9K58 Smerç BM 30 Katyuşa nəslindən olan reaktiv yaylım atəşi sistemidir Bu sistem 1970 ci illərin sonunda SSRi dövlət ta

9K58 “Smerç” (BM-30) – Katyuşa nəslindən olan reaktiv yaylım atəşi sistemidir. Bu sistem 1970-ci illərin sonunda SSRİ dövlət tabeçiliyində olan Splav (Tula) silah hazırlama zavodunda yaradılmışdır. 1987-ci ildə SSRİ Silahlı Qüvvələrində tətbiq edilir. NATO bu sistemi ilk dəfə olaraq 1983-cü ildə müşahidə etdiyindən ona M1983 adı verilmişdir. Smerç qısa məsafəli ballistik raket sistemi olan FROG-7-ni əvəz etmişdir.

BM-30 Smerç
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə məxsus Smerç hərbi parad zamanı.
Tipi	Reaktiv yaylım atəş sistemi
Ölkə	SSRİ
İstismar tarixçəsi
İstismar illəri	1989 - davam edir
İstismara başlanması	1989
İstifadə edilən döyüşlər	İkinci Çeçenistan müharibəsi, Suriyada vətəndaş müharibəsi, Donbass müharibəsi, İkinci Qarabağ müharibəsi, Rusiyanın Ukraynanı işğalı (2022)
İstehsal tarixçəsi
Konstruktor	Splav dövlət araşdırma və istehsalat müəssisəsi
Konstruksiya tarixi	1980-ci illər
İstehsalçı	Splav dövlət araşdırma və istehsalat müəssisəsi
İstehsal illəri	1989 - davam edir
Xüsusiyyətləri
Ağırlığı	43.7 ton
Sürət	60 km/s
Əsas silah	9M55 və ya 9M528 raketi
Uzunluğu	12 m
Eni	3.05 m
Hündürlüyü	3.05 m
Ekipaj	3
Kalibr	300 mm
Maksimum məsafə	850 km
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xüsusiyyətləri

Maksimum atış məsafəsi: 90–124 km

Maksimum məsafə: 850 km

Lülə sayı: 12

Yenidən doldurulma: 16-20 dəqiqə

Yer dəyişmə: 3 dəqiqə

Salvo atış müddəti: 38 saniyə

Əsas silahı: 9M55 və ya 9M528 raketi

Motoru: V-12 dizel mühərriki

Gücü: 525 at gücü

İstehsalçı ölkə: SSRİ/Rusiya

İstehsalçı firma: Splav (Tula) silah hazırlama zavodu

Tip: Reaktiv yaylım atəş sistemi

İstehsal tarixi: 1987 – davam edir

Xidmətə giriş ili: 1987 – günümüzə

Lülə diametri (Kalibr): 300 mm

Yerdəyişmə vaxtı: 3 dəqiqə

Qalxma bucağı: 0º... +55º

Üfüqi tuşlama bucağı: 30º... +60º

Məhvetmə radiusu: 672.000 m²

Hədəfi vurma dəqiqliyi 0.3% m

Minimal atəş məsafəsi: 20 km

Şassi: MAZ-543M

Uzunluğu: 12.1 m

Eni: 3.05 m

Hündürlüyü: 3.05 m

Təkər formulası: 8x8

Mühərrik: D12A-525A V12 dizel

Maksimal sürət: 60 km/s

Mənzili: 900 km

Heyət üzvü: 4 nəfər

BM-30 “Smerç” reaktiv yaylım atəşi sistemi öz dağıdıcı gücünə və taktiki-texniki göstəricilərinə görə dünyada bənzəri yoxdur.

Texniki quruluşu

Smerç sistemi dördoxlu MAZ-543M (kütləsi 43,7 ton, maksimal sürəti 69 km/saat) yük avtomobilinin üzərində yerləşdirilmiş 300 mm çaplı 12 boru paketindən ibarətdir. Bu sistem bütün raketləri 38 saniyəyə ata bilir. Atılmış yerləri raketlə yükləmək üçün 36 dəqiqə vaxt lazımdır. Tərkibində dörd Smerç sistemi olan baterya 48 ədəd raketlə təxminən sahəsi 800x800 m olan ərazini məhv edə bilir. Onun maksimal atış məsafəsindən (90 km, optimal 70 km) atəş zamanı verilmiş nişandan meyillənməsi 150 m həddindədir.

Smerç sistemi aşağıdakı raketlərdən istifadə edir:

9M55F çəkisi 235 kq qırıntılı paraşütlə əyləclənən mərmi başlığından ibarətdir (onun 95.5 kq-ı mərmidir). Atış məsafəsi 70 km.
9M27K 75 ədəd 9N210 parçalanan bombalardan ibarətdir. Atış məsafəsi 70 km.
9M27K1 5 ədəd MOTV-3F özü nişanını axtaran mərmi elementlərindən ibarətdir. Atış məsafəsi 70 km.
9M27K4 25 ədəd tank əleyhinə maqnit alışqanlı qrantlardan (PTM tipli) ibarətdir. Atış məsafəsi 70 km.
9M55K5 646 ədəd parcalanan və tankəleyhinə işləyə bilən kiçik babacıqlardan ibarətdir. Atış məsafəsi 70 km.
9M55S çəkisi 100 kq olan termobar mərmidən ibarətdir. Atış məsafəsi 70 km.

1990-cı illərin əvvəlində təkmilləşdirilmiş 9A52M Smerç-M sistemi yaradılır. Bu sistem beş oxlu Tatra-816 modelli yük avtomobilin üzərində quraşdırılır. Yeni sistemdə avtomatik atəşaçma texnikası və rabitə aparatları əlavə edilir. Həmçinin təkmilləşdirilmiş raket sistemi də inkişaf etdirlir. Yeni sistemin zərbə dairəsi artıq 90 km məsafəni əhatə eidir və onun bu məsafədə vurma xətası 170 m həddində idi. 9A52M Smerç-M-də aşağıdakı raketlərdən istifadə edilir:

9M528 çəkisi 235 kq qırıntılı paraşütlə əyləclənən mərmi başlığından ibarətdir (onun 95.5 kq-ı mərmidir). Atış məsafəsi 90 km.
9M525 75 ədəd 9N210 parçalanan bobmalardan ibarətdir. Atış məsafəsi 90 km.
9M526 5 ədəd MOTV-3F özü nişanını axtaran mərmi elementlərindən ibarətdir. Atış məsafəsi 90 km.
9M527 25 ədəd tank əleyhinə maqnit alışqanlı qrantlardan (PTM tipli) ibarətdir. Atış məsafəsi 90 km.
9M529 çəkisi 100 kq olan termobar mərmidən ibarətdir. Atış məsafəsi 90 km.
9M530 75 kq partlayıcı maddəyə malik deşici mərmi başlıqlığından ibarətdir (Bunkerlərdə mübarizə aparmaq üçün). Atış məsafəsi 90 km.
9M531 646 ədəd parcalanan və tankəleyhinə işləyə bilən kiçik babacıqlardan ibarətdir. Atış məsafəsi 90 km.
9M534 R-90 modelli kəşfiyyat uçuş aparatından ibarətdir. Bu, döyüşün aparılması və kəşfiyyat üçün tətbiq edilir. Atış məsafəsi 90 km.

Üstün cəhətləri

Çoxfunksiyalılığı, manevrliyi, yüksək etibarlığı, dəqiqliyi və gücüdür. Altı ədəd Smerçdən ibarət bir briqananın açdığı yaylım atəşi ilə bir diviziyanın hərəkətini dayandırmaq və ya kiçik bir şəhəri tam məhv etmək mümkündür.

Çatışmayan cəhətləri

Baha olması (bir ədədin qiyməti 12 milyon dollardır) və lokal konfliktlərdə tətbiqinin çətin olmasıdır.

Variantları

9A52 - Standart variant. MAZ-79111-in şassisi üzərində yerləşmişdir.
9A52-2 - Modernizasiya variantı. MAZ-543M-in şassisi üzərində yerləşmişdir.
9A52-2T - İxrac variantı. Tatra T-816-nın şassisi üzərində yerləşmişdir.
9A52-4 - Daha yüngül variant. KamAZ-6350-nin şassisi üzərində yerləşmişdir.

İstifadə olunduğu ölkələr

Əlcəzair: 18 sistem sifariş edilib (1999-cu ildə).
Azərbaycan: 30 (12-ədəd 9A52 və 18-ədəd 9K58).
Ermənistan: 12
ÇXR: Sayı məlum deyil. Rusiya lisenziyasına əsasən A-100 adı altında istehsal olunur.
Hindistan: 38 sistem 2008-ci ildə göndərilib. Sonra daha 24 sistemin göndərilməsi nəzərədə tutulur.
Küveyt: 27 sistem 1996-cı ildən istifadədədir.
Rusiya: 106 sistem aktiv xidmətdə, yerdə qalanları isə ehtiyatdadır.
Türkmənistan: 6 sistem sifariş edilib (2008-ci ildə).
BƏƏ: 18
Ukrayna: 80
Belarus: 48
Venesuela: 12

Döyüşlərdə istifadə olunması

İlk dəfə 2014-cü ildə iki döyüş zonasında tətbiqi təsdiqlənmişdir. Suriya Silahlı Qüvvələri ilk dəfə 2014-cü ildə Suriya vətəndaş müharibəsində qiyamçılara qarşı istifadə etmişdir.

Həmçinin elə həmin ildə Ukraynada hökumət qüvvələri tərəfindən Donbass müharibəsi ərzində Donetsk və Luqansk şəhərlərində rus yönümlü separatçılara qarşı istifadə olunmuşdur.

Bəzi mənbələrdə rus yönümlü separatçılar tərəfindən də istifadə olunduğuna dair məlumatlar var.Rusiya Quru Qoşunları tərəfindən 2015-ci ilin oktyabrında Suriya ərazisində istifadə olunmuşdur.

Qarabağ döyüşləri (2020) - 2020-ci ilin dörd oktyabr tarixində qondarma erməni silahlı qüvvələri Azərbaycan Respublikasının ikinci böyük şəhəri olan Gəncə şəhərində mülki obyektləri və dinc əhalini raket atəşinə tutmuşdur.

2-ci Qarabağ müharibəsi - 2020-ci ilin 28 Oktyabr tarixində erməni silahlı qüvvələri tərəfindən növbəti dəfə mülki əhali hədəf alındı. Bu dəfə ermənilər Bərdə şəhərinin mərkəzinə Smerç kasetli bombası atdılar. Nəticədə mülki əhalidən 21 nəfər həlak olub, 70-dən artıq şəxs isə yaralanıb.

Ümumi xüsusiyyətləri

Daşıyıcı maşın: MAZ-543M və ya MAZ-79111
Yerdəyişmə vaxtı: 3 dəqiqə
Atəş tezliyi: 38 saniyədə 12 raket
Yenidən silahlanma vaxtı: 20 dəqiqə

Həmçinin bax

İstinadlar

. 2011-02-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-21.
"Arxivlənmiş surət". 2016-09-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Arxivlənmiş surət". 2022-05-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Армения покажет «Смерчи» на параде по случаю Дня независимости". 2021-05-08 tarixində . İstifadə tarixi: 21 avqust 2017.
"Arxivlənmiş surət". 2015-11-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Arxivlənmiş surət". 2017-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Arxivlənmiş surət". 2016-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Arxivlənmiş surət". 2021-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Arxivlənmiş surət". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-21.
"Arxivlənmiş surət". 2015-07-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Arxivlənmiş surət". 2014-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Arxivlənmiş surət". 2016-12-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-21.
. Bellingcat Vehicles. 22 yanvar 2015. 2015-02-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 avqust 2017.
"Arxivlənmiş surət". 2015-11-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.
"Arxivlənmiş surət". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-04.

Xarici keçidlər

Smerch - 9A52 - 300mm multi-barreled rocket launcher – Walk around photos
Splav State Research and Production Enterprise 2006-07-18 at the Wayback Machine
«„Смерч“ врагу» — выпуск программы «Военная приемка» от 18.04.2016 г. Телеканал «ЗВЕЗДА»

[1] . 2011-02-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-21.

[2] "Arxivlənmiş surət". 2016-09-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[3] "Arxivlənmiş surət". 2022-05-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[4] "Армения покажет «Смерчи» на параде по случаю Дня независимости". 2021-05-08 tarixində . İstifadə tarixi: 21 avqust 2017.

[5] "Arxivlənmiş surət". 2015-11-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[6] "Arxivlənmiş surət". 2017-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[7] "Arxivlənmiş surət". 2016-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[8] "Arxivlənmiş surət". 2021-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[9] "Arxivlənmiş surət". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-21.

[10] "Arxivlənmiş surət". 2015-07-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[11] "Arxivlənmiş surət". 2014-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[12] "Arxivlənmiş surət". 2016-12-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-21.

[13] . Bellingcat Vehicles. 22 yanvar 2015. 2015-02-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 avqust 2017.

[14] "Arxivlənmiş surət". 2015-11-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-01.

[15] "Arxivlənmiş surət". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-04.