Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Kalibr — maşın hissələrinin səthlərinin ölçü, forma və qarşılıqlı yerləşməsinə nəzarət etmək üçün tətbiq olunan bölgüsüz ölçmə alətidir. kalibr odlu silahların lüləsinin, həmçinin mərminin (minanın, güllənin) diametridir, silahın gücünü təyin edən əsas kəmiyyətlərdən biridir.
Ümumi məlumat
Kalibrlər həddi və normal olurlar. Normal kalibrlər (şablonlar) mürəkkəb səthlərə nəzarət etməyə xidmət edirlər. Həddi kalibrlər keçən və keçməyən tərəflərə (nominal ölçünün yuxarı və aşağı həddləri) malik olaraq ölçünü buraxılabilən müsaidə daxilində olmasını yoxlamağa şərait yaradır. Həddi kalibrlər silindr, konus, yiv və şlis formalı səthlərin yoxlanmasında istifadə olunur. Həddi kalibrlər kontruksiya olunan zaman Teylor prinsipinə riayət olunmalıdır. Bu prinsipin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, keçən kalibr birləşmə boyu xətaları nəzərə almaqla qovuşan hissənin yoxlanılan ölçüsünün prototipidir. Keçməyən kalibr isə yalnız hissənin ayrı-ayrı ölçülərini yoxlayır və buna görə də, xətaları aradan qaldırmaq üçün kiçik uzunluğa malik olur. Kalibrlər daxili və xarici ölçülər üçün nəzərdə tutulduğundan onlar iki qrupda birləşirlər. Kalibrlər adətən yeyilməyə davamlı materialardan hazırlanırlar. Gövdə üçün xüsusi poladdan, işçi səthlər üçün bərk xəlitədən istifadə olunur. Kaliblər digər ölçmə alətləri kimi xüsusi şəraitdə saxlanırlar.
Hamar-lüləli silahlarda lülənin daxili diametri ilə, yivli silahlarda isə lülədə qarşı-qarşıya duran yiv səthləri arasındakı (Rusiya və s. ölkələrdə), yaxud yiv dərinlikləri arasındakı (ABŞ, B. Britaniya və s.) məsafə ilə ölçülür; mərmi və güllələrdə ən böyük en kəsiyi ilə təyin olunur. Konusşəkilli lülələrdə giriş və çıxış Kalibrlərinə ayrılır. Mərminin Kalibri silahın Kalibrinə bərabər, ondan böyük və kiçik ola bilər. Artilleriya silahlarının Kalibrı anlayışı ilk dəfə 16-cı əsrin ortalarında sferik mərminin kütləsindən asılı olaraq yaradılmışdır. 1540-cı ildə Nürnberqdə daş və çuqun top güllələrinin şkalası işlənib hazırlanmışdır. Kalibrin ölçüsü xətti vahidlərlə (mm, düym) göstərilir. Rusiyada metrik sistem qəbul edildikdən sonra (1917-ci ildən) bütün növ silahların Kalibrı mm-lə ölçülür: məs., 152 mm-lik haubitsa, 85 mm-lik top, 7,62 mm-lik tüfəng və s. Kalibr ABŞ-də düymün yüzdə bir, B. Britaniyada isə mində bir hissəsi ilə, qarşısında nöqtə olan tam rəqəm şəklində ifadə olunur. Məs., .30 (ABŞ) və .300 (B. Britaniya) işarəsi 0,3 düym (7,62 mm) ölçülü Kalibra uyğun gəlir. Artilleriyada Kalibr, həm də nisbi kəmiyyəti ifadə edir; belə ki, silah lüləsinin uzunluq Kalibri bu uzunluğun lülə kanalının diametrinə nisbəti kimi xarakterizə olunur (məs., lülənin uz. 5 Kalibrdır). Ov tüfənglərinin Kalibrı 1 ingilis funtu (453 q) ağırlığında təmiz qurğuşundan tökülmüş və tüfəngin lülə kanalına ara-boşluqsuz yerləşən güllələrin sayı ilə təyin edilir. Məs., diametri lülə kanalının diametrinə bərabər 12, 16, 20 və daha çox girdə güllə tökülübsə, belə gülləli tüfəng müvafiq olaraq 12, 16, 20 və s. Çaplı adlanır. Aviasiya bombasının Kalibri onun kq (Rusiya və s.) və ya funt (ABŞ və s.) ilə ifadə olunmuş kütləsidir.
Mənbə
- Rezo Əliyev. . I hissə, Bakı: Appostrof nəşriyyatı, 2012, 430 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kalibr masin hisselerinin sethlerinin olcu forma ve qarsiliqli yerlesmesine nezaret etmek ucun tetbiq olunan bolgusuz olcme aletidir kalibr odlu silahlarin lulesinin hemcinin merminin minanin gullenin diametridir silahin gucunu teyin eden esas kemiyyetlerden biridir Desikler ucun kalibrUmumi melumatKalibrler heddi ve normal olurlar Normal kalibrler sablonlar murekkeb sethlere nezaret etmeye xidmet edirler Heddi kalibrler kecen ve kecmeyen tereflere nominal olcunun yuxari ve asagi heddleri malik olaraq olcunu buraxilabilen musaide daxilinde olmasini yoxlamaga serait yaradir Heddi kalibrler silindr konus yiv ve slis formali sethlerin yoxlanmasinda istifade olunur Heddi kalibrler kontruksiya olunan zaman Teylor prinsipine riayet olunmalidir Bu prinsipin mahiyyeti ondan ibaretdir ki kecen kalibr birlesme boyu xetalari nezere almaqla qovusan hissenin yoxlanilan olcusunun prototipidir Kecmeyen kalibr ise yalniz hissenin ayri ayri olculerini yoxlayir ve buna gore de xetalari aradan qaldirmaq ucun kicik uzunluga malik olur Kalibrler daxili ve xarici olculer ucun nezerde tutuldugundan onlar iki qrupda birlesirler Kalibrler adeten yeyilmeye davamli materialardan hazirlanirlar Govde ucun xususi poladdan isci sethler ucun berk xeliteden istifade olunur Kalibler diger olcme aletleri kimi xususi seraitde saxlanirlar Hamar luleli silahlarda lulenin daxili diametri ile yivli silahlarda ise lulede qarsi qarsiya duran yiv sethleri arasindaki Rusiya ve s olkelerde yaxud yiv derinlikleri arasindaki ABS B Britaniya ve s mesafe ile olculur mermi ve gullelerde en boyuk en kesiyi ile teyin olunur Konussekilli lulelerde giris ve cixis Kalibrlerine ayrilir Merminin Kalibri silahin Kalibrine beraber ondan boyuk ve kicik ola biler Artilleriya silahlarinin Kalibri anlayisi ilk defe 16 ci esrin ortalarinda sferik merminin kutlesinden asili olaraq yaradilmisdir 1540 ci ilde Nurnberqde das ve cuqun top gullelerinin skalasi islenib hazirlanmisdir Kalibrin olcusu xetti vahidlerle mm duym gosterilir Rusiyada metrik sistem qebul edildikden sonra 1917 ci ilden butun nov silahlarin Kalibri mm le olculur mes 152 mm lik haubitsa 85 mm lik top 7 62 mm lik tufeng ve s Kalibr ABS de duymun yuzde bir B Britaniyada ise minde bir hissesi ile qarsisinda noqte olan tam reqem seklinde ifade olunur Mes 30 ABS ve 300 B Britaniya isaresi 0 3 duym 7 62 mm olculu Kalibra uygun gelir Artilleriyada Kalibr hem de nisbi kemiyyeti ifade edir bele ki silah lulesinin uzunluq Kalibri bu uzunlugun lule kanalinin diametrine nisbeti kimi xarakterize olunur mes lulenin uz 5 Kalibrdir Ov tufenglerinin Kalibri 1 ingilis funtu 453 q agirliginda temiz qurgusundan tokulmus ve tufengin lule kanalina ara bosluqsuz yerlesen gullelerin sayi ile teyin edilir Mes diametri lule kanalinin diametrine beraber 12 16 20 ve daha cox girde gulle tokulubse bele gulleli tufeng muvafiq olaraq 12 16 20 ve s Capli adlanir Aviasiya bombasinin Kalibri onun kq Rusiya ve s ve ya funt ABS ve s ile ifade olunmus kutlesidir MenbeRezo Eliyev I hisse Baki Appostrof nesriyyati 2012 430 s