Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vəliüddin Əfəndi (1684, Konstantinopol – 25 oktyabr 1768, Konstantinopol) — Osmanlı alimi, xəttatı və şeyxülislamı.
| Vəliüddin Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | |
| Sonrakı | |
| 23 aprel 1767 – 25 oktyabr 1768 | |
| Əvvəlki | Dürrizadə Mustafa Əfəndi |
| Sonrakı | Pirizadə Osman Sahib Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Hacı Mustafa ağa |
| Uşaqları | Mustafa Rəşid Əfəndi Mehmed Əmin Əfəndi |
Həyatı
1684-cü ildə İstanbulda dünyaya gəldi. Atası Hacı Mustafa ağa və babası Hacı Hüseyn ağa yeniçəri ağası idi. Təhsili barədə məlumat çox azdır. Sadəcə təhsilini tamamladıqdan sonra Əbəzadə Abdullah Əfəndinin şeyxülislamlığı dönəmində atasının Silivriqapıda inşa olunan mədrəsəsində müdərris olaraq xidmətə başlamışdır.
Nevşəhərli İbrahim Paşanın himayəsinə girərək 1729-cu ildə Hələb qazısı təyin edilsə də, ertəsi il vəzifədən uzaqlaşdırıldı. 4 ay sonra Qalata, ardından Qahirə və Mədinə qazısı olaraq xidmət göstərdi. Bu əsnada həcc ziyarətini yerinə yetirdi. İstanbul qazılığı payəsini alaraq 1756-cı ilin mayında Anadolu qazəsgərliyinə, 28 aprel 1758-ci ildə isə Rumeli qazəsgərliyinə gətirildi. Qısa zaman sonra Sultan Mustafaya rüşvət almasıyla bağlı bir şikayətin təqdim edilməsiylə 3 avqust 1758-ci ildə vəzifədən alındı və Manisaya sürgün edildi. Tarixçi Şəmdanizadənin yazdığına görə, olduqca ədalətli və dürüst biri olan Vəliüddin Əfəndinin vəzifədən alınmasına onun müxalifləri tərəfindən yazılan yalançı ərizələr səbəb olmuşdur.
şeyxülislamlığa gətirilməsiylə bağlı sarayda keçirilən mərasimə sədrəzəm birlikdə qatılan Vəliüddin Əfəndi sultanın hüzuruna çıxarıldı və bağışlanaraq 26 iyul 1759-cu ildə İstanbula geri çağırıldı. vəfatının ardından 16 fevral 1760-cı ildə şeyxülislamlığa yüksəldi. Bu vəzifəyə təyini əsnasında xəstəliyi səbəbilə saraya gələ bilməmiş, Sultan Mustafanın əmriylə köşkündə qalmasına icazə verilmişdir. Üstəlik Osmanlı tarixində ilk dəfə olaraq, sultanın hüzurunda geyinməli olduğu xüsusi geyimi (fərveyi bəyza) evinə göndərildi. Ancaq sərt xasiyyəti və səhhətinin pisləşməsi səbəbilə 6 sentyabr 1761-ci ildə vəzifədən alındı. Ardından həccə getməsinə və həcc mövsümünə qədər Bursada yaşamasına qərar verildi. Buna baxmayaraq çox keçmədən bağışlandı və yenidən İstanbula çağrıldı. 23 aprel 1767-ci ildə vəzifədən alınan Dürrizadə Mustafa Əfəndinin yerinə ikinci dəfə şeyxülislam oldu. Yenə bir ildən çox bu vəzifədə qalmış, bu dəfə isə xəstəliyi səbəbilə 25 oktyabr 1768-ci ildə vəfat etmişdir. Qoca Mustafa Paşa məscidində qılınan cənazə namazının ardından Əyyubsultanda dəfn edildi.
Böyük oğlu Mustafa Rəşid Əfəndi müdərris ikən 1767-ci ildə vəfat etdi və Fateh məscidi həyətinə dəfn edildi. 3 dəfə Rumeli qazəsgəri olan kiçik oğlu Hacı Mehmed Emin Əfəndi isə 13 yanvar 1806-cı ildə vəfat etdi və Şeyx Murad dərgahına dəfn olundu.
Mənbə
- Çeşmîzâde, Târih (nşr. Bekir Kütükoğlu), İstanbul 1959, s. 27, 67–68.
- Müstakimzâde, Tuhfe, s. 750–751.
- Devhatü’l-meşâyih, s. 102.
- Vâsıf, Târih, I, 161–162, 320–321.
- Sicill-i Osmânî, IV, 614.
- İlmiyye Salnâmesi, s. 534–535.
- Danişmend, Kronoloji, IV, 539–540; V, 559.
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/2, s. 488–492.
- a.mlf., İlmiye Teşkilâtı, s. 191–194.
- M. Orhan Bayrak, İstanbul’da Gömülü Meşhur Adamlar (1453–1978), İstanbul 1979, s. 73.
- Abdülkadir Altunsu, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara 1972, s. 143.
- Günay Kut – Nimet Bayraktar, Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri, Ankara 1984, s. 108–109.
- A. Süheyl Ünver, Şeyhülislâm Veliyyüddin Efendi, Süleymaniye Ktp., A. Süheyl Ünver, Dosya, nr. 322.
- Mehmet Nermi Haskan, Eyüplü Meşhurlar, İstanbul 2004, II, 202.
- M. Şinasi Acar, Ünlü Hattatların Mezarları: Gelimli Gidimli Dünya, İstanbul 2004, s. 56–57.
İstinadlar
- Recep Sadri Sayıoğulları, Türk Ta’lik Yazı Ekolünün Doğuşunda Şeyhülislâm Veliyyüddin Efendi (yüksek lisans tezi, 1991), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- İsmail E. Erünsal, Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri: Tarihî Gelişimi ve Organizasyonu, Ankara 2008, s. 241–242, 288, 291, 311, 349–350, 373, 406–407, 444, 454, 485, 533.
- Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), I, 11–12; II/A, s. 11, 37, 39, 42, 44, 100, 102, 110, 113.
- Müjgân Cunbur, "Şeyhülislâm Veliyyüddin Efendi Vakıfları ve Kütüphanesi", Necati Lugal Armağanı, Ankara 1968, s. 165–189.
- Ahmed Refik [Altınay], Onikinci Asr-ı Hicrî’de İstanbul Hayatı (1689–1785), İstanbul 1930, s. 96, 214–215.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Veliuddin Efendi 1684 Konstantinopol 25 oktyabr 1768 Konstantinopol Osmanli alimi xettati ve seyxulislami Veliuddin Efendi97 Osmanli seyxulislamiEvvelkiSonraki100 Osmanli seyxulislami23 aprel 1767 25 oktyabr 1768EvvelkiDurrizade Mustafa EfendiSonrakiPirizade Osman Sahib EfendiSexsi melumatlarDogum tarixi 1684Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 25 oktyabr 1768Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiAtasi Haci Mustafa agaUsaqlari Mustafa Resid Efendi Mehmed Emin EfendiHeyati1684 cu ilde Istanbulda dunyaya geldi Atasi Haci Mustafa aga ve babasi Haci Huseyn aga yeniceri agasi idi Tehsili barede melumat cox azdir Sadece tehsilini tamamladiqdan sonra Ebezade Abdullah Efendinin seyxulislamligi doneminde atasinin Silivriqapida insa olunan medresesinde muderris olaraq xidmete baslamisdir Nevseherli Ibrahim Pasanin himayesine girerek 1729 cu ilde Heleb qazisi teyin edilse de ertesi il vezifeden uzaqlasdirildi 4 ay sonra Qalata ardindan Qahire ve Medine qazisi olaraq xidmet gosterdi Bu esnada hecc ziyaretini yerine yetirdi Istanbul qaziligi payesini alaraq 1756 ci ilin mayinda Anadolu qazesgerliyine 28 aprel 1758 ci ilde ise Rumeli qazesgerliyine getirildi Qisa zaman sonra Sultan Mustafaya rusvet almasiyla bagli bir sikayetin teqdim edilmesiyle 3 avqust 1758 ci ilde vezifeden alindi ve Manisaya surgun edildi Tarixci Semdanizadenin yazdigina gore olduqca edaletli ve durust biri olan Veliuddin Efendinin vezifeden alinmasina onun muxalifleri terefinden yazilan yalanci erizeler sebeb olmusdur seyxulislamliga getirilmesiyle bagli sarayda kecirilen merasime sedrezem birlikde qatilan Veliuddin Efendi sultanin huzuruna cixarildi ve bagislanaraq 26 iyul 1759 cu ilde Istanbula geri cagirildi vefatinin ardindan 16 fevral 1760 ci ilde seyxulislamliga yukseldi Bu vezifeye teyini esnasinda xesteliyi sebebile saraya gele bilmemis Sultan Mustafanin emriyle koskunde qalmasina icaze verilmisdir Ustelik Osmanli tarixinde ilk defe olaraq sultanin huzurunda geyinmeli oldugu xususi geyimi ferveyi beyza evine gonderildi Ancaq sert xasiyyeti ve sehhetinin pislesmesi sebebile 6 sentyabr 1761 ci ilde vezifeden alindi Ardindan hecce getmesine ve hecc movsumune qeder Bursada yasamasina qerar verildi Buna baxmayaraq cox kecmeden bagislandi ve yeniden Istanbula cagrildi 23 aprel 1767 ci ilde vezifeden alinan Durrizade Mustafa Efendinin yerine ikinci defe seyxulislam oldu Yene bir ilden cox bu vezifede qalmis bu defe ise xesteliyi sebebile 25 oktyabr 1768 ci ilde vefat etmisdir Qoca Mustafa Pasa mescidinde qilinan cenaze namazinin ardindan Eyyubsultanda defn edildi Boyuk oglu Mustafa Resid Efendi muderris iken 1767 ci ilde vefat etdi ve Fateh mescidi heyetine defn edildi 3 defe Rumeli qazesgeri olan kicik oglu Haci Mehmed Emin Efendi ise 13 yanvar 1806 ci ilde vefat etdi ve Seyx Murad dergahina defn olundu MenbeCesmizade Tarih nsr Bekir Kutukoglu Istanbul 1959 s 27 67 68 Mustakimzade Tuhfe s 750 751 Devhatu l mesayih s 102 Vasif Tarih I 161 162 320 321 Sicill i Osmani IV 614 Ilmiyye Salnamesi s 534 535 Danismend Kronoloji IV 539 540 V 559 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 2 s 488 492 a mlf Ilmiye Teskilati s 191 194 M Orhan Bayrak Istanbul da Gomulu Meshur Adamlar 1453 1978 Istanbul 1979 s 73 Abdulkadir Altunsu Osmanli Seyhulislamlari Ankara 1972 s 143 Gunay Kut Nimet Bayraktar Yazma Eserlerde Vakif Muhurleri Ankara 1984 s 108 109 A Suheyl Unver Seyhulislam Veliyyuddin Efendi Suleymaniye Ktp A Suheyl Unver Dosya nr 322 Mehmet Nermi Haskan Eyuplu Meshurlar Istanbul 2004 II 202 M Sinasi Acar Unlu Hattatlarin Mezarlari Gelimli Gidimli Dunya Istanbul 2004 s 56 57 IstinadlarRecep Sadri Sayiogullari Turk Ta lik Yazi Ekolunun Dogusunda Seyhulislam Veliyyuddin Efendi yuksek lisans tezi 1991 MU Sosyal Bilimler Enstitusu Ismail E Erunsal Osmanli Vakif Kutuphaneleri Tarihi Gelisimi ve Organizasyonu Ankara 2008 s 241 242 288 291 311 349 350 373 406 407 444 454 485 533 Sem danizade Muri t tevarih Aktepe I 11 12 II A s 11 37 39 42 44 100 102 110 113 Mujgan Cunbur Seyhulislam Veliyyuddin Efendi Vakiflari ve Kutuphanesi Necati Lugal Armagani Ankara 1968 s 165 189 Ahmed Refik Altinay Onikinci Asr i Hicri de Istanbul Hayati 1689 1785 Istanbul 1930 s 96 214 215