Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xarizma — insanın intellektual, mənəvi və ya başqa bir şəkildə digər insanların "ürəklərinə" müraciət etmək qabiliyyəti.
Adətən, xarizma insanın emosional və zehni qabiliyyətlərinin başqalarından fərqli kimi başa düşülür, bunun sayəsində o, xüsusi keyfiyyətlərə malik istedadlı kimi qiymətləndirilir, halbuki çox vaxt heç bir xüsusi xarici görünüşü olmur.
N.G. Komlevin lüğətində — yüksək istedad, şəxsi cəlbedicilik kimi qeyd olunur. Xarizmatik - xarizma ilə xarakterizə olunur.
Sosiologiya, politologiya, psixologiya və idarəetmə üzrə alimlər bu termini qeyri-adi hesab edilən liderlik növü üçün nəzərdə tuturlar. Bu sahələrdə "xarizma" termini "dəyərlərə əsaslanan, simvolik və emosional lider siqnalından" istifadə edən spesifik lider tipini təsvir etmək üçün istifadə olunur.
Terminin mənşəyi
Qədim yunan mifologiyasında χάρισμα sözü diqqəti cəlb etmək qabiliyyətini ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir. Qədim yunan gözəllik və incəlik ilahələri xaritlər adlanırdı.
Xristian teologiyasında bu termin Müqəddəs Ruh tərəfindən verilən xarizma, hədiyyə və ya qeyri-adi güc kimi görünür.
Xristianlıqda "Allahın hədiyyəsi" deməkdir.
Katolik ilahiyyatında o, “Kilsə xeyrinə Allah tərəfindən kiməsə göndərilmiş müstəsna mənəvi mülk” mənasında işlənmişdir.
İlahiyyatçılar və sosioloqlar orijinal yunan sözünün mənasını iki fərqli mənada genişləndirdilər və dəyişdirdilər:
- şəxsiyyət xarizması
- ilahi bəxş edilmiş xarizma
Xarizmanın müəmmalı təbiəti həm də ən azı müəyyən dərəcədə xarizmanın mənəvi hədiyyə kimi ilk təzahürləri ilə əlaqəni nəzərdə tutur.
Tarixi
İlahi bəxş edilmiş xarizma
Yəhudi Tövratı və Xristian İncilində Allahın verdiyi xarizmanın inkişafı təsvir edilir. Yahudi mətnində xarizmatik liderlik ideyası adətən hen (mərhəmət) isim və ya çanan felindən (mərhəmət göstərmək üçün) istifadə olunur.
Xarizma (mərhəmət və ya xeyirxahlıq) üçün yunan termini və onun kökü charis (mərhəmət) Tövratın yunanca tərcüməsində (e.ə. III əsr Septuaginta) yahudi terminlərini əvəz etmişdir. Hər yerdə “xarizmatik qəhrəmanın paradiqmatik obrazı Allahın mərhəmətini qazanmış şəxsiyyətdir”. Başqa sözlə desək, ilahi xarizma çox hörmətli şəxsiyyətlərə deyilirdi.
Möminlər öz hörmət etdikləri din xadimlərini “ən yüksək kamilliyə... xüsusi xarizmaya” malik kimi təsvir edirdilər.
Əlavə dəyişikliklər XVII-ci əsrdə başladı. Kilsə rəhbərləri, xüsusilə Latın ənənəsində, "Allahın və ya Müqəddəs Ruhun verdiyi fərdi hədiyyələri və xüsusi istedadları" vurğulayır. XIX-cu əsrdə diqqət getdikcə daha çox xarizmanın fərdi və mənəvi aspektlərinə yönəldi. Protestant və bəzi katolik ilahiyyatçılar bu anlayışı üstün, qeyri-adi və virtuoz vergi kimi təqdim edirdilər.
Bu dialektik mənalar XIX-cu əsrin sonlarında Əllincilər nəzərəçarpacaq dəyişikliklərə və XX-ci əsrin ortalarında bəzi əsas kilsələrdə xarizmatik hərəkətlərə təsir etdi. XXI-ci əsrin dini bölməsindəki müzakirə bu və digər dini qruplarda xarizmanın nə demək olduğunu araşdırır.
Şəxsiyyət xarizması
Müasir dünyəvi istifadənin əsası alman sosioloqu Maks Veberdən tərəfindən gəlir. O, bu termini 1892-ci ildə alman kilsə tarixçisi Rudolf Sohmun əsərində kəşf etmişdir. Bu, həmçinin Sohm ilə aparıcı ilahiyyatçılar və din alimləri arasında iyirmi ildən çox davam edən və zəngin polemik ədəbiyyat yaradan mübahisəni stimullaşdırdı. Veber “Protestant Etikası və Kapitalizm Ruhu” və “Din Sosiologiyası” əsərlərində istifadə etdiyi zaman mübahisə və ədəbiyyat xarizmanı məşhur bir terminə çevirdi.
Veber hakimiyyət formasını ifadə etmək üçün xarizmadan istifadə edərkən şəxsiyyət xarizması anlayışını təqdim etdi. Xarizmatik hakimiyyəti izah etmək üçün o, klassik tərifini işləyib hazırladı:
Xarizma fərdi şəxsiyyətin müəyyən keyfiyyətidir ki, ona görə o, adi insanlardan fərqlənir və fövqəltəbii, fövqəlbəşəri və ya ən azından xüsusi olaraq müstəsna güc və ya keyfiyyətlərə malik hesab olunur. Onlar sadə insan üçün əlçatmazdırlar, lakin ilahi və ya nümunəvi sayılırlar və onların əsasında müvafiq şəxs lider kimi qəbul edilir.
Burada Veber xarizma anlayışını fövqəltəbiidən fövqəlbəşəriyə və hətta müstəsna güc və keyfiyyətlərə qədər genişləndirir. Sosioloq Paul Joosse Veberin məşhur tərifini araşdırdı və müəyyən etdi:
“nəzərə alınır” və “müalicə olunur” kimi sadə, lakin dərindən əlaqəli ifadələr vasitəsilə xarizma nisbi, atributiv və nəhayət, müvafiq sosioloji anlayışa çevrilir... Veberə görə, güc mərkəzi fəal şəkildə rəhbərlikdədir (bəlkə də şüursuz olaraq) və liderlərə sosial səlahiyyətlər verilir.
Başqa sözlə desək, Veber şəxsiyyətə səlahiyyət verənlərin məhz ardıcıllar olduğuna işarə edərək, “hakimiyyətə tabe olanlar tərəfindən tanınmasının” xarizmanın etibarlılığı üçün kritik olduğunu vurğulayır.
Veber 1920-ci ildə vəfat etdi və "təklif olunan məzmunun planını və ya cədvəlini belə göstərmədən pozulmuş, parçalanmış əlyazmaları" qoydu. Yarımçıq qalmış əlyazmalardan birində xarizmanın yuxarıdakı tərifi var idi. Onun əsərinin ingilis dilinə tərcüməsi üçün dörddə bir əsrdən çox vaxt lazım oldu.
Xarizma ilə əlaqədar olaraq, ümumiyyətlə belə hesab olunur ki, Veberin tərtibatları konsepsiyanı dərin teoloji qaranlıqdan canlandırdı. Bununla belə, hətta onun bütün əsərlərinə mükəmməl tərcümələr və ön sözlər olsa belə, bir çox alimlər Veberin ifadələrini qeyri-müəyyən hesab edirlər. Keçən yarım əsrdə onlar xarizmanın mənası, ardıcılların rolu və fövqəltəbii komponentin miqyası da daxil olmaqla bir çox Veber anlayışının mənasını müzakirə etmişdiər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Харизма // Толковый словарь иноязычных слов
- . Archived from the original on 2014-02-02. İstifadə tarixi: 2023-04-11.
- Joosse, Paul. "Becoming a God: Max Weber and the social construction of charisma". Journal of Classical Sociology. 14 (3). 2014: 266–283. doi:10.1177/1468795X14536652.
- Antonakis, John; Fenley, Marika; Liechti, Sue. "Can Charisma be Taught? Tests of Two Interventions" (PDF). Academy of Management Le & Education. 10 (3). 2011: 374–396. doi:10.5465/amle.2010.0012. 2023-04-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-04-11.
- "Spiritual gifts". A Dictionary of the Bible by W. R. F. Browning. Oxford University Press Inc. Oxford Reference Online. Oxford University Press. Accessed 22 June 2011.
- . Archived from the original on 2014-02-02. İstifadə tarixi: 2023-04-11.
- Potts, John. A History of Charisma. Palgrave Macmillan, 2010, p.3
- Scheper, George L. "Charisma" in Encyclopedia of Religion edited by Lindsay Jones. Macmillan Reference US, 2005, v 3, p. 1545.
- Grabo, Allen; Spisak, Brian R.; Van Vugt, Mark. "Charisma as signal: An evolutionary perspective on charismatic leadership". The Leadership Quarterly. 28 (4). 2017: 473–485. doi:10.1016/j.leaqua.2017.05.001.
- Benz, Ernst Wilhelm. "The Roles of Christianity" in The new Encyclopædia Britannica, v. 16, 1986, p. 306.
- Sohm, Rudolf. Kirchenrecht. Leipzig: Duncher & Humblot, 1892.
- Smith, David Norman. "Faith, Reason, and Charisma: Rudolf Sohm, Max Weber, and the Theology of Grace," Sociological Inquiry, 68:1 pp. 32–60 [37], 1998
- Weber, Max. The Theory of Social and Economic Organization, translated by A. M. Henderson and Talcott Parsons. Free Press, 1924/1947, pp. 328, 358ff.
- Weber, Max. 1947, p. 359
- MacRae, Donald G. Max Weber. Viking, 1974, p. 101.
- "Max Weber" in Dictionary of the Social Sciences, edited by Craig Calhoun. Oxford University Press. 2002.
- Turner, Stephen. "Charisma Reconsidered," pp. 5–26 [6] in Journal of Classical Sociology, 3:5, 2003
- Hunt, Sonja M. 1984. "The Role of Leadership in the Construction of Reality," pp. 157–178 in Leadership Multidisciplinary Perspectives, edited by Barbara Kellerman. Prentice-Hall, 1984, p. 161.
- Geertz, Clifford. "Centers, Kings, and Charisma: Reflections on the Symbolics of Power," in Culture and Its Creators edited by Ben-David J. Clark. University of Chicago Press, pp. 150–171 [150], 1977
- Worsley, Peter. 1968.
- Rustow, Dankwart A. "The Study of Leadership." Philosophers and Kings: Studies in Leadership, edited by Dankwart A. Rustow. Braziller, 1970, pp. 10–16.
- Stutje, Jan Willem. Charismatic Leadership and Social Movements: The Revolutionary Power of Ordinary Men and Women. 2012. ISBN .
Xarici keçidlər
- The X-Factors of Success
- by Thomas Robbin in the Encyclopedia of Religion and Society, edited by William H. Swatos: ISBN
- Toward a Theory of the Routinization of Charisma – April 1972
- The Science of Savoir Faire
- Charismatic Cults Thinking Allowed 26 January 2005, presented Laurie Taylor (press on "Listen Again")
- Article: "Moses, Charisma, and Covenant"
- "The Charisma Mandate" from The New York Times (February 17, 2008)
- Charm School: Scholars Unpack the Secrets of Charisma, and Suggest the Elusive Quality Can Be Taught by Mark Oppenheimer from The Boston Globe, July 20, 2008
- Bitar, Amer. Bedouin Visual Leadership in the Middle East: The Power of Aesthetics and Practical Implications. . 2020. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xarizma insanin intellektual menevi ve ya basqa bir sekilde diger insanlarin ureklerine muraciet etmek qabiliyyeti Adeten xarizma insanin emosional ve zehni qabiliyyetlerinin basqalarindan ferqli kimi basa dusulur bunun sayesinde o xususi keyfiyyetlere malik istedadli kimi qiymetlendirilir halbuki cox vaxt hec bir xususi xarici gorunusu olmur N G Komlevin lugetinde yuksek istedad sexsi celbedicilik kimi qeyd olunur Xarizmatik xarizma ile xarakterize olunur Sosiologiya politologiya psixologiya ve idareetme uzre alimler bu termini qeyri adi hesab edilen liderlik novu ucun nezerde tuturlar Bu sahelerde xarizma termini deyerlere esaslanan simvolik ve emosional lider siqnalindan istifade eden spesifik lider tipini tesvir etmek ucun istifade olunur Terminin menseyiQedim yunan mifologiyasinda xarisma sozu diqqeti celb etmek qabiliyyetini ifade etmek ucun istifade edilmisdir Qedim yunan gozellik ve incelik ilaheleri xaritler adlanirdi Xristian teologiyasinda bu termin Muqeddes Ruh terefinden verilen xarizma hediyye ve ya qeyri adi guc kimi gorunur Xristianliqda Allahin hediyyesi demekdir Katolik ilahiyyatinda o Kilse xeyrine Allah terefinden kimese gonderilmis mustesna menevi mulk menasinda islenmisdir Ilahiyyatcilar ve sosioloqlar orijinal yunan sozunun menasini iki ferqli menada genislendirdiler ve deyisdirdiler sexsiyyet xarizmasi ilahi bexs edilmis xarizma Xarizmanin muemmali tebieti hem de en azi mueyyen derecede xarizmanin menevi hediyye kimi ilk tezahurleri ile elaqeni nezerde tutur TarixiIlahi bexs edilmis xarizma Yehudi Tovrati ve Xristian Incilinde Allahin verdiyi xarizmanin inkisafi tesvir edilir Yahudi metninde xarizmatik liderlik ideyasi adeten hen merhemet isim ve ya canan felinden merhemet gostermek ucun istifade olunur Xarizma merhemet ve ya xeyirxahliq ucun yunan termini ve onun koku charis merhemet Tovratin yunanca tercumesinde e e III esr Septuaginta yahudi terminlerini evez etmisdir Her yerde xarizmatik qehremanin paradiqmatik obrazi Allahin merhemetini qazanmis sexsiyyetdir Basqa sozle desek ilahi xarizma cox hormetli sexsiyyetlere deyilirdi Mominler oz hormet etdikleri din xadimlerini en yuksek kamilliye xususi xarizmaya malik kimi tesvir edirdiler Elave deyisiklikler XVII ci esrde basladi Kilse rehberleri xususile Latin enenesinde Allahin ve ya Muqeddes Ruhun verdiyi ferdi hediyyeleri ve xususi istedadlari vurgulayir XIX cu esrde diqqet getdikce daha cox xarizmanin ferdi ve menevi aspektlerine yoneldi Protestant ve bezi katolik ilahiyyatcilar bu anlayisi ustun qeyri adi ve virtuoz vergi kimi teqdim edirdiler Bu dialektik menalar XIX cu esrin sonlarinda Ellinciler nezerecarpacaq deyisikliklere ve XX ci esrin ortalarinda bezi esas kilselerde xarizmatik hereketlere tesir etdi XXI ci esrin dini bolmesindeki muzakire bu ve diger dini qruplarda xarizmanin ne demek oldugunu arasdirir Sexsiyyet xarizmasi Muasir dunyevi istifadenin esasi alman sosioloqu Maks Veberden terefinden gelir O bu termini 1892 ci ilde alman kilse tarixcisi Rudolf Sohmun eserinde kesf etmisdir Bu hemcinin Sohm ile aparici ilahiyyatcilar ve din alimleri arasinda iyirmi ilden cox davam eden ve zengin polemik edebiyyat yaradan mubahiseni stimullasdirdi Veber Protestant Etikasi ve Kapitalizm Ruhu ve Din Sosiologiyasi eserlerinde istifade etdiyi zaman mubahise ve edebiyyat xarizmani meshur bir termine cevirdi Veber hakimiyyet formasini ifade etmek ucun xarizmadan istifade ederken sexsiyyet xarizmasi anlayisini teqdim etdi Xarizmatik hakimiyyeti izah etmek ucun o klassik terifini isleyib hazirladi Xarizma ferdi sexsiyyetin mueyyen keyfiyyetidir ki ona gore o adi insanlardan ferqlenir ve fovqeltebii fovqelbeseri ve ya en azindan xususi olaraq mustesna guc ve ya keyfiyyetlere malik hesab olunur Onlar sade insan ucun elcatmazdirlar lakin ilahi ve ya numunevi sayilirlar ve onlarin esasinda muvafiq sexs lider kimi qebul edilir Burada Veber xarizma anlayisini fovqeltebiiden fovqelbeseriye ve hetta mustesna guc ve keyfiyyetlere qeder genislendirir Sosioloq Paul Joosse Veberin meshur terifini arasdirdi ve mueyyen etdi nezere alinir ve mualice olunur kimi sade lakin derinden elaqeli ifadeler vasitesile xarizma nisbi atributiv ve nehayet muvafiq sosioloji anlayisa cevrilir Vebere gore guc merkezi feal sekilde rehberlikdedir belke de suursuz olaraq ve liderlere sosial selahiyyetler verilir Basqa sozle desek Veber sexsiyyete selahiyyet verenlerin mehz ardicillar olduguna isare ederek hakimiyyete tabe olanlar terefinden taninmasinin xarizmanin etibarliligi ucun kritik oldugunu vurgulayir Veber 1920 ci ilde vefat etdi ve teklif olunan mezmunun planini ve ya cedvelini bele gostermeden pozulmus parcalanmis elyazmalari qoydu Yarimciq qalmis elyazmalardan birinde xarizmanin yuxaridaki terifi var idi Onun eserinin ingilis diline tercumesi ucun dordde bir esrden cox vaxt lazim oldu Xarizma ile elaqedar olaraq umumiyyetle bele hesab olunur ki Veberin tertibatlari konsepsiyani derin teoloji qaranliqdan canlandirdi Bununla bele hetta onun butun eserlerine mukemmel tercumeler ve on sozler olsa bele bir cox alimler Veberin ifadelerini qeyri mueyyen hesab edirler Kecen yarim esrde onlar xarizmanin menasi ardicillarin rolu ve fovqeltebii komponentin miqyasi da daxil olmaqla bir cox Veber anlayisinin menasini muzakire etmisdier Hemcinin baxXarizmatik hakimiyyetIstinadlarHarizma Tolkovyj slovar inoyazychnyh slov Archived from the original on 2014 02 02 Istifade tarixi 2023 04 11 Joosse Paul Becoming a God Max Weber and the social construction of charisma Journal of Classical Sociology 14 3 2014 266 283 doi 10 1177 1468795X14536652 Antonakis John Fenley Marika Liechti Sue Can Charisma be Taught Tests of Two Interventions PDF Academy of Management Le amp Education 10 3 2011 374 396 doi 10 5465 amle 2010 0012 2023 04 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 04 11 Spiritual gifts A Dictionary of the Bible by W R F Browning Oxford University Press Inc Oxford Reference Online Oxford University Press Accessed 22 June 2011 Archived from the original on 2014 02 02 Istifade tarixi 2023 04 11 Potts John A History of Charisma Palgrave Macmillan 2010 p 3 Scheper George L Charisma in Encyclopedia of Religion edited by Lindsay Jones Macmillan Reference US 2005 v 3 p 1545 Grabo Allen Spisak Brian R Van Vugt Mark Charisma as signal An evolutionary perspective on charismatic leadership The Leadership Quarterly 28 4 2017 473 485 doi 10 1016 j leaqua 2017 05 001 Benz Ernst Wilhelm The Roles of Christianity in The new Encyclopaedia Britannica v 16 1986 p 306 Sohm Rudolf Kirchenrecht Leipzig Duncher amp Humblot 1892 Smith David Norman Faith Reason and Charisma Rudolf Sohm Max Weber and the Theology of Grace Sociological Inquiry 68 1 pp 32 60 37 1998 Weber Max The Theory of Social and Economic Organization translated by A M Henderson and Talcott Parsons Free Press 1924 1947 pp 328 358ff Weber Max 1947 p 359 MacRae Donald G Max Weber Viking 1974 p 101 Max Weber in Dictionary of the Social Sciences edited by Craig Calhoun Oxford University Press 2002 Turner Stephen Charisma Reconsidered pp 5 26 6 in Journal of Classical Sociology 3 5 2003 Hunt Sonja M 1984 The Role of Leadership in the Construction of Reality pp 157 178 in Leadership Multidisciplinary Perspectives edited by Barbara Kellerman Prentice Hall 1984 p 161 Geertz Clifford Centers Kings and Charisma Reflections on the Symbolics of Power in Culture and Its Creators edited by Ben David J Clark University of Chicago Press pp 150 171 150 1977 Worsley Peter 1968 Rustow Dankwart A The Study of Leadership Philosophers and Kings Studies in Leadership edited by Dankwart A Rustow Braziller 1970 pp 10 16 Stutje Jan Willem Charismatic Leadership and Social Movements The Revolutionary Power of Ordinary Men and Women 2012 ISBN 978 0 85745 329 7 Xarici kecidlerThe X Factors of Success by Thomas Robbin in the Encyclopedia of Religion and Society edited by William H Swatos ISBN 0 7619 8956 0 Toward a Theory of the Routinization of Charisma April 1972 The Science of Savoir Faire Charismatic Cults Thinking Allowed 26 January 2005 presented Laurie Taylor press on Listen Again Article Moses Charisma and Covenant The Charisma Mandate from The New York Times February 17 2008 Charm School Scholars Unpack the Secrets of Charisma and Suggest the Elusive Quality Can Be Taught by Mark Oppenheimer from The Boston Globe July 20 2008 Bitar Amer Bedouin Visual Leadership in the Middle East The Power of Aesthetics and Practical Implications 2020 ISBN 9783030573973