Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Takır (qədim türk dilində – hamar, düz, çılpaq) — relyef forması əsasən səhra və yarımsəhra zonalarında şoranlıqlarda gilli suxurların üstünlük təşkil etdiyi ərazilərdə yaranır. Takır torpaq üzərində şəbəkə şəkili çatların əmələ gəlməsi ilə formalaşır.
Geomorofloji termin
Takırlar qum, gil və daşlı səhrada relyefin bitkidən məhrum olan alçaq, çökək yerlərdə xırda çatlarla çoxbucaqlara bölünmüş gilli-şoranlı yastı səthin türkcə adı /sahəsi yüzlərlə m2 –dən yüzlərlə km2 -dək/. Vaxtaşırı olaraq qar və leysan yağış suları ilə dolur.
Takır relyefi
Takırların formalaşmasına şərait yaradan suxurların olması vacibdir. Xüsusi ilə dərələrdə və düzənliklərdə dayaz göl və gölməçələrin qurunası və ya müvəqqəti axarların basdığı ərazilərdə gilli, gillicəli suxurların qısa vaxt ərzində günəşin təsiri ilə quruması nəticəsində formalaşır. Dayaz göllərin dibində lilin olmasına takırın formalaşmasına rəvac verir. Qrunt sularının xüsusi ilə yer səthinə 1,5 m yaxın olduğu əraxilərdəki, soranlıqlarda daha tez formalaşır. Bu tip takırlın üzəri duzla örtülü olur.
Takır əsasən Asiya səhralarında daha çox müşahidə edildiyindən burada daha çox işlənir.
ABŞ ərazidində yerləşən bu tip relyef "Playa" və salt flət, ərəb mənbələri isə bu tip suxurları Sabha adlanır.
Takır ekosistemləri
Takır ekosistemləri- Axarı olmayan səhra düzənliyində yerləşdiyi üçün hipoekosistem qrupuna aid edilir. Biotanın avtotrof hissəsi göy-yaşıl yosunlardan ibarət olduğundan takırın səthi bərk və davamlı qabıqlı (qalınlığı 1–2 sm) olur. Quruduqda çoxbucaqlı çatlar əmələ gəlir. Bir qədər sonrakı inkişaf mərhələsində şibyələr, daha sonra halofil kolcuqlar, xeyli sonrakı mərhələdə isə yovşan peyda olur, torpağı primitiv şoran-şorakət takır torpağıdır.
Xüsusiyyətləri
Quru tarırların üzərindən avtomobillə hərəkət etmək olduqca asandır. Hətta 50–70 km/s sürət yığmaq olur, sanki asfaltdır.
Nəm takırlarda hərəkət olduqca çətin və ya mümkünsüzdür. Dəvələrin hərəkətini belə çətinləşdirir.
İstinadlar
- Takır // Geomorfoloji terminlərin izahlı lüğəti. Bakı: "Elm". 2012. səh. 140. ISBN .
- Jayne Belnap, Otto Ludwig Lange. 7.5 "Central Asia Takyr" // Biological Soil Crusts: Structure, Function, and Management. — Springer, 2001. — С. 90. — .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Takir qedim turk dilinde hamar duz cilpaq relyef formasi esasen sehra ve yarimsehra zonalarinda soranliqlarda gilli suxurlarin ustunluk teskil etdiyi erazilerde yaranir Takir torpaq uzerinde sebeke sekili catlarin emele gelmesi ile formalasir Sonor sehrasiSumqayitcayin kecmis yatagiGeomorofloji terminTakirlar qum gil ve dasli sehrada relyefin bitkiden mehrum olan alcaq cokek yerlerde xirda catlarla coxbucaqlara bolunmus gilli soranli yasti sethin turkce adi sahesi yuzlerle m2 den yuzlerle km2 dek Vaxtasiri olaraq qar ve leysan yagis sulari ile dolur Takir relyefiTakirlarin formalasmasina serait yaradan suxurlarin olmasi vacibdir Xususi ile derelerde ve duzenliklerde dayaz gol ve golmecelerin qurunasi ve ya muveqqeti axarlarin basdigi erazilerde gilli gilliceli suxurlarin qisa vaxt erzinde gunesin tesiri ile qurumasi neticesinde formalasir Dayaz gollerin dibinde lilin olmasina takirin formalasmasina revac verir Qrunt sularinin xususi ile yer sethine 1 5 m yaxin oldugu eraxilerdeki soranliqlarda daha tez formalasir Bu tip takirlin uzeri duzla ortulu olur Takir esasen Asiya sehralarinda daha cox musahide edildiyinden burada daha cox islenir ABS erazidinde yerlesen bu tip relyef Playa ve salt flet ereb menbeleri ise bu tip suxurlari Sabha adlanir Takir ekosistemleriTakir ekosistemleri Axari olmayan sehra duzenliyinde yerlesdiyi ucun hipoekosistem qrupuna aid edilir Biotanin avtotrof hissesi goy yasil yosunlardan ibaret oldugundan takirin sethi berk ve davamli qabiqli qalinligi 1 2 sm olur Quruduqda coxbucaqli catlar emele gelir Bir qeder sonraki inkisaf merhelesinde sibyeler daha sonra halofil kolcuqlar xeyli sonraki merhelede ise yovsan peyda olur torpagi primitiv soran soraket takir torpagidir XususiyyetleriQuru tarirlarin uzerinden avtomobille hereket etmek olduqca asandir Hetta 50 70 km s suret yigmaq olur sanki asfaltdir Nem takirlarda hereket olduqca cetin ve ya mumkunsuzdur Develerin hereketini bele cetinlesdirir IstinadlarTakir Geomorfoloji terminlerin izahli lugeti Baki Elm 2012 seh 140 ISBN 978 9952 453 14 0 Jayne Belnap Otto Ludwig Lange 7 5 Central Asia Takyr Biological Soil Crusts Structure Function and Management Springer 2001 S 90 ISBN 3540437576