Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tacülmüluk (və ya Nimtac Ayrımlı , fars. تاجالملوک; 17 mart 1896, Bakı – 10 mart 1982, Akapulko, Qerrero[d]) — mayor Teymur xan Ayrımlının qızı, Rza şah Pəhləvinin ikinci həyat yoldaşı və İranın şah xanımı və Məhəmməd Rza Pəhləvinin anası. Etnik azərbaycanlıdır.
| Tacülmüluk | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 17 mart 1896 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 10 mart 1982 (85 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Həyat yoldaşı | |
| Uşaqları |
|
| Atası | Teymur xan Ayrımlı |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əsl adı Nimtac Xanım olan Tacülmüluk əslən bakılı olub, 17 mart 1896-cı ildə anadan olmuşdur. Atası Teymur xan Ayrımlı Rusiya İmperiyası ordusunun polkovniki kimi İran Qacar İmperiyasında yerləşmiş rus ordusunda xidmət etmişdir. Tacülmüluk öz xatirələrində yazır ki, atası Bakıda ordu komandirinin müavini, Lənkəranda zastava rəisi olmuş, daha sonra briqada generalı kimi xidmət etmişdir. Qardaşı Nəriman və əmiləri 1900–1918-ci illərdə əvvəlcə ermənilər və azərbaycanlılar arasında, daha sonra isə bolşeviklərin Zaqafqaziyada iqtidara gəlməsi ilə yaşanan qarışıqlıqda itkin düşüblər. Bu səbəbdən də naməlum tarixdə Teymur xan öz ailəsini Bakıdan İrana gətirmiş, bolşevik hakimiyyətinin Zaqafqaziyada qurulmasından sonra isə bir daha geri qayıtmamışdılar.
Teymur xan Bakıda qızının gələcək həyat yoldaşı və İran şahı Rza Savadkuhi ilə tanış olur və sonralar ikisi birliktə İrana yola düşür. Baş verən bu yaxınlaşmadan sonra Nimtac xanım Rza Savadkuhi ilə nişanlanır.
1921-ci il fevral ayının 23-də Rza şah çevriliş edərək hakimiyyətini öz əlinə alır.
Kraliçalığı
15 dekabr 1925-ci ildə Rza şah özünü Şahənşah, həyat yoldaşını isə Şahbanu elan etdi. Talcümülukun xatirələrinə nəzər salsaq görərik ki, Rza şah həyatının bu dönəmini onunla deyil digər həyat yoldaşları Turan Əmir Süleymani və Əsmət Dövlətşahi ilə keçirmişdir. Tacülmüluk öz istəyi ilə siyasətə daxil olmaq istəməsə də, ona Şahbannu titulu verilmiş və İranın qadınlarla bağlı siyasətində mühüm rol oynamışdır. Tacülmüluk cəmiyyətdə rəsmi mövqe tutan ilk İran şahbanusudur.
Onun şahla birlikdə rəsmi məclislərdə iştirak etməsi Rza şahın apardığı qadın siyasəti baxımından əhəmiyyətli rol oynayırdı. Rza şah modernləşmə ilə qadınların cəmiyyətdə rolunu artırmağa çalışırdı.
Tacülmüluk İran qadınlarının çardadan azad olunmasında böyük pay sahibi olmuşdur. Təbii ki, bu proses tədricən baş verirdi. 1933-cü ildə müəllimlər, 1934-cü ildə məktəbli qızlara çadrasız məktəbə getməyə icazə verildi. 1934-cü ildə rəsmi qəbulların birinə Tacülmüluk çadrasız gəlmişdi. Daha sonra Rza şah qızları və həyat yoldaşının şəkillərini çadrasız dərc etdirir. 1936-cı ildə isə çadra rəsmi olaraq ləğv edilir. Həmin gün şah xalqa müraciət edərək qadınlara gələcəklərinin öz əllərində olduğunu söyləmişdir.
1939-cu ildə o, oğlunun Fövziyyə bint Fuadla olan nişanında iştirak etsə də, bu evliliyə müsbət yanaşmırdı.
1941-ci il sentyabrın 16-da Rza şah devrildi və sürgün edildi. Lakin Tacülmüluk onunla Cənubi Afrikaya getmədi və oğlu ilə qaldı. Onun oğlu üzərinə təsiri böyük idi. Tacümüluk bu illərdə şah xanədanına rəhbərlik edirdi. Bu ərəfədə gəlini Fövziyyə bint Fuadla münasibəti daha da pisləşdi və 1945-ci ildə Fövziyyə xanım İranı tərk edərək Misirə qayıtdı.
Məhəmməd Müsəddiqin baş nazir seçilməsindən sonra 1951-ci ildə şah ailəsi İranı tərk edir və 1953-cü il Müsəddiqin İrandan qaçmasından sonra geri qayıdırlar.
O, oğlunun hakimiyyəti illərində sarayın rəsmi məclislərinin demək olar ki, heç birində iştirak etməmişdir. 1971-ci ildə Tacülmülukun səhhəti pisləşdiyinə görə saraya tez-tez həkimlər dəvət edilirdi.
1979-cu il İran İslam inqilabından qabaq Məhəmməd Rza Pəhləvi anası Tacülmüluku Beverli Hillsə göndərir. 1978-ci il dekabr ayının 30-da onların yaşadığı ev iranlı tələbələrin hücumuna məruz qalır. Bu hadisədən sonra Tacülmüluk və qızları ABŞ-nin Birləşmiş Krallığdakı keçmiş səfiri Valter Annenberqin Palm Sprinqsdəki əmlakına sığınır.
Vəfatı
Uzun müddət leykoz xəstəliyindən əziyyət çəkən Tacülmüluk 1982-ci ildə 86 yaşına 1 həftə qalmış Meksikada vəfat edir.
Ailəsi
Nimtac xanımın Rza şahla evliliyindən 4 övladı dünyaya gəlmişdir:
Titulları
- 1896–1918: Xanım Nimtac Ayrılmı
- 1918–1925: Xanım Rza xan
- 1925–1941: Əlahəzrət İran Kraliçası
- 1941–1982: Əlahəzrət İran xalqının anası
Həmçinin bax
İstinadlar
- Lundy D. R. The Peerage (ing.).
- . Ashraf Pahlavi Official Site. 21 oktyabr 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 oktyabr 2018.
- Scott, Lois. "The Shah's dawnfall". The Victoria Advocate. 24 February 1980. 13 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 5 November 2012.
- Kent, Thomas. "Shah looking for way out Iran". Williamson Daily News. Tehran. AP. 30 December 1978. 13 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 5 November 2012.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Taculmuluk ve ya Nimtac Ayrimli fars تاج الملوک 17 mart 1896 Baki 10 mart 1982 Akapulko Qerrero d mayor Teymur xan Ayrimlinin qizi Rza sah Pehlevinin ikinci heyat yoldasi ve Iranin sah xanimi ve Mehemmed Rza Pehlevinin anasi Etnik azerbaycanlidir TaculmulukDogum tarixi 17 mart 1896 1896 03 17 Dogum yeri Baki Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 10 mart 1982 1982 03 10 85 yasinda Vefat yeri Akapulko Qerrero d MeksikaHeyat yoldasi Rza sah PehleviUsaqlari Mehemmed Rza Pehlevi علیرضا پهلوی d Sems Pehlevi Esref PehleviAtasi Teymur xan AyrimliFealiyyeti siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEsl adi Nimtac Xanim olan Taculmuluk eslen bakili olub 17 mart 1896 ci ilde anadan olmusdur Atasi Teymur xan Ayrimli Rusiya Imperiyasi ordusunun polkovniki kimi Iran Qacar Imperiyasinda yerlesmis rus ordusunda xidmet etmisdir Taculmuluk oz xatirelerinde yazir ki atasi Bakida ordu komandirinin muavini Lenkeranda zastava reisi olmus daha sonra briqada generali kimi xidmet etmisdir Qardasi Neriman ve emileri 1900 1918 ci illerde evvelce ermeniler ve azerbaycanlilar arasinda daha sonra ise bolseviklerin Zaqafqaziyada iqtidara gelmesi ile yasanan qarisiqliqda itkin dusubler Bu sebebden de namelum tarixde Teymur xan oz ailesini Bakidan Irana getirmis bolsevik hakimiyyetinin Zaqafqaziyada qurulmasindan sonra ise bir daha geri qayitmamisdilar Teymur xan Bakida qizinin gelecek heyat yoldasi ve Iran sahi Rza Savadkuhi ile tanis olur ve sonralar ikisi birlikte Irana yola dusur Bas veren bu yaxinlasmadan sonra Nimtac xanim Rza Savadkuhi ile nisanlanir 1921 ci il fevral ayinin 23 de Rza sah cevrilis ederek hakimiyyetini oz eline alir Kralicaligi15 dekabr 1925 ci ilde Rza sah ozunu Sahensah heyat yoldasini ise Sahbanu elan etdi Talcumulukun xatirelerine nezer salsaq gorerik ki Rza sah heyatinin bu donemini onunla deyil diger heyat yoldaslari Turan Emir Suleymani ve Esmet Dovletsahi ile kecirmisdir Taculmuluk oz isteyi ile siyasete daxil olmaq istemese de ona Sahbannu titulu verilmis ve Iranin qadinlarla bagli siyasetinde muhum rol oynamisdir Taculmuluk cemiyyetde resmi movqe tutan ilk Iran sahbanusudur Onun sahla birlikde resmi meclislerde istirak etmesi Rza sahin apardigi qadin siyaseti baximindan ehemiyyetli rol oynayirdi Rza sah modernlesme ile qadinlarin cemiyyetde rolunu artirmaga calisirdi Taculmuluk Iran qadinlarinin cardadan azad olunmasinda boyuk pay sahibi olmusdur Tebii ki bu proses tedricen bas verirdi 1933 cu ilde muellimler 1934 cu ilde mektebli qizlara cadrasiz mektebe getmeye icaze verildi 1934 cu ilde resmi qebullarin birine Taculmuluk cadrasiz gelmisdi Daha sonra Rza sah qizlari ve heyat yoldasinin sekillerini cadrasiz derc etdirir 1936 ci ilde ise cadra resmi olaraq legv edilir Hemin gun sah xalqa muraciet ederek qadinlara geleceklerinin oz ellerinde oldugunu soylemisdir 1939 cu ilde o oglunun Fovziyye bint Fuadla olan nisaninda istirak etse de bu evliliye musbet yanasmirdi 1941 ci il sentyabrin 16 da Rza sah devrildi ve surgun edildi Lakin Taculmuluk onunla Cenubi Afrikaya getmedi ve oglu ile qaldi Onun oglu uzerine tesiri boyuk idi Tacumuluk bu illerde sah xanedanina rehberlik edirdi Bu erefede gelini Fovziyye bint Fuadla munasibeti daha da pislesdi ve 1945 ci ilde Fovziyye xanim Irani terk ederek Misire qayitdi Mehemmed Museddiqin bas nazir secilmesinden sonra 1951 ci ilde sah ailesi Irani terk edir ve 1953 cu il Museddiqin Irandan qacmasindan sonra geri qayidirlar O oglunun hakimiyyeti illerinde sarayin resmi meclislerinin demek olar ki hec birinde istirak etmemisdir 1971 ci ilde Taculmulukun sehheti pislesdiyine gore saraya tez tez hekimler devet edilirdi 1979 cu il Iran Islam inqilabindan qabaq Mehemmed Rza Pehlevi anasi Taculmuluku Beverli Hillse gonderir 1978 ci il dekabr ayinin 30 da onlarin yasadigi ev iranli telebelerin hucumuna meruz qalir Bu hadiseden sonra Taculmuluk ve qizlari ABS nin Birlesmis Kralligdaki kecmis sefiri Valter Annenberqin Palm Sprinqsdeki emlakina siginir VefatiUzun muddet leykoz xesteliyinden eziyyet ceken Taculmuluk 1982 ci ilde 86 yasina 1 hefte qalmis Meksikada vefat edir AilesiNimtac xanimin Rza sahla evliliyinden 4 ovladi dunyaya gelmisdir Sems Pehlevi Mehemmed Rza Pehlevi Esref Pehlevi Eli Rza PehleviTitullari1896 1918 Xanim Nimtac Ayrilmi 1918 1925 Xanim Rza xan 1925 1941 Elahezret Iran Kralicasi 1941 1982 Elahezret Iran xalqinin anasiHemcinin baxAyrimlarIstinadlarLundy D R The Peerage ing Ashraf Pahlavi Official Site 21 oktyabr 2018 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 oktyabr 2018 Scott Lois The Shah s dawnfall The Victoria Advocate 24 February 1980 13 July 2022 tarixinde Istifade tarixi 5 November 2012 Kent Thomas Shah looking for way out Iran Williamson Daily News Tehran AP 30 December 1978 13 July 2022 tarixinde Istifade tarixi 5 November 2012