Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tibet Müsəlmanları (Tibet: ཁ་ཆེ་, Wylie: kha-che; eyni zamanda Kache yazılır), Tibetdə azlıq təşkil edirlər. Müsəlman olmalarına baxmayaraq, ayrı-ayrılıqda tanınan Huey müsəlmanlarından fərqli olaraq Çin Xalq Respublikası hökuməti tərəfindən Tibet müsəlmanları rəsmi olaraq tanınırlar. Tibet sözü olan Kachee hərfi mənasında Kəşmir deməkdir.
Tarixi
Tibet və İslam dünyası ilə qarşılaşma ilk olaraq Səkkizinci əsrin ortalarında İpək Yolu ilə ticarətin və Fərqanə Vadisindəki müsəlman qüvvələrin hərbi varlığının birləşməsindən sonra başladı. İslam dünyasının Tibet haqqında olan qeyri-müəyyən biliklərinə baxmayaraq, Tibetdən bəhs edən bir neçə ilk İslam əsəri var idi. Belə mənbələrdən biri Əbu Səid Qardezinin Zeyn əl-Əxbar adlı müəllifi olduğu bir əsərdir. Əsərdə, Tibetlilərin mühiti, fantastik mənşəyi, kralın ilahiliyi, əsas mənbələr (misk kimi) və Tibetə gedib-gələn ticarət yollarının təsviri qeyd edilmişdir. Sadnalegs dövründə (799–815), Qərb üçün ərəb güclərinə qarşı başlanan bir müharibə var idi. Tibetlilər bir sıra ərəb qoşunlarını əsir götürərək 801-ci ildə şərq sərhədində xidmətə göndərirdilər. Tibetlilər qərbdə Səmərqənd və Kabilə qədər fəal idilər. Ərəb qüvvələri üstünlük qazanmağa başladı və Kabil Tibet valisi ərəblərə tabe oldu və təxminən 812 ya da 815-ci illərdə müsəlman oldular.
Kəşmir, Ladak və Baltistan ilə geniş ticarət, xüsusilə on dördüncü əsrdən başlayaraq bu bölgələrdə İslamın qəbulundan və ya artan varlığından sonra müsəlmanları Tibetə gətirdi. Müsəlmanların davamlı böyüməsi, 1684-cü il Tibet-Ladakhi müqaviləsinin bir təsiri olaraq davam etdi, burada Tibet hökuməti Ladaxdan ticarət nümayəndəliklərinin üç ildən bir Lhasa'ya girməsinə icazə verdi. Bir çox Kəşmirli və Ladaxi müsəlman Tibetdə məskunlaşaraq bu missiyalara qatıldı.Nepaldakı Kəşmirli müsəlmanların bura axını (əslində Tibetdəki qohumları ilə ticarət əlaqələri var idi) 1769-cu ildən etibarən Prithvi Narayan Şahın Katmandu Vadisini işğalı nəticəsində Tibetə qaçmaları nəticəsində oldu. On yeddinci əsrdə Ninsya-Huey Muxtar Rayonu və digər şimal-qərbi Hui (Çin müsəlmanları) Tibetin şərq bölgələrində məskunlaşmağa başladılar (Amdo kimi). Yerli Tibetlilərlə evləndilər və Çin daxilindəki digər müsəlmanlar ilə geniş ticarət əlaqələri qurmağa davam etdilər.
Vətəndaşlıq məsələsi
1959-cu ildə Baş nazir Cavaharlal Nehru, Barkor Xaçenin Hindistan vətəndaşı olduğu qənaətinə gəlmişdi. Lhasadakı Barkor Khache icmasının yazdığı ilk məktub 1959-cu ildə Kalimpongdakı Tibet Müsəlmanlarına yazılmışdı: Çin Hökumətinin, Lhasadakı son narahatlıqdan sonra bizə təhdid edərək atalarımız haqqında soruşduğunu bildirməyimiz vacibdir. Cavab olaraq Kaşmirilər və Hindistanın subyektləri olduğumuzu təsdiqləyən dəlillərlə özümüzü elan etdik. Çin Hökuməti bizi özünə tabe edib Çin vətəndaşı etmək üçün əlindən gələni edir. 1959-cu il Tibet qiyamından sonra, Jammu və Kəşmir əyalət hökuməti Tibetli müsəlman qaçqınlara daimi yaşayış / əyalət subyekti statusu verdi. Cammu və Kəşmir qanunvericilik məclisi üçün səsvermə hüquqları da hökumət tərəfindən verildi.
Balti insanları
Pakistandakı Baltistanın Balti və Hindistandakı Kargil xalqı, İslamın Noorbakshia təriqətini qəbul edən Tibet Buddistlərinin nəsilləridir. Zaman keçdikcə çox sayda insan Şiə İslamı qəbul etdi, bir neçəsi Sünni İslamı qəbul etdi. Onların Balti dili olduqca arxaik və mühafizəkardır və digər Tibet dillərinə nisbətən Klassik Tibet dilinə daha yaxındır.
İstinadlar
- Schaeffer, Kurtis; Kapstein, Matthew; Tuttle, Gray (2013)Sources of Tibetan Tradition 2021-06-13 at the Wayback MachineNew York: Columbia University Press. pp. 24–29.
- Beckwith, Christopher I. The Tibetan Empire in Central Asia. A History of the Struggle for Great Power among Tibetans, Turks, Arabs, and Chinese during the Early Middle Ages, 1987, Princeton: Princeton University Press.
- Berzin, Alexander. "History of the Muslims of Tibet". studybuddhism.com. Retrieved 22 October 2019.
- Gladney, Dru (1996). Muslim Chinese: Ethnic Nationalism in the People's Republic (2 ed.). Cambridge: Harvard University Press. pp. 33, 34, 36.
- Atwill, David G. (2018),"The Tibetan Muslim Incident of 1960" 2021-06-13 at the Wayback MachineIslamic Shangri-La, Inter-Asian Relations and Lhasa's Muslim Communities, 1600 to 1960 (1 ed.), University of California Press, pp. 103–104,
- Baltistan Foundation.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tibet Muselmanlari Tibet ཁ ཆ Wylie kha che eyni zamanda Kache yazilir Tibetde azliq teskil edirler Muselman olmalarina baxmayaraq ayri ayriliqda taninan Huey muselmanlarindan ferqli olaraq Cin Xalq Respublikasi hokumeti terefinden Tibet muselmanlari resmi olaraq taninirlar Tibet sozu olan Kachee herfi menasinda Kesmir demekdir TarixiTibet ve Islam dunyasi ile qarsilasma ilk olaraq Sekkizinci esrin ortalarinda Ipek Yolu ile ticaretin ve Ferqane Vadisindeki muselman quvvelerin herbi varliginin birlesmesinden sonra basladi Islam dunyasinin Tibet haqqinda olan qeyri mueyyen biliklerine baxmayaraq Tibetden behs eden bir nece ilk Islam eseri var idi Bele menbelerden biri Ebu Seid Qardezinin Zeyn el Exbar adli muellifi oldugu bir eserdir Eserde Tibetlilerin muhiti fantastik menseyi kralin ilahiliyi esas menbeler misk kimi ve Tibete gedib gelen ticaret yollarinin tesviri qeyd edilmisdir Sadnalegs dovrunde 799 815 Qerb ucun ereb guclerine qarsi baslanan bir muharibe var idi Tibetliler bir sira ereb qosunlarini esir goturerek 801 ci ilde serq serhedinde xidmete gonderirdiler Tibetliler qerbde Semerqend ve Kabile qeder feal idiler Ereb quvveleri ustunluk qazanmaga basladi ve Kabil Tibet valisi ereblere tabe oldu ve texminen 812 ya da 815 ci illerde muselman oldular Kesmir Ladak ve Baltistan ile genis ticaret xususile on dorduncu esrden baslayaraq bu bolgelerde Islamin qebulundan ve ya artan varligindan sonra muselmanlari Tibete getirdi Muselmanlarin davamli boyumesi 1684 cu il Tibet Ladakhi muqavilesinin bir tesiri olaraq davam etdi burada Tibet hokumeti Ladaxdan ticaret numayendeliklerinin uc ilden bir Lhasa ya girmesine icaze verdi Bir cox Kesmirli ve Ladaxi muselman Tibetde meskunlasaraq bu missiyalara qatildi Nepaldaki Kesmirli muselmanlarin bura axini eslinde Tibetdeki qohumlari ile ticaret elaqeleri var idi 1769 cu ilden etibaren Prithvi Narayan Sahin Katmandu Vadisini isgali neticesinde Tibete qacmalari neticesinde oldu On yeddinci esrde Ninsya Huey Muxtar Rayonu ve diger simal qerbi Hui Cin muselmanlari Tibetin serq bolgelerinde meskunlasmaga basladilar Amdo kimi Yerli Tibetlilerle evlendiler ve Cin daxilindeki diger muselmanlar ile genis ticaret elaqeleri qurmaga davam etdiler Vetendasliq meselesi1959 cu ilde Bas nazir Cavaharlal Nehru Barkor Xacenin Hindistan vetendasi oldugu qenaetine gelmisdi Lhasadaki Barkor Khache icmasinin yazdigi ilk mektub 1959 cu ilde Kalimpongdaki Tibet Muselmanlarina yazilmisdi Cin Hokumetinin Lhasadaki son narahatliqdan sonra bize tehdid ederek atalarimiz haqqinda sorusdugunu bildirmeyimiz vacibdir Cavab olaraq Kasmiriler ve Hindistanin subyektleri oldugumuzu tesdiqleyen delillerle ozumuzu elan etdik Cin Hokumeti bizi ozune tabe edib Cin vetendasi etmek ucun elinden geleni edir 1959 cu il Tibet qiyamindan sonra Jammu ve Kesmir eyalet hokumeti Tibetli muselman qacqinlara daimi yasayis eyalet subyekti statusu verdi Cammu ve Kesmir qanunvericilik meclisi ucun sesverme huquqlari da hokumet terefinden verildi Balti insanlariPakistandaki Baltistanin Balti ve Hindistandaki Kargil xalqi Islamin Noorbakshia teriqetini qebul eden Tibet Buddistlerinin nesilleridir Zaman kecdikce cox sayda insan Sie Islami qebul etdi bir necesi Sunni Islami qebul etdi Onlarin Balti dili olduqca arxaik ve muhafizekardir ve diger Tibet dillerine nisbeten Klassik Tibet diline daha yaxindir IstinadlarSchaeffer Kurtis Kapstein Matthew Tuttle Gray 2013 Sources of Tibetan Tradition 2021 06 13 at the Wayback MachineNew York Columbia University Press pp 24 29 Beckwith Christopher I The Tibetan Empire in Central Asia A History of the Struggle for Great Power among Tibetans Turks Arabs and Chinese during the Early Middle Ages 1987 Princeton Princeton University Press Berzin Alexander History of the Muslims of Tibet studybuddhism com Retrieved 22 October 2019 Gladney Dru 1996 Muslim Chinese Ethnic Nationalism in the People s Republic 2 ed Cambridge Harvard University Press pp 33 34 36 Atwill David G 2018 The Tibetan Muslim Incident of 1960 2021 06 13 at the Wayback MachineIslamic Shangri La Inter Asian Relations and Lhasa s Muslim Communities 1600 to 1960 1 ed University of California Press pp 103 104 Baltistan Foundation