Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Trolleybus — şəhərdaxili sərnişin daşınmasında istifadə olunan elektriklə işləyən ekoloji cəhətdən ən təmiz relssiz nəqliyyat vasitəsi. Trolleybus tramvay kimi xüsusi elektrik yol cığırı ilə hərəkət etsə də ondan adi avtobuslardakı kimi şin təkərlərə malik olması və relslərə ehtiyac olmaması ilə fərqlənir.
Trolleybus | |
|---|---|
ing. trolleybus | |
 trolleybusu | |
| İcadı | Elektrik mühərriki, 18 may, 1881,  Almaniya |
| İstismarı | 29 aprel, 1882–h.h. |
| Sürəti | 120 km/saat |
| Tətbiqi | Sərnişin daşıma |
| İnfrastrukturu | Elektrik şəbəkəsi, avtomabil yolu |
Etimologiyası
Neyologizm sözlərdən olan trolleybus ing. trolley + bus kəlmələrinin birləşməsindən yaranmışdır. Amerikan ingiliscəsində "trolley" "tamvay vaqon" deməkdir. Digər bir versiyaya görə "trolley" elektriklə hərəkət edən mənasını kəsb edir.
Tarixi
Dünyada
İlk trolleybus Almaniyada Verner fon Simens tərəfindən İngiltərədə yaşayan qardaşı doktor Vilhelm Simensin 18 may 1881-ci ildə Kral Elmi Cəmiyyətində irəli sürmüş olduğu ideyası əsasında icad edilmişdir. O, elektriklə hərəkət edən mexanizmə malik səkkiz təkərli arabanı müvafiq paralel elektrik xətti boyunca, ondan qəbuledici paralel ştanqalar vasitəsilə cərəyan alaraq hərəkətinə nail olmuşdur. İlk dəfə Berlində 1882-ci ilin 29 aprelindən 13 iyununa qədər 540 metrlik məsafədə fəaliyyət göstərmiş eksperimental trolleybus məhz "Siemens & Halske" firmasına məxsusdur.
1882-ci ildə ABŞda belçikalı Şarl Van Depule "qəbuledici ştanqı" öz adı ilə patentləşdirir. Spreyq Frenk Culian 1888-ci ildə daha etibarlı "qəbuledici ştanq" hazırlayaraq tramvaylara tətbiq edir. Trolleybuslara isə Spreyqin "qəbuledici ştanqı" 1909-cu ildə bu günümüzədək tətbiq edilir.
SSRİ dövründə ilk trolleybus xətti 1933-cü ildə Moskvada çəkilmişdir. İlk sovet trolleybusu LK-1 ( şərəfinə adlandırılmış) maşınları sayılır.
Azərbaycanda
Azərbaycanda ilk trolleybus istismarına Bakıda 1941-ci ildə başlanılmış, 7,5 km-lik xəttə 15 trolleybus fəalliyət göstərmişdir. Trolleybus marşrutları ilk olaraq Neftçilər prospektindəki, Üzeyir Hacıbəyov və indiki İsiqlaliyyət küçəsindəki tramvay xətlərini əvəz edir. Trolleybus nəqliyyatının inkişafı 1960–1970-ci illərdə geniş vüsət almış və 1990-cı illərə qədər davam etmişdir.
1, 3, 4, 5, 8а 8b №-li marşrutlar şəhər daxilində fəaliyyət göstərmişlər. Bunlardan 8а 8b №-li trolleybuslar dairəvi marşruta malik olmuşdur. 1980-ci ildə trolleybus xəttlərinin uzunluğu 300 km olmuşdur. 70-ci illərdə trolleybus marşrutları şəhərətrafı mikrorayonlara qədər hətta Şıx çimərliyinə qədər gedib çıxır. 80-ci illərdə 20№-li trolleybus marşrutu 8-ci km, Əhmədli, Zığ massivlərini əhatə etmiş olur. 30 №-li marşrut isə Dəmiryol vağzalı ilə hava limanı arasında fəaliyyət göstərmişdir. 70-ci illərdə 10, 80–90-cı illərdə 32 marşruta malik Bakı trolleybus nəqliyyatı getdikcə azalaraq 6-ya enmişdir. 2004-cü ildə qeyri-rentabilliyinə görə tamamilə ictimai nəqliyyatdan silinmişdir. Bakıda istismara buraxılan ilk trolleybus modeli naməlumdur. Bunun MTB-62 olması güman edilir. 60-cı illərdə Bakıda LAZ-695B avtobusu bazasında BTL-62 trolleybus modelinin istehsalına başlanılır. 1960-cı ilin sonllarında istismar üçün marşrutlara Çexoslovakiya istehsalı olan Škoda 9Tr, 1979-cu ildən isə Škoda 9TrH, 1980-ci illərdə SSRİ istehsalı olan ZiU-9, 1982-ci ildən isə ÇSSR istehsalı olan Škoda 14Tr modelləri buraxılır.
Trolleybus sistemləri beş şəhərdə mövcuddur: Bakı, Gəncə, Mingəçevir, Naxçıvan və Sumqayıtda. Bunlardan Bakı sistemi ən erkən, 1941-ci ildə açılmış və maksimum 360 avtomobili və 30 marşrutu ilə ən böyüyü idi. Beş sistemin hamısı 2000-ci illərdə sağ qaldı, lakin onların hamısı həmin onillikdə bağlandı, sonuncu bağlanan sistem isə 2006-cı ildə Bakı və Mingəçevir sistemləri oldu.
İstinadlar
- TWENTY-SECOND ORDINARY MEETING // Journal of the Society of Arts. — 1881. — Vol. XXIX. — P. 567, 574.
- "Pictures of the Future – Spring 2009" (ingilis). Siemens. 2011-08-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-01.
On April 29, 1882, Werner Siemens drove the Elektromote — an electrically powered carriage — along a 540-m test track in Halensee near Berlin. Siemens' invention was not only the first electric vehicle, but also the world's first trolley bus.
- Личности в истории развития городского электрического транспорта 2011-10-11 at the Wayback Machine (rus.)
- "Бакинский транспорт (rus.)". 2010-12-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-25.
Mənbələr
- academic.ru
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Trolleybus seherdaxili sernisin dasinmasinda istifade olunan elektrikle isleyen ekoloji cehetden en temiz relssiz neqliyyat vasitesi Trolleybus tramvay kimi xususi elektrik yol cigiri ile hereket etse de ondan adi avtobuslardaki kimi sin tekerlere malik olmasi ve relslere ehtiyac olmamasi ile ferqlenir Trolleybusing trolleybustrolleybusuIcadi Elektrik muherriki 18 may 1881 AlmaniyaIstismari 29 aprel 1882 h h Sureti 120 km saatTetbiqi Sernisin dasimaInfrastrukturu Elektrik sebekesi avtomabil yoluBerlinde 1882EtimologiyasiNeyologizm sozlerden olan trolleybus ing trolley bus kelmelerinin birlesmesinden yaranmisdir Amerikan ingiliscesinde trolley tamvay vaqon demekdir Diger bir versiyaya gore trolley elektrikle hereket eden menasini kesb edir TarixiDunyada Ilk trolleybus Almaniyada Verner fon Simens terefinden Ingilterede yasayan qardasi doktor Vilhelm Simensin 18 may 1881 ci ilde Kral Elmi Cemiyyetinde ireli surmus oldugu ideyasi esasinda icad edilmisdir O elektrikle hereket eden mexanizme malik sekkiz tekerli arabani muvafiq paralel elektrik xetti boyunca ondan qebuledici paralel stanqalar vasitesile cereyan alaraq hereketine nail olmusdur Ilk defe Berlinde 1882 ci ilin 29 aprelinden 13 iyununa qeder 540 metrlik mesafede fealiyyet gostermis eksperimental trolleybus mehz Siemens amp Halske firmasina mexsusdur 1882 ci ilde ABSda belcikali Sarl Van Depule qebuledici stanqi oz adi ile patentlesdirir Spreyq Frenk Culian 1888 ci ilde daha etibarli qebuledici stanq hazirlayaraq tramvaylara tetbiq edir Trolleybuslara ise Spreyqin qebuledici stanqi 1909 cu ilde bu gunumuzedek tetbiq edilir SSRI dovrunde ilk trolleybus xetti 1933 cu ilde Moskvada cekilmisdir Ilk sovet trolleybusu LK 1 serefine adlandirilmis masinlari sayilir Azerbaycanda Azerbaycanda ilk trolleybus istismarina Bakida 1941 ci ilde baslanilmis 7 5 km lik xette 15 trolleybus fealliyet gostermisdir Trolleybus marsrutlari ilk olaraq Neftciler prospektindeki Uzeyir Hacibeyov ve indiki Isiqlaliyyet kucesindeki tramvay xetlerini evez edir Trolleybus neqliyyatinin inkisafi 1960 1970 ci illerde genis vuset almis ve 1990 ci illere qeder davam etmisdir 1 3 4 5 8a 8b li marsrutlar seher daxilinde fealiyyet gostermisler Bunlardan 8a 8b li trolleybuslar dairevi marsruta malik olmusdur 1980 ci ilde trolleybus xettlerinin uzunlugu 300 km olmusdur 70 ci illerde trolleybus marsrutlari seheretrafi mikrorayonlara qeder hetta Six cimerliyine qeder gedib cixir 80 ci illerde 20 li trolleybus marsrutu 8 ci km Ehmedli Zig massivlerini ehate etmis olur 30 li marsrut ise Demiryol vagzali ile hava limani arasinda fealiyyet gostermisdir 70 ci illerde 10 80 90 ci illerde 32 marsruta malik Baki trolleybus neqliyyati getdikce azalaraq 6 ya enmisdir 2004 cu ilde qeyri rentabilliyine gore tamamile ictimai neqliyyatdan silinmisdir Bakida istismara buraxilan ilk trolleybus modeli namelumdur Bunun MTB 62 olmasi guman edilir 60 ci illerde Bakida LAZ 695B avtobusu bazasinda BTL 62 trolleybus modelinin istehsalina baslanilir 1960 ci ilin sonllarinda istismar ucun marsrutlara Cexoslovakiya istehsali olan Skoda 9Tr 1979 cu ilden ise Skoda 9TrH 1980 ci illerde SSRI istehsali olan ZiU 9 1982 ci ilden ise CSSR istehsali olan Skoda 14Tr modelleri buraxilir Trolleybus sistemleri bes seherde movcuddur Baki Gence Mingecevir Naxcivan ve Sumqayitda Bunlardan Baki sistemi en erken 1941 ci ilde acilmis ve maksimum 360 avtomobili ve 30 marsrutu ile en boyuyu idi Bes sistemin hamisi 2000 ci illerde sag qaldi lakin onlarin hamisi hemin onillikde baglandi sonuncu baglanan sistem ise 2006 ci ilde Baki ve Mingecevir sistemleri oldu Trolleybus konstruksiyasinin elementleri numune ZiU 682V Elektrik sebekesi Kontak basligi Qebuledici stanqa Gerginlik mexanizmi Sarnir Radioreaktor Tros Kronsteyn NerdivanIstinadlarTWENTY SECOND ORDINARY MEETING Journal of the Society of Arts 1881 Vol XXIX P 567 574 Pictures of the Future Spring 2009 ingilis Siemens 2011 08 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 01 On April 29 1882 Werner Siemens drove the Elektromote an electrically powered carriage along a 540 m test track in Halensee near Berlin Siemens invention was not only the first electric vehicle but also the world s first trolley bus Lichnosti v istorii razvitiya gorodskogo elektricheskogo transporta 2011 10 11 at the Wayback Machine rus Bakinskij transport rus 2010 12 02 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 25 Menbeleracademic ru