Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tor (ing. Thor, q.skan. Þórr) — German-skandinav mifologiyasında tufan-ildırım tanrısı, Odinin oğlu.
| Tor | |
|---|---|
| q.skan. Þōrr, Þunarr | |
 Torun nəhənglərlə döyüşü | |
| Mifologiya | German-skandinav mifologiyası |
| Yer | Tufan tanrısı |
| Cinsi | kişi[d] |
| Atası | Odin |
| Anası | |
| Qardaşı | Baldr |
| Əlaqəli hadisələr | Raqnarök |
| Digər mədəniyyətlərdə | Perun, Zevs, Yupiter |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adı
Qədim skandinav dilində Þórr, Qədim ingilis dilində ðunor, Qədim alman dilində Donar, Qədim sakson dilində thunar, Qədim friz dilində thuner kimi tanınır, hamısı proto-alman þunraz 'tufan' sözündən götürülmüşdür. Həftənin 4-cü günü (ing. Thursday, alm. Donnerstag) Torun şərəfinə adlandırılıb.
Xarakteristika
Tor Asqardda yaşayan aslardan biri idi. Onun başlıca vəzifəsi Midqardda yaşayan insanları nəhəng pəhləvanlardan və bədheybətlərdən qorumaq idi. Tor iri cüssəli, sarışın, kürən saqqallı və kifayət qədər mülayim xasiyyətli tanrı idi. O, çalışırdı ki, hamı ilə dil tapsın. Mifologiyaya görə, Torun yaxşı iştahası var idi. O, bir oturuma bir öküzü yeyə bilirdi.
Ailə
Böyük və Kiçik Eddaya görə Torun anası yer ilahəsi Yord (ona Xlodon və yaxud Fyörgin də deyirlər) idi. Tor qızılsaçlı Sif ilahəsi ilə evlənmişdi. Sifdən onun Trud adında bir qızı var idi. Sahibəsi, nəhəng Yarnsakdan (qədim skandinav mifologiyasında Járnsaxa) isə Torun iki oğlu var idi, Maqni və Modi. Kiçik Eddanın müqəddiməsində qeyd edilir ki, Torun Sifdən Luridi (qədim skandinav mifologiyasında Lóriði). adında bir oğlu da olur. Ull isə Torun Sifdən olan ögey oğludur. Torun ögey anasının adı isə Xlora (qədim skandinav mifologiyasında Hlóra) idi. Məşhur İsland nasiri Snorri Sturluson yazılarında ona Lora və Qlora deyə müraciət etmişdi.
Bilşirnir
Tor ailəsi ilə birlikdə Trudhaym krallığındakı Bilşirnir zalında yaşayırdı. Böyük Eddada yazılmış mifik Qrimnismal poemasına görə, Bilşirnir Asqardda yerləşən sarayın ən böyük zalı idi. Həmin sarayın 540 otağı var idi və onların hər birində bir as yaşayırdı.
Çəkici
Torun silahı onun sehirli çəkici, Mjolnir idi. Mjolnir sözünün mənası "ildırım", "çox güclü" və "dağıdıcı" deməkdir. Bu çəkici Tor üçün lilliput qardaşlar, sverqlər hazırlamışdılar. Mjolnirin tutacağı dəmirdən idi. Bu tutacaq olmasaydı, qızarana kimi isidilmiş Mjolniri əldə saxlamaq mümkün deyildi. Sindri adındakı cırtdan çəkici döyərdən Loki milçək cildində onu narahat edib çaşdırdığından çəkicin tutacağı qısa qalmışdır. Çəkicin tutacağı qısa olsa da o, həmişə düz hədəfə dəyə bilirdi və bumeranq kimi atıldıqdan sonra geriyə — sahibinə qayıdırdı. Çəkicin sehirli cəhətlərindən biri o idi ki, həm məhsuladarlığa, həm də ölümə təsir edə bilirdi. Belə ki, çəkic ölmüş heyvanları dirildə bilirdi, bağlanan nikahlara xeyir-dua verə bilirdi və sair. O, istənilən neqativ qüvvənin qarşısını ala bilirdi. Ona görə də Yotun adlı velikanlar, pəzəvənglər həmişə çalışırdılar ki, Mjolniri Tordan oğurlasınlar. Və bir dəfə bu mümkün olur.
Torun çəkicinə heç kəs qalib gələ bilmirdi, amma miflərdə deyilir ki, Tor digər aslar kimi Raqnaryokun, bütün allahların məhv olmasının qarşısını ala bilmədi. Buna baxmayaraq, o, Raqnaryok zamanı Yormurqand adlı nəhəng ilanla vuruşub həyatı bahasına olsa da, ona qalib gələ bildi və Dünyanı xilas etmiş oldu.
Arabası
Torun tuncdan olan iri arabası var idi. Onu Tanqniostr (qədim skandinav mifologiyasında Tanngnjóstr, "dişlərini qıcırdadan") və Tanqrisnir (qədim skandinav mifologiyasında Tanngrisnir, "dişlərini şaqqıldadan" adlı iki keçi göyə qaldırırdı. Kiçik Eddaya görə, Tor acanda keçilərini yeyirdi. Sonra, yoluna davam etmək üçün çəkicini keçilərin qalıqlarına toxundurub onları yenidən dirildirdi. Amma əsas şərt belə idi ki, keçilərin ətini yesə də, sümüklərinə toxunmaq olmazdı. Bir dəfə Tor kəndli uşaqları olan Tyalfi və onun bacısı Reskvanın yanında qalmalı olur və bu zaman müqəddəs qayda pozurlur. Tyalfi ilə Reskva Tor keçiləri yedikdən sonra onların sümüklərini gəmirirlər. Ona görə sonradan keçilər dirilərkən onlardan biri axsamağa başlayır və bu hadisədən sonra Tyalfi ilə Reskva ömürləri boyu Tora nökərçilik etməklə öz borclarından çıxmış olurlar. Haustlenq (qədim skandinav mifologiyasında Haustlöng) adlanan skald mahnısında deyilir ki, Tor arabası ilə gedəndə hər tərəf yanıb kömürə dönürdü, dağlar isə aralanırdı.
Silahdaşı
Adətən Toru Skandinav mifologiyasında asların ən hiyləgəri sayılan Loki müşayiət edirdi. Loki çox vaxt Torun kəmərindən yapışardı. Skandinav mifologiyasında Tor və Loki haqda müxtəlif əfsanələr, rəvayətlər mövcuddur. Onların əksəriyyətində Tor məhz Lokinin diribaşlığı və bacarığı sayəsində bədniyabət nəhənglərə qalib gələ bilir. Hərdən onlara Tyalfi ilə bacısı Reskva da qoşulurdu.
Tor haqqında miflər
Torla bağlı rəvayətlərin, əfsanələrin əksəriyyəti Yotunhaym ölkəsində yaşayan nəhəng yotunlarla mübarizədən bəhs edir. Bu rəvayətlərin birində deyilir ki, bir dəfə Trim adlı nəhəng necə olursa hiylə işlədərək Torun sarayına soxulub onun çəkicini, Mjolniri oğurlaya bilir. Tora xəbər göndərir ki, əgər bacısı Freyanı ona ərə verməsə, çəkici qaytarmayacaq. Freya bu xəbəri eşitcək qəti şəkildə etiraz edir və Yotunhayma, Trimin sarayına getməkdən boyun qaçırır. Çəkici geri qaytarmaq üçün Tor Loki ilə birlikdə Yotunhayma yola düşür. O, bacısının paltarını geyinib nəhəng Trimin huzuruna gedir, əks təqdirdə o, istədiyinə nail ola bilməyəcəyini yaxşı başa düşürdü. Beləliklə, Tor Trimi aldadıb onu öldürür və çəkicini geri alıb Asqarda qayıdır.
Kiçik Eddada (qədim İsland folkloru, mahnıları toplusu) Tor haqda belə bir əfsanəyə rast gəlirik. Orda nəql edilir ki, Geyrrod adlı bir nəhəng Lokini əsir götürür və ondan tələb edir ki, Toru aldadıb onun huzuruna gətirsin, amma bir şərtlə ki, Mjolnir çəkicini və Torun belinə bağladığı güc kəmərini gətirməsin. Elə bu vaxtı Tor çətinliklə də olsa, Vimur çayını keçə bilir. O sonda çaydakı quşarmudu kolundan yapışdığına görə sağ qala bilir və çayı keçib əlindəki sehirli ağacın köməkliyilə çox gözəl bir skamyada gəlib əyləşir. Sonra o, əlindəki ağacla nəhəng Geyrrodun qızını boğur. Rəvayətin sonunda Tor ona atılan qırmızı rəngli isti dəmir parçasını göydə tutur, çünki onun əlində dəmirdən hazırlanmış əlcək olur və o, Geyrrodla döyüşüb ona qalib gəlir.
Böyük Eddada (qədim İsland folkloru, mahnıları toplusu) isə belə bir rəvayət nəql edilir ki, bir dəfə Tor Asqarddakı allahlar üçün şənlik təşkil edir və bunun üçün Hyumir adlı nəhəngin səltənətindən pivə bişirən qazan oğurlayır.
Tor haqda söylənilən ən məşhur rəvayətlərdən biri isə belədir ki, Raqnaryokdan (dünyanın sonu və bütün allahların məhvi günü) bir gün əvvvəl o, dünyanı lərzəyə salan Yormunqand adlı nəhəng ilanla vuruşur. Əfsanəyə görə bu ilanı Loki yaratmışdı. Tor ilanın başını kəsib onu əlinə götürür və doqquz addım geri çəkilir. Bu zaman ilanın ağzından çıxan zəhərin içinə düşüb ölür. Torun çəkicini isə onun oğlu Maqni yerdən qaldırır və atasının mübarizəsini davam etdirir.
İstinadlar
- Vladimir Orel (2003). A Handbook of Germanic Etymology. Brill.
- https://ozhanozturk.com - Thor (İskandinav Mitolojisi). İstifadə tarixi: 28.05.2023 2023-05-27 at the Wayback Machine.
- "https://hoghheim.com - YILDIRIM TANRISI THOR KİMDİR? NE TANRISI? ÖZELLİKLERİ NELER? İstifadə tarixi:28.05.2023". 2023-05-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-27.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Tor Tor ing Thor q skan THorr German skandinav mifologiyasinda tufan ildirim tanrisi Odinin oglu Torq skan THōrr THunarrTorun nehenglerle doyusuMifologiya German skandinav mifologiyasiYer Tufan tanrisiCinsi kisi d Atasi OdinAnasiQardasi BaldrElaqeli hadiseler RaqnarokDiger medeniyyetlerde Perun Zevs Yupiter Vikianbarda elaqeli mediafayllarAdiQedim skandinav dilinde THorr Qedim ingilis dilinde dunor Qedim alman dilinde Donar Qedim sakson dilinde thunar Qedim friz dilinde thuner kimi taninir hamisi proto alman thunraz tufan sozunden goturulmusdur Heftenin 4 cu gunu ing Thursday alm Donnerstag Torun serefine adlandirilib XarakteristikaTor Asqardda yasayan aslardan biri idi Onun baslica vezifesi Midqardda yasayan insanlari neheng pehlevanlardan ve bedheybetlerden qorumaq idi Tor iri cusseli sarisin kuren saqqalli ve kifayet qeder mulayim xasiyyetli tanri idi O calisirdi ki hami ile dil tapsin Mifologiyaya gore Torun yaxsi istahasi var idi O bir oturuma bir okuzu yeye bilirdi AileBoyuk ve Kicik Eddaya gore Torun anasi yer ilahesi Yord ona Xlodon ve yaxud Fyorgin de deyirler idi Tor qizilsacli Sif ilahesi ile evlenmisdi Sifden onun Trud adinda bir qizi var idi Sahibesi neheng Yarnsakdan qedim skandinav mifologiyasinda Jarnsaxa ise Torun iki oglu var idi Maqni ve Modi Kicik Eddanin muqeddimesinde qeyd edilir ki Torun Sifden Luridi qedim skandinav mifologiyasinda Loridi adinda bir oglu da olur Ull ise Torun Sifden olan ogey ogludur Torun ogey anasinin adi ise Xlora qedim skandinav mifologiyasinda Hlora idi Meshur Island nasiri Snorri Sturluson yazilarinda ona Lora ve Qlora deye muraciet etmisdi BilsirnirTor ailesi ile birlikde Trudhaym kralligindaki Bilsirnir zalinda yasayirdi Boyuk Eddada yazilmis mifik Qrimnismal poemasina gore Bilsirnir Asqardda yerlesen sarayin en boyuk zali idi Hemin sarayin 540 otagi var idi ve onlarin her birinde bir as yasayirdi CekiciTorun silahi onun sehirli cekici Mjolnir idi Mjolnir sozunun menasi ildirim cox guclu ve dagidici demekdir Bu cekici Tor ucun lilliput qardaslar sverqler hazirlamisdilar Mjolnirin tutacagi demirden idi Bu tutacaq olmasaydi qizarana kimi isidilmis Mjolniri elde saxlamaq mumkun deyildi Sindri adindaki cirtdan cekici doyerden Loki milcek cildinde onu narahat edib casdirdigindan cekicin tutacagi qisa qalmisdir Cekicin tutacagi qisa olsa da o hemise duz hedefe deye bilirdi ve bumeranq kimi atildiqdan sonra geriye sahibine qayidirdi Cekicin sehirli cehetlerinden biri o idi ki hem mehsuladarliga hem de olume tesir ede bilirdi Bele ki cekic olmus heyvanlari dirilde bilirdi baglanan nikahlara xeyir dua vere bilirdi ve sair O istenilen neqativ quvvenin qarsisini ala bilirdi Ona gore de Yotun adli velikanlar pezevengler hemise calisirdilar ki Mjolniri Tordan ogurlasinlar Ve bir defe bu mumkun olur Torun cekicine hec kes qalib gele bilmirdi amma miflerde deyilir ki Tor diger aslar kimi Raqnaryokun butun allahlarin mehv olmasinin qarsisini ala bilmedi Buna baxmayaraq o Raqnaryok zamani Yormurqand adli neheng ilanla vurusub heyati bahasina olsa da ona qalib gele bildi ve Dunyani xilas etmis oldu ArabasiTorun tuncdan olan iri arabasi var idi Onu Tanqniostr qedim skandinav mifologiyasinda Tanngnjostr dislerini qicirdadan ve Tanqrisnir qedim skandinav mifologiyasinda Tanngrisnir dislerini saqqildadan adli iki keci goye qaldirirdi Kicik Eddaya gore Tor acanda kecilerini yeyirdi Sonra yoluna davam etmek ucun cekicini kecilerin qaliqlarina toxundurub onlari yeniden dirildirdi Amma esas sert bele idi ki kecilerin etini yese de sumuklerine toxunmaq olmazdi Bir defe Tor kendli usaqlari olan Tyalfi ve onun bacisi Reskvanin yaninda qalmali olur ve bu zaman muqeddes qayda pozurlur Tyalfi ile Reskva Tor kecileri yedikden sonra onlarin sumuklerini gemirirler Ona gore sonradan keciler dirilerken onlardan biri axsamaga baslayir ve bu hadiseden sonra Tyalfi ile Reskva omurleri boyu Tora nokercilik etmekle oz borclarindan cixmis olurlar Haustlenq qedim skandinav mifologiyasinda Haustlong adlanan skald mahnisinda deyilir ki Tor arabasi ile gedende her teref yanib komure donurdu daglar ise aralanirdi SilahdasiAdeten Toru Skandinav mifologiyasinda aslarin en hiylegeri sayilan Loki musayiet edirdi Loki cox vaxt Torun kemerinden yapisardi Skandinav mifologiyasinda Tor ve Loki haqda muxtelif efsaneler revayetler movcuddur Onlarin ekseriyyetinde Tor mehz Lokinin diribasligi ve bacarigi sayesinde bedniyabet nehenglere qalib gele bilir Herden onlara Tyalfi ile bacisi Reskva da qosulurdu Tor haqqinda miflerTorla bagli revayetlerin efsanelerin ekseriyyeti Yotunhaym olkesinde yasayan neheng yotunlarla mubarizeden behs edir Bu revayetlerin birinde deyilir ki bir defe Trim adli neheng nece olursa hiyle islederek Torun sarayina soxulub onun cekicini Mjolniri ogurlaya bilir Tora xeber gonderir ki eger bacisi Freyani ona ere vermese cekici qaytarmayacaq Freya bu xeberi esitcek qeti sekilde etiraz edir ve Yotunhayma Trimin sarayina getmekden boyun qacirir Cekici geri qaytarmaq ucun Tor Loki ile birlikde Yotunhayma yola dusur O bacisinin paltarini geyinib neheng Trimin huzuruna gedir eks teqdirde o istediyine nail ola bilmeyeceyini yaxsi basa dusurdu Belelikle Tor Trimi aldadib onu oldurur ve cekicini geri alib Asqarda qayidir Kicik Eddada qedim Island folkloru mahnilari toplusu Tor haqda bele bir efsaneye rast gelirik Orda neql edilir ki Geyrrod adli bir neheng Lokini esir goturur ve ondan teleb edir ki Toru aldadib onun huzuruna getirsin amma bir sertle ki Mjolnir cekicini ve Torun beline bagladigi guc kemerini getirmesin Ele bu vaxti Tor cetinlikle de olsa Vimur cayini kece bilir O sonda caydaki qusarmudu kolundan yapisdigina gore sag qala bilir ve cayi kecib elindeki sehirli agacin komekliyile cox gozel bir skamyada gelib eylesir Sonra o elindeki agacla neheng Geyrrodun qizini bogur Revayetin sonunda Tor ona atilan qirmizi rengli isti demir parcasini goyde tutur cunki onun elinde demirden hazirlanmis elcek olur ve o Geyrrodla doyusub ona qalib gelir Boyuk Eddada qedim Island folkloru mahnilari toplusu ise bele bir revayet neql edilir ki bir defe Tor Asqarddaki allahlar ucun senlik teskil edir ve bunun ucun Hyumir adli nehengin seltenetinden pive bisiren qazan ogurlayir Tor haqda soylenilen en meshur revayetlerden biri ise beledir ki Raqnaryokdan dunyanin sonu ve butun allahlarin mehvi gunu bir gun evvvel o dunyani lerzeye salan Yormunqand adli neheng ilanla vurusur Efsaneye gore bu ilani Loki yaratmisdi Tor ilanin basini kesib onu eline goturur ve doqquz addim geri cekilir Bu zaman ilanin agzindan cixan zeherin icine dusub olur Torun cekicini ise onun oglu Maqni yerden qaldirir ve atasinin mubarizesini davam etdirir IstinadlarVladimir Orel 2003 A Handbook of Germanic Etymology Brill ISBN 90 04 12875 1 https ozhanozturk com Thor Iskandinav Mitolojisi Istifade tarixi 28 05 2023 2023 05 27 at the Wayback Machine https hoghheim com YILDIRIM TANRISI THOR KIMDIR NE TANRISI OZELLIKLERI NELER Istifade tarixi 28 05 2023 2023 05 27 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 27 Xarici kecidlerhttp godsbay ru vikings thor htmlHemcinin baxMifologiya ile elaqedar olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin