Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tartariya (lat. Tartaria, fr. Tartarie, ing. Tartary, alm. Tartarei) və ya Böyük Tartariya (lat. Tartaria Magna) — coğrafi ifadə şəkildə XIII əsrdən XIX əsrədək işlənilən qərbdə Xəzər dənizi ilə Ural dağları, şərqə Sakit okean arasında yerləşən tarixi bölgə.
Tarix
Tartariya ifadəsinin ən erkən bəlli istifadəsi Navarradan səyahətçi, Tudelalı Benyaminə aiddir. O, Türkistan və tanqutların tərəfində, Moğulistanın şimalında yerləşən Tibetin Tartariya vilayətindən yazırdı.
XVIII əsrdən əvvəl Avropada Mancuriya, Sibir və Mərkəzi Asiya haqqında bilgi hüdudlu idi. Bütün bu ərazi sadəcə Tartariya kimi tanınırdı və onun sakinləri tartarlar adlanırdılar. Erkən müasir dövrdə coğrafiyanın dərketməsi artıranda, Avropalılar Tartariyanın hissələrini onları kontrol edən güclərin adlarını bu sözə əlavə edərək ayrı bölgələrə bölməyə başlayıblar. Beləliklə, Sibir Böyük Tartariya və ya Rusiya Tartariyası, Krım xanlığı Kiçik Tartariya, Mancuriya Çin Tartariyası, qərbi Mərkəzi Asiya isə (Rusiya Mərkəzi Asiya almağından əvvəl) Müstəqil Tartariya olmuşdu.
Tartarlar sözü altında müxtəlif türk və monqol xalqları nəzərdə tutulurdu. Bu söz Çingizlilərin qərbə yürüşləri ilə bağlıdır. Beləliklə, Avropalılar tatar etnonimə əlavə r hərfi əlavə edib, onları yunan mifologiyasında cəhənnəm kimi tartar anlıyışı ilə bağlayıblar.
Avropalı coğrafiyaçıların bölgə haqqında bilgisi artırması ilə, Tartariya sözünün istifadəsi azalmağa başlayıb. Amma, o hələ də XIX əsrdə uzun müddət ərzində istifadə olunurdu. Çindən yezuit missionerləri gətirdiyi etnoqrafik məlumata görə, erkən XVII əsrdə Avropa coğrafiyasında Çin Tartariyası ifadəsi Mancuriya ifadəsi ilə əvəzlənmişdi. Yeqor Meyendorf və Aleksandr fon Humboldt regiona səyahətləri erkən XIX əsrdə Mərkəzi Asiya və onun hissəsi olan İç Asiya anlayışlarının, Rusiyanın şərqə ekspansiyası isə onun Asiya hissəsi üçün Sibir anlayışının istifadəsinin işlənməsinə gəlib çıxarıb.
Rus mənbələridə
Qorşeninanın fikrinə görə, Rusiyada mövcud olan nəzəri baxış, Tatariyanı özünə qarşı olan, uzaq, sirrli və təhlükəli bir diqəri kimi görən Avropa sivilizasiyasından fərqli idi. Onlar bu anlayışın altında Asiyanı ümumilikdə başa düşmürdülər. Məsələn üçün, rus alimi, İvan Kirilov hazırladığı Atlas (1724—1734), rus mənbələrinin təsiri altında olan İsveçli fon Stralenberqın (1730) Böyük Tatariyanın yeni coğrafi təsviri və holland xəritəşisi Abraham Maasın (1735) Xəzər dənizinin və Özbək torpaqlarının bölgələrinin yeni xəritəsi kimi mənbələrində bu fərqləri görmək olar.
İncəsənətdə təsvirləri
- Vladimir Nabokovun Ada romanıda.
- Cefri Çoserin Kenterberi hekayələrindən birində.
- Conatan Sviftin Qulliverin səyahəti romanıda "böyük Tartariya qütbü" qeyd olunur.
- Laymen Frenk Baumın Santa Klausun həyatı və macəraları kitabında.
İstinadlar
- Карманная книжка для любителей землеведения. . 1848. 255–256.
- Connell, Charles W. Western Views of the Origin of the ‘Tartars’: An Example of the Influence of Myth in the Second Half of the Thirteenth Century // The Spiritual Expansion of Medieval Latin Christendom: The Asian Missions / James D. Ryan (ed.). — L., N.Y.: Routledge, 2016. — P. 103—125. — . pp. 107-109
- Gorshenina, Svetlana. L'invention de l'Asie centrale: histoire du concept de la Tartarie à l'Eurasie. — Droz, 2014. — 702 p. — . p. 106-107
- Elliott, Mark C. "The Limits of Tartary: Manchuria in Imperial and National Geographies". The Journal of Asian Studies (59). August 2000: 603–46. (#redundant_parameters) doi:10.2307/2658945 p. 625
- Ibid., 626
- Vermeulen, Han F. Before Boas: The Genesis of Ethnography and Ethnology in the German Enlightenment. Albany, NY: University of Nebraska. 2018., p. 88
- Sela, Ron. "SVETLANA GORSHENINA. L’invention de l’Asie centrale: Histoire du concept de la Tartarie a` l’Eurasie. (Rayon histoire de la librairie Droz, no. 4.) Geneva: Droz, 2014. Pp. 702. $73.20." American Historical Review 2016 (April 2016): 542–43. doi:10.1353/imp.2015.0005., 542
- Elliott, Op. Cit., 626
- Wolff, Larry. "The Global Perspective of Enlightened Travelers: Philosophic Geography from Siberia to the Pacific Ocean." European Review of History: Revue Europeenne Dhistoire 13, no. 3 (September 2006): 437–53. doi:10.1080/13507480600893148, p.448
- Sela, Op. Cit, 543
- Vermeulen, Op. Cit., 89
- Gorshenina, p. 200
- Matochkina, Anna. "«L'invention de l'Asie centrale. Histoire du concept de la Tartarie à l'Eurasie» by Svetlana Gorshenina (review)" (1). Ab Imperio. 2015: 580–585. ISSN 2164-9731. p. 583
- Gorshenina, p. 229-230
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tartariya lat Tartaria fr Tartarie ing Tartary alm Tartarei ve ya Boyuk Tartariya lat Tartaria Magna cografi ifade sekilde XIII esrden XIX esredek islenilen qerbde Xezer denizi ile Ural daglari serqe Sakit okean arasinda yerlesen tarixi bolge Musteqil Tartariya sari ve Cin Tartariyasi benovseyi 1806 ilin xeritesiTarixTartariya ifadesinin en erken belli istifadesi Navarradan seyahetci Tudelali Benyamine aiddir O Turkistan ve tanqutlarin terefinde Mogulistanin simalinda yerlesen Tibetin Tartariya vilayetinden yazirdi XVIII esrden evvel Avropada Mancuriya Sibir ve Merkezi Asiya haqqinda bilgi hududlu idi Butun bu erazi sadece Tartariya kimi taninirdi ve onun sakinleri tartarlar adlanirdilar Erken muasir dovrde cografiyanin derketmesi artiranda Avropalilar Tartariyanin hisselerini onlari kontrol eden guclerin adlarini bu soze elave ederek ayri bolgelere bolmeye baslayiblar Belelikle Sibir Boyuk Tartariya ve ya Rusiya Tartariyasi Krim xanligi Kicik Tartariya Mancuriya Cin Tartariyasi qerbi Merkezi Asiya ise Rusiya Merkezi Asiya almagindan evvel Musteqil Tartariya olmusdu Tartarlar sozu altinda muxtelif turk ve monqol xalqlari nezerde tutulurdu Bu soz Cingizlilerin qerbe yurusleri ile baglidir Belelikle Avropalilar tatar etnonime elave r herfi elave edib onlari yunan mifologiyasinda cehennem kimi tartar anliyisi ile baglayiblar Avropali cografiyacilarin bolge haqqinda bilgisi artirmasi ile Tartariya sozunun istifadesi azalmaga baslayib Amma o hele de XIX esrde uzun muddet erzinde istifade olunurdu Cinden yezuit missionerleri getirdiyi etnoqrafik melumata gore erken XVII esrde Avropa cografiyasinda Cin Tartariyasi ifadesi Mancuriya ifadesi ile evezlenmisdi Yeqor Meyendorf ve Aleksandr fon Humboldt regiona seyahetleri erken XIX esrde Merkezi Asiya ve onun hissesi olan Ic Asiya anlayislarinin Rusiyanin serqe ekspansiyasi ise onun Asiya hissesi ucun Sibir anlayisinin istifadesinin islenmesine gelib cixarib Rus menbelerideQorseninanin fikrine gore Rusiyada movcud olan nezeri baxis Tatariyani ozune qarsi olan uzaq sirrli ve tehlukeli bir diqeri kimi goren Avropa sivilizasiyasindan ferqli idi Onlar bu anlayisin altinda Asiyani umumilikde basa dusmurduler Meselen ucun rus alimi Ivan Kirilov hazirladigi Atlas 1724 1734 rus menbelerinin tesiri altinda olan Isvecli fon Stralenberqin 1730 Boyuk Tatariyanin yeni cografi tesviri ve holland xeritesisi Abraham Maasin 1735 Xezer denizinin ve Ozbek torpaqlarinin bolgelerinin yeni xeritesi kimi menbelerinde bu ferqleri gormek olar Incesenetde tesvirleriVladimir Nabokovun Ada romanida Cefri Coserin Kenterberi hekayelerinden birinde Conatan Sviftin Qulliverin seyaheti romanida boyuk Tartariya qutbu qeyd olunur Laymen Frenk Baumin Santa Klausun heyati ve maceralari kitabinda IstinadlarKarmannaya knizhka dlya lyubitelej zemlevedeniya 1848 255 256 Connell Charles W Western Views of the Origin of the Tartars An Example of the Influence of Myth in the Second Half of the Thirteenth Century The Spiritual Expansion of Medieval Latin Christendom The Asian Missions James D Ryan ed L N Y Routledge 2016 P 103 125 ISBN 9780754659570 pp 107 109 Gorshenina Svetlana L invention de l Asie centrale histoire du concept de la Tartarie a l Eurasie Droz 2014 702 p ISBN 9782600017886 p 106 107 Elliott Mark C The Limits of Tartary Manchuria in Imperial and National Geographies The Journal of Asian Studies 59 August 2000 603 46 redundant parameters doi 10 2307 2658945 p 625 Ibid 626 Vermeulen Han F Before Boas The Genesis of Ethnography and Ethnology in the German Enlightenment Albany NY University of Nebraska 2018 p 88 Sela Ron SVETLANA GORSHENINA L invention de l Asie centrale Histoire du concept de la Tartarie a l Eurasie Rayon histoire de la librairie Droz no 4 Geneva Droz 2014 Pp 702 73 20 American Historical Review 2016 April 2016 542 43 doi 10 1353 imp 2015 0005 542 Elliott Op Cit 626 Wolff Larry The Global Perspective of Enlightened Travelers Philosophic Geography from Siberia to the Pacific Ocean European Review of History Revue Europeenne Dhistoire 13 no 3 September 2006 437 53 doi 10 1080 13507480600893148 p 448 Sela Op Cit 543 Vermeulen Op Cit 89 Gorshenina p 200 Matochkina Anna L invention de l Asie centrale Histoire du concept de la Tartarie a l Eurasie by Svetlana Gorshenina review 1 Ab Imperio 2015 580 585 ISSN 2164 9731 p 583 Gorshenina p 229 230