Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çay xanısı (lat. Perca fluviatilis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin xanıkimilər dəstəsinin xanılar fəsiləsinin xanı cinsinə aid heyvan növü.
| Çay xanısı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Sinifüstü: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Çay xanısı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Yayılması
Koladan Kolımayadək Şimal Buzlu okeanın çaylarında, Baltik, Qara, Azov, Xəzər və Aral dənizləri hövzələrində, Baykal gölündə yayılmışdır. Xəzərdə bütün çayların aşağı axarlarında, az miqdarda onların mənsəb hissələrində qeydə alınır. Azərbaycanda Küryanı göllərdə, Dəvəçi limanında, bəzən Samurçaydan Bakıya qədər dənizin sahil zonasında yaşayır. Kiçik körfəzdə nisbətən çoxsaylıdır. Qumbaşı çayında belə qeydə alınır.
Morfoloji əlamətləri
DXIII–XV, I-III 13-14, A II 8-9, fəqərələrin sayı 41, birinci qəlsəmə qövsünün alt şəxəsindəki dişcikləri sayı 15-20-dir. Pulcuqları ktenoiddir, başının örtük sümükləri üzərində sikloid pulcuqlar da olur. Yanaqları pulcuqlarla örtülüdür, buradakı eninə pulcuq sıralarının sayı 20-dən 23-ə qədərdir. Qəlsəmə qapağı üzərindəki pulcuqlar ancaq üst tərəfdə yerləşir. Qəlsəmə qapağının dal kənarı azca basıqdır, radial çıxıntıları zəif görünür və orta uzunluqda olan sivri tikana malikdir. Başı orta böyüklükdədir və uzunluğu orta hesabla antedorsal məsafəyə bərabərdir.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Xanı balığı durğun və zəif axan şirin sularda yaşayır. Uzunluğu 28 sm-ə, çəkisi 420 q-a qədər olur. Fərdi dolğunluq əmsalı 2,13- 2,80, orta hesabla 2,44-dür. 5 ilə qədər yaşayır. Azərbaycan sularında yaşayan xanı balığı Avropa sularında yaşayan xanı balıqlarına nisbətən sürətlə böyüyür. Xanı balığı bir yaşa çatıncaya qədər zooplanktonla, iki yaşında bentosla və balıqla qidalanmağa başlayır. Xanı balığı yırtıcıdır. Yalnız ilk 2 ayda plankton orqanizmlərlə qidalanmaq sonra balıqlara keçir.
Çoxalması
Cinsi yetkinliyə 2-3, Şimali Xəzərdə 3 yaşında çatır. Tək-tək fərdləri 10 sm uzunluğunda, 23 q kütlədə yetkinliyə çatırlar. Kürütökmə fevralın sonunda və ya martın əvvəlində başlayıb, qızğın çağının başlanğıcı martın ortasında 7-12, zirvəsi isə 10-130-yə təsadüf edir. Şimali Xəzərdə aprel-mayda 5-150 temperaturda kürü tökür. İnkubasiya dövrü 6-8 gündür. 18-32 sm uzunluqda balıqların məhsuldarlığı orta hesabla 110 min, maksimum 200 min kürü təşkil edir. Böyüməsi ilk iki ildə daha intensivdir. Cinsi yetkinliyə çatdıqdan sonra böyümə yaşayır, kütlə isə əksinə ,3 yaşından başlayaraq artmağa başlayır ki, bu da bədənin formasının gödək və hündür olması ilə bağlıdır. Yazda tam cinsi yetkin vəziyyətdə, intensiv qidalanmadan sonra payızda və qışın əvvəlində kök olur.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Xanı balığının vətəgə əhəmiyyəti böyük deyil. Azərbaycanda Kiçik Qızılağac körfəzində, başqa balıqlarla birlikdə az miqdarda ovlanır. Əsasən həvəskar balıqçılar tərəfindən tutulur.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cay xanisi lat Perca fluviatilis heyvanlar aleminin xordalilar tipinin suauzgecliler sinfinin xanikimiler destesinin xanilar fesilesinin xani cinsine aid heyvan novu Cay xanisiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Sinifustu Sumuklu baliqlarSinif SuauzgeclilerRanqsiz Yarimsinif Infrasinif Sumuklu baliqlarRanqsiz Desteustu Klad Deste XanikimilerYarimdeste Fesileustu Fesile XanilarYarimfesile Cins XaniNov Cay xanisiBeynelxalq elmi adiPerca fluviatilis L 1758Sekil axtarisiITIS 168470NCBI 8168FW 354572YayilmasiKoladan Kolimayadek Simal Buzlu okeanin caylarinda Baltik Qara Azov Xezer ve Aral denizleri hovzelerinde Baykal golunde yayilmisdir Xezerde butun caylarin asagi axarlarinda az miqdarda onlarin menseb hisselerinde qeyde alinir Azerbaycanda Kuryani gollerde Deveci limaninda bezen Samurcaydan Bakiya qeder denizin sahil zonasinda yasayir Kicik korfezde nisbeten coxsaylidir Qumbasi cayinda bele qeyde alinir Morfoloji elametleriDXIII XV I III 13 14 A II 8 9 feqerelerin sayi 41 birinci qelseme qovsunun alt sexesindeki discikleri sayi 15 20 dir Pulcuqlari ktenoiddir basinin ortuk sumukleri uzerinde sikloid pulcuqlar da olur Yanaqlari pulcuqlarla ortuludur buradaki enine pulcuq siralarinin sayi 20 den 23 e qederdir Qelseme qapagi uzerindeki pulcuqlar ancaq ust terefde yerlesir Qelseme qapaginin dal kenari azca basiqdir radial cixintilari zeif gorunur ve orta uzunluqda olan sivri tikana malikdir Basi orta boyuklukdedir ve uzunlugu orta hesabla antedorsal mesafeye beraberdir Yasayis yeri ve heyat terziXani baligi durgun ve zeif axan sirin sularda yasayir Uzunlugu 28 sm e cekisi 420 q a qeder olur Ferdi dolgunluq emsali 2 13 2 80 orta hesabla 2 44 dur 5 ile qeder yasayir Azerbaycan sularinda yasayan xani baligi Avropa sularinda yasayan xani baliqlarina nisbeten suretle boyuyur Xani baligi bir yasa catincaya qeder zooplanktonla iki yasinda bentosla ve baliqla qidalanmaga baslayir Xani baligi yirticidir Yalniz ilk 2 ayda plankton orqanizmlerle qidalanmaq sonra baliqlara kecir CoxalmasiCinsi yetkinliye 2 3 Simali Xezerde 3 yasinda catir Tek tek ferdleri 10 sm uzunlugunda 23 q kutlede yetkinliye catirlar Kurutokme fevralin sonunda ve ya martin evvelinde baslayib qizgin caginin baslangici martin ortasinda 7 12 zirvesi ise 10 130 ye tesaduf edir Simali Xezerde aprel mayda 5 150 temperaturda kuru tokur Inkubasiya dovru 6 8 gundur 18 32 sm uzunluqda baliqlarin mehsuldarligi orta hesabla 110 min maksimum 200 min kuru teskil edir Boyumesi ilk iki ilde daha intensivdir Cinsi yetkinliye catdiqdan sonra boyume yasayir kutle ise eksine 3 yasindan baslayaraq artmaga baslayir ki bu da bedenin formasinin godek ve hundur olmasi ile baglidir Yazda tam cinsi yetkin veziyyetde intensiv qidalanmadan sonra payizda ve qisin evvelinde kok olur Teserrufat ehemiyyetiXani baliginin vetege ehemiyyeti boyuk deyil Azerbaycanda Kicik Qizilagac korfezinde basqa baliqlarla birlikde az miqdarda ovlanir Esasen heveskar baliqcilar terefinden tutulur IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Hemcinin bax