Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyədə dəmir yolu — 1927-ci ildə Osmanlı İmparatorluğunun dağılmasından sonra qurulan Dövlət Korporasiyası tərəfindən idarə olunan Türkiyədəki bir dəmir yolu şəbəkəsidir. Dəmir yollarının ümumi uzunluğu 10.991 km-dir (2008).
Tarix
Türkiyədəki dəmir yollarının tarixi 1856-cı ildə, bir ingilis şirkəti tərəfindən inşa edilən İzmir - Aydın 130 km-lik Osmanlı İmperiyasındakı ilk dəmir yolu xəttinin açılması ilə başlayır. 1856 - 1889 illər arasında Osmanlı İmperiyasındakı yollar əsasən İngilis şirkətləri tərəfindən inşa edilir. Lakin 1889-1918-ci illər arasında Osmanlı İmperiyasındakı bir çox dəmir yolu bu dövlətlər arasındakı siyasi ittifaq sayəsində Alman şirkətləri tərəfindən inşa edilməyə başlanılır.
1856-1922-ci illərdə ümumi uzunluğu 9,919 km olan aşağıdakı xətlər çəkilir: Rumeli - 2,383 km, 1,435 mm
Ruse - Varna, 223 km, 1866-cı ildə bir ingilis şirkəti tərəfindən tamamlanır; Dunay ilə Qara dənizi birləşdirir.
Konya - Bağdad 2.424 km, 1.435 mm.
İzmir - Kasaba 695 km, 1,435 mm.
İzmir - Aydın 610 km, 1,435 mm.
Şam - Həma 498 km, 1.067 mm və 1.435 mm.
Yaffa - Qüds 86 km, 1.435 mm.
Bursa - 42 km, 1.067 mm.
Ankara - Yaxsıxan 80 km, 1.067 mm.
Şam - Mədinə 1300 km, 1.067 mm. 1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyəti qurulduqda, onun milli sərhədləri daxilində yalnız 4.000 km dəmir yolu yolu qalır. Türkiyə Cümhuriyyətinə xarici şirkətlərə məxsus olan 2282 km 1435 mm, 70 km 1.067 mm dəmir yolu xəttlərini və 1378 km (1435 mm) hökumət malı miras alır.
Daha sonra Türkiyə Cümhuriyyəti xarici xəttləri milliləşdirir və əsasən ölkənin sənayeləşmə hədəflərinə uyğun olan, 1932-1936-cı illər arasında dəmir və kömür nəql etmək üçün inşa edilən xarici xəttləri tikməyə başlayır.
Türkiyə iqtisadiyyatına təsir edən maliyyə açlığına və Böyük Depressiyaya baxmayaraq, yeni dəmir yolu xətlərinin inşası davam edir. 1923-1950-ci illər arasında inşa edilmiş 3578 km yeni xətlərin böyük əksəriyyəti (3208 km) 1940-cı ildən əvvəl tamamlanmışdır.
Bu dövrdə dəmir yollarının xalq təsərrüfatında geniş istifadəsinə dair bir proqram qəbul edilir. Aşağıdakı hədəflər qoyulur: Potensial istehsal mərkəzləri ilə təbii ehtiyatların birləşdirilməsi.
İstehsal və istehlak mərkəzlərinin dəniz limanları ilə əlaqələndirilməsi, ölkənin kənd yerləri ilə əlaqələrinin genişləndirilməsi.
İqtisadi böyüməni və sosial tərəqqini sürətləndirmək üçün az inkişaf etmiş sahələri ölkənin daha inkişaf etmiş bölgələri ilə əlaqələndirmək.
Milli təhlükəsizliyin gücləndirilməsi.
Bu siyasət sayəsində Kayseri (1927), Sivas (1930), Malatya (1931), Niğdə (1933), Elazığ (1934), Diyarbəkir (1935) və Ərzurum (1939) şəhərləri Türkiyənin dəmir yolu şəbəkəsinə qoşulur.
Bu məqsədlərə iki mərhələdə nail olundu: 1. Maliyyə problemlərinə baxmayaraq xarici şirkətlərə məxsus dəmir yolu xətləri milliləşdirilir.
2. Dəmir yollarının əksəriyyəti Türkiyənin qərb vilayətlərində cəmləşdiyindən, ölkənin mərkəzi və şərq bölgələrini böyük ticarət mərkəzləri və dəniz limanları ilə birləşdirmək tələb olunurdu. Bu dövrdə aşağıdakı xətlər şəkilir:
Samsun - Kalin.
Irmak - Filyos.
Adana - Fevzipaşa - Diyarbəkir.
Sivas - Çetinkaya.
1935-1945-ci illər arasında ölkənin müxtəlif bölgələrindəki mövcud dəmir yolları bir-birinə bağlanılır. Məsələn bu addımlar sayəsində Ankara ilə Diyarbakır arasındakı məsafə 1324 km-dən 1116 km-ə endirilir. 1960-cı ildən sonra maliyyənin böyük hissəsi avtomobil yollarının tikintisinə yönəldilir. Bu siyasət sayəsində 1950 ilə 1980 arasında hər il orta hesabla yalnız 30 km yeni dəmir yolu inşa edilir.
1980-ci illərin ortalarında yeni magistral yolların tikintisi səbəbindən dəmir yolu tikintisinə ayrılan maliyyə kəsilir. Bu zaman təkcə yeni xətlər çəkilmir, köhnələri də sıradan çıxır.
Lakin 2000-ci illərin əvvəllərində yeni irimiqyaslı layihələrə başlanılır. İlk sürətli qatar HT65000 CAF-dan (İspaniya) alınır. Bu qatarlar 260 km/saat sürətə çata bilir. EUROTEM (Cənubi Koreyanın ROTEM şirkəti ilə Türk TÜVASAŞ arasında ortaq bir müəssisə) 2007-ci ildə Türk şəbəkəsi üçün yeni qatarlar istehsal etmək üçün qurulmuşdur. Plan maksimum sürəti müvafiq olaraq 352 km/saat (HSR-350X) və 330 km/saat (KTX-II) olan qatarların inşasıdır.
Digər bir böyük layihə də Marmaray tunelidir. Tunel bosfor boğazının altından keçir. Türkiyənin Avropa və Asiya dəmir yollarını birləşdirir. Tuneldən keçən qatarların hərəkəti 29 oktyabr 2013-cü il tarixində başlanılmışdır.
Qonşu ölkələrlə beynəlxalq dəmiryolu əlaqələri
Azərbaycan – 1435 mm / 1520 mm genişliyi.
Gürcüstan – 1435 mm / 1520 mm genişliyi.
İran – 1 435 mm genişliyi.
Bolqarıstan – 1 435 mm genişliyi.
Ermənistan – 1435 mm / 1520 mm genişliyi – Ermənistanla əlaqə yoxdur çünki Ermənistan tərəfindən Azərbaycan torpaqlarının işğal ilə əlaqədar onunla iqtisadi əlaqə qurmur.
İraq - birbaşa əlaqə yoxdur, Suriyadan keçməklə - 1435 mm.
Suriya - 1435 mm genişliyi.
İstinadlar
- "В Стамбуле открыли туннель под Босфором, связывающий Азию и Европу :: Экономика :: Top.rbc.ru". 2013-10-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-04-22.
- "Armenia-Turkey railway network may be launched in couple of days". 2010-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-28.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiyede demir yolu 1927 ci ilde Osmanli Imparatorlugunun dagilmasindan sonra qurulan Dovlet Korporasiyasi terefinden idare olunan Turkiyedeki bir demir yolu sebekesidir Demir yollarinin umumi uzunlugu 10 991 km dir 2008 TarixTurkiyedeki demir yollarinin tarixi 1856 ci ilde bir ingilis sirketi terefinden insa edilen Izmir Aydin 130 km lik Osmanli Imperiyasindaki ilk demir yolu xettinin acilmasi ile baslayir 1856 1889 iller arasinda Osmanli Imperiyasindaki yollar esasen Ingilis sirketleri terefinden insa edilir Lakin 1889 1918 ci iller arasinda Osmanli Imperiyasindaki bir cox demir yolu bu dovletler arasindaki siyasi ittifaq sayesinde Alman sirketleri terefinden insa edilmeye baslanilir 1856 1922 ci illerde umumi uzunlugu 9 919 km olan asagidaki xetler cekilir Rumeli 2 383 km 1 435 mm Ruse Varna 223 km 1866 ci ilde bir ingilis sirketi terefinden tamamlanir Dunay ile Qara denizi birlesdirir Konya Bagdad 2 424 km 1 435 mm Izmir Kasaba 695 km 1 435 mm Izmir Aydin 610 km 1 435 mm Sam Hema 498 km 1 067 mm ve 1 435 mm Yaffa Quds 86 km 1 435 mm Bursa 42 km 1 067 mm Ankara Yaxsixan 80 km 1 067 mm Sam Medine 1300 km 1 067 mm 1923 cu ilde Turkiye Cumhuriyyeti qurulduqda onun milli serhedleri daxilinde yalniz 4 000 km demir yolu yolu qalir Turkiye Cumhuriyyetine xarici sirketlere mexsus olan 2282 km 1435 mm 70 km 1 067 mm demir yolu xettlerini ve 1378 km 1435 mm hokumet mali miras alir Daha sonra Turkiye Cumhuriyyeti xarici xettleri millilesdirir ve esasen olkenin senayelesme hedeflerine uygun olan 1932 1936 ci iller arasinda demir ve komur neql etmek ucun insa edilen xarici xettleri tikmeye baslayir Turkiye iqtisadiyyatina tesir eden maliyye acligina ve Boyuk Depressiyaya baxmayaraq yeni demir yolu xetlerinin insasi davam edir 1923 1950 ci iller arasinda insa edilmis 3578 km yeni xetlerin boyuk ekseriyyeti 3208 km 1940 ci ilden evvel tamamlanmisdir Bu dovrde demir yollarinin xalq teserrufatinda genis istifadesine dair bir proqram qebul edilir Asagidaki hedefler qoyulur Potensial istehsal merkezleri ile tebii ehtiyatlarin birlesdirilmesi Istehsal ve istehlak merkezlerinin deniz limanlari ile elaqelendirilmesi olkenin kend yerleri ile elaqelerinin genislendirilmesi Iqtisadi boyumeni ve sosial tereqqini suretlendirmek ucun az inkisaf etmis saheleri olkenin daha inkisaf etmis bolgeleri ile elaqelendirmek Milli tehlukesizliyin guclendirilmesi Bu siyaset sayesinde Kayseri 1927 Sivas 1930 Malatya 1931 Nigde 1933 Elazig 1934 Diyarbekir 1935 ve Erzurum 1939 seherleri Turkiyenin demir yolu sebekesine qosulur Bu meqsedlere iki merhelede nail olundu 1 Maliyye problemlerine baxmayaraq xarici sirketlere mexsus demir yolu xetleri millilesdirilir 2 Demir yollarinin ekseriyyeti Turkiyenin qerb vilayetlerinde cemlesdiyinden olkenin merkezi ve serq bolgelerini boyuk ticaret merkezleri ve deniz limanlari ile birlesdirmek teleb olunurdu Bu dovrde asagidaki xetler sekilir Ankara Kayseri Sivas Sivas Erzurum Samsun Kalin Irmak Filyos Adana Fevzipasa Diyarbekir Sivas Cetinkaya 1935 1945 ci iller arasinda olkenin muxtelif bolgelerindeki movcud demir yollari bir birine baglanilir Meselen bu addimlar sayesinde Ankara ile Diyarbakir arasindaki mesafe 1324 km den 1116 km e endirilir 1960 ci ilden sonra maliyyenin boyuk hissesi avtomobil yollarinin tikintisine yoneldilir Bu siyaset sayesinde 1950 ile 1980 arasinda her il orta hesabla yalniz 30 km yeni demir yolu insa edilir 1980 ci illerin ortalarinda yeni magistral yollarin tikintisi sebebinden demir yolu tikintisine ayrilan maliyye kesilir Bu zaman tekce yeni xetler cekilmir kohneleri de siradan cixir Lakin 2000 ci illerin evvellerinde yeni irimiqyasli layihelere baslanilir Ilk suretli qatar HT65000 CAF dan Ispaniya alinir Bu qatarlar 260 km saat surete cata bilir EUROTEM Cenubi Koreyanin ROTEM sirketi ile Turk TUVASAS arasinda ortaq bir muessise 2007 ci ilde Turk sebekesi ucun yeni qatarlar istehsal etmek ucun qurulmusdur Plan maksimum sureti muvafiq olaraq 352 km saat HSR 350X ve 330 km saat KTX II olan qatarlarin insasidir Diger bir boyuk layihe de Marmaray tunelidir Tunel bosfor bogazinin altindan kecir Turkiyenin Avropa ve Asiya demir yollarini birlesdirir Tunelden kecen qatarlarin hereketi 29 oktyabr 2013 cu il tarixinde baslanilmisdir Qonsu olkelerle beynelxalq demiryolu elaqeleriAzerbaycan 1435 mm 1520 mm genisliyi Gurcustan 1435 mm 1520 mm genisliyi Iran 1 435 mm genisliyi Bolqaristan 1 435 mm genisliyi Ermenistan 1435 mm 1520 mm genisliyi Ermenistanla elaqe yoxdur cunki Ermenistan terefinden Azerbaycan torpaqlarinin isgal ile elaqedar onunla iqtisadi elaqe qurmur Iraq birbasa elaqe yoxdur Suriyadan kecmekle 1435 mm Suriya 1435 mm genisliyi Istinadlar V Stambule otkryli tunnel pod Bosforom svyazyvayushij Aziyu i Evropu Ekonomika Top rbc ru 2013 10 31 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 04 22 Armenia Turkey railway network may be launched in couple of days 2010 08 19 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 07 28