Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Tiflisskiye vedomosti" (qəzet) — Qafqazda rus dilində çıxan ilk qəzet.
| "Tiflisskiye vedomosti" | |
|---|---|
 | |
| Baş redaktor | P.S.Sankovski |
| Yaranma tarixi | 1828 |
| Dil | rus dili |
| Nəşrini dayandırıb | 1832 |
| Ünvan | Tiflis |
Qəzet haqqında məlumat
Şimali Azərbaycanın Rusiyanın tərkibində olması nəticəsində çar hakimiyyəti öz müstəmləkəçilik siyasətini həyata keçirmək üçün təbliğat vasitəsinə ehtiyac duydu və Tiflisdə rus dilində ilk mətbu orqan olan "Tiflisskiye vedomosti" qəzetini 1828-ci ildə nəşr etdi.
"Tiflisskiye vedomosti" qəzetinin bəzi məqalələri mərkəzi qəzetlərdə yenidən dərc edilirdi. Bu qəzetdə dekabristlərin iştirakı, qəzetin redaktor müavini V. D. Suxorukovun 14 dekabr hadisələri ilə sıx əlaqədar olması və s. haqqında məlumatlar vardır. Eyni zamanda Marlinskinin "Qırmızı örtük" (1831, N 6, 7), "Vaxtı ilə dağlılara əsir düşmüş zabitin hekayəsi", (1831, N 9, 17), şair V. Qriqoryevin oçerkləri, P. Sankovskinin, Q. Qordeyevin şeirləri və s. əsərlər dərc edilmişdir.
Qəzetdə Azərbaycanla əlaqəli məqalələr
Həmçinin mətbu orqanın səhifələrində Azərbaycanla əlaqəli materiallar dərc olunub. Qəzetdə Azərbaycan xalqının əsrlər boyu yaratdığı folklor nümunələri, yazılı ədəbiyyatı barəsində də qeydlər var. "Abbasabad mühasirəsinin təsviri" (1829, N 27, 30), "Müasir tarix. Azərbaycan vilayətinin hərbi vəziyyəti haqqında" (1829, N 38, 43), "Moskvalı dostuma məktub" (1830, N 25, 53 və b.), "Qarabağ əyalətinə tarixi baxış" (1836, N 86), "Car və Balakən vilayətlərinə səyahət" (1830, N 81–83) və s. məqalələrdə Azərbaycan haqqında, azərbaycanlıların məişəti, yaşayış tərzi və s. haqqında məlumatlar verilirdi.
A. Bakıxanov
"Tiflisskiye vedomosti" qəzetində Azərbaycanın maddi və mədəni tarixinə aid bir sıra maraqlı faktlar vardır. Həmin faktların çoxu görkəmli alim və yazıçı A. Bakıxanovun adı ilə bağlıdır. Qəzet Abbasqulu Ağa Bakıxanovun dilləri mükəmməl bilməsini, xidməti işində fərqlənməsini xüsusilə qeyd edirdi. Bakıxanovun fars dili qrammatikası ("Qanuni-Qüdsi") yazması, istedadlı bir tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərməsi də nəzərə çatdırılırdı. "Tiflisskiye vedomosti"nin əhəmiyyəti ondadır ki, Abbasqulu ağa Bakıxanovun qəzetdə tərcümə əsərləri çap olunub. Bakıxanovun "Dərbəndnamə" əsərinin tərcüməsi haqqında qəzet qeyd edirdi:
 | Lazımi mənbələrin tərcüməsi Qafqazın bu tərəfinin tarixini yeni dünyaya yayır. (1829, N 44) |  |
Həmin faktlar göstərir ki, A. Bakıxanov "Tiflisskiye vedomosti" redaksiyası ilə əlaqə saxlamışdır.
Ədəbiyyat, tarix, iqtisadiyyatla bağlı məqalələr
Qəzetdə "P. S." imzası ilə (zənn olunur ki, bu, redaktor P. S. Sankovskidir) çıxmış "Ərdəbil məscidinin təsviri" məqaləsi (3 oktyabr 1828, N 14) məşhur Şeyx Səfi tarixi abidəsinə və onun nəzdindəki kitabxanaya həsr olunmuşdur. Qəzetdə həmin məscid-məqbərənin nəzdindəki zəngin və qədim əlyazmaları kitabxanasının Ərdəbildən Peterburqa göndərilməsi təfsilatı da göstərilmişdir. Həmin əlyazmaları hazırda Leninqrad şərqşünaslıq kitabxanasında mühafizə olunur.
P. Sankovskinin "Axalsıx məscidi və kitabxanası" sərlövhəli məqaləsində (1828, N 16) kitabxana, məşhur Ərdəbil kitabxanası ilə müqayisə edilir, əlyazmalarının qədimliyindən və elmi əhəmiyyətindən danışılır.
Qəzet sonrakı illərdə də İran və Türkiyə ərazisindəki qiymətli əlyazma kitabları xəzinələri barəsində materiallar buraxır, böyük kitabxanaların fondu haqqında siyahı dərc edirdi. Siyahıda Azərbaycan klassiklərinin əsərlərinin də adı vardı. "Şərq kitablarının və əlyazmalarının Ərzurum və Bayaziddən 1829-cu ildə əldə edilmiş siyahısı" sərlövhəli (1829, N 46) sənəddə Nizami Gəncəvinin "Xəmsə"sinin (N 43), Xaqani Şirvani külliyatının da (N 44) adı yazılmışdır.
"Tiflisskiye vedomosti" qəzetində bədii ədəbiyyat nümunələri də çap olunurdu. P. S. Sankovskinin özü lirik şeİrlər yazırdı. Qəzetin 1830-cu il 68-ci nömrəsində Azərbaycan xalq eposu "Koroğlu" haqqında məqalə verilmişdir. Məqalə təsviri səciyyə daşısa da, eposun rus oxucularına tanıdılmasında ilk addım idi. Az sonra "Koroğlu" geniş yayıldı. Keçən əsrin 40–50-ci illərində "Koroğlu"dan ayrı-ayrı qollar mərkəzi rus mətbuatında da dərc edildi.
"Tiflisskiye vedomosti" səhifələrində Azərbaycanla əlaqədar memuar səciyyəli səyahətnamə və xatirələr də vardır. "Z…v" imzası ilə verilən səyahət-xatirələr Qarabağın o zamankı həyatına həsr edilsə də, real həyatı göstərməkdən çox uzaq, fantastik səciyyədədir.
Şahbulaq qalasına həsr olunan məqalə tarixi həqiqətə yaxınlığı ilə diqqəti cəlb edir. Məqalənin müəllifi "Qarabağ astroloqu və ya Şuşa qalasının 1752-ci ildə bina edilməsi" (Moskva, 1834) adlı tarixi-fantastik romanın müəllifi P. Zubovdur. Qəzet həmin romandan parçalar da buraxmışdır. Əsərdə tarixi faktlar təhrif olunmuş, ən pisi isə yerli xalqlara qeyri-obyektiv münasibət bəslənilmişdir.
Qəzet Azərbaycanın tarixinə və iqtisadi həyatına aid materiallara nisbətən üstünlük verirdi. Burada Azərbaycana aid əmr və fərmanlardan başqa tarixi və statistik məzmunlu materiallar da vardır. Bu materiallardan biri "Azərbaycan əyalətinin gəliri haqqında" adlanır. Hələ Azərbaycanın Rusiyaya ilhaqı illərinə aid statistik məlumat, dövrün vergi sistemi, xalqın iqtisadi vəziyyəti haqqında müəyyən təsəvvür yaradır.
Azərbaycanın Rusiya tərkibinə daxil edilməsi gedişinin bəzi mənzərələri də qəzetdə öz əksini tapmışdır. "Baş komandan knyaz Sisyanov tərəfindən Gəncə qalasının qəfil hücumla alınması" məqaləsi 1804-cü ilin qanlı hərbi münaqişələrinə həsr edilmişdir.
Qəzetin baş redaktoru
P. S. Sankovski 1798-ci ildə anadan olmuşdur. Təhsilini xaricdə almışdır. Bir neçə xarici dil bilirdi. O, 1823-cü ildə Tiflisə gəlmiş, Qafqaz baş hakiminin dəftərxanasında çalışmışdı. 1827-ci ildə Sankovski Qafqaz baş hakimi Paskeviçin yanında xüsusi tapşırıqlar üzrə məmur işləyib. "Tiflisskiye vedomosti" qəzeti nəşrə başlayanda onu redaktor təyin etmişlər. Puşkinin Qafqaza gəlməsi münasibətilə Sankovski qəzetin 28 iyun 1828-ci il tarixli 26-cı nömrəsində təntənəli bir məqalə dərc etmişdi. A. S. Puşkin "Ərzurum səyahəti" əsərində Sankovskinin də adını çəkmiş və demişdir:
| | Tiflisdə iki həftəyə qədər qaldım və oradakı cəmiyyətlə tanış oldum. “Tiflisskiye vedomosti” naşiri Sankovski bu ölkə haqqında, Knyaz Sisianov A.P. Yermolov və b. haqqında mənə bir çox maraqlı məlumatlar verdi. Sankovski Gürcüstanı sevir və onun parlaq bir gələcəyi olduğunu qabaqcadan görür. | |
Qəzetin nəşrinin dayandırılması
Qəzet 1833-cü ilin əvvəllərinə qədər çıxmışdır. Sankovski 1832-ci il oktyabrın 19-da vəfat etdikdən sonra əməkdaşlardan Zubaryov və Qordeyev hər üç qəzetin nəşrini davam etdirmək istəmişlər, lakin üç qəzeti redaktə etmək onlar üçün çətinlik törətmişdir. Bir-birinin ardınca hər üç qəzet bağlanmışdır.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- A. S. Puşkin. "Ərzurum səyahəti". Bakı. Azərnəşr, 1937, səh.31–32
- Z.. V Şahbulaq qalası. Şahbulağın müasir tarixi. Səyahətdən. "Tiflisskie vedomosti", 28 avqust. 1830, N-69.
- Z.. V Şahbulaq qalası. Şahbulağın müasir tarixi. Səyahətdən. "Tiflisskie vedomosti", 22 fevral 1829, N-8
Mənbə
- N. N. Zeynalov. "Azərbaycan mətbuat tarixi", I hissə. Bakı "ADU", 1973.
- Vəliyev Akif Abdüləzim oğlu (Aşırlı). "Azərbaycan mətbuatı tarixi" (1875–1920), Bakı "Elm və Təhsil", 2009 – 4–5 səh.
İstinadlar
- "Şahverdiyev A.B. Azərbaycan mətbuatı tarixi. "Təhsil" nəşriyyatı, 2006 - 248 səh" (PDF). 2016-03-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-07-02.
- "Nizami Məmmədzadə, Mahmud Kamaloğlu, "Gürcüstanın azərbaycanlı jurnalistləri", Tiflis, 2015, 124 səh" (PDF). 2020-05-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-06-13.
- (PDF). 2020-05-26 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-13.
Xarici keçidlər
- Mətbuat tarixi
- 525-ci Qəzet — Azərbaycanın xaricidilli mediası
- Azərbaycan mətbuatı: tarixi-xronoloji baxış [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tiflisskiye vedomosti qezet Qafqazda rus dilinde cixan ilk qezet Tiflisskiye vedomosti Bas redaktor P S SankovskiYaranma tarixi 1828Dil rus diliNesrini dayandirib 1832Unvan TiflisQezet haqqinda melumatSimali Azerbaycanin Rusiyanin terkibinde olmasi neticesinde car hakimiyyeti oz mustemlekecilik siyasetini heyata kecirmek ucun tebligat vasitesine ehtiyac duydu ve Tiflisde rus dilinde ilk metbu orqan olan Tiflisskiye vedomosti qezetini 1828 ci ilde nesr etdi Tiflisskiye vedomosti qezetinin bezi meqaleleri merkezi qezetlerde yeniden derc edilirdi Bu qezetde dekabristlerin istiraki qezetin redaktor muavini V D Suxorukovun 14 dekabr hadiseleri ile six elaqedar olmasi ve s haqqinda melumatlar vardir Eyni zamanda Marlinskinin Qirmizi ortuk 1831 N 6 7 Vaxti ile daglilara esir dusmus zabitin hekayesi 1831 N 9 17 sair V Qriqoryevin ocerkleri P Sankovskinin Q Qordeyevin seirleri ve s eserler derc edilmisdir Qezetde Azerbaycanla elaqeli meqalelerHemcinin metbu orqanin sehifelerinde Azerbaycanla elaqeli materiallar derc olunub Qezetde Azerbaycan xalqinin esrler boyu yaratdigi folklor numuneleri yazili edebiyyati baresinde de qeydler var Abbasabad muhasiresinin tesviri 1829 N 27 30 Muasir tarix Azerbaycan vilayetinin herbi veziyyeti haqqinda 1829 N 38 43 Moskvali dostuma mektub 1830 N 25 53 ve b Qarabag eyaletine tarixi baxis 1836 N 86 Car ve Balaken vilayetlerine seyahet 1830 N 81 83 ve s meqalelerde Azerbaycan haqqinda azerbaycanlilarin meiseti yasayis terzi ve s haqqinda melumatlar verilirdi A Bakixanov Tiflisskiye vedomosti qezetinde Azerbaycanin maddi ve medeni tarixine aid bir sira maraqli faktlar vardir Hemin faktlarin coxu gorkemli alim ve yazici A Bakixanovun adi ile baglidir Qezet Abbasqulu Aga Bakixanovun dilleri mukemmel bilmesini xidmeti isinde ferqlenmesini xususile qeyd edirdi Bakixanovun fars dili qrammatikasi Qanuni Qudsi yazmasi istedadli bir tercumeci kimi fealiyyet gostermesi de nezere catdirilirdi Tiflisskiye vedomosti nin ehemiyyeti ondadir ki Abbasqulu aga Bakixanovun qezetde tercume eserleri cap olunub Bakixanovun Derbendname eserinin tercumesi haqqinda qezet qeyd edirdi Lazimi menbelerin tercumesi Qafqazin bu terefinin tarixini yeni dunyaya yayir 1829 N 44 Hemin faktlar gosterir ki A Bakixanov Tiflisskiye vedomosti redaksiyasi ile elaqe saxlamisdir Edebiyyat tarix iqtisadiyyatla bagli meqaleler Qezetde P S imzasi ile zenn olunur ki bu redaktor P S Sankovskidir cixmis Erdebil mescidinin tesviri meqalesi 3 oktyabr 1828 N 14 meshur Seyx Sefi tarixi abidesine ve onun nezdindeki kitabxanaya hesr olunmusdur Qezetde hemin mescid meqberenin nezdindeki zengin ve qedim elyazmalari kitabxanasinin Erdebilden Peterburqa gonderilmesi tefsilati da gosterilmisdir Hemin elyazmalari hazirda Leninqrad serqsunasliq kitabxanasinda muhafize olunur P Sankovskinin Axalsix mescidi ve kitabxanasi serlovheli meqalesinde 1828 N 16 kitabxana meshur Erdebil kitabxanasi ile muqayise edilir elyazmalarinin qedimliyinden ve elmi ehemiyyetinden danisilir Qezet sonraki illerde de Iran ve Turkiye erazisindeki qiymetli elyazma kitablari xezineleri baresinde materiallar buraxir boyuk kitabxanalarin fondu haqqinda siyahi derc edirdi Siyahida Azerbaycan klassiklerinin eserlerinin de adi vardi Serq kitablarinin ve elyazmalarinin Erzurum ve Bayazidden 1829 cu ilde elde edilmis siyahisi serlovheli 1829 N 46 senedde Nizami Gencevinin Xemse sinin N 43 Xaqani Sirvani kulliyatinin da N 44 adi yazilmisdir Tiflisskiye vedomosti qezetinde bedii edebiyyat numuneleri de cap olunurdu P S Sankovskinin ozu lirik seIrler yazirdi Qezetin 1830 cu il 68 ci nomresinde Azerbaycan xalq eposu Koroglu haqqinda meqale verilmisdir Meqale tesviri seciyye dasisa da eposun rus oxucularina tanidilmasinda ilk addim idi Az sonra Koroglu genis yayildi Kecen esrin 40 50 ci illerinde Koroglu dan ayri ayri qollar merkezi rus metbuatinda da derc edildi Tiflisskiye vedomosti sehifelerinde Azerbaycanla elaqedar memuar seciyyeli seyahetname ve xatireler de vardir Z v imzasi ile verilen seyahet xatireler Qarabagin o zamanki heyatina hesr edilse de real heyati gostermekden cox uzaq fantastik seciyyededir Sahbulaq qalasina hesr olunan meqale tarixi heqiqete yaxinligi ile diqqeti celb edir Meqalenin muellifi Qarabag astroloqu ve ya Susa qalasinin 1752 ci ilde bina edilmesi Moskva 1834 adli tarixi fantastik romanin muellifi P Zubovdur Qezet hemin romandan parcalar da buraxmisdir Eserde tarixi faktlar tehrif olunmus en pisi ise yerli xalqlara qeyri obyektiv munasibet beslenilmisdir Qezet Azerbaycanin tarixine ve iqtisadi heyatina aid materiallara nisbeten ustunluk verirdi Burada Azerbaycana aid emr ve fermanlardan basqa tarixi ve statistik mezmunlu materiallar da vardir Bu materiallardan biri Azerbaycan eyaletinin geliri haqqinda adlanir Hele Azerbaycanin Rusiyaya ilhaqi illerine aid statistik melumat dovrun vergi sistemi xalqin iqtisadi veziyyeti haqqinda mueyyen tesevvur yaradir Azerbaycanin Rusiya terkibine daxil edilmesi gedisinin bezi menzereleri de qezetde oz eksini tapmisdir Bas komandan knyaz Sisyanov terefinden Gence qalasinin qefil hucumla alinmasi meqalesi 1804 cu ilin qanli herbi munaqiselerine hesr edilmisdir Qezetin bas redaktoruP S Sankovski 1798 ci ilde anadan olmusdur Tehsilini xaricde almisdir Bir nece xarici dil bilirdi O 1823 cu ilde Tiflise gelmis Qafqaz bas hakiminin defterxanasinda calismisdi 1827 ci ilde Sankovski Qafqaz bas hakimi Paskevicin yaninda xususi tapsiriqlar uzre memur isleyib Tiflisskiye vedomosti qezeti nesre baslayanda onu redaktor teyin etmisler Puskinin Qafqaza gelmesi munasibetile Sankovski qezetin 28 iyun 1828 ci il tarixli 26 ci nomresinde tenteneli bir meqale derc etmisdi A S Puskin Erzurum seyaheti eserinde Sankovskinin de adini cekmis ve demisdir Tiflisde iki hefteye qeder qaldim ve oradaki cemiyyetle tanis oldum Tiflisskiye vedomosti nasiri Sankovski bu olke haqqinda Knyaz Sisianov A P Yermolov ve b haqqinda mene bir cox maraqli melumatlar verdi Sankovski Gurcustani sevir ve onun parlaq bir geleceyi oldugunu qabaqcadan gorur Qezetin nesrinin dayandirilmasiQezet 1833 cu ilin evvellerine qeder cixmisdir Sankovski 1832 ci il oktyabrin 19 da vefat etdikden sonra emekdaslardan Zubaryov ve Qordeyev her uc qezetin nesrini davam etdirmek istemisler lakin uc qezeti redakte etmek onlar ucun cetinlik toretmisdir Bir birinin ardinca her uc qezet baglanmisdir Hemcinin baxEkinci qezet Tiflis exbari qezet EdebiyyatA S Puskin Erzurum seyaheti Baki Azernesr 1937 seh 31 32 Z V Sahbulaq qalasi Sahbulagin muasir tarixi Seyahetden Tiflisskie vedomosti 28 avqust 1830 N 69 Z V Sahbulaq qalasi Sahbulagin muasir tarixi Seyahetden Tiflisskie vedomosti 22 fevral 1829 N 8MenbeN N Zeynalov Azerbaycan metbuat tarixi I hisse Baki ADU 1973 Veliyev Akif Abdulezim oglu Asirli Azerbaycan metbuati tarixi 1875 1920 Baki Elm ve Tehsil 2009 4 5 seh Istinadlar Sahverdiyev A B Azerbaycan metbuati tarixi Tehsil nesriyyati 2006 248 seh PDF 2016 03 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2018 07 02 Nizami Memmedzade Mahmud Kamaloglu Gurcustanin azerbaycanli jurnalistleri Tiflis 2015 124 seh PDF 2020 05 25 tarixinde PDF Istifade tarixi 2018 06 13 PDF 2020 05 26 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 06 13 Xarici kecidlerMetbuat tarixi 525 ci Qezet Azerbaycanin xaricidilli mediasi Azerbaycan metbuati tarixi xronoloji baxis olu kecid