Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xilə-buta xalçaları — Abşeron xalçaçılıq məktəbinin Bakı qrupuna daxil olan xovlu xalçalar.
| Xalça | |
| Xilə-buta | |
|---|---|
    | |
 Xilə-buta xalçaları | |
| Xalça haqqında məlumatlar | |
| Tam adı | Xilə-buta xalçaları |
| Digər adı | Qızqarıdan. |
| Məktəbi | Abşeron xalçaçılıq məktəbi |
| Növü | Xovlu xalça |
| Ölkə | Azərbaycan |
| Şəhər | Bakı şəhəri |
| Kənd | Əmircan kəndi |
| Digər məlumatlar | |
| Material | Yun |
| Düyünlərin sayı | Hər kvadrat desimetrdə 40x40 ilmədən 45x45 ilməyə qədər |
Ümumi məlumat
Belə naxışlı xalçalar Bakı qrupunun bütün xalçaçılıq məntəqələrində istehsal olunurdu. Xarici mənbələr bu xalçanı səhvən "Şirvan xalçaları" və ya "Dağıstan xalçaları" adı altında göstərirlər. Toxucu ustalar isə onu "Qızqarıdan xalçaları" adlandırıblar. Buna səbəb xalçanın hazırlanma prosesinin mürəkkəbliyi və uzun müddət vaxt aparması ilə bağlıdır.
Əslində isə Abşeron xalçaçılıq məktəbinin Bakı qrupuna daxil olan "Xilə-buta xalçaları"nın adı Bakı şəhərinin 15 km məsafəsində yerləşən Xilə (Əmircanın keçmiş adı) kəndinin adından adlandırılmışdır.
Bədii analiz
Adətən "Xilə-buta xalçaları"nın orta sahəsi butalarla bəzədilir. "Xilə-buta xalçaları"nı üç qrupa bölmək mümkündür: Sadə quruluşlu xalçalar, künclü xalçalar, Mürəkkəb qruluşlu xalçalar.
Sadə quruluşlu xalçalar
Orta sahədə sıraya düzülmüş və enli üfüqi zolaqlar əmələ gətirən butalardan toxunmuş sadə quruluşlu "Xilə-buta xalçalar"ının orta sahəsinin bəzəyindəki zolaqların fərqi oradakı butaların müxtəlif tərəflərə dönməsindən ibarətdir. Zolaqların nizami addımı ardıcıl surətdə dəyişərək naxışın monotonluğunu aradan qaldırır. Bəzi "Xilə-buta" xalçalarının kompozisiyası şaquli istiqamətdə bir-birinin üstündə yerləşmiş butalardan ibarət olur.
Künclü xalçalar
Orta sahəsinin dörd küncündə (bəzən iki küncündə) düzbucaqlılar, xalçanın mərkəzində isə gül xonça yerləşməsi künclü "Xilə-buta xalçaları"nın sadə quruluşlu "Xilə-buta xalçaları"ndan fərqini qabarıq şəkildə göstərir. Bu düzbucaqlıların çoxu forma etibarilə dişli və ya zolaqlı olur. Künclərində düzbucaqlılar olan, lakin ara sahəsində xonçası olmayan kompozisiyaya nadir hallarda rast gəlmək olar. Göllərin və düzbucaqlıların səthi doldurucu elementlərlə bəzənir. Kiçik və orta ölçülü bu elementlər "Xilə-Suraxanı" xalçası üçün xarakterikdir.
Mürəkkəb quruluş
Mürəkkəb quruluşlu "Xilə buta xalçaları"nın quruluşu əvvəlki iki tiplə müqayisədə çox mürəkkəbdir. Mürəkkəblik ondan ibarətdir ki, bir neçə buta medalyonun daxilində olur.
Sadə quruluşlu "Xilə buta xalçaları"nın ümumi köbə haşiyəsi onların ölçülərindən asılı olmayaraq üç zolaqdan (ara haşiyə və iki zəncirə, yaxud iki kiçik haşiyə), bəzən isə dörd zolaqdan ibrətdir. Mürəkkəb quruluşlu xalçaların ümumi köbə haşiyəsindəki zolaqların sayı xalçanın ölçüsündən asılı olaraq artır.
"Xilə-buta" xalçalarında müxtəlif ara haşiyələrdən istifadə olunur, lakin ara haşiyənin yalnız bu xalçalara xas olan müstəqil kompozisiyası var — "Kaşı", "Şarlama" və "Qədim heykəl". "Xilə-buta" üçün xarakterik olan zolaqları həm də Quba, Təbriz və Şirvan qrupundan olan xalçalarda görmək mümkündür.
Mürəkkəb quruluşlu "Xilə-buta" xalçalarında gətəbə formalı ara haşiyələrə də rast gəlmək mümkündür.
Texniki xüsusiyyətlər
"Xilə-buta xalçaları"nın ölçüsü 120x190 sm-dən 150x250 sm-ə qədər ola bilər. Bu xalçaçılıq məntəqələrində əksər hallarda uzunsov xalçalar istehsal olunurdu.
"Xilə-buta xalçaları"nda bir kvadrat desimetrdə ilmələrin sıxlığı 40x40 ilmədən 45x45 ilməyə qədər olur. Bir kvadrat metrdə olan ilmələrin sayı 160 min ilmədən 200 min ilmə arasında dəyişir.
"Xilə-buta xalçaları"nın xovunun hündürlüyü 5–7 mm-dir.
İstinadlar
- . 2011-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xile buta xalcalari Abseron xalcaciliq mektebinin Baki qrupuna daxil olan xovlu xalcalar XalcaXile butaXile buta xalcalariXalca haqqinda melumatlarTam adi Xile buta xalcalariDiger adi Qizqaridan Mektebi Abseron xalcaciliq mektebiNovu Xovlu xalcaOlke AzerbaycanSeher Baki seheriKend Emircan kendiDiger melumatlarMaterial YunDuyunlerin sayi Her kvadrat desimetrde 40x40 ilmeden 45x45 ilmeye qederUmumi melumatBele naxisli xalcalar Baki qrupunun butun xalcaciliq menteqelerinde istehsal olunurdu Xarici menbeler bu xalcani sehven Sirvan xalcalari ve ya Dagistan xalcalari adi altinda gosterirler Toxucu ustalar ise onu Qizqaridan xalcalari adlandiriblar Buna sebeb xalcanin hazirlanma prosesinin murekkebliyi ve uzun muddet vaxt aparmasi ile baglidir Eslinde ise Abseron xalcaciliq mektebinin Baki qrupuna daxil olan Xile buta xalcalari nin adi Baki seherinin 15 km mesafesinde yerlesen Xile Emircanin kecmis adi kendinin adindan adlandirilmisdir Bedii analizAdeten Xile buta xalcalari nin orta sahesi butalarla bezedilir Xile buta xalcalari ni uc qrupa bolmek mumkundur Sade quruluslu xalcalar kunclu xalcalar Murekkeb qruluslu xalcalar Sade quruluslu xalcalar Orta sahede siraya duzulmus ve enli ufuqi zolaqlar emele getiren butalardan toxunmus sade quruluslu Xile buta xalcalar inin orta sahesinin bezeyindeki zolaqlarin ferqi oradaki butalarin muxtelif tereflere donmesinden ibaretdir Zolaqlarin nizami addimi ardicil suretde deyiserek naxisin monotonlugunu aradan qaldirir Bezi Xile buta xalcalarinin kompozisiyasi saquli istiqametde bir birinin ustunde yerlesmis butalardan ibaret olur Kunclu xalcalar Orta sahesinin dord kuncunde bezen iki kuncunde duzbucaqlilar xalcanin merkezinde ise gul xonca yerlesmesi kunclu Xile buta xalcalari nin sade quruluslu Xile buta xalcalari ndan ferqini qabariq sekilde gosterir Bu duzbucaqlilarin coxu forma etibarile disli ve ya zolaqli olur Kunclerinde duzbucaqlilar olan lakin ara sahesinde xoncasi olmayan kompozisiyaya nadir hallarda rast gelmek olar Gollerin ve duzbucaqlilarin sethi doldurucu elementlerle bezenir Kicik ve orta olculu bu elementler Xile Suraxani xalcasi ucun xarakterikdir Murekkeb qurulus Murekkeb quruluslu Xile buta xalcalari nin qurulusu evvelki iki tiple muqayisede cox murekkebdir Murekkeblik ondan ibaretdir ki bir nece buta medalyonun daxilinde olur Sade quruluslu Xile buta xalcalari nin umumi kobe hasiyesi onlarin olculerinden asili olmayaraq uc zolaqdan ara hasiye ve iki zencire yaxud iki kicik hasiye bezen ise dord zolaqdan ibretdir Murekkeb quruluslu xalcalarin umumi kobe hasiyesindeki zolaqlarin sayi xalcanin olcusunden asili olaraq artir Xile buta xalcalarinda muxtelif ara hasiyelerden istifade olunur lakin ara hasiyenin yalniz bu xalcalara xas olan musteqil kompozisiyasi var Kasi Sarlama ve Qedim heykel Xile buta ucun xarakterik olan zolaqlari hem de Quba Tebriz ve Sirvan qrupundan olan xalcalarda gormek mumkundur Murekkeb quruluslu Xile buta xalcalarinda getebe formali ara hasiyelere de rast gelmek mumkundur Texniki xususiyyetler Xile buta xalcalari nin olcusu 120x190 sm den 150x250 sm e qeder ola biler Bu xalcaciliq menteqelerinde ekser hallarda uzunsov xalcalar istehsal olunurdu Xile buta xalcalari nda bir kvadrat desimetrde ilmelerin sixligi 40x40 ilmeden 45x45 ilmeye qeder olur Bir kvadrat metrde olan ilmelerin sayi 160 min ilmeden 200 min ilme arasinda deyisir Xile buta xalcalari nin xovunun hundurluyu 5 7 mm dir Istinadlar 2011 08 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 16