Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qara – rənglərdən biri. Ən tünd rəng olub işığın səthdən əks olunmaması yəni bütün işığın absorbsiyası nəticəsində yaranır. Soyuq, qəmli rəng hesab olunur və ağ rəngin, aydınlığın, işıq rəmzinin əksidir. Bir çox xalqlarda matəmi tərənnüm edir. Bu rəng geyimlərə ciddilik, rəsmilik verir.
| Qara | |
|---|---|
 | |
| 000000 | |
| RGB¹ (r, g, b) | (0, 0, 0) |
| CMYK (, m, y, k) | (0, 0, 0, 100) |
| HSV² (, , ) | (0°, 0%, 0%) |
| |
Ümumi məlumat
Ağ rəngin əksi, müxalifi olan qara rəngin cəmiyyətdə, məişətdə daşıdığı məna, qoşulduğu sözlər bütün rənglərdəkindən çoxdur. Arxada qara rəngin kainatın quruluş modelində Yerin alt qatını bildirdiyini demişdik. Bu elə indinin özündə də belə düşünülür və həmin təsəvvür dilimizdə işlənən ifadələrdə də özünü qorumaqdadır: "Qara yerə girəsən", "Başını qara yer oğurlasın", "Qara yer otağın olsun", "Qaranlıq dünyanın qara küncündə qaralasan", "Qara qəbir evin olsun", "Qara qəbrin dar qazılsın", "Qara yerdə çürüyəsən". Sayını istənilən qədər artıra biləcəyimiz bu nümunələrdə qara rəngin yeraltı dünyanı – qaranlığı bildirməsi şəksizdir. Bundan savayı, bilavasitə mənəviyyatla bağlı "qaraüz"; tale təyinli "qara-bəxt", "qaragünlü", "qaraduvaq", "qaranişan"; xasiyyət əlamətli "qaradinməz", "qaraqabaq", "qaraniyyət", "qarayaxa", "qaragüruh"; cəmiyyətin aşağı təbəqəsinə aid edilən "qara camaat", "qara kütlə" və s. ifadələrdəki rəng anlamına gələn "qara" da üstündə mənfi məna yükü daşıyır.
Türkçülükdə mənası
Dedik ki, qara rəngin funksiyası çoxdur və o, qoşulduğu sözlərdə müxtəlif mənalar ifadə edir. Misal üçün, təkcə qədim adlarda (Qaraxan, Qaragünə, Qarabudaq, Qaraca Çoban, Qaraçəkur və b.), istərsə də müasir adlarda (Qarakişi, Qarakazım, Qaravəli və b.) işlənmiş "qara" çoxanlamlıdır. Bir fikrə görə, adlardakı "qara" xaqanlıqda xanların titulunu bildirir. Başqa bir fikrə görə isə "qara", "titul" yox, "başçı, böyük" deməkdir. "Qara"nın "qorxunc, dəhşətli, vahiməli, zəhmli, olduqca qorxulu, çox dəhşətli epitet funksiyası daşımaqla "cəsarət və güclük damğası" olduğunu deyənlər də vardır.
Dilimizdə "qaraqaşlı", "qaragözlü", "qarasaçlı" və s. ifadələr də işlək sayılır. Buradakı "qara", sözsüz ki, rəng bildirməklə qaşın, gözün, saçın qaralığını bildirir. Amma məsələ belədir ki, bu rəngin vasitəsi ilə insanların antropoloji xüsusiyyətlərini də ayırd etmək olur. Bu məsələ ilə bağlı indiyə qədər açılmamış çox vacib bir mətləbdən danışmağı yerində bilirik. Bəlli olduğu üzrə, araşdırmalarda "Kitabi-Dədə Qorqud"dakı Oğuzların türkmən, qırğız, qazax, özbək və üz quruluşları bunlara oxşar mənşəli olmasından az söz getməyib. Amma abidənin boylarındakı Oğuz kişi və xanımlarının qara qaşlı, qara saçlı, qara gözlü, ala gözlü, qıyma gözlü olmaları bu deyilənlərin əksindən xəbər verir.
Mətləbə keçməzdən öncə "qıyma göz"lə bağlı bir məsələ ilə tanış olaq. "Qıyma göz", "qıyıq göz" deyil. Göz qapaqları bir-birinə yaxın, kirpikləri kipləşmiş görünən gözə "qıyma göz" deyilir. Gözlərinin ucu dar, qıyılmış göz isə "qıyıqgöz" adlanır. Uzaq Şərq, Sibir, Orta Asiya, eləcə də Qazaxıstan türkləri "qıyma göz" yox, "qıyıq "göz"lüdürlər.
İndi "Kitabi-Dədə Qorqud"dakı oğuzların saçlarına, qaş-gözlərinə diqqət edək: "Topuğunda sarmaşanda qara saçlım" (Dirsə xanın xanımına aiddir), "Dirsə xanın xatununa qəhər gəldi, qara qıyma gözləri qan-yaş doldu", "Qara qıyma gözlərin uyğu almış açğıl axı" (Buğaca aiddir). "Ağ üzlü, ala gözlü gəlinlər gedərsə, mənim gedər". Bu sözləri deyən Dirsə xandır. Deməli, onun nəzərdə tutduğu "ala gözlü"dür. İribəbək və bəbək sahəsi qara, bəbək sahəsinin çevrəsi mavi çalarlı, ağ, daha dəqiqi iri, açıq mavi göz "ala göz" adlanır. Bayaq dediyimiz məkandakıların gözlərinin necəliyini xatırlatmışdıq. "Qarğı kimi qara saçım uzanır". Bu, Qazan xanın saçıdır. Burla xatun "qarğı kimi qara saçını yoldu". Bamsı Beyrək deyir: "... bir qara gözlü yavuqlum vardı". Bamsı Beyrəyin böyük bacısı əsirlikdən qurtarıb gələn qardaşına deyir: "Qara qıyma gözlərin" çöngələnməsəydi // Ağam Beyrək deyərdim, ozan sana" Bamsı Beyrək Baniçiçəkdən soruşur: "Qarğı kimi Qara saçın yoldunmu qız?! // Qara gözdən acı yaşı tökdünmü qız?! Burla xatun deyir: "Ala gözlü gəlin alar derdim", "Oguzun ala gözlü qızı-gəlini" Qanturalı deyir: "Ala gözüm açuban dünya gördüm" və s. Məsələ belədir ki, abidənin boylarında tanıdılan kafir qızları da qara qaşlı, qara gözlü, qara saçlıdır; "Doqquz qara gözlü... kafir qızları", "Şöklü Məlik, qara gözlü qızın varsa, gətir Qazana ver", Trabuzan təkurunun qızı haqqında Qanturalı deyir: "Qələmçilər çaldığı qara qaşlım" // Qurumsu qırx tutam qara saçlım!".
Sual oluna bilər ki, nə üçün Oğuzlarla kafirlərin fizionomik quruluşları eynidir. Cavab veririk. Bəzən ifrata varıb "Kitabi-Dədə Qorqud"da "kafir", "asi" olaraq tanıdılanları, hətta nəinki bizə, ümumiyyətlə, türkə düşmən olmuş, olan və olacaqlarla eyniləşdirirlər. Bu, həmin düşmənləri Oğuz ellərində əvvəlcədən var kimi göstərmək səhvidir. Amma həqiqət olan budur ki, Oğuzların yaşadıqları ərazilərdə elə Oğuzların özləri olurlar. Bu yurdlarda özgə qəbilə, tayfa, sonrakı kəsimlərdə formalaşmış etnik tərkib, xalq, millət yoxdur. Burada yaşayanlar, sadəcə olaraq, müsəlman dinini – yəni islamı qəbul edən və etməyən oğuzlardır. Elə abidənin özündə də çox nadir hallarda "yağı", "düşmən" sözlərinə tuş gəlmək olur. Burada daha çox "asi", "kafir" deyimləri işlənir. "Asi" itaət etməyən, "kafir" isə müsəlman olmayanlara, islam dininə inanmayanlara deyilir. Bu kafirlər, asilər də ya xristian, ya da bütpərəstlərdir. Odur ki, müsəlınan Oğuzlar "sasi dinli" kafir Oğuzların xristian məzmunlu kilsələrini uçurub yerində məscid tikirlər.
Beləliklə, qara rəngin yardımı ilə Oğuzların bəzi fizionomik cəhətlərini öyrəndik. Qəti olaraq bildiririk ki, Oğuzlara məxsus "ala göz"ü, "qara göz"ü "qara qaş"ı, "qara saç"ı eynilə yalnız bugünkü Azərbaycan türklərində görürük. Osmanlı (Anadolu da daxil olmaqla), Orta Asiya, Sibir, Uzaq Şərq türklərini bir anlığa göz önünə gətirək və onların saçlarını, qaşlarını, çoxunun monqoloid – qıyıq gözlərini misallar əsasında tanıtdığımız Oğuz kişi və xanımlarının qara, ala gözləri, qara qaşları, qara saçları ilə tutuşduraq, müqayisə edək. Və görəcəyik ki, deyilənləri təsdiq etməkdən başqa çarə yoxdur. Hələ onu demirik ki, biz Azərbaycan türklərində sevilən, dəyərləndirilən "ala göz" çox-çox ayrı türk xalqlarında bunun əksinədir. Misal üçün, uyğurlarda "ala göz" "sevməyən, xoşa gəlməyən, bədxah, pis niyyətli, düşmən" və s. anlamdadır. Özbək dilində "ala göz", "dombalangöz", "qurbağagöz" tək başa düşülür. Türkiyə türkcəsində bir sıra digər mənalarla yanaşı, "ala göz"ün "qorxaq" anlamı da vardır.
Qara rəngin yasla, matəmlə bağlılığı danılmazdır. Yas mərasimlərində dünyasını dəyişənlərin qara paltar geyməsi, qadınların başlarına qara rəngli örtük örtmələri də buna sübutdur. Hətta evlənməmiş, cavan ölənin yas mərasimi də "qara toy" adlanır. Bununla belə, "Qara matəm rəngidir, deyirlər, yox, yalandır // Qaldır kirpiklərini, gözlərinlə inandır" poetik deyimi də vardır. Bütün bu deyilənlər qara rəngin həm mənfi, həm də müsbət anlamda olmasını aşkar edir.
Rənglər insan həyatında
Qara rəngi seçən insanlar həmişə mübarizəyə hazır, alovlu, ehtiraslı olurlar. Bu, qiyam, üsyan rəngidir. Ancaq bu hissləri onları əhatə edən mühit və insanlar yaradırlar. Təəssüf ki, qara rəngi sevənlər çox vaxt situasiyanı düzgün qiymətləndirə bilmədiklərindən uduzur və çox əzab çəkirlər. Onların həyatında intim münasibətlər aparıcı rol oynayır, ehtirasla sevir, sevilməyi də çox xoşlayırlar. Məqsədlərindən asılı olmayaraq həmişə dayanmadan irəliyə doğru gedirlər. Onlarla münasibətdə mütləq idarəolunmaz emosiyalarla rastlaşacaqsınız, hətta vaxtaşırı mübahisələrə də cəlb oluna bilərsiniz.
İnsanın müxtəlif bədən üzvləri, bürcü, doğulduğu il onun xasiyyəti haqqında məlumat verdiyi kimi onun göz rəngi də insan haqqında ətraflı məlumat almağa imkan yarada bilər.
Qara gözlü insanlar çox həyacanlanan, nizam-intizamlı olurlar. Onların sevgisi kimi kinləri də çox güclüdür. Qarşılarındakı insanları daima idarə etmək istəyirlər. Qara gözlər ehtiras, çoşğu əlamətidir. Amma bəzən belə rəngli gözü olan insanlar təsəvvür ediləndən də hiyləgər ola bilər.
İstinadlar
- . 2012-02-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-06.
- Gözlərin rəngi insan haqda nə deyir? [ölü keçid]
| Qara | Gümüşü | Boz | Ağ | Qırmızı | Çəhrayı | Tünd qırmızı | Bənövşəyi | Açıq bənövşəyi | Yaşıl | Açıq yaşıl | Zeytun | Sarı | Narıncı | Göy | Tünd göy | Mavi | ||
| Yazılış | black | silver | gray | white | red | pink | maroon | purple | fuchsia | green | lime | olive | yellow | orange | blue | navy | teal | aqua |
 | Rəng ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qara deqiqlesdirme Siyah bura istiqametlendirir Diger istifade formalari ucun Siyah deqiqlesdirme sehifesine baxin Qara renglerden biri En tund reng olub isigin sethden eks olunmamasi yeni butun isigin absorbsiyasi neticesinde yaranir Soyuq qemli reng hesab olunur ve ag rengin aydinligin isiq remzinin eksidir Bir cox xalqlarda matemi terennum edir Bu reng geyimlere ciddilik resmilik verir Qara000000RGB r g b 0 0 0 CMYK m y k 0 0 0 100 HSV 0 0 0 0 255 araliginda normallasdirildi 0 100 araliginda normallasdirildiUmumi melumatAg rengin eksi muxalifi olan qara rengin cemiyyetde meisetde dasidigi mena qosuldugu sozler butun renglerdekinden coxdur Arxada qara rengin kainatin qurulus modelinde Yerin alt qatini bildirdiyini demisdik Bu ele indinin ozunde de bele dusunulur ve hemin tesevvur dilimizde islenen ifadelerde de ozunu qorumaqdadir Qara yere giresen Basini qara yer ogurlasin Qara yer otagin olsun Qaranliq dunyanin qara kuncunde qaralasan Qara qebir evin olsun Qara qebrin dar qazilsin Qara yerde curuyesen Sayini istenilen qeder artira bileceyimiz bu numunelerde qara rengin yeralti dunyani qaranligi bildirmesi seksizdir Bundan savayi bilavasite meneviyyatla bagli qarauz tale teyinli qara bext qaragunlu qaraduvaq qaranisan xasiyyet elametli qaradinmez qaraqabaq qaraniyyet qarayaxa qaraguruh cemiyyetin asagi tebeqesine aid edilen qara camaat qara kutle ve s ifadelerdeki reng anlamina gelen qara da ustunde menfi mena yuku dasiyir Turkculukde menasiDedik ki qara rengin funksiyasi coxdur ve o qosuldugu sozlerde muxtelif menalar ifade edir Misal ucun tekce qedim adlarda Qaraxan Qaragune Qarabudaq Qaraca Coban Qaracekur ve b isterse de muasir adlarda Qarakisi Qarakazim Qaraveli ve b islenmis qara coxanlamlidir Bir fikre gore adlardaki qara xaqanliqda xanlarin titulunu bildirir Basqa bir fikre gore ise qara titul yox basci boyuk demekdir Qara nin qorxunc dehsetli vahimeli zehmli olduqca qorxulu cox dehsetli epitet funksiyasi dasimaqla cesaret ve gucluk damgasi oldugunu deyenler de vardir Dilimizde qaraqasli qaragozlu qarasacli ve s ifadeler de islek sayilir Buradaki qara sozsuz ki reng bildirmekle qasin gozun sacin qaraligini bildirir Amma mesele beledir ki bu rengin vasitesi ile insanlarin antropoloji xususiyyetlerini de ayird etmek olur Bu mesele ile bagli indiye qeder acilmamis cox vacib bir metlebden danismagi yerinde bilirik Belli oldugu uzre arasdirmalarda Kitabi Dede Qorqud daki Oguzlarin turkmen qirgiz qazax ozbek ve uz quruluslari bunlara oxsar menseli olmasindan az soz getmeyib Amma abidenin boylarindaki Oguz kisi ve xanimlarinin qara qasli qara sacli qara gozlu ala gozlu qiyma gozlu olmalari bu deyilenlerin eksinden xeber verir Metlebe kecmezden once qiyma goz le bagli bir mesele ile tanis olaq Qiyma goz qiyiq goz deyil Goz qapaqlari bir birine yaxin kirpikleri kiplesmis gorunen goze qiyma goz deyilir Gozlerinin ucu dar qiyilmis goz ise qiyiqgoz adlanir Uzaq Serq Sibir Orta Asiya elece de Qazaxistan turkleri qiyma goz yox qiyiq goz ludurler Indi Kitabi Dede Qorqud daki oguzlarin saclarina qas gozlerine diqqet edek Topugunda sarmasanda qara saclim Dirse xanin xanimina aiddir Dirse xanin xatununa qeher geldi qara qiyma gozleri qan yas doldu Qara qiyma gozlerin uygu almis acgil axi Bugaca aiddir Ag uzlu ala gozlu gelinler gederse menim geder Bu sozleri deyen Dirse xandir Demeli onun nezerde tutdugu ala gozlu dur Iribebek ve bebek sahesi qara bebek sahesinin cevresi mavi calarli ag daha deqiqi iri aciq mavi goz ala goz adlanir Bayaq dediyimiz mekandakilarin gozlerinin neceliyini xatirlatmisdiq Qargi kimi qara sacim uzanir Bu Qazan xanin sacidir Burla xatun qargi kimi qara sacini yoldu Bamsi Beyrek deyir bir qara gozlu yavuqlum vardi Bamsi Beyreyin boyuk bacisi esirlikden qurtarib gelen qardasina deyir Qara qiyma gozlerin congelenmeseydi Agam Beyrek deyerdim ozan sana Bamsi Beyrek Banicicekden sorusur Qargi kimi Qara sacin yoldunmu qiz Qara gozden aci yasi tokdunmu qiz Burla xatun deyir Ala gozlu gelin alar derdim Oguzun ala gozlu qizi gelini Qanturali deyir Ala gozum acuban dunya gordum ve s Mesele beledir ki abidenin boylarinda tanidilan kafir qizlari da qara qasli qara gozlu qara saclidir Doqquz qara gozlu kafir qizlari Soklu Melik qara gozlu qizin varsa getir Qazana ver Trabuzan tekurunun qizi haqqinda Qanturali deyir Qelemciler caldigi qara qaslim Qurumsu qirx tutam qara saclim Sual oluna biler ki ne ucun Oguzlarla kafirlerin fizionomik quruluslari eynidir Cavab veririk Bezen ifrata varib Kitabi Dede Qorqud da kafir asi olaraq tanidilanlari hetta neinki bize umumiyyetle turke dusmen olmus olan ve olacaqlarla eynilesdirirler Bu hemin dusmenleri Oguz ellerinde evvelceden var kimi gostermek sehvidir Amma heqiqet olan budur ki Oguzlarin yasadiqlari erazilerde ele Oguzlarin ozleri olurlar Bu yurdlarda ozge qebile tayfa sonraki kesimlerde formalasmis etnik terkib xalq millet yoxdur Burada yasayanlar sadece olaraq muselman dinini yeni islami qebul eden ve etmeyen oguzlardir Ele abidenin ozunde de cox nadir hallarda yagi dusmen sozlerine tus gelmek olur Burada daha cox asi kafir deyimleri islenir Asi itaet etmeyen kafir ise muselman olmayanlara islam dinine inanmayanlara deyilir Bu kafirler asiler de ya xristian ya da butperestlerdir Odur ki muselinan Oguzlar sasi dinli kafir Oguzlarin xristian mezmunlu kilselerini ucurub yerinde mescid tikirler Belelikle qara rengin yardimi ile Oguzlarin bezi fizionomik cehetlerini oyrendik Qeti olaraq bildiririk ki Oguzlara mexsus ala goz u qara goz u qara qas i qara sac i eynile yalniz bugunku Azerbaycan turklerinde goruruk Osmanli Anadolu da daxil olmaqla Orta Asiya Sibir Uzaq Serq turklerini bir anliga goz onune getirek ve onlarin saclarini qaslarini coxunun monqoloid qiyiq gozlerini misallar esasinda tanitdigimiz Oguz kisi ve xanimlarinin qara ala gozleri qara qaslari qara saclari ile tutusduraq muqayise edek Ve goreceyik ki deyilenleri tesdiq etmekden basqa care yoxdur Hele onu demirik ki biz Azerbaycan turklerinde sevilen deyerlendirilen ala goz cox cox ayri turk xalqlarinda bunun eksinedir Misal ucun uygurlarda ala goz sevmeyen xosa gelmeyen bedxah pis niyyetli dusmen ve s anlamdadir Ozbek dilinde ala goz dombalangoz qurbagagoz tek basa dusulur Turkiye turkcesinde bir sira diger menalarla yanasi ala goz un qorxaq anlami da vardir Qara rengin yasla matemle bagliligi danilmazdir Yas merasimlerinde dunyasini deyisenlerin qara paltar geymesi qadinlarin baslarina qara rengli ortuk ortmeleri de buna subutdur Hetta evlenmemis cavan olenin yas merasimi de qara toy adlanir Bununla bele Qara matem rengidir deyirler yox yalandir Qaldir kirpiklerini gozlerinle inandir poetik deyimi de vardir Butun bu deyilenler qara rengin hem menfi hem de musbet anlamda olmasini askar edir Rengler insan heyatindaQara rengi secen insanlar hemise mubarizeye hazir alovlu ehtirasli olurlar Bu qiyam usyan rengidir Ancaq bu hissleri onlari ehate eden muhit ve insanlar yaradirlar Teessuf ki qara rengi sevenler cox vaxt situasiyani duzgun qiymetlendire bilmediklerinden uduzur ve cox ezab cekirler Onlarin heyatinda intim munasibetler aparici rol oynayir ehtirasla sevir sevilmeyi de cox xoslayirlar Meqsedlerinden asili olmayaraq hemise dayanmadan ireliye dogru gedirler Onlarla munasibetde mutleq idareolunmaz emosiyalarla rastlasacaqsiniz hetta vaxtasiri mubahiselere de celb oluna bilersiniz Insanin muxtelif beden uzvleri burcu doguldugu il onun xasiyyeti haqqinda melumat verdiyi kimi onun goz rengi de insan haqqinda etrafli melumat almaga imkan yarada biler Qara gozlu insanlar cox heyacanlanan nizam intizamli olurlar Onlarin sevgisi kimi kinleri de cox gucludur Qarsilarindaki insanlari daima idare etmek isteyirler Qara gozler ehtiras cosgu elametidir Amma bezen bele rengli gozu olan insanlar tesevvur edilenden de hiyleger ola biler Istinadlar 2012 02 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 07 06 Gozlerin rengi insan haqda ne deyir olu kecid Qara Gumusu Boz Ag Qirmizi Cehrayi Tund qirmizi Benovseyi Aciq benovseyi Yasil Aciq yasil Zeytun Sari Narinci Goy Tund goy Mavi Yazilis black silver gray white red pink maroon purple fuchsia green lime olive yellow orange blue navy teal aqua Reng ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin