdır. Mirzə Məhəmməd xan ölümü və prens döyüşün bir hissəsini əlavə etdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Ərəbcə Vikipediya. 2003.
- Jahangir // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Džahangir // Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (xorv.). 2009.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sultan Cahangir 30 avqust 1569 Fatehpur Sikri 28 oktyabr 1627 Boyuk Mogol imperiyasinin dorduncu imperatoru 1605 1627 Sultan Cahangirfars نورالدین جهانگیر Sexsi melumatlarDogum tarixi 30 avqust 1569Dogum yeri Fatehpur Sikri Boyuk Mogol imperiyasiVefat tarixi 28 oktyabr 1627 1627 10 28 58 yasinda Fealiyyeti ressam monarxAtasi Boyuk EkberUsaqlari Sultan SahcahanAilesi TeymurilerDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEkber Sahin oglu idi onun esl adi Selim idi Genc yasda atasi Ekber terefinden taxta elan edildi Amma 1599 cu ilde prezident sarayinda oldugu zaman taxtina getmek istedikden sonra o torpaqdan qovulmusdu Onu dogru yola getirmek isteyen Ebulfazli oldurdu Atasi olum yataginda onu teqib edeceyini tesdiqledi 1605 ci ilde atasinin olumu ile Selim Cihangir Fars dunyanin hokmranligi adi altinda taxtina geldi 1569 cu ilde anadan olan Selim atasinin olumunden sonra 1605 ci ilde Nureddin Cihangir adi ile taxta geldi Lakin oglu Husrev Sinclerin etrafinda toplasaraq Punjabda usyan etdi Cihangir Sah Cullandar cayinin kenarinda qirildi Esir oglu Husrev Burhanpur a surgune gonderdi Husrev 1622 ci ilde orada oldu Cihangir Sahin hakimiyyetinin son illerinde narahatliq kecdi Heyat yoldasi Nurciyan ve qazi Mehmet Hanin dovlet islerine celb edilmesinin saglamligini tez tez pozdu O 1627 ci il oktyabrin 28 de Lahor seherine gederken iqlimin daha elverisli oldugu yolda oldu Cesed Ravi cayi yaxinliginda Sah Dera adli yere verildi Sonra mezari ustunde boyuk bir turbe tikildi Edaletli bir hokmdar Cihangir alimleri xosuma geldi ve onlara sohret ve qonaqperverlik verdi O muselmanlara qarsi atasina agir tezyiq gosterdi Lakin Devilin boyuk alimi olan Imam Rebbani Ehmed Fexrek Serhandi Qvalar seherinde mehdudlasdirilib Iki ilden sonra sehvini basa dusdukden ve bu boyuk alimin hebsxanadan cixarilmasindan sonra Sultan hediyye verilmesi ucun 1000 rupi yalvardi Cihangir Sahahanin yazdigi Imam Rabbani nin yazilari Mektubat in isinde movcuddur Cihangir Sah da ictimai islere ehemiyyet verdi Agra dan Etek ve Bengalada agacli yollar Agra ve Lahorda her uc kilometrlik isare ve sulu goller tikilmisdir Konstitusiya i Cihangiri adi ile yazdigi xatireler qiymetli bir isdir Ondan sonra oglu Sihabuddin Mehemmed taxtini Sah Jihan adi ile kecdi Selim Cahangir sah iyirmi iki il seltenet surdu Adil ancaq zovq ve eylence duskunu bir hokmdar idi Yadda qalacaq hec bir herbi ugur qazana bilmedi ve Qendehar seherini Sefevilere verdi Dovletin ireli getmis adamlari da oz nufuzlarini artirmaq ucun mubarize etmekden basqa bir is gormediler Cahangirin gorduyu en boyuk is Aqra ve Lahor arasinda saldigi genis yol idi Zeif iradeli bir hokmdar olan Cahangir zamaninda saray intriqalarina qadinlar da basladilar Zeif idareciliyine gore ogulluari ile de arasi deydi Ingilislerin Hindistan ticaretine el atmalari ve Quceratin Suret limaninda tacirlerinin yerleseceyi bir baza acmalari da Cahangir zamanina tesaduf edir 1613 Ingilterenin bir korpu kimi istifade etdiyi bu liman zaman kecdikce butun olkeni ele kecirmesini temin etmis oldu Cahangir taxtdan endirileceyi bir vaxtda oldu ve oglu Xurrem sah Sah Cahan adi ile taxta cixdi 1628 HokmdarligiO miras aldigi imperiya dunyanin en guclu imperiyalarindan birine cevrildi Olke o qeder guclu idi ki icki ve tiryek duskunu ve bagca tutqunu olan imperator doyusmek yerine ozunu zovq ve eylenceye vere bilirdi O atasinin baslatdigi herbi siyasetini davam etdirdi 3 Lakin demek olar ki hec bir herbi ugura nail ola bilmedi ve iranlilar Qendehar seherini itirdi 4 Meyar seherinde Racput padsahi ile doyus 1614 cu ilde boyuk qazanclarla basa catdi Ekberin Ahmednagar a qarsi baslatdigi seferler ordunun ve diplomatiyanin de desteyiyle zaman zaman siddetlenerek davam etdi lakin hucumlarin boyuk hissesi quvvetli Abyssinian Melike Amber terefinden qurtarildi 1613 ten etibaren doyusmeyi bu movzuda cox usta olan oglu Sahzade Hurrem i sonradan Sah Cahan buraxdi 1617 ve 1621 ci illerde Hurrem zeferi qazandi ve sulh razilasmalarini etdi Cihangir dovrunde zeif bir hokmdar qadinlar saraya ve intriqaya mudaxile etmeye basladilar Onun bos idare etdiyi ucun oglu ve bacisi acdi 1611 ci ilde sonra Cahangir Iranli arvadi Mihru n Nisa Nur Cahan Fars dunyanin isigi ile qayinatasi Itimadu d Devlin ve qayinatasi Asaf Xanin tesiri altina girdi Nur Cahan qizi Mumtaz Mahali Hurrem ile qiz qardasini ise Hurrem in kicik qardasi Sehriyar ile evlendirdi Sehid Hurrem de daxil olmaqla bu fraksiya 1622 ci ile qeder siyasi heyatda dominant idi Daha sonra Cihangir gucunun azaldigi illerde Nur Cahan ile Sahzade Hurrem arasinda qarsidurma basladi Hurrem 1622 ve 1625 ci ilde aciq sekilde qiyam qaldirdi 1621 den 1627 ye qeder davam eden taxt doyuslerinden Sahzade Hurrem Sah Cahan qalib cixdi ve butun reqiblerini oldurtdu Sah Cahan qardasi Sehriyar i destekleyen Nur Cahan ise 1645 ci ilde Lahorda surgundeyken oldu 1626 ci ilde Cihangir Nur Cihan qrupunun bir basqa reqibi Mehmet Han terefinden bastirildi Kesmir ve etrafina duydugu simpatiya sebebiyle zamaninin boyuk bir hissesini bu bolgeye ayirdi Cihangir Kesmirden Lahorea gederken oldu Turbe Lahorda Rehberliyinin ilk illerinde meshur 12 hokmunu cixararaq tasradaki Kadr hazirligi sahiblerinin vergi toplamasini qarsisini aldi Seherlerdeki karvansaralar ve mescidler seherlerdeki xestexanalar Oz dogum gununde qirginlari qadagan edir Miras haqqinda yeni bir tenzimleme getirdi Evlere zorla girisi manee toretdi Qulaq ve burnun kesdiyi kimi cinayetkarlar cezalandirilir O dovletlerin qubernatorlari ve torpaqlarin qubernatorlari terefinden ele kecirilmesine mane oldu Atasi Ekber Sahin Islam ve Hindu dinleri arasindaki ayriliqlari aradan qaldirib birlik meydana getirmeyi ve belece ortaq bir dini yol tapmagi ve muselmanlarla hindlileri kaynastirmak hedeflediyi Din i Ilahi layihesini davam etdirdi Cahangir Cizvit xalqin qarsisinda Muselman ulemalar ile muzakireye girismelerine ve oz dinlerini yaymalarina icaze verdi Cihangir ve senetOz olkesinde fars medeniyyetinin inkisafina destek verdi Cihangir selteneti esnasinda Fars dovlet ve medeniyyet dili olmusdu Pers sair ressam heykelci ve musiqiciler Aqrani Isfahanin medeni seviyyesine yukseltmislerdi Sultan Cihangir in memarliq sahesindeki isleri diger Babur imparatorlarina gore azdir Onun dovrunde edilen eserler arasinda Lahorda Moti Mescidi Inci Cami ile hamisina yaxini ag mermerden insa edilmis olan qayinatasi Itimadu d Devlin ucun Aqrada etdirdiyi turbesidir Tebiete yaxinligi olan insan sexsiyyeti movzusunda keskin bir hisse ve senetci duyarligina sahib bir insan idi Bu keyfiyyetler miniatur senetinin qorunmasina imkan verdi Tuzuk i Cahangir Cihangirname os 1683 yay Haz S Ehmed adli xatirelerinde rehberliyinin ilk 17 ilini izah eder Novbeti iki illik bolme Mutemed Khan terefinden yazilmisdir Mirze Mehemmed xan olumu ve prens doyusun bir hissesini elave etdi Hemcinin baxIstinadlarErebce Vikipediya 2003 Jahangir Encyclopaedia Britannica ing Dzahangir Proleksis enciklopedija Opca i nacionalna enciklopedija xorv 2009