Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ukrayna Üsyan Ordusu (Ukr: Ukraїnska povstanska armіya/qısaca: UPA) - İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Ukraynada nasistlərin dəstəyi ilə təşkil edilmiş və ölkədəki bütün etnik qruplara qarşı kütləvi qırğınlar və soyqırım hərəkatları ilə məşğul olan millətçi ordudur. 1942-ci ilin oktyabrında təşkil edilən ordu, xüsusilə 1943-cü ildə Ukrayna Reyx Komissarlığı ilə birlikdə ruslara, polyaklara, yəhudilərə və digər etnik azlıqlara qarşı sistemli şəkildə qırğın siyasəti həyata keçirmişdir.
| Ukrayna Üsyan Ordusu | |
|---|---|
| Українська повстанська армія | |
 | |
| Daxildir | Ukrayna Millətçiləri Təşkilatı |
| Qərargah | |
| Döyüşlər |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ukrayna Üsyan Ordusunun ən mühüm təşkilatçılarından biri faşist Almaniyasının maliyyə dəstəyini alan Stepan Bandera idi. Millətçi Stepan Bandera, Taras Borovets (Taras Bulba) və Andrey Melnikin rəhbərlik etdiyi Ukrayna Üsyan Ordusu Ukrayna ərazisində İkinci Dünya Müharibəsi zamanı bir çox soyqırım hərəkatlarında, xüsusilə Volin qırğınında xüsusi rol oynamışdır.
Fəaliyyətləri
1939-cu il sentyabrın 12-də, Varşavanın süqutuna az qalmış Hitler qatarda Polşa xalqı və Ukraynadakı polyakların taleyi haqqında xüsusi görüş keçirmişdir. Hitlerin planı SSRİ-nin sərhədində Asiya ilə Avropa arasında III Reyxə bağlı bir bufer zona yaratmaq idi. Berlinin bu kukla dövlətinin sərhədləri şimalda Litvanın paytaxtı Vilnüsdən başlayıb, cənubda isə Ukraynanın Qalisiya və Volin vilayətlərinə qədər uzanacaqdı. İclasda nasist admiralı və məxfi xidmət olan Abverin rəhbəri Vilhelm Kanaris, Almaniyanın xarici işlər naziri Ribbentropa ukraynalı millətçilərin təşkilatlanması, polyaklara və yəhudilərə qarşı qiyam şəklində yeni qırğın siyasətinin həyata keçirilməsindən danışmışdır. “Kanaris Memorandumu” kimi tanınan bu çıxışın sənədləri və alınan qərarlar 1945-ci ildə Nürnberq məhkəməsində sübut kimi təqdim edilmiş və Kanarisin edamında mühüm rol oynamışdır.
İlk mərhələdə, 1939-cu ilin noyabrında 400 ukraynalı irqçi Komarne, Kirhendorfe Qakeshteyne və Abvera düşərgələrində təlimə başlamışdır. 1939-cu ilin dekabrında hərəkatın Krakov şöbəsinin rəhbəri Stepan Bandera və onun tabeliyində olan Andrey Melnik Ukraynada üsyan hazırlamaq üçün kuryer göndərdilər, lakin bu şəxs NKVD tərəfindən tutulmuşdur.
1940-cı ilin yanvarında Bandera ilk komandanı Ukraynaya göndərə bildi. Lakin bundan sonra göndərilmiş daha bir neçə qrup sovet sərhədçiləri tərəfindən əsir götürülmüşdür. 1940-cı il fevralın 10-da Stepan Bandera Krakovda Ukrayna Millətçiləri Təşkilatını təsis etmişdir. Onun bu təşkilatı yaratmaqda məqsədi sonradan Ukrayna Üsyan Ordusuna rəhbərlik edəcək Adrey Melnikin müstəqil fəaliyyət göstərməsi ehtimalından çəkinməsi idi. 1940-cı ilin martında üsyanı təşkil edə biləcək bir dəstə köçürülmüş və 1940-cı ilin aprel-may aylarında üsyan planlaşdırılmışdı, lakin bu üsyan NKVD tərəfindən başa düşülmüş və dərhal aradan qaldırılmışdır.
1941-ci ilin yazında faşist Almaniyası Sovet İttifaqına hücum planları hazırlayarkən, Stepan Bandera Krakovda millətçi qruplara təlim keçirdi. Nasistlər 1941-ci il iyunun 22-də Sovet İttifaqına hücum etdikdən sonra millətçilər iyunun 30-da qondarma Ukrayna dövlətini elan etmişdirlər. 1942-ci ilin oktyabrında onlar rəsmi olaraq Ukrayna Üsyan Ordusu kimi tanınan Ukrayna Üsyan Ordusunu təşkil etmişdirlər.
Bundan sonra ukraynalı millətçilər mərkəzləri Lvovda yerləşməklə Polşa, Belarus və Ukraynadakı etnik qruplara qarşı sistemli şəkildə soyqırım, zorlama və talanlara başlamışdırlar. Soyqırım hərəkatında irqçilərin ən mühüm hədəfləri polyaklar, yəhudilər, belaruslar və ruslar idi. Ukraynadakı Sovet hökumətini devirmək üçün qanunsuz olaraq sovet partizanlarına, Qırmızı Orduya qarşı da hücumlar təşkil etmişdirlər. Sovet İttifaqı İkinci Dünya Müharibəsi zamanı bir tərəfdən nasist işğalçıları ilə, digər tərəfdən onlarla əməkdaşlıq edən satqın Ukrayna millətçiləri ilə mübarizə aparmalı olmuşdur. Bu üsyançıların qarşısı 1945-ci ildə alınarkən, onların başçılarından bəziləri qaçaraq qərbə sığınmışdırlar.
Ukraynanın UPA-ya münasibəti
Sovet İttifaqı dövründə Ukrayna Üsyan Ordusu (UPA) işğalçı nasistlərlə əməkdaşlıq edərək Sovet hökumətini devirməyə cəhd etdiyi və etnik dinc əhaliyə qarşı qırğınlar törətdiyi üçün terror təşkilatı kimi tanınırdı. UPA-nın inzibati və komanda heyəti də vətən xaini elan edilib, tutulanlar mühakimə olunaraq edam edilmişdir. Lakin Ukrayna Sovet İttifaqından ayrıldıqdan sonra, 1995-ci ildə Lvov Şəhər Şurası ordunun yaranmasının ildönümünün Veteranlar Günü elan edilməsi barədə qərar qəbul etmişdir. Lakin yerli olaraq qəbul edilən bu qərar bütün Ukraynada qəbul edilməmişdir.
Ukraynada 2004-cü il çevrilişindən sonra hakimiyyətə gələn qərbyönlü hökumətlər UPA və onun görkəmli şəxslərinə bəraət qazandırmaq üçün müxtəlif fərmanlar vermişdirlər. 12 oktyabr 2007-ci ildə Ukrayna prezidenti Viktor Yuşşenko UPA komandanlığının şəxslərindən biri olan Roman Şuxeviçə qondarma milli müstəqillik mübarizəsinə verdiyi töhfələrinə görə “Ukrayna Qəhrəmanı” adı vermişdir.
Lakin 2007-ci il dekabrın 3-də Xarkov Şəhər Şurasında çoxluq təşkil edən Regionlar Partiyasının üzvləri “İkinci Dünya Müharibəsində faşist Almaniyası ilə əməkdaşlıq edərək bəşəriyyət və sülhə qarşı ən ağır cinayətləri törədən və Ukraynada kiçik bir azlığın nümayəndəsi olan bu satqın dəstənin qəhrəman elan edilməsi Ukrayna xalqına qarşı ədalətsizlik” olduğunu bəyan edərək, UPA-nın izzətlənməsinə, şöhrətlənməsimə heç bir şəkildə yol verilməyəcəyini və UPA adına ucaldılan abidələrin təşkilat tərəfindən dərhal məhv ediləcəyi bildirilmişdir.
2010-cu il yanvarın 29-da prezident Viktor Yuşşenko Ukrayna üsyançı ordusunun “Ukraynanın müstəqilliyi uğrunda döyüşən döyüşçülər” kimi tanınması haqqında fərman vermişdir. 2010-cu il aprelin 21-də Donetsk İnzibati Məhkəməsi apellyasiya şikayəti vermiş və Roman Şuxeviçə verilmiş olan milli qəhrəman adının ləğv edilməsinə nail olmuşdur. 2 aprel 2011-ci ildə Donetsk rayon məhkəməsi Stepan Banderanın Ukrayna vətəndaşı olmadığını və qanuna müvafiq olaraq yalnız Ukrayna vətəndaşı olanların qəhrəman adını ala biləcəyini bəyan edərək, Yuşşenkonun qərarının etibarsız olduğunu elan etmişdir.
Lakin 2014-cü il çevrilişindən sonra hakimiyyətə gələn Avropa və ABŞ tərəfdarı hökumətin dəstəyi və UPA komandiri Roman Şuxeviçin oğlu Yuri Şuxeviçin təşəbbüsü ilə bütün UPA üzvlərinə müstəqillik döyüşçüsü statusu verilmişdir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ukrayna Usyan Ordusu Ukr Ukrayinska povstanska armiya qisaca UPA Ikinci Dunya Muharibesi zamani Ukraynada nasistlerin desteyi ile teskil edilmis ve olkedeki butun etnik qruplara qarsi kutlevi qirginlar ve soyqirim herekatlari ile mesgul olan milletci ordudur 1942 ci ilin oktyabrinda teskil edilen ordu xususile 1943 cu ilde Ukrayna Reyx Komissarligi ile birlikde ruslara polyaklara yehudilere ve diger etnik azliqlara qarsi sistemli sekilde qirgin siyaseti heyata kecirmisdir Ukrayna Usyan OrdusuUkrayinska povstanska armiyaDaxildir Ukrayna Milletcileri TeskilatiQerargah Qerbi UkraynaPolesye d Ukrayna ReyxkomissarligiUmumi HokumetQalisiyaPodolyeKarpatDoyusler Ikinci Dunya muharibesinde Serq cebhesi d Qerbi Ukraynada usyanci herekat Ikinci Dunya muharibesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarUkrayna Usyan Ordusunun bayragi Ukrayna Usyan Ordusunun en muhum teskilatcilarindan biri fasist Almaniyasinin maliyye desteyini alan Stepan Bandera idi Milletci Stepan Bandera Taras Borovets Taras Bulba ve Andrey Melnikin rehberlik etdiyi Ukrayna Usyan Ordusu Ukrayna erazisinde Ikinci Dunya Muharibesi zamani bir cox soyqirim herekatlarinda xususile Volin qirgininda xususi rol oynamisdir Fealiyyetleri1939 cu il sentyabrin 12 de Varsavanin suqutuna az qalmis Hitler qatarda Polsa xalqi ve Ukraynadaki polyaklarin taleyi haqqinda xususi gorus kecirmisdir Hitlerin plani SSRI nin serhedinde Asiya ile Avropa arasinda III Reyxe bagli bir bufer zona yaratmaq idi Berlinin bu kukla dovletinin serhedleri simalda Litvanin paytaxti Vilnusden baslayib cenubda ise Ukraynanin Qalisiya ve Volin vilayetlerine qeder uzanacaqdi Iclasda nasist admirali ve mexfi xidmet olan Abverin rehberi Vilhelm Kanaris Almaniyanin xarici isler naziri Ribbentropa ukraynali milletcilerin teskilatlanmasi polyaklara ve yehudilere qarsi qiyam seklinde yeni qirgin siyasetinin heyata kecirilmesinden danismisdir Kanaris Memorandumu kimi taninan bu cixisin senedleri ve alinan qerarlar 1945 ci ilde Nurnberq mehkemesinde subut kimi teqdim edilmis ve Kanarisin edaminda muhum rol oynamisdir Ilk merhelede 1939 cu ilin noyabrinda 400 ukraynali irqci Komarne Kirhendorfe Qakeshteyne ve Abvera dusergelerinde telime baslamisdir 1939 cu ilin dekabrinda herekatin Krakov sobesinin rehberi Stepan Bandera ve onun tabeliyinde olan Andrey Melnik Ukraynada usyan hazirlamaq ucun kuryer gonderdiler lakin bu sexs NKVD terefinden tutulmusdur 1940 ci ilin yanvarinda Bandera ilk komandani Ukraynaya gondere bildi Lakin bundan sonra gonderilmis daha bir nece qrup sovet serhedcileri terefinden esir goturulmusdur 1940 ci il fevralin 10 da Stepan Bandera Krakovda Ukrayna Milletcileri Teskilatini tesis etmisdir Onun bu teskilati yaratmaqda meqsedi sonradan Ukrayna Usyan Ordusuna rehberlik edecek Adrey Melnikin musteqil fealiyyet gostermesi ehtimalindan cekinmesi idi 1940 ci ilin martinda usyani teskil ede bilecek bir deste kocurulmus ve 1940 ci ilin aprel may aylarinda usyan planlasdirilmisdi lakin bu usyan NKVD terefinden basa dusulmus ve derhal aradan qaldirilmisdir 1941 ci ilin yazinda fasist Almaniyasi Sovet Ittifaqina hucum planlari hazirlayarken Stepan Bandera Krakovda milletci qruplara telim kecirdi Nasistler 1941 ci il iyunun 22 de Sovet Ittifaqina hucum etdikden sonra milletciler iyunun 30 da qondarma Ukrayna dovletini elan etmisdirler 1942 ci ilin oktyabrinda onlar resmi olaraq Ukrayna Usyan Ordusu kimi taninan Ukrayna Usyan Ordusunu teskil etmisdirler Bundan sonra ukraynali milletciler merkezleri Lvovda yerlesmekle Polsa Belarus ve Ukraynadaki etnik qruplara qarsi sistemli sekilde soyqirim zorlama ve talanlara baslamisdirlar Soyqirim herekatinda irqcilerin en muhum hedefleri polyaklar yehudiler belaruslar ve ruslar idi Ukraynadaki Sovet hokumetini devirmek ucun qanunsuz olaraq sovet partizanlarina Qirmizi Orduya qarsi da hucumlar teskil etmisdirler Sovet Ittifaqi Ikinci Dunya Muharibesi zamani bir terefden nasist isgalcilari ile diger terefden onlarla emekdasliq eden satqin Ukrayna milletcileri ile mubarize aparmali olmusdur Bu usyancilarin qarsisi 1945 ci ilde alinarken onlarin bascilarindan bezileri qacaraq qerbe siginmisdirlar Ukraynanin UPA ya munasibetiSovet Ittifaqi dovrunde Ukrayna Usyan Ordusu UPA isgalci nasistlerle emekdasliq ederek Sovet hokumetini devirmeye cehd etdiyi ve etnik dinc ehaliye qarsi qirginlar toretdiyi ucun terror teskilati kimi taninirdi UPA nin inzibati ve komanda heyeti de veten xaini elan edilib tutulanlar muhakime olunaraq edam edilmisdir Lakin Ukrayna Sovet Ittifaqindan ayrildiqdan sonra 1995 ci ilde Lvov Seher Surasi ordunun yaranmasinin ildonumunun Veteranlar Gunu elan edilmesi barede qerar qebul etmisdir Lakin yerli olaraq qebul edilen bu qerar butun Ukraynada qebul edilmemisdir Ukraynada 2004 cu il cevrilisinden sonra hakimiyyete gelen qerbyonlu hokumetler UPA ve onun gorkemli sexslerine beraet qazandirmaq ucun muxtelif fermanlar vermisdirler 12 oktyabr 2007 ci ilde Ukrayna prezidenti Viktor Yussenko UPA komandanliginin sexslerinden biri olan Roman Suxevice qondarma milli musteqillik mubarizesine verdiyi tohfelerine gore Ukrayna Qehremani adi vermisdir Lakin 2007 ci il dekabrin 3 de Xarkov Seher Surasinda coxluq teskil eden Regionlar Partiyasinin uzvleri Ikinci Dunya Muharibesinde fasist Almaniyasi ile emekdasliq ederek beseriyyet ve sulhe qarsi en agir cinayetleri toreden ve Ukraynada kicik bir azligin numayendesi olan bu satqin destenin qehreman elan edilmesi Ukrayna xalqina qarsi edaletsizlik oldugunu beyan ederek UPA nin izzetlenmesine sohretlenmesime hec bir sekilde yol verilmeyeceyini ve UPA adina ucaldilan abidelerin teskilat terefinden derhal mehv edileceyi bildirilmisdir 2010 cu il yanvarin 29 da prezident Viktor Yussenko Ukrayna usyanci ordusunun Ukraynanin musteqilliyi ugrunda doyusen doyusculer kimi taninmasi haqqinda ferman vermisdir 2010 cu il aprelin 21 de Donetsk Inzibati Mehkemesi apellyasiya sikayeti vermis ve Roman Suxevice verilmis olan milli qehreman adinin legv edilmesine nail olmusdur 2 aprel 2011 ci ilde Donetsk rayon mehkemesi Stepan Banderanin Ukrayna vetendasi olmadigini ve qanuna muvafiq olaraq yalniz Ukrayna vetendasi olanlarin qehreman adini ala bileceyini beyan ederek Yussenkonun qerarinin etibarsiz oldugunu elan etmisdir Lakin 2014 cu il cevrilisinden sonra hakimiyyete gelen Avropa ve ABS terefdari hokumetin desteyi ve UPA komandiri Roman Suxevicin oglu Yuri Suxevicin tesebbusu ile butun UPA uzvlerine musteqillik doyuscusu statusu verilmisdir