Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Təpəgöz – türk mifologiyasında mifik qəhrəman, türk əfsanə adı çəkilən tək gözlü nəhəngdir. Müxtəlif Türk dillərində Tübegöz, Töbököz, Töpekös olaraq da deyillər. Qaf dağında yaşayır. Anası alageyik donuna girə bilən bir pəridir. Bu pərinin bir çobanla birləşməsindən doğulmuşdur. Bəzən dişi, bəzən də kişi təpəgözlərə rast gəlinir. Barmağında cadulu bir üzük bağlıdır. Yalnız gözündən vurularaq öldürülər. Bədəninin digər qisimlərinə silah işləməz. Qaf dağında yaşayır. Türklərlə iç-içə keçmiş olan Nart mifologiyasında hadisələrdə daxil birəbir eyni xüsusiyyətləri daşıyan bu divə rast gəlinir. Bundan başqa(Soqor/Soxor) "Kor" adı ilə bitən nəhəng adları da mövcuddur. Sokur (Soqur) sözü Anadolu da köstəbək mənasında da istifadə edilər. "Yazdırnaq" bəzən onun arvadı olaraq göstərilir. İnsan əti yeyir. İnsan sümüklərindən hörülmüş bir qalada yaşayır. Çobanlıq edər və bir tilsimli obyekti vardır. Bəzən başdan aşağı dəmir geyimli olaraq izah edilər. Bir tas böyüklüyündə gözü vardır. Qayalıq dağlardakı düzlüklərdə yaşayarlar. Bəzən ailələri olduğu deyilər. Bəziləri qarını şişən dağlardan doğular. "Kirgis" adını daşıyan bir təpəgöz çox təhlükəlidir. Kitabi-Dədə Qorqud"dakı Təpəgöz obrazı Homerin "Odisseya" dastanındakı Polifem obrazı ilə müqayisədə daha qədimdir."Kitabi-Dədə Qorqud"dakı Təpəgöz obrazı at ağızlı Aruz qoca tərəfindən böyüdülmüşdür. Bu Təpəgöz obrazı türkləri qırıb tökürdü. Heç kim onunla qarşı-qarşıya dura bilmirdi. Bir tək Basatdan başqa. Basat Aruz qocanın köç edən zaman itirdiyi oğlu idi, çox güclü idi. Təpəgözün zəif yeri , onun gözü idi. Çünki yalnız gözü ətdən idi. Qalan hissələr isə ətdən deyildi. Basat onun bütün sınaqlarından keçir və onun boynunu kəsir. Elini xilas edir. Təpəgözün imdad dilədiyi zaman oxuduğu şeir parçası vardı . Orda deyirdi: Gözüm , gözüm yalqız gözüm, bundan sonra isə gözünün belə olmasının səbəbini aydınlaşdırırdı. Qızları öldürdüm, onları dul qoydum, ərlərini öldürdüm və s. Buna görəmi belə oldu?bütün bunlara görəmi gözüm getdi? və s. kimi suallar verirdi.
| Təpəgöz | |
|---|---|
| Məlumat | |
| Növü | Div |
Yalqızgöz
Başının ortasında tək bir gözü vardır. Təpəgöz'ün bir növü olaraq keçər. Yal "Tək" kökündən gəlir. Yal sözcüyü eyni zamanda atəşi xatırladar (Yalın, Yalkın). Monqolcada Yalgah sözü, fərq etmək mənasını verər. Bunlar arasındakı oxşarlıq şərin, pisliyin göstəricisidir.
Kikloplar (Sikloplar)
Odissey və onu müşayiət edənlərin səyahəti zamanı onlar qəribə macəralar yaşayırlar. Bunların içərisində ən möcüzəlilərindən biri səyahətçilərin rastlaşdığı müəmmalı varlıqlar-sikloplar (təpəgöz) idi. Məlumdur ki, sikloplar nəhəng boyları və alınlarının ortasında yerləşən iri tək gözləri ilə fərqlənirlər.
Əgər fermer Stoffel Koetzi olmasaydı, sikloplar yaddaşlarda mifik personaj kimi qala bilərdilər. Bu adam ömrünün böyük bir hissəsini təpəgözlərin axtarışına həsr edib. Görünür, Stoffel Koetzidə məlum həvəsi Henrix Şliman oyadıb. Axı, Şliman şəhəri və qiymətli xəzinəni tapana kimi Troyanın mövcudluğunu hamı inkar edirdi.
Abşeron təpəgözü
1989–91-ci illərdə Bakı və Abşeronda "qar adamı"nı xatırladan tək gözlü müəmmalı varlıqlara rast gəlinib
Yuxarıdakı məlumatı özündə birləşdirən materiala biz Rusiyanın internet məkanındakı saytlarda rast gəldik. Maraqlı olacağını nəzərə alıb "Sikloplar-əsrlərin müəmması" məqələsindən bəzi hissələri oxucuların nəzərinə çatdırmağı qərara aldıq. Beləliklə, Abşeron təpəgözü… "Baxaq görək, Bakı Metropolitenində avtoçilingər vəzifəsində çalışan Şamil Əliyev 1969-cu ilin fevralında "Depo" stansiyası rayonunda rastlaşdığı qeyri-adi hadisə barədə nə danışır: "Təqribən gecə saat 2 radələrində dincəlmək üçün növbətçi otağında uzandım. Sakitlik idi. Birdən küçədə darvazalar cırıldadı. Və xışıltı, şappıltı ilə müşayiət olunan qəribə addım səsləri gəlməyə başladı. Addım səsləri get-gedə yaxınlaşırdı. Qısa vaxt ərzində kimsə qonşu otağa daxil olub dərindən nəfəs ala-ala dayandı. Və mən haylamağa başladım: "Kimdir orda? Bu nə zarafatdı, içəri keç, lakin cavab gəlmədi, lakin bir neçə saniyədən sonra qapının ağzında boyu 2 metrdən yuxarı, alnından aşağıda tək qırmızı gözlü, bədəni tünd qəhvəyi rəngli tüklə örtülmüş nəhəng varlıq peyda oldu. Onun əlləri dizindən aşağıyadək uzanırdı, burnu meymun burnunu xatırladırdı. Sifəti çəhrayı rəngə çalırdı, lakin tüklə örtülməmişdi. Canlıdan güclü torpaq qoxusu gəlirdi. O mənə elə də fikir verməyib, stola yaxınlaşdı, ayağını-ayağına sürtüb heç nə götürmədən 20 saniyə sonra aradan çıxdı. Mən özümə gələndən sonra divandan sıçrayıb həyətə qaçdım. Hasara kimi qaçdıqdan sonra mən möhkəm it ulaşmasını eşitdim. Qəfil itlərdən biri var gücü ilə zingildəməyə başladı. Qaçan addım səsləri gəldi. Eyni zamanda get-gedə uzaqlaşan it zingildəməsi də kəsilmək bilmirdi. Mən başa düşdüm ki, varlıq onu özüylə apardı…" 1989-cu ilin qışı. Kürdəxanı kəndinin yaxınlığı. Belə bir qaçan varlığı vətəndaş (adının çəkilməsini istəməyib) müşahidə edib. Onun fikrincə, təkgözlü canlının addımları adi insanın addımlarından 4 dəfə böyük idi.
6 iyul 1991-ci il. Xəzər Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbinin kursantları Əhmədli qəsəbəsi ərazisində-zeytun bağlarının yerləşdiyi rayonda buna bənzər varlıqla rastlaşıblar. Bu dəfə siklop su içirmiş. Siklopa yaxınlaşdıqca ondan güclü torpaq qoxusu hiss olunurmuş.
Biz yuxarıda dünyanın müxtəlif yelərində, o cümlədən Azərbaycanda da sözügedən qeyri-adi fenomenə rast gəlinməsi barədə məlumatlar verdik. Göründüyü kimi, varlıq insanabənzər görünüşə və qamətə malikdir, lakin siklopların yeganə fərqi boylarının hündürlüyü və bir gözlərinin olmasıdır. Bu da fauna nümayəndələri əksəriyyəti üçün xarakterik deyil. Bizdə mövcud olan faktlar əsasında deyə bilərik ki, sikloplar gecə həyatı sürür və mağaralarda yaşayırlar. Həmçinin siklopların su tutarları ilə də əlaqələri var. Çünki onlarla kontakt həmişə bu və ya digər su hövzəsinin yaxınlığında baş verir. İnsanlara hücum etmirlər. Görünür, zaman onları insanlardan qaçmağa məcbur edib. Görünür, siklopların bu vaxta qədər gəlib çıxmasında da insanlardan qaçmaqları böyük rol oynayıb, lakin onların sayı get-gedə azalır. Ona görə də, ey insanlar, əgər təkgözlü məxluqlarla rastlaşsanız silaha əl atmağa tələsməyin. Onsuz da bizim günahımız ucbatından heyvanat və bitki aləminin bir çox nümayəndələri yer üzündən silinib. Gəlin, növbəti dəfə səhvə yol verməyək.
Fenomenin tədqiq edilməsinə maddi köməklik göstərmək istəyənlər yazıda qeyd olunan müvafiq bank hesabına pul köçürsünlər". Azərbaycan ərazisində təkgözlü varlıqların həyat sürməsi ilə bağlı məlumatlara ufoloq Fuad Qasımovun münasibəti belə oldu: "Sikloplar barədə ətraflı məlumatım olmasa da, müxtəlif insanlar tərəfindən mənə danışılan bəzi faktları nəzərinizə çatdıra bilərəm. Bakı Metropoliteninin bir əməkdaşı mənimlə söhbətində vurğulamışdı ki, metronun "Xətai" stansiyasında yerin altında müəmmalı mağaralar var. Həmin mağaralardan haralarasa sirli yollar uzanır. Uzun illər bundan əvvəl elmi işimlə əlaqədar Daşkəsənə yollanmışdım. Orada mənə məlumat verdilər ki, bu ərazidə yerin altında müəmmalı mağara var. Mağaraya gedən yollar elə qurulmuşdu ki, burada adi insan əlindən istifadə olunması qeyri-mümkün idi, lakin biz mağaraya düşməyə cürət etmədik".
İstinadlar
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Arxivləşdirilib 2022-03-21 at the Wayback Machine (türk.)
- "Arxivlənmiş surət". www.anl.az. 2024-04-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-26.
- "Abşeron təpəgözü". 2010-03-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-03-10.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Tepegoz turk mifologiyasinda mifik qehreman turk efsane adi cekilen tek gozlu nehengdir Muxtelif Turk dillerinde Tubegoz Tobokoz Topekos olaraq da deyiller Qaf daginda yasayir Anasi alageyik donuna gire bilen bir peridir Bu perinin bir cobanla birlesmesinden dogulmusdur Bezen disi bezen de kisi tepegozlere rast gelinir Barmaginda cadulu bir uzuk baglidir Yalniz gozunden vurularaq olduruler Bedeninin diger qisimlerine silah islemez Qaf daginda yasayir Turklerle ic ice kecmis olan Nart mifologiyasinda hadiselerde daxil birebir eyni xususiyyetleri dasiyan bu dive rast gelinir Bundan basqa Soqor Soxor Kor adi ile biten neheng adlari da movcuddur Sokur Soqur sozu Anadolu da kostebek menasinda da istifade ediler Yazdirnaq bezen onun arvadi olaraq gosterilir Insan eti yeyir Insan sumuklerinden horulmus bir qalada yasayir Cobanliq eder ve bir tilsimli obyekti vardir Bezen basdan asagi demir geyimli olaraq izah ediler Bir tas boyukluyunde gozu vardir Qayaliq daglardaki duzluklerde yasayarlar Bezen aileleri oldugu deyiler Bezileri qarini sisen daglardan dogular Kirgis adini dasiyan bir tepegoz cox tehlukelidir Kitabi Dede Qorqud daki Tepegoz obrazi Homerin Odisseya dastanindaki Polifem obrazi ile muqayisede daha qedimdir Kitabi Dede Qorqud daki Tepegoz obrazi at agizli Aruz qoca terefinden boyudulmusdur Bu Tepegoz obrazi turkleri qirib tokurdu Hec kim onunla qarsi qarsiya dura bilmirdi Bir tek Basatdan basqa Basat Aruz qocanin koc eden zaman itirdiyi oglu idi cox guclu idi Tepegozun zeif yeri onun gozu idi Cunki yalniz gozu etden idi Qalan hisseler ise etden deyildi Basat onun butun sinaqlarindan kecir ve onun boynunu kesir Elini xilas edir Tepegozun imdad dilediyi zaman oxudugu seir parcasi vardi Orda deyirdi Gozum gozum yalqiz gozum bundan sonra ise gozunun bele olmasinin sebebini aydinlasdirirdi Qizlari oldurdum onlari dul qoydum erlerini oldurdum ve s Buna goremi bele oldu butun bunlara goremi gozum getdi ve s kimi suallar verirdi TepegozMelumatNovu DivHomerin Odisseya dastanindaki Polifem Tepegoz YalqizgozBasinin ortasinda tek bir gozu vardir Tepegoz un bir novu olaraq kecer Yal Tek kokunden gelir Yal sozcuyu eyni zamanda atesi xatirladar Yalin Yalkin Monqolcada Yalgah sozu ferq etmek menasini verer Bunlar arasindaki oxsarliq serin pisliyin gostericisidir Kikloplar Sikloplar Odissey ve onu musayiet edenlerin seyaheti zamani onlar qeribe maceralar yasayirlar Bunlarin icerisinde en mocuzelilerinden biri seyahetcilerin rastlasdigi muemmali varliqlar sikloplar tepegoz idi Melumdur ki sikloplar neheng boylari ve alinlarinin ortasinda yerlesen iri tek gozleri ile ferqlenirler Eger fermer Stoffel Koetzi olmasaydi sikloplar yaddaslarda mifik personaj kimi qala bilerdiler Bu adam omrunun boyuk bir hissesini tepegozlerin axtarisina hesr edib Gorunur Stoffel Koetzide melum hevesi Henrix Sliman oyadib Axi Sliman seheri ve qiymetli xezineni tapana kimi Troyanin movcudlugunu hami inkar edirdi Abseron tepegozu1989 91 ci illerde Baki ve Abseronda qar adami ni xatirladan tek gozlu muemmali varliqlara rast gelinib Yuxaridaki melumati ozunde birlesdiren materiala biz Rusiyanin internet mekanindaki saytlarda rast geldik Maraqli olacagini nezere alib Sikloplar esrlerin muemmasi meqelesinden bezi hisseleri oxucularin nezerine catdirmagi qerara aldiq Belelikle Abseron tepegozu Baxaq gorek Baki Metropoliteninde avtocilinger vezifesinde calisan Samil Eliyev 1969 cu ilin fevralinda Depo stansiyasi rayonunda rastlasdigi qeyri adi hadise barede ne danisir Teqriben gece saat 2 radelerinde dincelmek ucun novbetci otaginda uzandim Sakitlik idi Birden kucede darvazalar cirildadi Ve xisilti sappilti ile musayiet olunan qeribe addim sesleri gelmeye basladi Addim sesleri get gede yaxinlasirdi Qisa vaxt erzinde kimse qonsu otaga daxil olub derinden nefes ala ala dayandi Ve men haylamaga basladim Kimdir orda Bu ne zarafatdi iceri kec lakin cavab gelmedi lakin bir nece saniyeden sonra qapinin agzinda boyu 2 metrden yuxari alnindan asagida tek qirmizi gozlu bedeni tund qehveyi rengli tukle ortulmus neheng varliq peyda oldu Onun elleri dizinden asagiyadek uzanirdi burnu meymun burnunu xatirladirdi Sifeti cehrayi renge calirdi lakin tukle ortulmemisdi Canlidan guclu torpaq qoxusu gelirdi O mene ele de fikir vermeyib stola yaxinlasdi ayagini ayagina surtub hec ne goturmeden 20 saniye sonra aradan cixdi Men ozume gelenden sonra divandan sicrayib heyete qacdim Hasara kimi qacdiqdan sonra men mohkem it ulasmasini esitdim Qefil itlerden biri var gucu ile zingildemeye basladi Qacan addim sesleri geldi Eyni zamanda get gede uzaqlasan it zingildemesi de kesilmek bilmirdi Men basa dusdum ki varliq onu ozuyle apardi 1989 cu ilin qisi Kurdexani kendinin yaxinligi Bele bir qacan varligi vetendas adinin cekilmesini istemeyib musahide edib Onun fikrince tekgozlu canlinin addimlari adi insanin addimlarindan 4 defe boyuk idi 6 iyul 1991 ci il Xezer Ali Herbi Denizcilik Mektebinin kursantlari Ehmedli qesebesi erazisinde zeytun baglarinin yerlesdiyi rayonda buna benzer varliqla rastlasiblar Bu defe siklop su icirmis Siklopa yaxinlasdiqca ondan guclu torpaq qoxusu hiss olunurmus Biz yuxarida dunyanin muxtelif yelerinde o cumleden Azerbaycanda da sozugeden qeyri adi fenomene rast gelinmesi barede melumatlar verdik Gorunduyu kimi varliq insanabenzer gorunuse ve qamete malikdir lakin sikloplarin yegane ferqi boylarinin hundurluyu ve bir gozlerinin olmasidir Bu da fauna numayendeleri ekseriyyeti ucun xarakterik deyil Bizde movcud olan faktlar esasinda deye bilerik ki sikloplar gece heyati surur ve magaralarda yasayirlar Hemcinin sikloplarin su tutarlari ile de elaqeleri var Cunki onlarla kontakt hemise bu ve ya diger su hovzesinin yaxinliginda bas verir Insanlara hucum etmirler Gorunur zaman onlari insanlardan qacmaga mecbur edib Gorunur sikloplarin bu vaxta qeder gelib cixmasinda da insanlardan qacmaqlari boyuk rol oynayib lakin onlarin sayi get gede azalir Ona gore de ey insanlar eger tekgozlu mexluqlarla rastlassaniz silaha el atmaga telesmeyin Onsuz da bizim gunahimiz ucbatindan heyvanat ve bitki aleminin bir cox numayendeleri yer uzunden silinib Gelin novbeti defe sehve yol vermeyek Fenomenin tedqiq edilmesine maddi komeklik gostermek isteyenler yazida qeyd olunan muvafiq bank hesabina pul kocursunler Azerbaycan erazisinde tekgozlu varliqlarin heyat surmesi ile bagli melumatlara ufoloq Fuad Qasimovun munasibeti bele oldu Sikloplar barede etrafli melumatim olmasa da muxtelif insanlar terefinden mene danisilan bezi faktlari nezerinize catdira bilerem Baki Metropoliteninin bir emekdasi menimle sohbetinde vurgulamisdi ki metronun Xetai stansiyasinda yerin altinda muemmali magaralar var Hemin magaralardan haralarasa sirli yollar uzanir Uzun iller bundan evvel elmi isimle elaqedar Daskesene yollanmisdim Orada mene melumat verdiler ki bu erazide yerin altinda muemmali magara var Magaraya geden yollar ele qurulmusdu ki burada adi insan elinden istifade olunmasi qeyri mumkun idi lakin biz magaraya dusmeye curet etmedik IstinadlarTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 Arxivlesdirilib 2022 03 21 at the Wayback Machine turk Arxivlenmis suret www anl az 2024 04 26 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 26 Abseron tepegozu 2010 03 10 tarixinde Istifade tarixi 2010 03 10 Hemcinin baxKitabi Dede Qorqud Basat ve Tepegoz film 2003