Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Göy – rənglərdən biri.
| Göy | |
|---|---|
 | |
| 0000FF | |
| RGB¹ (r, g, b) | (0, 0, 255) |
| CMYK (, m, y, k) | (100, 100, 0, 0) |
| HSV² (, , ) | (240°, 100%, 100%) |
| |
Ümumi məlumat
Göy rəng çox-çox hallarda nəinki mavi, hətta bəzi hallarda yaşıl rənglə eyni mənalı, eyni funksiyalı olur. Göylə mavini bir-birindən fərqləndirən başlıca əlamət mavinin açıq, göyün isə tünd olmasıdır. Amma bu o demək deyil ki, göylə mavi həmişə bir-birinin eyni ola bilir. Misal üçün, yetişməmiş, kal anlamına gələn göy meyvə – göy alça, göy gavalı, göy alma, göy ərik, yaxud göy (yaşıl) meşə, göy (yaşıl) ot, göy (yaşıl) çəmən və s. deyilə bildiyi halda, mavi alça, mavi gavalı, mavi alma, mavi ərik, mavi ot, mavi meşə, mavi çəmən və s. deyilmir. Eləcə də göy rəng həmişə mavi rəngi əvəz eləyə bilmir. Belə ki, "göy" rəng yox, substantivləşəndə əlamət olaraq mütləq "mavi" tələb edir. Misal üçün, səma, asiman adları daşıyan Göy qübbəsinin – göyün rəngini bildirmək üçün "göy Göy" yox, "mavi Göy" deyilir. Yanacaq olaraq istifadə olunan qaz "göy qaz" yox, "mavi qaz" adlanır və s. Bəzən göy və mavi rəng paralel olaraq eyni nəsnənin əlaməti olur: göy dəniz – mavi dəniz, göy sular – mavi sular. Bəzən də elə olur ki, göy rəng mavi rəngin vəzifəsində çıxış edir. Saçı yumaq üçün istifadə olunan gilabının bir növü doğrudan-doğruya mavi (hətta boz) olduğu halda "mavi gilabı" yox, "göy gilabı" adlanır. Yaxud insana məxsus bəzi əlamətlər "göy"lə ifadə olunduğu vaxt "mavi" heç yada da düşmür. "Göyöskürək", "içi göynəmək", "üzü göynəmək", "yarası göynəmək", "göyərə-göyərə ağlamaq", "boğazı göynəmək" və s. misallarda olduğu kimi.
Bir çox xalqlarda göy (mavi) rəng əbədiyyət, əbədilik, sadiqlik rəmzi sayılır. Türk xalqlarında, o sıradan Azərbaycan türklərində göy (mavi) rəng başqa mənalarla yanaşı, həm də sevincin, şadlığın, xoş xəbərin simvolu bilinir. Bu, bilavasitə göy rəngin öz adını Tanrı məkanı Göydən alması ilə ilgilidir. Hələ onu demirik ki, əski mifoloji təsəvvürlərdə Tanrı özü həm də göy rəngli bilinmiş (ayrı-ayrı etnoslarda Tanrının ağ, hətta sarı rəngli düşünüldüyünü xatırlatmışdıq), başqa sözlə, göy rəng Tanrı rəngi sayılmışdır. Misal üçün, Altay əfsanələrində Tanrı "göy saqqallı bir ixtiyar" olaraq tanıdılır. Və yenə də bildirilir ki, "Türklər göyə Göytanrı deyirlər. Bugünkü türkcəmizdə söylədiyimiz "göy" sözü göyün rəngindən başqa bir şey deyildir. Göy rəng qutsal göyün olduğu qədər Tanrının da simvolu idi. Bir şeyi göy rənginə büründürmək və ya göy sözü ilə bərabər söylənən o şeyi qutsal saymaq və ya Tanrı ilə bağ qurmaq istəyindən irəli gəlmişdir".
İş burasındadır ki, epik ənənədə Tanrı tərəfindən Göydən göndərilənlər də çox vaxt elə göy rəng əlamətli olaraq təsvir edilir. Misal üçün, "Oğuz kağan" dastanında bildirilir ki, Oğuz xanın ordusu önündə "göy tüklü, göy yeləkli qurd" gedir. Üstündə göy rəng – Tanrı rəngi daşıyan bu qurdu Oğuza uğur gətirən olaraq elə Tanrının özü göydən göndərmişdir. Oğuzun iki xanımından biri Göydən Günəşin şüası ilə yerə enmişdir. Bu xanımın da gözləri "göydən göy" rəngdədir. Yəni Tanrı Oğuza göndərdiyi bu qızın da gözlərinə öz rəngindən hopdurmuşdur.
Göy rəngli atla bağlı belə bayatı örnəkləri vardır:
Mən aşiqəm atı var,
Göyün yeddi qatı var,
Öndə gələn oğlanın
Altında göy atı var.
Göy at, yalına qurban,
Tirmə şalına qurban,
Məni yara tez yetir,
Polad nalına qurban.
Göy atı minən oğlan,
Minib tez sürən oğlan,
Qayıdıb elə gəlsən,
Ollam qismətin, oğlan.
Göründüyü kimi, burada göy atın "öndə gələn", "yara tez yetirən" olması söylənilir. Bu məsələ "Çil madyan" nağılında bir az da qabarıqdır. Göy rəngli atın cıdırda ötülməz olması nağılda belə təsvir olunub: "Biri var idi, biri yox idi. Göyün altında, yerin üstündə bir şah oğlu var idi. Bu şah oğlunun bir göy atı var idi. Şah oğlu hər gün göy atını minib meydana çıxarmış. Şəhərin bütün yaxşı atçapanlarını da oraya yığırlarmış. Şah oğlu atlılarla cıdıra çıxarmış. Cıdırda şah oğlunun göy atı bütün atları keçərmiş.
Atın Tanrıya məxsusluğu, Günəşin şüası ilə yerə endirilməsi haqqında məlumatlar az deyil. Haqqında danışdığımız göy rəngli atdakı "göy"də Tanrı ilə, göy-səma ilə və onların simvolu sayılan göy-mavi rənglə bağlıdır. Etiqada görə, göy rəngli at da elə göy-səma atıdır. Bu cəhət özünü bayatılarda da göstərməkdədir:
Göy atım göy üzündə,
Torpağında, düzündə,
Mən yarımı tanıram,
Qoşa xal var üzündə.
Göydən gələn göy atlı,
Qolları quş qanatlı,
Yarıma xəbər apar,
Mən piyada, o atlı.
Göy rəngli atın Tanrıya məxsusluğu, kömək edəcəyi kimsəyə Göydən göy rəngli at göndərib göyə aparması motivi Altay miflərində də vardır.
Göy rəngin qəmi, kədəri, ələmi, ölüm-itimi, hüznü, yası, matəmi bildirməsi də məlumdur. "Kitabi-Dədə Qorqud"a müraciət edək. Burada bir kimsə yaslı olduğunu bildirmək üçün ev-eşiyini qara rənglə yanaşı, həm də göy rənglə bəzəyir. Özü göy rəngli don geyinir. Bamsı Beyrək əsirlikdən qurtarıb evlərinə yetişdikdə bulaqdan su aparan bacısının ağladığını görür. O, bacısının nə üçün ağladığını öyrənmək istədikdə həm də soruşur: "Qaralı, göylü otağı Sorar olsam, kölgə kimin?" Bacısı da dərdli-dərdli: "Qaralı, göylü otağı sorar olsan Ağam Beyrəyindir Ağam Beyrək gedəli köçərim yox". Düşmənlərə əsir düşmüş Uruz onu xilas etməyə gələn atasına – Salur Qazana deyir: "Anam mənim üçün göy geyib qara sarınsın, Qalın Oğuz elində yasımı tutsun".
Bəzən göy rəng yaşıl rəngi də əvəz etmişdir. Amma bu da var ki, yaşıl rəngə əski məişətimizdə, eləcə də folklor örnəklərimizdə rast gəlmək çox nadir hadisə sayılır. Çünki yaşıl rəng islam dininin simvolik atributlarından olduğu üçün həmin dövr mədəniyyətimizdə özünə yer tapa bilməmişdir. Məsələnin deyilən istiqaməti, yəni yaşıl rəngin hansı görüşlərlə bağlılığı Tanrı mələklərinin də yaşıl donlu olması ilə sübuta yetir. Bu yönü Nizami Gəncəvi də nəzərdən qaçırmamışdır. O, "Yeddi gözəl" əsərində demişdir:
Səmadan atını çaparaq uçan
Bakir mələkləri tut kəməndə sal.
Göyün ulduzları izləyir səni.
Yaşıl geyimlilər gözləyir səni.
Yaxud:
Yaşıl çıraq kimi parlaq göründü,
Sənət mələyi tək yaşıl büründü.
Rənglər insan həyatında
Göy rəngi seçənlər səyahət etməyi, dünyagörüşlərini artırmağı xoşlayırlar. Göy rəng artistlərin rəngidir, sənətləri artistlik olmasa belə. Bu insanlar həyatı sevir, müxtəlif rollarda oynayır, uğur qazanmağı xoşlayır və bir qayda olaraq buna asanlıqla nail olurlar. Əgər gördükləri iş ürəklərincə olarsa, böyük uğurlar qazanırlar. Tənhalığa dözə bilmirlər, ətraflarında boşluq yaranarsa, çox əzab çəkirlər. Təbiətən ünsiyyət qurmağı bacarırlar, qurban etməyə meyillidirlər, lakin əvəzində də qurban tələb edirlər. Qalib gəlməyi xoşlayırlar və bu uğurlarıyla hərdənbir lovğalanmağı da eyib saymırlar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Rənglər haqqımızda nə deyir? [ölü keçid]
| Qara | Gümüşü | Boz | Ağ | Qırmızı | Çəhrayı | Tünd qırmızı | Bənövşəyi | Açıq bənövşəyi | Yaşıl | Açıq yaşıl | Zeytun | Sarı | Narıncı | Göy | Tünd göy | Mavi | ||
| Yazılış | black | silver | gray | white | red | pink | maroon | purple | fuchsia | green | lime | olive | yellow | orange | blue | navy | teal | aqua |
 | Rəng ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Goy deqiqlesdirme Goy renglerden biri Goy0000FFRGB r g b 0 0 255 CMYK m y k 100 100 0 0 HSV 240 100 100 0 255 araliginda normallasdirildi 0 100 araliginda normallasdirildiUmumi melumatGoy reng cox cox hallarda neinki mavi hetta bezi hallarda yasil rengle eyni menali eyni funksiyali olur Goyle mavini bir birinden ferqlendiren baslica elamet mavinin aciq goyun ise tund olmasidir Amma bu o demek deyil ki goyle mavi hemise bir birinin eyni ola bilir Misal ucun yetismemis kal anlamina gelen goy meyve goy alca goy gavali goy alma goy erik yaxud goy yasil mese goy yasil ot goy yasil cemen ve s deyile bildiyi halda mavi alca mavi gavali mavi alma mavi erik mavi ot mavi mese mavi cemen ve s deyilmir Elece de goy reng hemise mavi rengi evez eleye bilmir Bele ki goy reng yox substantivlesende elamet olaraq mutleq mavi teleb edir Misal ucun sema asiman adlari dasiyan Goy qubbesinin goyun rengini bildirmek ucun goy Goy yox mavi Goy deyilir Yanacaq olaraq istifade olunan qaz goy qaz yox mavi qaz adlanir ve s Bezen goy ve mavi reng paralel olaraq eyni nesnenin elameti olur goy deniz mavi deniz goy sular mavi sular Bezen de ele olur ki goy reng mavi rengin vezifesinde cixis edir Saci yumaq ucun istifade olunan gilabinin bir novu dogrudan dogruya mavi hetta boz oldugu halda mavi gilabi yox goy gilabi adlanir Yaxud insana mexsus bezi elametler goy le ifade olundugu vaxt mavi hec yada da dusmur Goyoskurek ici goynemek uzu goynemek yarasi goynemek goyere goyere aglamaq bogazi goynemek ve s misallarda oldugu kimi Bir cox xalqlarda goy mavi reng ebediyyet ebedilik sadiqlik remzi sayilir Turk xalqlarinda o siradan Azerbaycan turklerinde goy mavi reng basqa menalarla yanasi hem de sevincin sadligin xos xeberin simvolu bilinir Bu bilavasite goy rengin oz adini Tanri mekani Goyden almasi ile ilgilidir Hele onu demirik ki eski mifoloji tesevvurlerde Tanri ozu hem de goy rengli bilinmis ayri ayri etnoslarda Tanrinin ag hetta sari rengli dusunulduyunu xatirlatmisdiq basqa sozle goy reng Tanri rengi sayilmisdir Misal ucun Altay efsanelerinde Tanri goy saqqalli bir ixtiyar olaraq tanidilir Ve yene de bildirilir ki Turkler goye Goytanri deyirler Bugunku turkcemizde soylediyimiz goy sozu goyun renginden basqa bir sey deyildir Goy reng qutsal goyun oldugu qeder Tanrinin da simvolu idi Bir seyi goy rengine burundurmek ve ya goy sozu ile beraber soylenen o seyi qutsal saymaq ve ya Tanri ile bag qurmaq isteyinden ireli gelmisdir Is burasindadir ki epik enenede Tanri terefinden Goyden gonderilenler de cox vaxt ele goy reng elametli olaraq tesvir edilir Misal ucun Oguz kagan dastaninda bildirilir ki Oguz xanin ordusu onunde goy tuklu goy yelekli qurd gedir Ustunde goy reng Tanri rengi dasiyan bu qurdu Oguza ugur getiren olaraq ele Tanrinin ozu goyden gondermisdir Oguzun iki xanimindan biri Goyden Gunesin suasi ile yere enmisdir Bu xanimin da gozleri goyden goy rengdedir Yeni Tanri Oguza gonderdiyi bu qizin da gozlerine oz renginden hopdurmusdur Goy rengli atla bagli bele bayati ornekleri vardir Men asiqem ati var Goyun yeddi qati var Onde gelen oglanin Altinda goy ati var Goy at yalina qurban Tirme salina qurban Meni yara tez yetir Polad nalina qurban Goy ati minen oglan Minib tez suren oglan Qayidib ele gelsen Ollam qismetin oglan Gorunduyu kimi burada goy atin onde gelen yara tez yetiren olmasi soylenilir Bu mesele Cil madyan nagilinda bir az da qabariqdir Goy rengli atin cidirda otulmez olmasi nagilda bele tesvir olunub Biri var idi biri yox idi Goyun altinda yerin ustunde bir sah oglu var idi Bu sah oglunun bir goy ati var idi Sah oglu her gun goy atini minib meydana cixarmis Seherin butun yaxsi atcapanlarini da oraya yigirlarmis Sah oglu atlilarla cidira cixarmis Cidirda sah oglunun goy ati butun atlari kecermis Atin Tanriya mexsuslugu Gunesin suasi ile yere endirilmesi haqqinda melumatlar az deyil Haqqinda danisdigimiz goy rengli atdaki goy de Tanri ile goy sema ile ve onlarin simvolu sayilan goy mavi rengle baglidir Etiqada gore goy rengli at da ele goy sema atidir Bu cehet ozunu bayatilarda da gostermekdedir Goy atim goy uzunde Torpaginda duzunde Men yarimi taniram Qosa xal var uzunde Goyden gelen goy atli Qollari qus qanatli Yarima xeber apar Men piyada o atli Goy rengli atin Tanriya mexsuslugu komek edeceyi kimseye Goyden goy rengli at gonderib goye aparmasi motivi Altay miflerinde de vardir Goy rengin qemi kederi elemi olum itimi huznu yasi matemi bildirmesi de melumdur Kitabi Dede Qorqud a muraciet edek Burada bir kimse yasli oldugunu bildirmek ucun ev esiyini qara rengle yanasi hem de goy rengle bezeyir Ozu goy rengli don geyinir Bamsi Beyrek esirlikden qurtarib evlerine yetisdikde bulaqdan su aparan bacisinin agladigini gorur O bacisinin ne ucun agladigini oyrenmek istedikde hem de sorusur Qarali goylu otagi Sorar olsam kolge kimin Bacisi da derdli derdli Qarali goylu otagi sorar olsan Agam Beyreyindir Agam Beyrek gedeli kocerim yox Dusmenlere esir dusmus Uruz onu xilas etmeye gelen atasina Salur Qazana deyir Anam menim ucun goy geyib qara sarinsin Qalin Oguz elinde yasimi tutsun Bezen goy reng yasil rengi de evez etmisdir Amma bu da var ki yasil renge eski meisetimizde elece de folklor orneklerimizde rast gelmek cox nadir hadise sayilir Cunki yasil reng islam dininin simvolik atributlarindan oldugu ucun hemin dovr medeniyyetimizde ozune yer tapa bilmemisdir Meselenin deyilen istiqameti yeni yasil rengin hansi goruslerle bagliligi Tanri meleklerinin de yasil donlu olmasi ile subuta yetir Bu yonu Nizami Gencevi de nezerden qacirmamisdir O Yeddi gozel eserinde demisdir Semadan atini caparaq ucan Bakir melekleri tut kemende sal Goyun ulduzlari izleyir seni Yasil geyimliler gozleyir seni Yaxud Yasil ciraq kimi parlaq gorundu Senet meleyi tek yasil burundu Rengler insan heyatindaGoy rengi secenler seyahet etmeyi dunyagoruslerini artirmagi xoslayirlar Goy reng artistlerin rengidir senetleri artistlik olmasa bele Bu insanlar heyati sevir muxtelif rollarda oynayir ugur qazanmagi xoslayir ve bir qayda olaraq buna asanliqla nail olurlar Eger gordukleri is ureklerince olarsa boyuk ugurlar qazanirlar Tenhaliga doze bilmirler etraflarinda bosluq yaranarsa cox ezab cekirler Tebieten unsiyyet qurmagi bacarirlar qurban etmeye meyillidirler lakin evezinde de qurban teleb edirler Qalib gelmeyi xoslayirlar ve bu ugurlariyla herdenbir lovgalanmagi da eyib saymirlar Hemcinin baxIstinadlarRengler haqqimizda ne deyir olu kecid Qara Gumusu Boz Ag Qirmizi Cehrayi Tund qirmizi Benovseyi Aciq benovseyi Yasil Aciq yasil Zeytun Sari Narinci Goy Tund goy Mavi Yazilis black silver gray white red pink maroon purple fuchsia green lime olive yellow orange blue navy teal aqua Reng ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin