Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhəmməd Rza Pəhləvi (26 oktyabr 1919, Tehran, İran — 27 iyul 1980, Qahirə, Misir) — Sonuncu İran Şahənşahı.
| Məhəmməd Rza Pəhləvi | |
|---|---|
| fars. محمدرضا شاه پهلوی | |
 | |
  | |
| 16 sentyabr 1941 – 11 fevral 1979 | |
| Baş nazir | Məhəmməd Musaddıq Əli Əmini Əmir-Abbas Hoveyda |
| Əvvəlki | Rza şah Pəhləvi |
| Sonrakı | Monarxiya ləğv edildi Ruhullah Xomeyni (İran Ali Rəhbəri) |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |  Tehran, İran, |
| Vəfat tarixi | (60 yaşında) |
| Vəfat yeri |  Qahirə, Misir |
| Vəfat səbəbi | limfoma |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | Institut Le Rosey, İsveçrə |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, monarx |
| Atası | Rza şah Pəhləvi |
| Anası | Nimtac Ayrımlı |
| Həyat yoldaşları | 1) Fövziyyə bint Fuad 2) Sürəyya İsfəndiyari 3) Fərəh Pəhləvi |
| Uşaqları | oğulları: Rza, Əli Rza qızları: , , Leyla |
| Ailəsi | Pəhləvilər |
| Dini | İslam |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Məhəmməd Rza Pəhləvi 1919-cü il oktyabrın 26-da İranın paytaxtı Tehran şəhərində, görkəmli sərkərdə və Pəhləvilər sülaləsinin banisi, Rza xanın ailəsində anadan olmuşdur. 1925-ci ildə Rza xan özünü İranın şahı və Məhəmməd Rzanı şahzadə elan edir. 1935-ci ildə İsveçrədəki Institut Le Roseyi (kollec) bitirdikdən sonra İrana qayıdır və burada, Tehran hərbi məktəbində, hərbi təhsil alır.
İkinci dünya müharibəsi zamanı İran öz "neytrallığını" elan etsə də, ölkədə çox güclü faşist kəşfiyyatı vardı. Bunu bilən Sovet hökuməti və İngiltərə öz qoşunlarını İranın ərazisinə yeritdilər. SSRİ qoşunları Güney Azərbaycana girdi. SSRİ İranın ərazisinə girməsini 1922-ci ildə İran və SSRİ arasında olan müqavilə ilə izah etdi (həmin müqaviləyə görə əgər bir dövlətin təhlükəsizliyinə qarşı şərait yaranarsa digəri onun ərazisinə qoşun yeridə bilər). Ölkədə yaranmış olan vəziyyət Rza şah öz oğlu Məhəmməd Rza Pəhləvinin xeyrinə taxtdan əl çəkdirir və Cənubi Afrikaya sürgün olunur.
Mussadıq islahatı və birinci sürgün
Ağ inqilab
1963-cü ilin əvvəlində Məhəmməd Rza Pəhləvinin hökuməti ümummilli islahatlar kursunu – Ağ İnqlab (انقلاب سفید Enghelāb-e Sefid) – elan edir. İslahatlar nəticəsində torpaq sahələri kasıb və kənd camaatına paylanılır. Meşələr milliləşdirilir. Hökumətin mülkiyyətində olan şirkətlər özəlləşdirilir. Qiymətlər tənzimlənilir. Ümummilli miqyasında yenidənqurma, abadlaşdırma və tikinti işlər aparılır. Həmçinin təhsil və mədəniyyət sahəsində də mühüm islahatlar başlanmışdı. İranlı minlərlə tələbə Avropada və Amerikada təhsil almağa göndərilir. Qadınların hüquqlarına da böyük diqqət yetirilir. İslahatların aparılmasında Əmir-Abbas Hoveyda (1965 – 1977-ci illərdə İranın baş naziri) böyük rol oynayırdı.
"Ağ inqilabın" əsasını torpaq islahatı təşkil edirdi. 1962-ci ilin yayında A.Əmini istefaya gedəndən sonra A.Aləm hökuməti şahın sərəncamı ilə 6 qanun layihəsi hazırlayır.
- bütün ölkədə torpaq islahatının keçirilməsi.
- meşələrin milliləşdirilməsi.
- torpaq islahatını maliyələşdirmək üçün dövlət zavodlarının və fabriklərinin satılması.
- məclisə seçkilərin keçirilməsi qaydasının dəyişdirilməsi.
- işçilərin müəssisələrin gəlirlərində iştirakı
- kənd yerlərində savadsızlıqla mübarizə üçün "Maarif korpusunun" yaradılması.
Torpaq qanununa görə iri mülkədarlar ancaq, kənd təsərüfatı maşınlarının və muzdlu əməyin istifadəsi şərti ilə 500 hektara qədər olan torpaqları öz mülkiyətlərində saxlaya bilərdilər. Qalan torpaqlar torpaq fonduna daxil olurdu. Həmin bu fondlardan kəndlilərə torpaq payları verilirdi. Keçmiş mülkədarlara isə dövlətin zəmanəti ilə həmin torpaq müqabilində, bankdan onun dəyəri ödənilirdi. 500 hektardan az torpağı olan mülkədarlara:
- torpaqlarını köhnə qaydada 30 illik kəndlilərə icarəyə vermək, bununla belə icarə şərtləri 5 ildən bir yenidən baxılmalı idi.
- ümumi razılığa görə torpağı kəndlilərə satmaq, həm də kəndli torpağın dəyərini 10 il ərzində eyni paylarla ödəməli idi.
- məhsulun bölüşdürülməsi zamanı, torpağı mülkədar və kəndli paylarına görə proporsional olaraq bölüşdürmək.
Torpağın bölüşdürülməsi Marağa rayonundan və Azərbaycan ostanlarının başqa rayonlarından başladı. Kənd təsərüfatında kapitalist sisteminin bərqərar olması müəyyən mənada mütərəqqi idi, çünki İranda buna qədər feodal münasibətlər hökm sürürdü. Amma islahatın ancaq mülkədar və kapitalist zümrənin marağında keçirilməsi, geniş kəndli kütləsinə çox baha başa gəldi. Xüsusi ilə kənd icmasının düşünmədən dağıdılması kəndlilərin böyük şəhərlərə üz tutmasına səbəb oldu. Surətli urbanizasiya ölkədə kəndlə şəhər arasında əhalinin qeyri-bərabər bölüşdürülməsinə gətirdi. Öz kəndlərindən və deməli adət etdikləri patriarxal həyat tərzindən belə tezliklə ayrılan kəndlilər, belə surətli modernizasiyaya tab gətirə bilmədilər. Nəticədə müxalif ruhanilər xalqın bu narazılığından istifadə edib 1979 ildə Məhəmməd Rza Pəhləvini devirdilər.
Xarici siyasət
Devrilmə və sürgün
Ailəsi
Qalereya
-
![image]()
Məhəmməd Rza və bacısı Əşrəf -
![image]()
Məhəmməd Rza Pəhləvi, İosif Stalin və Vyaçeslav Molotov -
![image]()
Sürəyya İsfəndiyari – Məhəmməd Rza Pəhləvinin ikinci həyat yoldaşı -
![image]()
Əmir-Abbas Hoveyda, baş nazir -
![image]()
Məhəmməd Rza Pəhləvi və Fərəh Pəhləvi, Vaşinqton, 1977 -
![image]()
Məhəmməd Rza Pəhləvi və Fərəh Pəhləvi Leonid Brejnevlə, Moskva, 1974 -
![image]()
Məhəmməd Rza Pəhləvinin macəralı dostu "Ernest Peron"
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Rza Pəhləvinin rəsmi internet səhifəsi
- Fərəh Pəhləvinin rəsmi internet səhifəsi
Həmçinin bax
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Rza Pehlevi deqiqlesdirme Mehemmed Rza Pehlevi 26 oktyabr 1919 Tehran Iran 27 iyul 1980 Qahire Misir Sonuncu Iran Sahensahi Mehemmed Rza Pehlevifars محمدرضا شاه پهلوی Iranin Sahensahi16 sentyabr 1941 11 fevral 1979Bas nazirMehemmed Musaddiq Eli Emini Emir Abbas HoveydaEvvelkiRza sah PehleviSonrakiMonarxiya legv edildi Ruhullah Xomeyni Iran Ali Rehberi Sexsi melumatlarDogum tarixi 26 oktyabr 1919Dogum yeri Tehran Iran Vefat tarixi 27 iyul 1980 60 yasinda Vefat yeri Qahire MisirVefat sebebi limfomaDefn yeriTehsili Institut Le Rosey IsvecreFealiyyeti siyasetci monarxAtasi Rza sah PehleviAnasi Nimtac AyrimliHeyat yoldaslari 1 Fovziyye bint Fuad 2 Sureyya Isfendiyari 3 Fereh PehleviUsaqlari ogullari Rza Eli Rza qizlari LeylaAilesi PehlevilerDini IslamHerbi xidmetDoyusler Ikinci Dunya muharibesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMehemmed Rza Pehlevi 1919 cu il oktyabrin 26 da Iranin paytaxti Tehran seherinde gorkemli serkerde ve Pehleviler sulalesinin banisi Rza xanin ailesinde anadan olmusdur 1925 ci ilde Rza xan ozunu Iranin sahi ve Mehemmed Rzani sahzade elan edir 1935 ci ilde Isvecredeki Institut Le Roseyi kollec bitirdikden sonra Irana qayidir ve burada Tehran herbi mektebinde herbi tehsil alir Ikinci dunya muharibesi zamani Iran oz neytralligini elan etse de olkede cox guclu fasist kesfiyyati vardi Bunu bilen Sovet hokumeti ve Ingiltere oz qosunlarini Iranin erazisine yeritdiler SSRI qosunlari Guney Azerbaycana girdi SSRI Iranin erazisine girmesini 1922 ci ilde Iran ve SSRI arasinda olan muqavile ile izah etdi hemin muqavileye gore eger bir dovletin tehlukesizliyine qarsi serait yaranarsa digeri onun erazisine qosun yeride biler Olkede yaranmis olan veziyyet Rza sah oz oglu Mehemmed Rza Pehlevinin xeyrine taxtdan el cekdirir ve Cenubi Afrikaya surgun olunur Mussadiq islahati ve birinci surgun Ag inqilab 1963 cu ilin evvelinde Mehemmed Rza Pehlevinin hokumeti umummilli islahatlar kursunu Ag Inqlab انقلاب سفید Enghelab e Sefid elan edir Islahatlar neticesinde torpaq saheleri kasib ve kend camaatina paylanilir Meseler millilesdirilir Hokumetin mulkiyyetinde olan sirketler ozellesdirilir Qiymetler tenzimlenilir Umummilli miqyasinda yenidenqurma abadlasdirma ve tikinti isler aparilir Hemcinin tehsil ve medeniyyet sahesinde de muhum islahatlar baslanmisdi Iranli minlerle telebe Avropada ve Amerikada tehsil almaga gonderilir Qadinlarin huquqlarina da boyuk diqqet yetirilir Islahatlarin aparilmasinda Emir Abbas Hoveyda 1965 1977 ci illerde Iranin bas naziri boyuk rol oynayirdi Ag inqilabin esasini torpaq islahati teskil edirdi 1962 ci ilin yayinda A Emini istefaya gedenden sonra A Alem hokumeti sahin serencami ile 6 qanun layihesi hazirlayir butun olkede torpaq islahatinin kecirilmesi meselerin millilesdirilmesi torpaq islahatini maliyelesdirmek ucun dovlet zavodlarinin ve fabriklerinin satilmasi meclise seckilerin kecirilmesi qaydasinin deyisdirilmesi iscilerin muessiselerin gelirlerinde istiraki kend yerlerinde savadsizliqla mubarize ucun Maarif korpusunun yaradilmasi Torpaq qanununa gore iri mulkedarlar ancaq kend teserufati masinlarinin ve muzdlu emeyin istifadesi serti ile 500 hektara qeder olan torpaqlari oz mulkiyetlerinde saxlaya bilerdiler Qalan torpaqlar torpaq fonduna daxil olurdu Hemin bu fondlardan kendlilere torpaq paylari verilirdi Kecmis mulkedarlara ise dovletin zemaneti ile hemin torpaq muqabilinde bankdan onun deyeri odenilirdi 500 hektardan az torpagi olan mulkedarlara torpaqlarini kohne qaydada 30 illik kendlilere icareye vermek bununla bele icare sertleri 5 ilden bir yeniden baxilmali idi umumi raziliga gore torpagi kendlilere satmaq hem de kendli torpagin deyerini 10 il erzinde eyni paylarla odemeli idi mehsulun bolusdurulmesi zamani torpagi mulkedar ve kendli paylarina gore proporsional olaraq bolusdurmek Torpagin bolusdurulmesi Maraga rayonundan ve Azerbaycan ostanlarinin basqa rayonlarindan basladi Kend teserufatinda kapitalist sisteminin berqerar olmasi mueyyen menada mutereqqi idi cunki Iranda buna qeder feodal munasibetler hokm sururdu Amma islahatin ancaq mulkedar ve kapitalist zumrenin maraginda kecirilmesi genis kendli kutlesine cox baha basa geldi Xususi ile kend icmasinin dusunmeden dagidilmasi kendlilerin boyuk seherlere uz tutmasina sebeb oldu Suretli urbanizasiya olkede kendle seher arasinda ehalinin qeyri beraber bolusdurulmesine getirdi Oz kendlerinden ve demeli adet etdikleri patriarxal heyat terzinden bele tezlikle ayrilan kendliler bele suretli modernizasiyaya tab getire bilmediler Neticede muxalif ruhaniler xalqin bu naraziligindan istifade edib 1979 ilde Mehemmed Rza Pehlevini devirdiler Xarici siyaset Devrilme ve surgun AilesiQalereyaMehemmed Rza ve bacisi Esref Mehemmed Rza Pehlevi Iosif Stalin ve Vyaceslav Molotov Sureyya Isfendiyari Mehemmed Rza Pehlevinin ikinci heyat yoldasi Emir Abbas Hoveyda bas nazir Mehemmed Rza Pehlevi ve Fereh Pehlevi Vasinqton 1977 Mehemmed Rza Pehlevi ve Fereh Pehlevi Leonid Brejnevle Moskva 1974 Mehemmed Rza Pehlevinin macerali dostu Ernest Peron IstinadlarXarici kecidlerRza Pehlevinin resmi internet sehifesi Fereh Pehlevinin resmi internet sehifesiHemcinin bax Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin