Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Toro ( "işıq səbəti", "işıq qülləsi") - daş, ağac və ya metaldan hazırlanan ənənəvi yapon çırağıdır. Yapon memarlığının digər elementləri kimi toro da Çin mənşəlidir. Yaponiyada torolar adətən buddist məbədlərinin qarşısında xətt boyunca düzülərək yolu işıqlandırırdı. Heyan dövrü ərzində onlar şintoist məbədləri, həmçinin həyət evlərində istifadə olunmağa başlamışdır.
Daş və tuncdan olan çıraqlardan saxlanılanlardan ən qədimi Nara şəhərində tapılmışdır. Tayma-ci məbədində aid edilən daş çıraq vardır. (1568- 1600) bu daş çıraqlar yapon çay mərasimləri ustaları sayəsində populyarlıq qazanmışdır. Belə ki bu çıraqlardan çay bağlarının bəzədilməsində istifadə olunurdu. Tezliklə onlar öz ehtiyaclarının ödəmək üçün yeni müxtəlif növ çıraqlar ixtira etməyə başladılar. Müasir bağ və parklarda onlar dekorativ məqsədlə saxlanılır və yola, suya və ya bina divarlarına yaxın yerdə yerləşdirilir.
Toroların iki əsas tipə ayırmaq olar: tsuri-doro (釣灯籠・掻灯・吊り灯籠 "asma lampa") adlanan və adətən damın karnizinin altından asılanı; day-doro (台灯籠 "səth üzərində lampa") adlananı və bağlarda, məbədin girişi yaxınlığında qoyulanı. Day-doroların ən çox rast gəlinən növləri daş və ya bürüncdən hazırlanan çıraqlardır.
Yapon fənərlərinin fərqləndirici xüsusiyyəti onların qeyri-adi formaya, cürəbəcür cizgilərə, ornamentlər və bəzəklərə malik olmasıdır. Toro fənərlərinin əsas 5 növü daha məşhurdur: Yukimi-toro, Kasuqa-toro, oki-toro, oribe-toro, yamadoro-toro. Onların hər biri təkrarolunmaz görünüşə malikdir və müəyyən tarixi dövrlə, bağ üslubu, həmçinin ilkin hazırlanma yeri, məşhur şəxslərlə bağlıdır.
Müxtəlifliyə və çoxtərəfliyə baxmayaraq, bütün fənərləri onların təşkil edən vahid struktur birləşdirir. Bunlar aşağıdakılardır: altlıq (dayaq daşı); dayaq; çırağın yerləşdiyi kamera altı; kamera; dam.
- Yukimi-toro ("qara tamaşa etmək üçün fənər") Ən geniş yayılmış növdür. Bu fənərlərin yaranma yerini adından müəyyənləşdirmək mümkündür. Belə ki, qarın yağması nadir hesab edilən əyalətlərdə yaponlar bu növ böyük yastı dama malik olan fənərlər yaratmışdılar. Belə ki onun üzərinə düşən qar dənəciyi uzun müddət ərimir. Yerin dərinliyinə bərkidilən 3-4 dayaqdan ibarətdir. Bu fənərləri çox vaxt şam və ya ardıc ağaclarının bitdiyi adalarda qoyurlar. Lakin daha çox bu fənərlər su ətrafında qoyulur ki, suda əks olunaraq valehedici mənzərə yaratsın. Bu fənərlər Momoyama dövründən geniş yayılmışdır. Lakin bu fənərlərin Kyotoda tapılan ən qədimi nümunələri ancaq Edo dövrünə gedib çıxır.
- Kasuqa-toro - torpağın dərinliyinə girmiş və assimetrik formaya malik kobud daşlardan ibarət olan fənərdir. Bu fənərlərin dayaq hissəsi dəyirmi bölməyə malikdir. Altıbucaqlı künclərinin yuxarıya doğru əyilməsi onun cənubu yapon və hətta çin mədəniyyəti ilə bağlı olmasından xəbər verir. Adını Yaponiyanın Nara şəhərində yerləşən adlı şintoist məbədindən almışdır. Bu fənərləri daha çox evin girişi yaxınlığında və ya əks istiqamətdə qoyurlar.
- Oki-toro - ən kiçik yapon daş fənəridir. Bu fənərlərin hündürlüyü 40 sm-dən yüksək olmur. Əsasən gölməçələrin, zen bağlarının, dayaz çarhovuzların yanında qoyulur. Fərqləndirici xüsusiyyətlərindən biri də altlıq, dayaq və dayaq daşlarının olmamasıdır.
- Yamadoro-toro - kobud daşlardan ibarət olan fənərdir. Bu fənərlər açıq-aşkar asimmetrik olur və üzəri mamırla örtülmüş, yerin içərilərinə girmiş daşlardan ibarətdir. Onların hündürlüyü 1 m-dən yüksək olmur. Çırağın dördhüdudlu kamerası bir yumru deşiyə malikdir. Əsasən bağın rütubətli və qaranlıq yerlərində qoyulur. Onların ideal variantı üzəri mamır və şibyə ilə örtülənidir.
- Oribe-toro - bunu bəzən usta Oribenin fənəri də adlandırırlar. Bu fənərin yaranması haqda belə bir əfsanə vardır. Əfsanəyə görə, çay ustası Oribe XVI əsrin əvvəllərində buddist məbədlərindən birində yaşayırdı. Həmin dövrdə xristianlıq dinini qəbul etmək təhlükəli sayılırdı. Usta Oribe isə bütün bu təhlükələrə baxmayaraq, xristianlığı qəbul etmiş və bu daş fənərin ayaqlarının aşağı hissəsində çarmıxa çəkilməni cızmışdır. Fənərin bu hissəsini həmişə bitki yarpaqları ilə örtürdü. Oribe çay ustası olduğu üçün fənəri həmişə çay mərasimi üçün suyun götürüldüyü daş qab - tsukubay yanında yerləşdirmişdi. Adətə görə, çay ustası tsukubaya yaxınlaşaraq daşın qarşısında diz çökürdü. Üzünü isə qabın yanında dayanan fənərə doğru tuturdu. Heç kim onun buddist ritualını yerinə yetirərkən Tanrıya müraciət etməsindən şübhələnməmişdir. Fənərin aşağı hissəsinin yaşıllıq içərisində yerləşməsi onun üzərində nə təsvir olunduğunu bildirmirdi.
Maraqlı faktlar
Rusiyaya ilk yapon fənəri 1891-ci ildə II Nikolayın Yaponiyaya səfərindən sonra gətirilmişdir. Bu fənər bürüncdən hazırlanmışdır. II Nikolaya bu fənər Kyotoda olan məbədlərdən birindən verilmiş, 1903-cü ildə Ermitaj muzeyinin kolleksiyasına daxil edilmişdir.
Qalereya
Asma çıraqlar
- Asma çıraqlar
-
![image]()
-
![image]()
Altıbucaqlı asma çıraq -
![image]()
məbədində yerləşən asma çıraq -
![image]()
Tunc çıraqlar
- Tunc çıraqlar
-
![image]()
olan tunc çıraq -
![image]()
(yaponların milli irsi sayılır) tunc çıraq -
![image]()
-
![image]()
İtsukuşima məbədindəki tunc çıraq
Daş çıraqlar
- Daş çıraqlar
-
![image]()
-
![image]()
Krisitan-doro -
![image]()
İkekomo-doro ("Krisitan-doro" növü) -
![image]()
Oki-doro -
![image]()
Nozuro-doro -
![image]()
Paqoda formasında olan çıraq -
![image]()
Kvadrat formasında olan çıraq) -
![image]()
Koreya mənşəli daş çıraq
"Yukimi-doro" növündə olan çıraqlar
- Yukimi-doro növündə olan çıraqlar
-
![image]()
Dördayaqlı "Yukimi-doro" -
![image]()
Üç ayaqlı yukimi-doro. Bir ayağı torpağın, iki ayağı isə suda yerləşir. -
![image]()
İki ayaq üzərində olan yukimi-doro -
![image]()
Bir ayaq üzərində olan "Yukimi-doro"
İstinadlar
- "Onrain Tenjijō" (Japanese). Yamamoto Sekigei. 7 December 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 20 April 2010.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-06-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-01-21.
- "Arxivlənmiş surət". 2018-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-01-21.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Toro isiq sebeti isiq qullesi das agac ve ya metaldan hazirlanan enenevi yapon ciragidir Yapon memarliginin diger elementleri kimi toro da Cin menselidir Yaponiyada torolar adeten buddist mebedlerinin qarsisinda xett boyunca duzulerek yolu isiqlandirirdi Heyan dovru erzinde onlar sintoist mebedleri hemcinin heyet evlerinde istifade olunmaga baslamisdir Sukkey en baginda yerlesen Toro Das ve tuncdan olan ciraqlardan saxlanilanlardan en qedimi Nara seherinde tapilmisdir Tayma ci mebedinde aid edilen das ciraq vardir 1568 1600 bu das ciraqlar yapon cay merasimleri ustalari sayesinde populyarliq qazanmisdir Bele ki bu ciraqlardan cay baglarinin bezedilmesinde istifade olunurdu Tezlikle onlar oz ehtiyaclarinin odemek ucun yeni muxtelif nov ciraqlar ixtira etmeye basladilar Muasir bag ve parklarda onlar dekorativ meqsedle saxlanilir ve yola suya ve ya bina divarlarina yaxin yerde yerlesdirilir Tanzan sintoist mebedinde asma ciraqlar Torolarin iki esas tipe ayirmaq olar tsuri doro 釣灯籠 掻灯 吊り灯籠 asma lampa adlanan ve adeten damin karnizinin altindan asilani day doro 台灯籠 seth uzerinde lampa adlanani ve baglarda mebedin girisi yaxinliginda qoyulani Day dorolarin en cox rast gelinen novleri das ve ya buruncden hazirlanan ciraqlardir Das ciragin sxemi A Hocu ve ya hosyu B Ukebana C Kasa D Hibukuro E Cuday F Sao Yapon fenerlerinin ferqlendirici xususiyyeti onlarin qeyri adi formaya curebecur cizgilere ornamentler ve bezeklere malik olmasidir Toro fenerlerinin esas 5 novu daha meshurdur Yukimi toro Kasuqa toro oki toro oribe toro yamadoro toro Onlarin her biri tekrarolunmaz gorunuse malikdir ve mueyyen tarixi dovrle bag uslubu hemcinin ilkin hazirlanma yeri meshur sexslerle baglidir Muxtelifliye ve coxterefliye baxmayaraq butun fenerleri onlarin teskil eden vahid struktur birlesdirir Bunlar asagidakilardir altliq dayaq dasi dayaq ciragin yerlesdiyi kamera alti kamera dam Yukimi toro qara tamasa etmek ucun fener En genis yayilmis novdur Bu fenerlerin yaranma yerini adindan mueyyenlesdirmek mumkundur Bele ki qarin yagmasi nadir hesab edilen eyaletlerde yaponlar bu nov boyuk yasti dama malik olan fenerler yaratmisdilar Bele ki onun uzerine dusen qar deneciyi uzun muddet erimir Yerin derinliyine berkidilen 3 4 dayaqdan ibaretdir Bu fenerleri cox vaxt sam ve ya ardic agaclarinin bitdiyi adalarda qoyurlar Lakin daha cox bu fenerler su etrafinda qoyulur ki suda eks olunaraq valehedici menzere yaratsin Bu fenerler Momoyama dovrunden genis yayilmisdir Lakin bu fenerlerin Kyotoda tapilan en qedimi numuneleri ancaq Edo dovrune gedib cixir Kasuqa toro torpagin derinliyine girmis ve assimetrik formaya malik kobud daslardan ibaret olan fenerdir Bu fenerlerin dayaq hissesi deyirmi bolmeye malikdir Altibucaqli kunclerinin yuxariya dogru eyilmesi onun cenubu yapon ve hetta cin medeniyyeti ile bagli olmasindan xeber verir Adini Yaponiyanin Nara seherinde yerlesen adli sintoist mebedinden almisdir Bu fenerleri daha cox evin girisi yaxinliginda ve ya eks istiqametde qoyurlar Oki toro en kicik yapon das feneridir Bu fenerlerin hundurluyu 40 sm den yuksek olmur Esasen golmecelerin zen baglarinin dayaz carhovuzlarin yaninda qoyulur Ferqlendirici xususiyyetlerinden biri de altliq dayaq ve dayaq daslarinin olmamasidir Yamadoro toro kobud daslardan ibaret olan fenerdir Bu fenerler aciq askar asimmetrik olur ve uzeri mamirla ortulmus yerin icerilerine girmis daslardan ibaretdir Onlarin hundurluyu 1 m den yuksek olmur Ciragin dordhududlu kamerasi bir yumru desiye malikdir Esasen bagin rutubetli ve qaranliq yerlerinde qoyulur Onlarin ideal varianti uzeri mamir ve sibye ile ortulenidir Oribe toro bunu bezen usta Oribenin feneri de adlandirirlar Bu fenerin yaranmasi haqda bele bir efsane vardir Efsaneye gore cay ustasi Oribe XVI esrin evvellerinde buddist mebedlerinden birinde yasayirdi Hemin dovrde xristianliq dinini qebul etmek tehlukeli sayilirdi Usta Oribe ise butun bu tehlukelere baxmayaraq xristianligi qebul etmis ve bu das fenerin ayaqlarinin asagi hissesinde carmixa cekilmeni cizmisdir Fenerin bu hissesini hemise bitki yarpaqlari ile orturdu Oribe cay ustasi oldugu ucun feneri hemise cay merasimi ucun suyun goturulduyu das qab tsukubay yaninda yerlesdirmisdi Adete gore cay ustasi tsukubaya yaxinlasaraq dasin qarsisinda diz cokurdu Uzunu ise qabin yaninda dayanan fenere dogru tuturdu Hec kim onun buddist ritualini yerine yetirerken Tanriya muraciet etmesinden subhelenmemisdir Fenerin asagi hissesinin yasilliq icerisinde yerlesmesi onun uzerinde ne tesvir olundugunu bildirmirdi Maraqli faktlarRusiyaya ilk yapon feneri 1891 ci ilde II Nikolayin Yaponiyaya seferinden sonra getirilmisdir Bu fener buruncden hazirlanmisdir II Nikolaya bu fener Kyotoda olan mebedlerden birinden verilmis 1903 cu ilde Ermitaj muzeyinin kolleksiyasina daxil edilmisdir QalereyaAsma ciraqlar Asma ciraqlar Altibucaqli asma ciraq mebedinde yerlesen asma ciraqTunc ciraqlar Tunc ciraqlar olan tunc ciraq yaponlarin milli irsi sayilir tunc ciraq Itsukusima mebedindeki tunc ciraqDas ciraqlar Das ciraqlar Krisitan doro Ikekomo doro Krisitan doro novu Oki doro Nozuro doro Paqoda formasinda olan ciraq Kvadrat formasinda olan ciraq Koreya menseli das ciraq Yukimi doro novunde olan ciraqlar Yukimi doro novunde olan ciraqlar Dordayaqli Yukimi doro Uc ayaqli yukimi doro Bir ayagi torpagin iki ayagi ise suda yerlesir Iki ayaq uzerinde olan yukimi doro Bir ayaq uzerinde olan Yukimi doro Istinadlar Onrain Tenjijō Japanese Yamamoto Sekigei 7 December 2009 tarixinde Istifade tarixi 20 April 2010 Arxivlenmis suret 2021 06 15 tarixinde Istifade tarixi 2016 01 21 Arxivlenmis suret 2018 09 27 tarixinde Istifade tarixi 2016 01 21