Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Təpəbaşı nekropolu ― Şəkinin Fazıl kəndində, Əyriçayın hövzəsində yerləşən dəmir və antik dövrə aid qəbir abidəsi. Ötən əsrin 80-ci illərindən qeydiyyata alınan abidə dəmir dövrü və Qafqaz Albaniyası tarixini əks etdirən önəmli mənbə rolunu oynayır.
| Təpəbaşı abidəsi | |
|---|---|
| Təpəbaşı abidəsi | |
 | |
| Ölkə | Azərbaycan |
| Rayon | Şəki |
| Yerləşir | Şəki rayonunun Fazıl kəndi |
| Əsas tarixlər | dəmir və antik dövr abidəsi |
Coğrafi mövqeyi
Təpəbaşı abidəsi Şəki rayonunun Fazıl kəndinin cənub hissəsində, eyni adlı yaşayış yerindən 100-120 m qərbdə, təpədə yerləşir. Təpəbaşı nal formasında şimal-şərqdən cənub-qərbə tərəf uzanan, cənub-qərbdən Əyriçayla tamamlanan, şərq və şimal-şərq, cənub tərəfdə Böyük düz düzənliyi ilə davam edən yüksəklikdir. Şərq və cənub-şərqdən çökəklik, bataqlıq və Əyriçayla sərhədlənir.
Təpəbaşında aparılan arxeoloji qazıntılar
Təpəbaşı abidəsi ilk dəfə arxeoloq Nəsib Muxtarov tərəfindən 1984-cü ildə qeydə alınıb. Sonrakı 20 il ərzində abidədə xilasetmə və əsaslı çöl-tədqiqat işləri görülüb. Tədqiqatlar abidənin son tunc ― dəmir dövrü və antik dövrə aid nekropol olduğunu sübut etmişdir. Aparılan uzunmüddətli tədqiqatlar göstərir ki, Təpəbaşı abidəsində əsas dəfnlər küp və torpaq qəbirlərdə icra olunurdu. Ölü sağ və ya sol böyrü üstə olmaqla, qismən bükülü vəziyyətdə dəfn olunurdu. Bəzi qəbirlərdə ölü bütöv şəkildə deyil, sadəcə müəyyən hissələri qəbrə qoyulmaqla dəfn olunub. Qəbirlərin istiqaməti əsasən şimal-qərb olmaqla qeydə alınıb. Qəbirlərin dərinlikləri müxtəlif olub, 45-165 sm arasında dəyişir. Buradakı "zəngin" qəbirlər daha dərində qazılmış və dərinlikləri də sabit olaraq 160 sm kimi qeyd olunmuşdur. Belə qəbirlərin ölçüləri də böyük olub, uzunluğu 200-360 sm, eni 120-180 sm arasındadır. Qəbirlər arası məsafə də çox olmayıb, 40-100 sm-dir. Qəbirlərdə ocaq yerilərinə rast gəlinməsə də, bütün qəbir boyu iri və xırda kömür parçalarına və kül qatlarına təsadüf olunur. Güman ki, dəfndə icra edilən ayin zamanı kül və kömür qatları səpilir. 1996-cı ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun Şəkidə fəaliyyət göstərən əməkdaşları tərəfindən abidə ərazisində “Əbədi sükut dünyası” adlandırılan yeraltı muzey-labirint yaradılmışdır. Muzeyin əsas xüsusiyyəti Təpəbaşı abidəsindən tədqiqatlar zamanı aşkar olunan qəbirlərin öz yerində saxlanılması və orada sərgilənməsidir.
2019-2020-ci illərdə abidədə arxeoloji tədqiqat işlərini t.ü.f.d Zaur Həsənov və Qazaxıstanın görkəmli arxeoloq alimi Zaynolla Samaşevin rəhbərlik etdiyi “Şəki arxeoloji ekspedisiyası” davam etdirmişdir. Qazıntılar zamanı aşkar edilmiş tapıntılar bir dövrdən digərinə ― dəmir dövründən antik dövrə keçidin izləməyə imkan verir.
Əsas tapıntılar
Qəbirlərə çoxlu qəbir avadanlıqları ― saxsı qablar, silah növləri, tunc və dəmirdən hazırlanılmış müxtəlif təyinatlı əşyalar, kauri və muncuq nümunələri qoyulurdu. Tapıntılar arasında 3 ədəd gil heykəl ― bütlər xüsusi maraq təşkil edir. Bu antropomorf fiqurlar dövrün həm dini, fəlsəfi dünyagörüşü haqqında, həm də Qafqaz Albaniyasının qadın qeyiminin öyrənilməsi baxımından müfəssəl tapıntıları hesab oluna bilər. Təpəbaşında maraqlı qəbir abidələri ilə yanaşı 2020-ci ilin arxeoloji tədqiqatlarında ilk dəfə olaraq yaşayış yerinin təsərrüfat tikililəri də aşkar edilib. Bunlar antik dövrə aid keramika sobaları və ona aid yardımçı təsərrüfat qurğularıdır. Bütövlükdə, abidədə bir keramika sobası və bir neçə təsərrüfat quyusu müəyyən olunub.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Alməmmədov, Xəqani. Təpəbaşı nekropolu (az.) (VIII, №1-4). Bakı: Azərbaycan arxeologiyası. 2006. 63.
- "Şəkidə yeni qədim abidə aşkarlandı". Zamanla birgə xəbər portalı. 22-09-2020, 11:26. 1.
- ""Əbədi sükut dünyası - Labirint" muzeyindən"". Oxu.az. 13 iyun 2023. 1. 2023-11-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-22.
- "Şəkidə aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində yeni abidə aşkar edildi". iki sahil. 21 sentyabr 2020. 1. 2023-11-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-22.
- "Şəkinin Fazıl kəndində antik dövrə aid abidələr aşkarlanıb". Live.az. 10.10.2019, 00:07. 1. 2023-11-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-26.
- Muxtarov, Nəsib; Bədəlova, İntizar. Şəki bölgəsində aparılan arxeoloji kəşfiyyat işlərinin (Fazıl kəndi, 10 iyun-03 iyul 2008) qısa hesabatı (az.). Şəki. 2008. 10.
Ədəbiyyat
- X.Alməmmədov. Təpəbaşı nekropolu. Azərbaycan arxeologiyası. cild VIII, №1-4, Bakı: 2006.
- N.Muxtarov; İ.Bədəlova. Şəki bölgəsində aparılan arxeoloji kəşfiyyat işlərinin (Fazıl kəndi, 10 iyun-03 iyul 2008) qısa hesabatı. Şəki: 2008
Xarici keçidlər
- Şəkidə aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində yeni abidə aşkar edildi
- Təpəbaşı abidəsi ərazisində beynəlxalq arxeoloji təqdiqatlara başlanılıb
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tepebasi nekropolu Sekinin Fazil kendinde Eyricayin hovzesinde yerlesen demir ve antik dovre aid qebir abidesi Oten esrin 80 ci illerinden qeydiyyata alinan abide demir dovru ve Qafqaz Albaniyasi tarixini eks etdiren onemli menbe rolunu oynayir Tepebasi abidesiTepebasi abidesiOlke AzerbaycanRayon SekiYerlesir Seki rayonunun Fazil kendiEsas tarixler demir ve antik dovr abidesiCografi movqeyiTepebasi abidesi Seki rayonunun Fazil kendinin cenub hissesinde eyni adli yasayis yerinden 100 120 m qerbde tepede yerlesir Tepebasi nal formasinda simal serqden cenub qerbe teref uzanan cenub qerbden Eyricayla tamamlanan serq ve simal serq cenub terefde Boyuk duz duzenliyi ile davam eden yukseklikdir Serq ve cenub serqden cokeklik bataqliq ve Eyricayla serhedlenir Tepebasinda aparilan arxeoloji qazintilarTepebasi abidesinde aparilan arxeoloji tedqiqatlar Tepebasi abidesi ilk defe arxeoloq Nesib Muxtarov terefinden 1984 cu ilde qeyde alinib Sonraki 20 il erzinde abidede xilasetme ve esasli col tedqiqat isleri gorulub Tedqiqatlar abidenin son tunc demir dovru ve antik dovre aid nekropol oldugunu subut etmisdir Aparilan uzunmuddetli tedqiqatlar gosterir ki Tepebasi abidesinde esas defnler kup ve torpaq qebirlerde icra olunurdu Olu sag ve ya sol boyru uste olmaqla qismen bukulu veziyyetde defn olunurdu Bezi qebirlerde olu butov sekilde deyil sadece mueyyen hisseleri qebre qoyulmaqla defn olunub Qebirlerin istiqameti esasen simal qerb olmaqla qeyde alinib Qebirlerin derinlikleri muxtelif olub 45 165 sm arasinda deyisir Buradaki zengin qebirler daha derinde qazilmis ve derinlikleri de sabit olaraq 160 sm kimi qeyd olunmusdur Bele qebirlerin olculeri de boyuk olub uzunlugu 200 360 sm eni 120 180 sm arasindadir Qebirler arasi mesafe de cox olmayib 40 100 sm dir Qebirlerde ocaq yerilerine rast gelinmese de butun qebir boyu iri ve xirda komur parcalarina ve kul qatlarina tesaduf olunur Guman ki defnde icra edilen ayin zamani kul ve komur qatlari sepilir 1996 ci ilde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutunun Sekide fealiyyet gosteren emekdaslari terefinden abide erazisinde Ebedi sukut dunyasi adlandirilan yeralti muzey labirint yaradilmisdir Muzeyin esas xususiyyeti Tepebasi abidesinden tedqiqatlar zamani askar olunan qebirlerin oz yerinde saxlanilmasi ve orada sergilenmesidir 2019 2020 ci illerde abidede arxeoloji tedqiqat islerini t u f d Zaur Hesenov ve Qazaxistanin gorkemli arxeoloq alimi Zaynolla Samasevin rehberlik etdiyi Seki arxeoloji ekspedisiyasi davam etdirmisdir Qazintilar zamani askar edilmis tapintilar bir dovrden digerine demir dovrunden antik dovre kecidin izlemeye imkan verir Esas tapintilarQebirlere coxlu qebir avadanliqlari saxsi qablar silah novleri tunc ve demirden hazirlanilmis muxtelif teyinatli esyalar kauri ve muncuq numuneleri qoyulurdu Tapintilar arasinda 3 eded gil heykel butler xususi maraq teskil edir Bu antropomorf fiqurlar dovrun hem dini felsefi dunyagorusu haqqinda hem de Qafqaz Albaniyasinin qadin qeyiminin oyrenilmesi baximindan mufessel tapintilari hesab oluna biler Tepebasinda maraqli qebir abideleri ile yanasi 2020 ci ilin arxeoloji tedqiqatlarinda ilk defe olaraq yasayis yerinin teserrufat tikilileri de askar edilib Bunlar antik dovre aid keramika sobalari ve ona aid yardimci teserrufat qurgularidir Butovlukde abidede bir keramika sobasi ve bir nece teserrufat quyusu mueyyen olunub Hemcinin baxNergizava nekropolu Kis Doxun nekropoluIstinadlarAlmemmedov Xeqani Tepebasi nekropolu az VIII 1 4 Baki Azerbaycan arxeologiyasi 2006 63 Sekide yeni qedim abide askarlandi Zamanla birge xeber portali 22 09 2020 11 26 1 Ebedi sukut dunyasi Labirint muzeyinden Oxu az 13 iyun 2023 1 2023 11 22 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 22 Sekide aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde yeni abide askar edildi iki sahil 21 sentyabr 2020 1 2023 11 22 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 22 Sekinin Fazil kendinde antik dovre aid abideler askarlanib Live az 10 10 2019 00 07 1 2023 11 26 tarixinde Istifade tarixi 2023 11 26 Muxtarov Nesib Bedelova Intizar Seki bolgesinde aparilan arxeoloji kesfiyyat islerinin Fazil kendi 10 iyun 03 iyul 2008 qisa hesabati az Seki 2008 10 EdebiyyatX Almemmedov Tepebasi nekropolu Azerbaycan arxeologiyasi cild VIII 1 4 Baki 2006 N Muxtarov I Bedelova Seki bolgesinde aparilan arxeoloji kesfiyyat islerinin Fazil kendi 10 iyun 03 iyul 2008 qisa hesabati Seki 2008Xarici kecidlerSekide aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde yeni abide askar edildi Tepebasi abidesi erazisinde beynelxalq arxeoloji teqdiqatlara baslanilib