Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Səttar (XIX əsr) — azərbaycanlı xanəndə.
| Səttar | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XIX əsrin 20-ci illəri |
| Doğum yeri | Ərdəbil, Qacar dövləti |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | xanəndə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
"Köhnə Tiflisin musiqiçiləri" kitabında yazır: "Səttar əslən İran Azərbaycanından idi. O, Ərdəbildə XIX əsrin 20-ci illərində anadan olmuşdur. Səttar elə uşaqlıq vaxtlarından musiqiyə meyl göstərmişdir. Parlaq istedada və şirin ləhcəyə malik olub. O əvvəlcə dinə qulluq etməyə başlayır. Lakin onu axıra kimi davam etdirmir. İki-üç ildən sonra dindən uzaqlaşır. Şənliklərdə və toylarda muğam və xalq mahnılarını ifa etməyə başlayır. Səttar Şərqin görkəmli klassik şairlərindən Sədi, Hafiz, Füzuli və başqalarının qəzəlləri üstündə muğamları və təsnifləri çox ustalıqla ifa edir. Səttarın şan-şöhrəti tezliklə Məhəmməd şah Qacarın qulağına da çatır. Şah Səttarı öz sarayına dəvət edir. O burada bir neçə il qalır.
19-20 yaşlarında Səttar Tiflisə gəlir. Özünün valehedici səsi ilə qısa müddət ərzində tiflislilərin diqqətini özünə cəlb edir. Mahnı oxuyan zaman o, sən demə, dəfdən istifadə etmirmiş. Öz dəstəsi ilə oturub əlində əsa mahnını elə şirinliklə ifa edirmiş ki, dinləyicilər ovsunlanırmış."
Nikoloz Barataşvili Səttarla görüşüb onu tez-tez şənliklərə aparardı. Azərbaycanın böyük musiqişünası Firidun Şuşinski öz məqaləsində Səttara yüksək qiymət verir. "Səttarın Qafqaz xalqlarının milli musiqisinin inkişafında böyük rolu vardır. Səttarın konsertlərində Tiflisdə yaşayan rus və italyan musiqi həvəskarları iştirak edir və özlərinin konsertlərində iştirak etmək üçün onu da dəvət edirdilər. ildə italyan skripkaçı Tiflis teatr orkestrinin diricoru Malaqolli Səttarı xeyriyyə cəmiyyəti tərəfindən təşkil olunmuş konsertdə iştirak etməyə dəvət etmişdi. Konsertdə muğam oxuyan Səttar böyük müvəffəqiyyətlər qazanmışdır" (Firidun Şuşinski "Sovet incəsənəti" curnalı, 1968-ci il, №2, səh. 61).
Bir çox tarixi məxəzlərdən məlum olur ki, Səttar Tiflisin musiqi həyatında görkəmli rol oynamışdır. O nəinki musiqi gecələrində, həm də açıq havada təşkil olunan konsertlərdə və ziyafətlərdə məlahətli səsi ilə çoxmillətli şəhərin sakinlərinə estetik zövq vermişdir.
O zaman şəhər tacirləri növbə ilə qonaqlıqlar verərdilər ki, bunu da ki, "Riqis puri" ("Növbəti nahar") adlandırırdılar. Bu qonaqlıqlar qışda evlərdə yay aylarında isə bağlarda təşkil olunardı. Belə qonaqlıqlarda başqa xanəndələr kimi çox vaxt Səttar da iştirak edərdi.
Səttar Tiflisdə yaşadığı illərdə onu nəinki xalq şənliklərinə, hətta Qafqaz canişininin igamətgahında İran şahlarının, Türkiyə sultanlarının və digər rəsmi şəxslərin şərəfinə verilən ziyafətlərinə də dəvət olunardı.
Azərbaycan xanəndəsi həmişə çoxmilli ictimaiyyət qarşısında çıxış etmiş və dinləyiciləri heyran qoymuşdur.
Səttar xeyriyyə konsertində dəfələrlə çıxış etmiş, o cümlədən yoxsullara kömək məqsədi ilə keçirilən beynəlxalq konsertlərdə skripkaçı Miller ilə, müğənni Seymur-Şiff ilə birgə iştirak etmişdir.
Səttar o dövrün ən sevimli xanəndəsi idi. Şərq havalarını əvəzsiz ifa edən Səttar özünün diqqətəlayiq tenoru ilə dinləyiciləri ovsunlayırdı (Nikoloz Barataşvili, Seçilmiş əsərləri, 1939-cu il, səh. 29). Nikoloz Barataşvili Səttara heyran olmuşdu. Onsuz bir məclisə getməzdi. Şairin bibisi Barbara Vezirişvili məlumat verir: "Niko hər şadyanalıqda Səttarı da gətirdərdi."
Səttar Barataşvilinin bacısı Yekaterinanın toyunda onunla bərabər olub. Nikoloz Barataşvili Z. Orbelianiyə yazdığı məktubunda Ksan dərəsinə (Axalqoriyə) gedişini, oradakı ziyafəti və Səttarın iştirakını belə qələmə alır: "Axalqoriyə daxil olduq. Saray başdan-başa çıl-çıraq içində idi. Zurnaçılar çalırdı. Səttarın mahnısı da onu müşayiət edirdi. Tüfəng atəşi camaatın qalabalığı, hay-küyü, gözəl bir aləm idi."
Nikoloz Barataşvili Kartlidə olarkən kilsənin qapısında yazdığı şeri Səttara həsr etmişdir. İ. Meunargiya məlumat verir: "Səttar o dövrün birinci xanəndəsi idi. Barataşvili onun əsl azərkeşi idi. Dimitri Vezirişvilidən eşitmişəm ki, şair Kartlidə hardasa kilsənin qapısında bu xanəndəni tərif etmişdir.
19-cu əsrin birinci yarısında Qafqaza sürgün edilmiş dekabrist - şair Yakov Polonski o dövrün məşhur Azərbaycan xanəndəsi Səttara şer həsr etmişdir.
 | |  |
Bu şeir 1850-ci ildə Tiflisdə çıxan "Qafqaz" qəzetində dərc olunmuşdur. Tərcümə Vilayət Rüstəmzadənindir.
Qəzetin redaktoru O. Konstantinovun həmin şeirin altında Səttar haqqında qeydləri vardır. Həmin qeydlərdə oxuyuruq:
"Səttar Tiflisdə məşhur olan iranlı xanəndənin adıdır. Onu Asiya tərzində şənliklər edərkən nahar və şama dəvət edirlər. Səttardan başqa iki xanəndə də məşhurdur. Bunlardan biri İrəvan sakini Əli Əskər, o birisi isə Yevanquldur. Bunların arasında həm rəqabət, həm də yarış vardır. Mən bunların üçünü də eşitmişəm. Birinciliyi isə Səttara verirəm. Onun səsindəki həzinlik və kədər motivləri avropalıların qəlbini titrətməklə ürəyində qəribə həyəcanlı hisslər yaradır."
Şamaxıda Mahmud ağanın məclislərinin birində Səttar oxuyarkən Seyid Əzim Şirvani onun səsinə valeh olaraq müxəmməslərinin birində onu belə tərif etmişdir:
"Ud hər ləhzə gəlib şurə deyir: ya Məbud, Tar hər ləhzə gəlib vəcdə deyər: ya Səttar"
Məşhur fransız yazıçısı Cül Vern özünün "Arxipelaq alovlanır" əsərində Səttarın səsinə yüksək qiymət verərək yazırdı:
"Bu ləyaqətli patriarxın daha zildən oxumağını arzu edərək mən Kür çayının sağ sahili ilə yuxarı qalxmağa başladım ki, oradan dağın təpəsindən (Sənan dağından) şəhərin gözəl mənzərəsinə tamaşa edim. Budur dağın təpəsinə çatıram, kiçik bir meydançada dayanıram: burada kimsə, səyyar bir aktyor (Səttar) böyük bir həyəcanla gözəl İran şairi Sədinin şerlərini incə musiqi təranələrinin müşayiəti ilə oxuyur."
Tezliklə Tiflisdə Cəfər adlı yeni bir xanəndə meydana çıxdı. Şəhər iki hissəyə bölünmüşdü. Onun bir hissəsi Cəfərə üstünlük verirdi, o biri hissəsi isə Səttara. Nikoloz Barataşvili Səttarın tərəfində idi. Naxçıvandan şair Mayqo Orbelianiyə yazdığı məktubunda qeyd edirdi: "O Cəfəri tərifləməklə zəhləmizi apardılar. Kimin kitabı əlimizə düşdüsə hamısı ondan tərif yazırdı. Onun hal-qaziyəsini bizə belə söyləyiblər: Onu Süleyman xan İrandan gətirmişdi. İki gün iki gecə burada bizdə olublar. Nə bacarıqları varsa onu göstəriblər. Kim deyir ki, Səttardan artıqdır. Görünür, yaxşı dinləmə qabiliyyəti yoxdur. Mən sizə deyəcəm. O Səttardan daha çox savadlıdır. Lakin Səttara səsi tanrı verib. Həm də əlavə edib ki, belə bir səs heç kimdə olmayacaqdır. Bir, hər ikisinə baxın. Biri insan oğludur, o birisi isə cəhənnəm odudu."
Barataşvilinin xatirələrindən məlum olur ki, o, Naxçıvanda ikən Şəki xanının oğlu Süleyman xan Şəkinski məşhur xanəndə Cəfərlə bərabər oraya gəlir. Qonaqlar iki gün iki gecə Barataşvilinin mənzilində qalırlar. Xanəndə Cəfərin oxumağı Barataşviliyə çox ləzzət verir.
1844-cü ilin noyabrın sonlarında Tiflisə Çavçavadzenin qızlarının qayıtması münasibətilə böyük ziyafət vermişdir. Səttar həmin ziyafətə dəvət olunmuşdur. Həmin il dekabrın 4-də Qriqol Orbeliani Cüngündən öz qardaşı Zaxara yazırdı: "Katinanın Minqreldən, Ninonun Odessadan gəlişini şəhər duydu. Beybutovun arvadı Manananın evlərində durub İlyanı dəvət etmiş və çox böyük məclis təşkil etmişdir. Zurnalı, çianurlu və ağa Səttarın iştirak etdiyi bir məclis qurmuşdu."
Müştəhid bağı açılanda Səttarın daha vaxtı yox idi. Kef çəkənlər bütün məclislərə onu aparırdılar. Qriqol Orbeliani Kaplan Orbelianiyə yazırdı: "Niko bütün bizim məhləni Müştəhid bağına dəvət etmişdir. Musiqili, zurnalı ağa Səttar olan bir məclisə. Gecəyarı saat üçə qədər orada olduq."
Səttar kifayət qədər yaxşı improvizator idi. O tamamilə sərbəst şəkildə gürcü dilində şerlər yazırdı. 1857-ci il sentyabrın 14-də İvane Kereselidze Rafiel Eristaviyə məlumat verirdi: "Sənin "Nino"nu Tiflisdə çox bəyənirlər. Belə deyirlər ki, guya mərhum Arçil Muxranski barəsində yazılmışdır. Ah, Rafiel, bilirsən, Səttar onu necə sevirdi. Bir başa düşəsən. Bu yeni mahnını necə ifa edirdi!"
1860-cı il yanvarın 4-də Tiflisdə Səttarın benefisi təyin olunmuşdu. Həmin il yanvarın 3-də Qriqol Orbeliani Kaplan Orbelianiyə məlumat verirdi: "Sabah yəni ki, bazar ertəsi teatrda ağa Səttarın benefisidir. Və bu biletlərdən nəyi oxuyacağını artıq bilirəm. Birbaşa gəl mənim lojama."
Xanəndə Səttar Tiflisin indiki Nəbatat bağında əvvəllər mövcud olan müsəlman qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Settar Settar XIX esr azerbaycanli xanende SettarUmumi melumatlarDogum tarixi XIX esrin 20 ci illeriDogum yeri Erdebil Qacar dovletiVefat yeri Tiflis Tiflis qezasi Gurcustan quberniyasi Rusiya imperiyasiDefn yeri TiflisMusiqici melumatlariFealiyyeti xanende Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati Kohne Tiflisin musiqicileri kitabinda yazir Settar eslen Iran Azerbaycanindan idi O Erdebilde XIX esrin 20 ci illerinde anadan olmusdur Settar ele usaqliq vaxtlarindan musiqiye meyl gostermisdir Parlaq istedada ve sirin lehceye malik olub O evvelce dine qulluq etmeye baslayir Lakin onu axira kimi davam etdirmir Iki uc ilden sonra dinden uzaqlasir Senliklerde ve toylarda mugam ve xalq mahnilarini ifa etmeye baslayir Settar Serqin gorkemli klassik sairlerinden Sedi Hafiz Fuzuli ve basqalarinin qezelleri ustunde mugamlari ve tesnifleri cox ustaliqla ifa edir Settarin san sohreti tezlikle Mehemmed sah Qacarin qulagina da catir Sah Settari oz sarayina devet edir O burada bir nece il qalir 19 20 yaslarinda Settar Tiflise gelir Ozunun valehedici sesi ile qisa muddet erzinde tiflislilerin diqqetini ozune celb edir Mahni oxuyan zaman o sen deme defden istifade etmirmis Oz destesi ile oturub elinde esa mahnini ele sirinlikle ifa edirmis ki dinleyiciler ovsunlanirmis Nikoloz Baratasvili Settarla gorusub onu tez tez senliklere aparardi Azerbaycanin boyuk musiqisunasi Firidun Susinski oz meqalesinde Settara yuksek qiymet verir Settarin Qafqaz xalqlarinin milli musiqisinin inkisafinda boyuk rolu vardir Settarin konsertlerinde Tiflisde yasayan rus ve italyan musiqi heveskarlari istirak edir ve ozlerinin konsertlerinde istirak etmek ucun onu da devet edirdiler ilde italyan skripkaci Tiflis teatr orkestrinin diricoru Malaqolli Settari xeyriyye cemiyyeti terefinden teskil olunmus konsertde istirak etmeye devet etmisdi Konsertde mugam oxuyan Settar boyuk muveffeqiyyetler qazanmisdir Firidun Susinski Sovet inceseneti curnali 1968 ci il 2 seh 61 Bir cox tarixi mexezlerden melum olur ki Settar Tiflisin musiqi heyatinda gorkemli rol oynamisdir O neinki musiqi gecelerinde hem de aciq havada teskil olunan konsertlerde ve ziyafetlerde melahetli sesi ile coxmilletli seherin sakinlerine estetik zovq vermisdir O zaman seher tacirleri novbe ile qonaqliqlar vererdiler ki bunu da ki Riqis puri Novbeti nahar adlandirirdilar Bu qonaqliqlar qisda evlerde yay aylarinda ise baglarda teskil olunardi Bele qonaqliqlarda basqa xanendeler kimi cox vaxt Settar da istirak ederdi Settar Tiflisde yasadigi illerde onu neinki xalq senliklerine hetta Qafqaz canisininin igametgahinda Iran sahlarinin Turkiye sultanlarinin ve diger resmi sexslerin serefine verilen ziyafetlerine de devet olunardi Azerbaycan xanendesi hemise coxmilli ictimaiyyet qarsisinda cixis etmis ve dinleyicileri heyran qoymusdur Settar xeyriyye konsertinde defelerle cixis etmis o cumleden yoxsullara komek meqsedi ile kecirilen beynelxalq konsertlerde skripkaci Miller ile mugenni Seymur Siff ile birge istirak etmisdir Settar o dovrun en sevimli xanendesi idi Serq havalarini evezsiz ifa eden Settar ozunun diqqetelayiq tenoru ile dinleyicileri ovsunlayirdi Nikoloz Baratasvili Secilmis eserleri 1939 cu il seh 29 Nikoloz Baratasvili Settara heyran olmusdu Onsuz bir meclise getmezdi Sairin bibisi Barbara Vezirisvili melumat verir Niko her sadyanaliqda Settari da getirderdi Settar Baratasvilinin bacisi Yekaterinanin toyunda onunla beraber olub Nikoloz Baratasvili Z Orbelianiye yazdigi mektubunda Ksan deresine Axalqoriye gedisini oradaki ziyafeti ve Settarin istirakini bele qeleme alir Axalqoriye daxil olduq Saray basdan basa cil ciraq icinde idi Zurnacilar calirdi Settarin mahnisi da onu musayiet edirdi Tufeng atesi camaatin qalabaligi hay kuyu gozel bir alem idi Nikoloz Baratasvili Kartlide olarken kilsenin qapisinda yazdigi seri Settara hesr etmisdir I Meunargiya melumat verir Settar o dovrun birinci xanendesi idi Baratasvili onun esl azerkesi idi Dimitri Vezirisviliden esitmisem ki sair Kartlide hardasa kilsenin qapisinda bu xanendeni terif etmisdir 19 cu esrin birinci yarisinda Qafqaza surgun edilmis dekabrist sair Yakov Polonski o dovrun meshur Azerbaycan xanendesi Settara ser hesr etmisdir Settar Settar Ne yaman qeherlidir ah vayin O boguq feryadinda goy kiner bulud aglar Kamanin iniltisi qavalin qem harayi Sineme daglar ceker qelbimde yuva baglar Oxudugum sozleri anlaya bilmeyirem Basqa ruhda koklenib ezelden konul sazim Seninse oz komandan hey ucalib avazini Gecedir Tiflis susur men seni dinleyirem Sanki serqli qardasim xeste qelbimi didir Senin dilinle meni danlayir tenbeh edir Bilirem ne deyirsen ne danisir ilhamin Belke qana qan deye cosursan caglayirsan Belke medh eleyirsen qilincini Islamin Onunde zaman zaman qullar esen zamanlar Sozsuz mene aydin bu ahlar bu amanlar Bu seir 1850 ci ilde Tiflisde cixan Qafqaz qezetinde derc olunmusdur Tercume Vilayet Rustemzadenindir Qezetin redaktoru O Konstantinovun hemin seirin altinda Settar haqqinda qeydleri vardir Hemin qeydlerde oxuyuruq Settar Tiflisde meshur olan iranli xanendenin adidir Onu Asiya terzinde senlikler ederken nahar ve sama devet edirler Settardan basqa iki xanende de meshurdur Bunlardan biri Irevan sakini Eli Esker o birisi ise Yevanquldur Bunlarin arasinda hem reqabet hem de yaris vardir Men bunlarin ucunu de esitmisem Birinciliyi ise Settara verirem Onun sesindeki hezinlik ve keder motivleri avropalilarin qelbini titretmekle ureyinde qeribe heyecanli hissler yaradir Samaxida Mahmud aganin meclislerinin birinde Settar oxuyarken Seyid Ezim Sirvani onun sesine valeh olaraq muxemmeslerinin birinde onu bele terif etmisdir Ud her lehze gelib sure deyir ya Mebud Tar her lehze gelib vecde deyer ya Settar Meshur fransiz yazicisi Cul Vern ozunun Arxipelaq alovlanir eserinde Settarin sesine yuksek qiymet vererek yazirdi Bu leyaqetli patriarxin daha zilden oxumagini arzu ederek men Kur cayinin sag sahili ile yuxari qalxmaga basladim ki oradan dagin tepesinden Senan dagindan seherin gozel menzeresine tamasa edim Budur dagin tepesine catiram kicik bir meydancada dayaniram burada kimse seyyar bir aktyor Settar boyuk bir heyecanla gozel Iran sairi Sedinin serlerini ince musiqi teranelerinin musayieti ile oxuyur Tezlikle Tiflisde Cefer adli yeni bir xanende meydana cixdi Seher iki hisseye bolunmusdu Onun bir hissesi Cefere ustunluk verirdi o biri hissesi ise Settara Nikoloz Baratasvili Settarin terefinde idi Naxcivandan sair Mayqo Orbelianiye yazdigi mektubunda qeyd edirdi O Ceferi teriflemekle zehlemizi apardilar Kimin kitabi elimize dusduse hamisi ondan terif yazirdi Onun hal qaziyesini bize bele soyleyibler Onu Suleyman xan Irandan getirmisdi Iki gun iki gece burada bizde olublar Ne bacariqlari varsa onu gosteribler Kim deyir ki Settardan artiqdir Gorunur yaxsi dinleme qabiliyyeti yoxdur Men size deyecem O Settardan daha cox savadlidir Lakin Settara sesi tanri verib Hem de elave edib ki bele bir ses hec kimde olmayacaqdir Bir her ikisine baxin Biri insan ogludur o birisi ise cehennem odudu Baratasvilinin xatirelerinden melum olur ki o Naxcivanda iken Seki xaninin oglu Suleyman xan Sekinski meshur xanende Ceferle beraber oraya gelir Qonaqlar iki gun iki gece Baratasvilinin menzilinde qalirlar Xanende Ceferin oxumagi Baratasviliye cox lezzet verir 1844 cu ilin noyabrin sonlarinda Tiflise Cavcavadzenin qizlarinin qayitmasi munasibetile boyuk ziyafet vermisdir Settar hemin ziyafete devet olunmusdur Hemin il dekabrin 4 de Qriqol Orbeliani Cungunden oz qardasi Zaxara yazirdi Katinanin Minqrelden Ninonun Odessadan gelisini seher duydu Beybutovun arvadi Manananin evlerinde durub Ilyani devet etmis ve cox boyuk meclis teskil etmisdir Zurnali cianurlu ve aga Settarin istirak etdiyi bir meclis qurmusdu Mustehid bagi acilanda Settarin daha vaxti yox idi Kef cekenler butun meclislere onu aparirdilar Qriqol Orbeliani Kaplan Orbelianiye yazirdi Niko butun bizim mehleni Mustehid bagina devet etmisdir Musiqili zurnali aga Settar olan bir meclise Geceyari saat uce qeder orada olduq Settar kifayet qeder yaxsi improvizator idi O tamamile serbest sekilde gurcu dilinde serler yazirdi 1857 ci il sentyabrin 14 de Ivane Kereselidze Rafiel Eristaviye melumat verirdi Senin Nino nu Tiflisde cox beyenirler Bele deyirler ki guya merhum Arcil Muxranski baresinde yazilmisdir Ah Rafiel bilirsen Settar onu nece sevirdi Bir basa dusesen Bu yeni mahnini nece ifa edirdi 1860 ci il yanvarin 4 de Tiflisde Settarin benefisi teyin olunmusdu Hemin il yanvarin 3 de Qriqol Orbeliani Kaplan Orbelianiye melumat verirdi Sabah yeni ki bazar ertesi teatrda aga Settarin benefisidir Ve bu biletlerden neyi oxuyacagini artiq bilirem Birbasa gel menim lojama Xanende Settar Tiflisin indiki Nebatat baginda evveller movcud olan muselman qebiristanliginda defn edilmisdir Istinadlar