Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tofiq Bəhram oğlu Bəhramov (29 yanvar 1925, Ağdam, Ağdam qəzası – 26 mart 1993, Bakı) — Azərbaycanlı futbol hakimi, futbolçusu, Azərbaycan Futbol Federasiyası Assosiasiyasında hakimlərin sədri, daha sonra isə baş katib vəzifələrində çalışmışdır. 1966-cı ildə İngiltərədə keçirilən 1966 FİFA Dünya Kubokunun finalında Tofiq Bəhramovun İngiltərə milli futbol komandasının lehinə verdiyi obyektiv qərar Uembli stadionuna toplaşmış 98000 tamaşaçının yaddaşına həkk olmuş və dünya futbol tarixinin ən mübahisəli epizodlarından sayılır.
| Tofiq Bəhramov | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 29 yanvar 1925 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 26 mart 1993 (68 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Uşaqları | Bəhram Bəhramov Gülnarə Bəhramova |
| Atası | Bəhram Bəhramov |
| Anası | Sariyə Seyidbəyli |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | futbolçu, futbol hakimi, Hakimin köməkçiləri |
| Fəaliyyət illəri | 1976-cı ildən |
| Mükafatları | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, dünya futbol tarixində adına heykəl olan və adı stadiona verilən ilk hakimdir.
Həyatı
Erkən illəri
Tofiq Bəhramov 1925-ci il 29 yanvarda Ağdamda anadan olub. Onun valideynləri 1918-ci il hadisələri vaxtı Zəngəzur qəzası, İncəvar kəndindən (1930-cu illərdə ləğv edilən kənd Ermənistan SSR, Qafan rayonunda yerləşib) didərgin düşmüşdü.
Futbolçu karyerası
Futbolçu karyerasına 1943-cü ildə başlayan Tofiq Bəhramov 6 ay "Spartak" cəmiyyətində məşq edəndən sonra Bakı birinciliyində "Burevestnik"-lə oyunda debüt etdi. Bir il sonra Bəhramov artıq SSRİ çempionatının B qrupunda yarışan Bakı "Dinamo"suna yollandı. Daha sonra isə "Neftyannik"ə dəvət olunub. O, futbolçu kimi təkcə Azərbaycan çempionatında iştirak edib. Müasirlərinin dediyinə görə, Bəhramov əsas oyunçu olmasa da, komandanın kapitanı olub və hakimlərlə daha çox mübahisə etməsinə görə digər oyunçulardan fərqlənib, lakin onun futbolçu karyerası istədiyi kimi alınmayıb. Bilgəhdə keçirilən məşqlərin birində komanda yoldaşı Valentin Xlıstovla mübarizədə zədələnən futbolçu 25 yaşında karyerasını başa vurmalı oldu. Bununla belə, futbolun vurğunu olan Tofiq Bəhramov sevimli məşğuliyyətindən ayrılmaq istəməyib və hakim kimi bu idman növündə öz fəaliyyətini davam etdirmək qərarına gəlib.
Futbol hakimi karyerası
1951-ci ildə Bakı kuboku uğrunda "Dinamo" — "İnşaatçı" matçına hakim gəlib çıxmamışdı. Nəticədə 26 yaşlı gəncə oyunu idarə etməyi təklif edirlər. Bəhramovun ilk qarşılaşması qalmaqalla nəticələnib. O, ilk sınaqdan üzüağ çıxmasa da, 6 aydan sonra Respublika birinciliyində baş hakim kimi debüt edir. 1952-ci ildə Respublika dərəcəli hakim adını alan Bəhramov 2 il sonra Futbol üzrə SSRİ çempionatının aşağı liqasında Tbilisi və Daşkənd komandalarının oyununda ədaləti təmin edir. Get-gedə ümidləri doğruldan referi həmin il "Neftçi" və Efiopiya yığmaları arasında yoldaşlıq oyununu da idarə edir.
O, SSRİ çempionatının güclülər dəstəsində 34 yaşında debüt edib. Daim prinsipiallığı, obyektivliyi ilə seçilən referi qısa müddətdə sovetlər birliyinin ən yaxşı hakimlərindən birinə çevrilir. O, həmin dövrdə Avropanın ən güclülərindən hesab olunan SSRİ çempionatında 146 matçda meydana baş hakim kimi çıxıb. Tofiq Bəhramov 1963-cü ildən etibarən 13 il (!) ardıcıl keçmiş ittifaqın 10 ən yaxşı hakimi sırasına düşüb. Bu göstəriciyə görə, o, ümumilikdə yalnız moskvalı Kazakovdan (15 il) geri qalsa da, ardıcıllığa görə hamını qabaqlayır.
Bəhramov 1965-ci ildə beynəlxalq dərəcəli hakim adını alır. O, 1966-cı ildə İngiltərədə keçirilən 8-ci mundialda finala qədər bir oyunda (İsveçrə — İspaniya) baş hakim, 2 görüşdə (Argentina – İsveçrə və İngiltərə — Uruqvay) isə laysman kimi meydana çıxır.
O, SSRİ-dən beynəlxalq çempionatları idarə edən ilk hakim kimi fərqlənir. İki oyunda baş hakim, 6 oyunda isə yan xətt hakimi kimi çıxış edir. O, sonra FİFA Dünya Kubokunun final mərhələsində hakimlik etmiş ikinci, UEFA Avropa Çempionatının final oyununu idarə edən birinci sovet hakimi olub. O, 15 il ərzində idarə etdiyi oyunların heç birində referi oyunçuya qırmızı vərəqə göstərməyib.
1970-ci il Meksikada keçirilən dünya çempionatında da Bəhramov 3 oyunda hakimlik etdi. 1971-ci il 25 mayda Lev Yaşinin vida matçında SSRİ dünya yığması ilə qarşılaşmış, həmin görüşü də Bəhramov idarə etmişdi. O, 1968 və 1972-ci illərdə keçirilən Avropa çempionatlarında, həmçinin Qitələrarası Kubokda ("" — "Mançester Yunayted" oyununda laysman, "" — "Ayaks" matçında baş hakim) ədaləti təmin edib. 1972-ci ildə final matçı ("" — "Tottenhem") da ona tapşırılmışdı.
Tofiq Bəhramov 1975-ci ildə hakimliklə vidalaşdı.
1966-cı il Dünya çempionatının finalı
1966-cı ildə FİFA Dünya Kubokunun futbol oyunları Tofiq Bəhramovun adını idmanın bu sahəsi ilə maraqlanan hər kəsə tanıtdı. FİFA Dünya Kubokunun final oyununa düşmək üçün Bəhramova cəmi iki beynəlxalq oyunu idarə etmək kifayət edib.
1966-cı ildə dünya çempionatında İngiltərə və Almaniya komandaları arasında keçirilən final oyunu yan xərt hakimi kimi idarə edib. Oyun əsas vaxt heç-heçə (2:2) başa çatmışdı. Qalibi müəyyənləşdirmək üçün 30 dəqiqə əlavə olundu. 110-cu dəqiqədə ingilislərin hücumçusu topu almanların qapısına göndərir. Top dirəyə dəyib yerə düşür. Oyunun baş hakimi, isveçrəli topun uçuş trayektoriyasını görmədiyindən özünü itirir. Dinst özünün yan xətt köməkçisinə işarə edərək son sözü onun deyil, köməkçisi — sovet hakimi Bəhramovun deyəcəyini göstərir. İki referi arasındakı jestlər (onlar eyni dildə danışa bilmirdilər) bir neçə saniyə çəkdi. Bəhramov həmkarına təmiz qol olduğunu bildirmək üçün əminliklə mərkəzi işarə etdi. Bu ingilislərdə sevinc, almanlarda isə qəzəb doğurur.
Sərhədsiz hiddət içində olan almanlar heç nəyi dəyişə bilmədilər. Final fitinə az qalmış Herst hesabı 4:2 — yə çatdırmaqla het-triki etdi. Lakin qalmaqal bununla bitmədi. Bütün futbol dünyası 2 düşərgəyə parçalandı. Britaniya nöqteyi nəzərindən yanaşanlar Bəhramovun tərəfində durdu. Bununla yanaşı, hadisənin episentrində olan ingilislərin hücumçusu deyir ki, o, qayıdan topu qapıya vurmağa cəhd etmədi. Çünki topun qapı xəttini keçdiyini açıq-aydın görmüşdü.
Auditoriyanın alman hissəsi öz fikrində dururdu: əgər top həqiqətən də dirəyə dəysəydi və xətt üzrə aşağı ensəydi, dərhal qapı toru titrəyərdi. Almaniya yığmasının oyunçuları əminliklə deyirdilər ki, havaya təbaşir hissələrinin uçduğunu görüblər. Bu da onu deməyə əsas verir ki, az da olsa, top xəttə dəyib. Bəhramova dərhal yarımfinalda sovet komandasını almanların dayandırmasını xatırlatdılar. Onu almanlara qarşı İkinci dünya müharibəsindən qalma düşmənçilikdə də ittiham etdilər. Tofiq Bəhramov sonuncu müsahibələrinin birində "qol olmuşdu?" sualına "Stalinqrad" cavabını verməklə bu qol ətrafında daha bir əfsanə yaratdı.
Oyundan sonra Tofiq Bəhramov kraliça II Elizabetin şəxsən təqdim etdiyi "Qızıl ilahə" və "Qızıl fit" mükafatlarına layiq görülüb. Qolun müəllifi Herst Bəhramova da borclu qalmadı. O, məşhur hakimin oğlu Bəhram Bəhramovu evinə çağıraraq ona üstündə azərbaycanca "Çox sağ ol" yazılmış futbolkanı təqdim etdi.
Öz memuarlarında Bəhramov topun dirəkdən yox, məhz qapı torundan sıçramasını gördüyünü etiraf edib. O, yerə toxunma məqamını isə heç görmədiyini qeyd etmişdi. Almaniya yığmasının kapitanı isə matçdan sonra baş tutan qəbulda Bəhramova yaxınlaşaraq üzrxahlıq etmişdi. Alman qola görə mübahisə etməkdə haqlı olmadığını etiraf etdi.
Bu qərar indəyədək futbol aləmində mübahisələrə səbəb olur. 1990-cı ildə Oksford universitetinin mütəxəssiləri kompyuterin köməkliyi ilə heç bir qolun olmamasını müəyyən etsə də, tədqiqatların nəticələrini çox adam qəbul etməmişdir. 2016-cı ildə isə Britaniyanın "Sky Sports" telekanalında 1966-cı ildə İngiltərə və Almaniya yığmaları arasında keçirilən final matçında Tofiq Bəhramovun verdiyi qərar növbəti dəfə müzakirəyə çıxarılıb. Müasir texnologiya ilə aparılan araşdırma Tofiq Bəhramovun qərarının haqlı olduğunu sübuta yetirib. Bu barədə danışan İngiltərə millisinin və "Liverpulun" sabiq müdafiəçisi Ceymi Karrager deyib:
 | Nəhayət yan xətt hakiminin haqlı olduğu sübuta yetirildi. Ola bilər ki, Tofiq Bəhramov qərar anında əlverişli mövqedə olmasın. Lakin biz artıq əbədi olaraq sübut etdik ki, onun qərarı haqlı idi. |  |
Hakimlikdən sonra
1975-ci ildə yenidən "Neftçi"yə qayıdan Bəhramov 3 il komandada ikinci məşqçi kimi fəaliyyət göstərib. Bəhramov "Neftçi"nin rəisi vəzifəsində də çalışıb. Tofiq Bəhramov 1974-cü ildən ömrünün sonuna kimi Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus Dili və Ədəbiyyatı İnstitutunun bədən tərbiyəsi və idman kafedrasının müdiri işləyib.
1992-ci ildə Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyasının hakimlərin sədri, daha sonra isə baş katib vəzifələrində çalışıb. 1992-ci ilin sentyabrında Azərbaycan Respublikasının prezidenti Əbülfəz Elçibəyin dəvəti ilə Bakıya gələn Böyük Britaniyanın baş naziri Marqaret Tetçerlə Tofiq Bəhramovla da görüşmüşdü. Təmkinli və gülümsəyən Bəhramov yüngül yerişlə Tetçerə tərəf yaxınlaşdı, İsa Qəmbər isə məmnuniyyətini gizlətmədən və ona məxsus yumor hissi ilə "Bax, bu insanın fiti olmasaydı, siz ingilislər 1966-cı ildə "Qızıl ilahə"ni görməzdiniz, madam Tetçer!", — o, barmağı ilə Bəhramova işarə etdi. Bu tiradanın tərcüməsini dinləyən Tetçer də daha böyük emosionallıqla dedi: "Bəli! Bəli, xatırlayıram, çox sağ olun, sağ olun!".
Ölümü
1993-cü il martın 26-da Bakıda üçüncü dəfə infarkt keçirən Bəhramov dünyasını dəyişdi.
Şəxsi həyatı
Ailəli idi, Bəhram adlı oğlu, Gülnarə adlı qızı var. Tofiq Bəhramov dünyanın 52 ölkəsinə səfər etsə də, heç vaxt Almaniyada olmayıb.
İrsi
Bakıda yerləşən stadion onun adını daşıyır. Stadionun yaxınlığında isə dünyada ilk dəfə olaraq 2004-cü ilin 14 oktyabrında futbol hakiminin xatirəsinə heykəl qoyulub. Dünya futbolunun ulduzları Tofiq Bəhramovun xatirəsinə həsr olunmuş seçmə oyunlarda Azərbaycan və İngiltərə yığmasının oyununu izləmək üçün Bakıda olub. Bundan başqa, dünyanın hakimləri sırasında ilk dəfə məhz onun adına abidə ucaldılmışdı. Mərasimdə FIFA-nın prezidenti Yozef Blatter, icraiyyə komitəsinin üzvü Mişel Platini, və digər görkəmli futbolçular da iştirak edirdilər. Blatter çıxış edərək, ürək sözlərini dilə gətirdi:
| | Bakıda olmağıma və böyük idmançının heykəlinin açılışında iştirak etməyimə çox şadam. Hələ indiyə qədər heç bir yerdə hər hansı bir hakimin adını daşıyan stadionun açılışında iştirak etməmişəm. Bu qonaqpərvər mühiti yaratdıqlarına görə bütün Bakı sakinlərinə minnətdarlığımı bildirirəm. | |
London şəhərindəki futbol muzeyində Tofiq Bəhramovun bürünc heykəlciyi var. 1997-ci ildə Azərmarka Tofiq Bəhramova həm də poçt markaları həsr etmişdir. 2007-ci ildə Britaniya sakinləri arasında aparılmış sorğuya əsasən, Bəhramovun qərarı "bəşəriyyət tarixində ən məşhur stop-kadr" nominasiyasında ikinci yerdə qərarlaşdı. Sorğu "hansı epizod zamanı düyməni basıb, lenti geri fırladıb dəfələrlə baxmısız" sualı ətrafında aparılmışdı.
- Tofiq Bəhramov poçt markalarında
-
![image]()
Tofiq Bəhramov. 1997-ci il -
![image]()
Tofiq Bəhramov. 1997-ci il
2010-cu ildə İngiltərə hakimi Tofiq Bəhramovu özünün "Ən yaxşı 50 futbol hakimi" siyahısına salmışdır. Siyahıda Tofiq Bəhramov 38-ci yeri tutmuşdur.
2021-ci ildə AFFA-nın İcraiyyə Komitəsi "Tofiq Bəhramov mükafatı" təsis olunması ilə bağlı qərar qəbul edib.
Ədəbiyyatda
İngilis yazıçısı "Futbol adamı" kitabında Tofiq Bəhramova xüsusi yer verilib:
| | Bəhramov bayrağını qaldıranda təkcə "Uembli" deyil, bütün İngiltərə onun ayaqları altında idi. Hamı fikirləşirdi: Bu rus nə istəyir? Ancaq üstündən 10 illərlə vaxt keçəndən sonra hamı başa düşdü ki, o, rus deyil, möcüzəli bir ölkənin, Azərbaycanın oğludur. Sonradan futbolçular mənə etiraf edirdilər ki, onlar özlərini yan xətt hakimini qaçıb qucaqlamaqdan zorla saxlamışdılar. Onlara verilən bu hədiyyəyə görə yox, öz işini peşəkarcasına yerinə yetirdiyinə görə. | |
Filmoqrafiya
O, 2006 FİFA Dünya Kubokuna həsr olunan cizgi filminin də qəhrəmanı olub. 1966-cı ildə "Hakim", 2009-cu ildə "Hakim mərkəzi göstərir" filmi ona həsr olunub.
Təltif və mükafatları
- 1966 —
![image]()
"Qızıl Fit" mükafatı - 1966 —
![image]()
"Qızıl İlahə" mükafatı (kiçik) - 1966 —
![image]()
Biblioqrafiya
Əsərləri
- Kənddə futbol
- Futbola sevgi
- Hakim mərkəzi göstərir
- 1001 matç
İstinadlar
- https://news.milli.az/sport/402432.html.
- . www.dutchreferee.com. www.dutchreferee.com. Archived from the original on 2022-03-30. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2016.
- İnterAz. "Azərbaycanlı hakim Tofiq Bəhramovun doğum günüdür" (az.). Youtube.com. 28.01.2019. 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-29.
- Uşaq Bilik Portalı. "Əfsanəvi futbol hakimi - Tofiq Bəhramov" (az.). Uşaq Bilik Portalı. 09.10.2018. 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-10-12.
- . oxu.az. oxu.az. Archived from the original on 2021-10-20. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2016.
- Akif Muradverdiyev. "Zəngəzur. Tariximizin yaddaşı", Bakı, "Xəzər" nəşriyyatı, 2007. səh. 409.Orijinal mətn (az.)
![image]()
1930-cu illərdə kənd ləğv edilmiş, əhalisi Xələc kəndində məskunlaşmışdır. İdman aləmində öz prinsipiallığı ilə tanınmış beynəlxalq dərəcəli futbol hakimi, 1966-cı ildə dünya çempionatının final görüşündə yüksək hakimlik məharəti göstərdiyinə görə "Qızıl fit" mükafatına layiq görülmüş Tofiq Bəhramovun valideynləri də İncəvar kəndindən didərgin düşmüşlər.
Akif Muradverdiyev![image]()
- . www.azerisport.com. www.azerisport.com. Archived from the original on 2021-10-18. İstifadə tarixi: 4 oktyabr 2016.
- . www.visions.az. www.visions.az. Archived from the original on 2022-03-30. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- "Tofiq Bəhramov - "Qızıl Fit" sahibi". azens.az. azens.az. 2 oktyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . www.buro247.az. www.buro247.az. 2016-08-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- "Dünyaya səs salmış qərar - Tofiq Bəhramov adına qol". publika.az. publika.az. 2 oktyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . www.anl.az. www.anl.az. Archived from the original on 2022-03-30. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- Wright, Joe. . www.goal.com. www.goal.com. Archived from the original on 2021-10-21. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . www.independent.ie. www.independent.ie. Archived from the original on 2021-01-29. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . www.skysports.com. www.skysports.com. Archived from the original on 2022-08-23. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . www.mirror.co.uk. www.mirror.co.uk. Archived from the original on 2022-01-28. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . musavat.com. musavat.com. Archived from the original on 2022-08-13. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . www.anl.az. www.anl.az. Archived from the original on 2022-03-30. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . www.contact.az. www.contact.az. 2013-04-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . www.dailymail.co.uk. www.dailymail.co.uk. Archived from the original on 2016-03-23. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- ""Tofiq Bəhramov mükafatı" təsis olundu". 2022-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-10.
- Demchenko, Anna. . vestnikkavkaza.net. vestnikkavkaza.net. Archived from the original on 2021-10-20. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- . modern.az. modern.az. Archived from the original on 2021-10-17. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2016.
- . 2017-08-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 oktyabr 2016.
- "Tofiq Bəhramovun oğlu: "50 il əvvəl atam tarixə düşüb"". arxiv.az. arxiv.az. 3 oktyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2016.
- . www.bbc.com. BBC. Archived from the original on 2017-06-30. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2016.
Xarici keçidlər
- "Yerin görünür, Tofiq Bəhramov"
- Tofiq Bahramov — the story of football's most famous linesman (ing.)
- Why did England win the World Cup in 1966? (ing.)
- История мундиалей: а судьи кто? (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tofiq Behram oglu Behramov 29 yanvar 1925 Agdam Agdam qezasi 26 mart 1993 Baki Azerbaycanli futbol hakimi futbolcusu Azerbaycan Futbol Federasiyasi Assosiasiyasinda hakimlerin sedri daha sonra ise bas katib vezifelerinde calismisdir 1966 ci ilde Ingilterede kecirilen 1966 FIFA Dunya Kubokunun finalinda Tofiq Behramovun Ingiltere milli futbol komandasinin lehine verdiyi obyektiv qerar Uembli stadionuna toplasmis 98000 tamasacinin yaddasina hekk olmus ve dunya futbol tarixinin en mubahiseli epizodlarindan sayilir Tofiq BehramovDogum tarixi 29 yanvar 1925 1925 01 29 Dogum yeri Agdam Agdam qezasi Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIVefat tarixi 26 mart 1993 1993 03 26 68 yasinda Vefat yeri Baki AzerbaycanDefn yeri II Fexri XiyabanUsaqlari Behram Behramov Gulnare BehramovaAtasi Behram BehramovAnasi Sariye SeyidbeyliTehsili Baki seheri 6 nomreli tam orta mektebFealiyyeti futbolcu futbol hakimi Hakimin komekcileriFealiyyet illeri 1976 ci ildenMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar O dunya futbol tarixinde adina heykel olan ve adi stadiona verilen ilk hakimdir HeyatiErken illeri Tofiq Behramov 1925 ci il 29 yanvarda Agdamda anadan olub Onun valideynleri 1918 ci il hadiseleri vaxti Zengezur qezasi Incevar kendinden 1930 cu illerde legv edilen kend Ermenistan SSR Qafan rayonunda yerlesib didergin dusmusdu Futbolcu karyerasi Futbolcu karyerasina 1943 cu ilde baslayan Tofiq Behramov 6 ay Spartak cemiyyetinde mesq edenden sonra Baki birinciliyinde Burevestnik le oyunda debut etdi Bir il sonra Behramov artiq SSRI cempionatinin B qrupunda yarisan Baki Dinamo suna yollandi Daha sonra ise Neftyannik e devet olunub O futbolcu kimi tekce Azerbaycan cempionatinda istirak edib Muasirlerinin dediyine gore Behramov esas oyuncu olmasa da komandanin kapitani olub ve hakimlerle daha cox mubahise etmesine gore diger oyunculardan ferqlenib lakin onun futbolcu karyerasi istediyi kimi alinmayib Bilgehde kecirilen mesqlerin birinde komanda yoldasi Valentin Xlistovla mubarizede zedelenen futbolcu 25 yasinda karyerasini basa vurmali oldu Bununla bele futbolun vurgunu olan Tofiq Behramov sevimli mesguliyyetinden ayrilmaq istemeyib ve hakim kimi bu idman novunde oz fealiyyetini davam etdirmek qerarina gelib Futbol hakimi karyerasi Tofiq Behramov merkezde 1967 ci ilde 1951 ci ilde Baki kuboku ugrunda Dinamo Insaatci matcina hakim gelib cixmamisdi Neticede 26 yasli gence oyunu idare etmeyi teklif edirler Behramovun ilk qarsilasmasi qalmaqalla neticelenib O ilk sinaqdan uzuag cixmasa da 6 aydan sonra Respublika birinciliyinde bas hakim kimi debut edir 1952 ci ilde Respublika dereceli hakim adini alan Behramov 2 il sonra Futbol uzre SSRI cempionatinin asagi liqasinda Tbilisi ve Daskend komandalarinin oyununda edaleti temin edir Get gede umidleri dogruldan referi hemin il Neftci ve Efiopiya yigmalari arasinda yoldasliq oyununu da idare edir O SSRI cempionatinin gucluler destesinde 34 yasinda debut edib Daim prinsipialligi obyektivliyi ile secilen referi qisa muddetde sovetler birliyinin en yaxsi hakimlerinden birine cevrilir O hemin dovrde Avropanin en guclulerinden hesab olunan SSRI cempionatinda 146 matcda meydana bas hakim kimi cixib Tofiq Behramov 1963 cu ilden etibaren 13 il ardicil kecmis ittifaqin 10 en yaxsi hakimi sirasina dusub Bu gostericiye gore o umumilikde yalniz moskvali Kazakovdan 15 il geri qalsa da ardicilliga gore hamini qabaqlayir Behramov 1965 ci ilde beynelxalq dereceli hakim adini alir O 1966 ci ilde Ingilterede kecirilen 8 ci mundialda finala qeder bir oyunda Isvecre Ispaniya bas hakim 2 gorusde Argentina Isvecre ve Ingiltere Uruqvay ise laysman kimi meydana cixir O SSRI den beynelxalq cempionatlari idare eden ilk hakim kimi ferqlenir Iki oyunda bas hakim 6 oyunda ise yan xett hakimi kimi cixis edir O sonra FIFA Dunya Kubokunun final merhelesinde hakimlik etmis ikinci UEFA Avropa Cempionatinin final oyununu idare eden birinci sovet hakimi olub O 15 il erzinde idare etdiyi oyunlarin hec birinde referi oyuncuya qirmizi vereqe gostermeyib 1970 ci il Meksikada kecirilen dunya cempionatinda da Behramov 3 oyunda hakimlik etdi 1971 ci il 25 mayda Lev Yasinin vida matcinda SSRI dunya yigmasi ile qarsilasmis hemin gorusu de Behramov idare etmisdi O 1968 ve 1972 ci illerde kecirilen Avropa cempionatlarinda hemcinin Qitelerarasi Kubokda Mancester Yunayted oyununda laysman Ayaks matcinda bas hakim edaleti temin edib 1972 ci ilde final matci Tottenhem da ona tapsirilmisdi Tofiq Behramov 1975 ci ilde hakimlikle vidalasdi 1966 ci il Dunya cempionatinin finali Bakida Tofiq Behramovun oglu ingilis futbol azarkesleri ile 2004 cu il 1966 ci ilde FIFA Dunya Kubokunun futbol oyunlari Tofiq Behramovun adini idmanin bu sahesi ile maraqlanan her kese tanitdi FIFA Dunya Kubokunun final oyununa dusmek ucun Behramova cemi iki beynelxalq oyunu idare etmek kifayet edib 1966 ci ilde dunya cempionatinda Ingiltere ve Almaniya komandalari arasinda kecirilen final oyunu yan xert hakimi kimi idare edib Oyun esas vaxt hec hece 2 2 basa catmisdi Qalibi mueyyenlesdirmek ucun 30 deqiqe elave olundu 110 cu deqiqede ingilislerin hucumcusu topu almanlarin qapisina gonderir Top direye deyib yere dusur Oyunun bas hakimi isvecreli topun ucus trayektoriyasini gormediyinden ozunu itirir Dinst ozunun yan xett komekcisine isare ederek son sozu onun deyil komekcisi sovet hakimi Behramovun deyeceyini gosterir Iki referi arasindaki jestler onlar eyni dilde danisa bilmirdiler bir nece saniye cekdi Behramov hemkarina temiz qol oldugunu bildirmek ucun eminlikle merkezi isare etdi Bu ingilislerde sevinc almanlarda ise qezeb dogurur Serhedsiz hiddet icinde olan almanlar hec neyi deyise bilmediler Final fitine az qalmis Herst hesabi 4 2 ye catdirmaqla het triki etdi Lakin qalmaqal bununla bitmedi Butun futbol dunyasi 2 dusergeye parcalandi Britaniya noqteyi nezerinden yanasanlar Behramovun terefinde durdu Bununla yanasi hadisenin episentrinde olan ingilislerin hucumcusu deyir ki o qayidan topu qapiya vurmaga cehd etmedi Cunki topun qapi xettini kecdiyini aciq aydin gormusdu Auditoriyanin alman hissesi oz fikrinde dururdu eger top heqiqeten de direye deyseydi ve xett uzre asagi enseydi derhal qapi toru titreyerdi Almaniya yigmasinin oyunculari eminlikle deyirdiler ki havaya tebasir hisselerinin ucdugunu gorubler Bu da onu demeye esas verir ki az da olsa top xette deyib Behramova derhal yarimfinalda sovet komandasini almanlarin dayandirmasini xatirlatdilar Onu almanlara qarsi Ikinci dunya muharibesinden qalma dusmencilikde de ittiham etdiler Tofiq Behramov sonuncu musahibelerinin birinde qol olmusdu sualina Stalinqrad cavabini vermekle bu qol etrafinda daha bir efsane yaratdi Oyundan sonra Tofiq Behramov kralica II Elizabetin sexsen teqdim etdiyi Qizil ilahe ve Qizil fit mukafatlarina layiq gorulub Qolun muellifi Herst Behramova da borclu qalmadi O meshur hakimin oglu Behram Behramovu evine cagiraraq ona ustunde azerbaycanca Cox sag ol yazilmis futbolkani teqdim etdi Oz memuarlarinda Behramov topun direkden yox mehz qapi torundan sicramasini gorduyunu etiraf edib O yere toxunma meqamini ise hec gormediyini qeyd etmisdi Almaniya yigmasinin kapitani ise matcdan sonra bas tutan qebulda Behramova yaxinlasaraq uzrxahliq etmisdi Alman qola gore mubahise etmekde haqli olmadigini etiraf etdi Bu qerar indeyedek futbol aleminde mubahiselere sebeb olur 1990 ci ilde Oksford universitetinin mutexessileri kompyuterin komekliyi ile hec bir qolun olmamasini mueyyen etse de tedqiqatlarin neticelerini cox adam qebul etmemisdir 2016 ci ilde ise Britaniyanin Sky Sports telekanalinda 1966 ci ilde Ingiltere ve Almaniya yigmalari arasinda kecirilen final matcinda Tofiq Behramovun verdiyi qerar novbeti defe muzakireye cixarilib Muasir texnologiya ile aparilan arasdirma Tofiq Behramovun qerarinin haqli oldugunu subuta yetirib Bu barede danisan Ingiltere millisinin ve Liverpulun sabiq mudafiecisi Ceymi Karrager deyib Nehayet yan xett hakiminin haqli oldugu subuta yetirildi Ola biler ki Tofiq Behramov qerar aninda elverisli movqede olmasin Lakin biz artiq ebedi olaraq subut etdik ki onun qerari haqli idi Hakimlikden sonra 1975 ci ilde yeniden Neftci ye qayidan Behramov 3 il komandada ikinci mesqci kimi fealiyyet gosterib Behramov Neftci nin reisi vezifesinde de calisib Tofiq Behramov 1974 cu ilden omrunun sonuna kimi Mirze Feteli Axundov adina Azerbaycan Pedaqoji Rus Dili ve Edebiyyati Institutunun beden terbiyesi ve idman kafedrasinin mudiri isleyib 1992 ci ilde Azerbaycan Futbol Federasiyalari Assosiasiyasinin hakimlerin sedri daha sonra ise bas katib vezifelerinde calisib 1992 ci ilin sentyabrinda Azerbaycan Respublikasinin prezidenti Ebulfez Elcibeyin deveti ile Bakiya gelen Boyuk Britaniyanin bas naziri Marqaret Tetcerle Tofiq Behramovla da gorusmusdu Temkinli ve gulumseyen Behramov yungul yerisle Tetcere teref yaxinlasdi Isa Qember ise memnuniyyetini gizletmeden ve ona mexsus yumor hissi ile Bax bu insanin fiti olmasaydi siz ingilisler 1966 ci ilde Qizil ilahe ni gormezdiniz madam Tetcer o barmagi ile Behramova isare etdi Bu tiradanin tercumesini dinleyen Tetcer de daha boyuk emosionalliqla dedi Beli Beli xatirlayiram cox sag olun sag olun Olumu 1993 cu il martin 26 da Bakida ucuncu defe infarkt keciren Behramov dunyasini deyisdi Sexsi heyati Aileli idi Behram adli oglu Gulnare adli qizi var Tofiq Behramov dunyanin 52 olkesine sefer etse de hec vaxt Almaniyada olmayib IrsiTofiq Behramov adina Respublika StadionuTofiq Behramovun heykeli Bakida yerlesen stadion onun adini dasiyir Stadionun yaxinliginda ise dunyada ilk defe olaraq 2004 cu ilin 14 oktyabrinda futbol hakiminin xatiresine heykel qoyulub Dunya futbolunun ulduzlari Tofiq Behramovun xatiresine hesr olunmus secme oyunlarda Azerbaycan ve Ingiltere yigmasinin oyununu izlemek ucun Bakida olub Bundan basqa dunyanin hakimleri sirasinda ilk defe mehz onun adina abide ucaldilmisdi Merasimde FIFA nin prezidenti Yozef Blatter icraiyye komitesinin uzvu Misel Platini ve diger gorkemli futbolcular da istirak edirdiler Blatter cixis ederek urek sozlerini dile getirdi Bakida olmagima ve boyuk idmancinin heykelinin acilisinda istirak etmeyime cox sadam Hele indiye qeder hec bir yerde her hansi bir hakimin adini dasiyan stadionun acilisinda istirak etmemisem Bu qonaqperver muhiti yaratdiqlarina gore butun Baki sakinlerine minnetdarligimi bildirirem London seherindeki futbol muzeyinde Tofiq Behramovun burunc heykelciyi var 1997 ci ilde Azermarka Tofiq Behramova hem de poct markalari hesr etmisdir 2007 ci ilde Britaniya sakinleri arasinda aparilmis sorguya esasen Behramovun qerari beseriyyet tarixinde en meshur stop kadr nominasiyasinda ikinci yerde qerarlasdi Sorgu hansi epizod zamani duymeni basib lenti geri firladib defelerle baxmisiz suali etrafinda aparilmisdi Tofiq Behramov poct markalarinda Tofiq Behramov 1997 ci il Tofiq Behramov 1997 ci il 2010 cu ilde Ingiltere hakimi Tofiq Behramovu ozunun En yaxsi 50 futbol hakimi siyahisina salmisdir Siyahida Tofiq Behramov 38 ci yeri tutmusdur 2021 ci ilde AFFA nin Icraiyye Komitesi Tofiq Behramov mukafati tesis olunmasi ile bagli qerar qebul edib Edebiyyatda Ingilis yazicisi Futbol adami kitabinda Tofiq Behramova xususi yer verilib Behramov bayragini qaldiranda tekce Uembli deyil butun Ingiltere onun ayaqlari altinda idi Hami fikirlesirdi Bu rus ne isteyir Ancaq ustunden 10 illerle vaxt kecenden sonra hami basa dusdu ki o rus deyil mocuzeli bir olkenin Azerbaycanin ogludur Sonradan futbolcular mene etiraf edirdiler ki onlar ozlerini yan xett hakimini qacib qucaqlamaqdan zorla saxlamisdilar Onlara verilen bu hediyyeye gore yox oz isini pesekarcasina yerine yetirdiyine gore Filmoqrafiya O 2006 FIFA Dunya Kubokuna hesr olunan cizgi filminin de qehremani olub 1966 ci ilde Hakim 2009 cu ilde Hakim merkezi gosterir filmi ona hesr olunub Hakim film 1966 Hakim merkezi gosterir film 2009 Teltif ve mukafatlari1966 Qizil Fit mukafati 1966 Qizil Ilahe mukafati kicik 1966 Qirmizi emek bayragi ordeniBiblioqrafiyaEserleri Kendde futbol Futbola sevgi Hakim merkezi gosterir 1001 matcIstinadlarhttps news milli az sport 402432 html www dutchreferee com www dutchreferee com Archived from the original on 2022 03 30 Istifade tarixi 3 oktyabr 2016 InterAz Azerbaycanli hakim Tofiq Behramovun dogum gunudur az Youtube com 28 01 2019 2022 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 29 Usaq Bilik Portali Efsanevi futbol hakimi Tofiq Behramov az Usaq Bilik Portali 09 10 2018 2022 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2018 10 12 oxu az oxu az Archived from the original on 2021 10 20 Istifade tarixi 3 oktyabr 2016 Akif Muradverdiyev Zengezur Tariximizin yaddasi Baki Xezer nesriyyati 2007 seh 409 Orijinal metn az 1930 cu illerde kend legv edilmis ehalisi Xelec kendinde meskunlasmisdir Idman aleminde oz prinsipialligi ile taninmis beynelxalq dereceli futbol hakimi 1966 ci ilde dunya cempionatinin final gorusunde yuksek hakimlik mehareti gosterdiyine gore Qizil fit mukafatina layiq gorulmus Tofiq Behramovun valideynleri de Incevar kendinden didergin dusmusler Akif Muradverdiyev www azerisport com www azerisport com Archived from the original on 2021 10 18 Istifade tarixi 4 oktyabr 2016 www visions az www visions az Archived from the original on 2022 03 30 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 Tofiq Behramov Qizil Fit sahibi azens az azens az 2 oktyabr 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 www buro247 az www buro247 az 2016 08 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 Dunyaya ses salmis qerar Tofiq Behramov adina qol publika az publika az 2 oktyabr 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 www anl az www anl az Archived from the original on 2022 03 30 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 Wright Joe www goal com www goal com Archived from the original on 2021 10 21 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 www independent ie www independent ie Archived from the original on 2021 01 29 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 www skysports com www skysports com Archived from the original on 2022 08 23 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 www mirror co uk www mirror co uk Archived from the original on 2022 01 28 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 musavat com musavat com Archived from the original on 2022 08 13 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 www anl az www anl az Archived from the original on 2022 03 30 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 www contact az www contact az 2013 04 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 www dailymail co uk www dailymail co uk Archived from the original on 2016 03 23 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 Tofiq Behramov mukafati tesis olundu 2022 12 10 tarixinde Istifade tarixi 2022 12 10 Demchenko Anna vestnikkavkaza net vestnikkavkaza net Archived from the original on 2021 10 20 Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 modern az modern az Archived from the original on 2021 10 17 Istifade tarixi 3 oktyabr 2016 2017 08 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 oktyabr 2016 Tofiq Behramovun oglu 50 il evvel atam tarixe dusub arxiv az arxiv az 3 oktyabr 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 oktyabr 2016 www bbc com BBC Archived from the original on 2017 06 30 Istifade tarixi 3 oktyabr 2016 Xarici kecidlerVikianbarda Tofiq Behramov ile elaqeli mediafayllar var Yerin gorunur Tofiq Behramov Tofiq Bahramov the story of football s most famous linesman ing Why did England win the World Cup in 1966 ing Istoriya mundialej a sudi kto rus