Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sippl sindromuna (MEN II, MEN IIa) — qalxanabənzər vəzin xərçəngi (tirokalsitonin istehsal edən C-hüceyrəli karsinoma), ikitərəfli feokromositoma və hiperparatireoz (paratiroid bezlərinin hiperplaziyası və ya adenomatozu) daxildir. Dərinin amiloidozu və Hirşprung xəstəliyi ilə kombinasiyaları da mövcuddur.
| Sippl sindromu | |
|---|---|
| XBT-10-KM | E31.22, D44.8 |
| XBT-9-KM | 258.02 |
| OMIM | 171400 |
| DiseasesDB | 7984 |
| MedlinePlus | 000399 |
| MeSH | D018813 |
Tarixi
Feokromositoma, medullar tiroid karsinoması və paratiroid adenomasının birləşməsi ilk dəfə 1961-ci ildə Sipple tərəfindən təsvir edilmişdir.
1974-cü ildə Sayzmor və həmkarları göstərdilər ki, MEN II tip feokromositoma və medullar tiroid karsinoması olan xəstələr 2 qrupa ayrılır:
- MEN IIa — paratiroid adenomalı.
- MEN IIb — qalxanabənzər ətraf vəzilərinə heç bir zərər vermir, lakin selikli qişa neyronomalarına və mezodermal anomaliyalarına rast gəlinir.
1993-cü ildə MEN IIa tipi üçün RET proto-onkogen geni uğurla klonlaşdırıldı.
Etiologiya (MEN IIa tip sindromunda genetik qüsurlar)
Sippl sindromu qalxanabənzər vəzin xərçəngi, feokromositoma və paratiroid şişlərinin autosomal dominant irsi birləşməsidir. MEN II tipinin genetik əsası və genetik markeri tirozin kinaz reseptorunun strukturunu kodlayan 10-cu xromosomun uzun qolunun parasentromerik bölgəsində lokallaşdırılmış RET protoonkogenində nöqtə mutasiyasıdır. Bu sindromun bütün variantları protoonkogenin mutasiyaları nəticəsində yaranır. Xəstələrin 93–95%-də protoonkogen c-retin nöqtə mutasiyaları (10q11), reseptoru neyrotrop faktorla kodlayan, yayılmasını tənzimləyən və sinir təpəsindən törəmə hüceyrələrin diferensiasiyası aşkar edilir. Mutasiyalar reseptorun tirozin kinaz aktivliyi ilə aktivləşməsinə və neyroektodermal hüceyrələrin transformasiyasına səbəb olur. Mutasiyalar müxtəlif c-ret kodonlarına təsir edə bilir:
- Klassik MEN IIa və birinci dərəcəli dəri amiloidozu olan MEN IIa tipi olan bütün xəstələrdə 634 kodonunda mutasiyalar mövcuddur;
- Hirşprung xəstəliyi olduqda isə 634, 609, 618 və 620 kodonlarında mutasiyalar baş verir.
MEN sindromlarının altında yatan genetik qüsurların deşifrə edilməsi xəstələrin yaxınlarında xəstəliyin inkişaf riskini qiymətləndirməyə və profilaktik tədbirləri planlaşdırmağa imkan verir. Xəstələrin qohumlarında RET protoonkogenində mutasiya aşkar edilərsə qalxanabənzər vəzinin profilaktik ekstirpasiyası göstərilir.
Klinik təsviri
Müvafiq simptomların olması ilə müəyyən edilir (c-ret protoonkogeninin mutasiyalarından qaynaqlanır):
- MEN IIa-nın klassik variantına xas olan xüsusiyyətlər qalxanabənzər vəzin xərçəngi, feokromositoma, hiperplaziyanın və ya paratiroid bezlərinin adenomasının birləşməsidir;
- Ailəvi izolyasiya olunmuş qalxanabənzər vəzi – belə hallarda digər şişlərə rast gəlinmir;
- IIa tipli birinci dərəcəli dəri amiloidozu – çiyinlər arasında və ya ayaqlarda qırmızı-qəhvəyi rəngli, ağrılı, qaşınan səpgilər (ləkələr, düyünlər);
- MEN IIa tipi Hişprunq xəstəliyi ilə əlaqəli.
Medullar tiroid karsinoması
Demək olar ki, bütün xəstələrdə qalxanabənzər vəzin xərçənginə rast gəlinir. Şişlər adətən multifokal olur və əvvəlcə C-hüceyrə hiperplaziyası əmələ gəlir. Qalxanabənzər vəzin bədxassəli yenitörəmələrinin 5…18%-də baş verir. Bu şişlərə 15–20 yaş arasında və ya 45 yaş və üzəri yaş qrupunda rast gəlmək mümkündür. Tirokalsitonin ifraz edən şişlər kiçik ölçüyə (10 mm-ə qədər) malikdirlər və bədxassəli olurlar. Belə ki, xəstələrin təxminən 40% -də regional limfa düyünlərində ikitərəfli metastazlar aşkar edilir. Ən çox aşağıdakı metastazlara rast gəlinir:
- limfogen yol vasitəsilə mediastenə;
- hematogen yolla isə ağciyərlərə, qaraciyərə və sümüklərə.
Artan tirokalsitonin ifrazının patofizyoloji rolu hələ də öz izahını tapmamışdır. Sübut edilmişdir ki, hormonların yüksək səviyyələri hipokalsemiyaya səbəb olmur. Lakin tirokalsitoninin yüksək səviyyədə olması medullar tiroid karsinomasının ən mühüm göstəricisidir. Əsasən asemptomatikdir, bəzi hallarda isə ishal ilə özünü büruzə verir. İshalın yaranma səbəbi şiş tərəfindən ifraz olunan serotonin, histamin və prostaqlandin maddələridir.
Feokromositoma
Feokromositomanın ikitərəfli və multifokal olma ehtimalı 70%-dən artıqdır və əsasən böyrəküstü vəzilərdə və ya paraqangliyada (Langerhans adacıqları) əmələ gəlir. Adətən MEN II diaqnozundan bir müddət sonra aşkar edilir. Çox nadir hallarda bədxassəli formasına rast gəlinir. 20…40 yaşlarında ortaya çıxan arterial hipertenziyanın nəticəsidir. Klinik mənzərə feokromositoma simptomları ilə müəyyən edilir. J. R. Zeller və həfeokromositoma olan 11 xəstədə müxtəlif langerhans adacıqları şişlərini müəyyən etmişdirlər. Tədqiqatçılar feokromositoması olan bütün xəstələrin pankreaslarının ultrasəs, sintiqrafiya, CT, MRT və hormonal metabolik üsullarla yoxlanılmasını məsləhət görürlər.
Sintiqrafiya adrenal və qeyri-adrenal feokromositomalarını və onların metastazlarını aşkar etmək üçün meta-131I-benzilquanidin və ya meta-123I-benzilquanidindən istifadə olunur. Bəzi hallarda tiroid bezinin medullar karsinoması da aşkar edilir. Sintiqrafiya üçün 99mTc-dimerkaptosuksin turşusundan da istifadə olunur.
Birincili hiperparatiroidizm
Təxminən 50% hallar hiperparatiroidizm ilə nəticələnir. Paratiroid bezlərinin hiperplaziyası və ya adenomatozu nəticəsində yaranır. Güman edilir ki, tirokalsitonin ifrazının artması hiperparatireoza səbəb olmur. Çünki tiroid medulyar karsinoması olmayan xəstələrdə də hiperparatireozaya rast gəlinir.
Hiperparatireoz üçün əsas hədəf orqanlar sümük toxuması, böyrəklər və mədə-bağırsaq traktıdır. Xəstəlik tədricən inkişaf edir. Onun ilkin təzahürlərinə zəiflik, yorğunluq, halsızlıq, iştahsızlıq, çəki itirmə aiddir. Əzələ zəifliyi, ayaqlarda ağrı əmələ gəlir və xəstələr ördək kimi yeriyirlər. Susuzluq, bradikardiya və arterial hipertenziya inkişaf edir. Xəstələr tez-tez depressiyaya düşürlər. Şikayətlər illər keçdikcə artır. Bəzən ilk əlamətlər göründükdən 10 il sonra diaqnoz qoyulur (simptomların qeyri-spesifikliyi səbəbindən erkən diaqnoz qoymaq çətindir və xarakterik təzahürlər xəstəliyi yalnız sonrakı mərhələlərdə tanımağa imkan verir).
İlkin dəri amiloidozu
Şiddətli ağrılı və qaşınma ilə müşayiət olunan kürəklərarası nahiyədə və ya ayaqlarda qırmızı-qəhvəyi səpgilər (ləkələr, düyünlər) ilə xarakterizə olunur.
Hirşsprung xəstəliyi
Anadangəlmə inkişaf anomaliyası olub, yoğun bağırsağın nahiyəsində intramural sinir pleksuslarının qanqliyaların və peristaltikanın tam olmamasına, yuxarı sahələrin genişlənməsinə və atoniyasına səbəb olur. Qəbizlik və xroniki zəhərlənmə əlamətləri ilə özünü göstərir.
Diaqnozu
Düyünlü zobun skrininqi zamanı və ya MEN xəstəsini müayinə edərkən təsadüfən aşkar edilir (periferik qan leykositlərində RET protoonkogeninin mutasiyası MEN tip II (IIa) və ya III (IIb) təzahürünü göstərir). Leykositlərdə RET protoonkogeninin mutasiyasının olmaması tiroid bezinin medulyar xərçənginin sporadik formasıdır.
Ailə skrininqi pentaqastrin testində (pentaqastrin stimullaşdırılması: 0,5 mkq/kq bədən çəkisi, 0, 2 və 5 dəqiqədə qan nümunəsinin götürülməsi) 1-ci və 2-ci dərəcəli qohumlarda kalsitoninin səviyyəsinin illik öyrənilməsini əhatə edir. Ən həssas genetik skrininq RET protoonkogen mutasiyasını aşkar etmək üçün testdir.
- Qalxanabənzər vəzinin ultrasəs müayinəsi zamanı qalxanabənzər vəzdə aydın sərhədləri olmayan hipoekoik düyün aşkar edilir.
- 99mTc-DMSA ilə somatostatin reseptorlarının sintiqrafiyası medullar tiroid karsinomasının uzaq metastazını aşkar etmək üçün şiş biopsiyası kalsitonin, karsinoembrion antigen (CEA) aşkar edilir.
- Birincili hiperparatiroidizm zamanı qan plazmasında kalsium və paratiroid hormonunun səviyyəsinin artması müşahidə olunur.
Müalicəsi
- Müalicə feokromositomanın çıxarılması ilə başlayır.
- Daha sonra isə servikal limfa düyünləri və toxuması da daxil olmaqla tiroid bezi çıxarılır.
- Postoperatif hipotiroidizmi kompensasiya etmək üçün tiroksin preparatları təyin edilir.
- Bundan sonra hiperparatiroidizm və digər anormallıqların müalicəsinə başlanılır.
Əməliyyatın mümkün olmadığı hallarda oktreotid (somatostatinin sintetik analoqu) və kemoterapi dərmanları təyin edilir.
İlkin dəri amiloidozu və Hirşsprung xəstəliyi əsasən cərrahi yolla müalicə olunur.
Proqnozu
Xəstəlik bir çox hallarda pis nəticələnir.
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- Малая энциклопедия врача-эндокринолога / Под ред. А. С. Ефимова.— К: Медкнига, 2007.— 360 с.
- Sipple J. H. The association of pheochromocytoma with carcinoma of the thyroid gland. // Amer. J. med.— 1961,— Vol. 31.— P.163–166.
- Carney J. A. Familial multiple endocrine neoplasia: the first 100 years. // Amer. J. Surg. Pathol.— 2005,— Vol. 29, № 2, P.— 254–274.
- Donis-Keller H., Dou S., Chi D., Carlson K. M., Toshima K., Lairmore T. C., Howe J. R., Moley J. F., Goodfellow P., Wells S. A. Jr. (1993) Mutations in the RET proto-oncogene are associated with MEN 2A and FMTC. // Hum Mol Genet 2(7), P.— 851–856
- Эндокринология (краткий справочник)./Под ред. И. И. Дедова.— М., Рус. врач, 1998. — 95 с.
- Эндокринология. Под ред. Н. Лавина. Пер. с англ.— М., Практика, 1999. — 1128 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sippl sindromuna MEN II MEN IIa qalxanabenzer vezin xercengi tirokalsitonin istehsal eden C huceyreli karsinoma ikiterefli feokromositoma ve hiperparatireoz paratiroid bezlerinin hiperplaziyasi ve ya adenomatozu daxildir Derinin amiloidozu ve Hirsprung xesteliyi ile kombinasiyalari da movcuddur Sippl sindromuXBT 10 KM E31 22 D44 8XBT 9 KM 258 02OMIM 171400DiseasesDB 7984MedlinePlus 000399MeSH D018813TarixiFeokromositoma medullar tiroid karsinomasi ve paratiroid adenomasinin birlesmesi ilk defe 1961 ci ilde Sipple terefinden tesvir edilmisdir 1974 cu ilde Sayzmor ve hemkarlari gosterdiler ki MEN II tip feokromositoma ve medullar tiroid karsinomasi olan xesteler 2 qrupa ayrilir MEN IIa paratiroid adenomali MEN IIb qalxanabenzer etraf vezilerine hec bir zerer vermir lakin selikli qisa neyronomalarina ve mezodermal anomaliyalarina rast gelinir 1993 cu ilde MEN IIa tipi ucun RET proto onkogen geni ugurla klonlasdirildi Etiologiya MEN IIa tip sindromunda genetik qusurlar Sippl sindromu qalxanabenzer vezin xercengi feokromositoma ve paratiroid sislerinin autosomal dominant irsi birlesmesidir MEN II tipinin genetik esasi ve genetik markeri tirozin kinaz reseptorunun strukturunu kodlayan 10 cu xromosomun uzun qolunun parasentromerik bolgesinde lokallasdirilmis RET protoonkogeninde noqte mutasiyasidir Bu sindromun butun variantlari protoonkogenin mutasiyalari neticesinde yaranir Xestelerin 93 95 de protoonkogen c retin noqte mutasiyalari 10q11 reseptoru neyrotrop faktorla kodlayan yayilmasini tenzimleyen ve sinir tepesinden toreme huceyrelerin diferensiasiyasi askar edilir Mutasiyalar reseptorun tirozin kinaz aktivliyi ile aktivlesmesine ve neyroektodermal huceyrelerin transformasiyasina sebeb olur Mutasiyalar muxtelif c ret kodonlarina tesir ede bilir Klassik MEN IIa ve birinci dereceli deri amiloidozu olan MEN IIa tipi olan butun xestelerde 634 kodonunda mutasiyalar movcuddur Hirsprung xesteliyi olduqda ise 634 609 618 ve 620 kodonlarinda mutasiyalar bas verir MEN sindromlarinin altinda yatan genetik qusurlarin desifre edilmesi xestelerin yaxinlarinda xesteliyin inkisaf riskini qiymetlendirmeye ve profilaktik tedbirleri planlasdirmaga imkan verir Xestelerin qohumlarinda RET protoonkogeninde mutasiya askar edilerse qalxanabenzer vezinin profilaktik ekstirpasiyasi gosterilir Klinik tesviriMuvafiq simptomlarin olmasi ile mueyyen edilir c ret protoonkogeninin mutasiyalarindan qaynaqlanir MEN IIa nin klassik variantina xas olan xususiyyetler qalxanabenzer vezin xercengi feokromositoma hiperplaziyanin ve ya paratiroid bezlerinin adenomasinin birlesmesidir Ailevi izolyasiya olunmus qalxanabenzer vezi bele hallarda diger sislere rast gelinmir IIa tipli birinci dereceli deri amiloidozu ciyinler arasinda ve ya ayaqlarda qirmizi qehveyi rengli agrili qasinan sepgiler lekeler duyunler MEN IIa tipi Hisprunq xesteliyi ile elaqeli Medullar tiroid karsinomasi Demek olar ki butun xestelerde qalxanabenzer vezin xercengine rast gelinir Sisler adeten multifokal olur ve evvelce C huceyre hiperplaziyasi emele gelir Qalxanabenzer vezin bedxasseli yenitoremelerinin 5 18 de bas verir Bu sislere 15 20 yas arasinda ve ya 45 yas ve uzeri yas qrupunda rast gelmek mumkundur Tirokalsitonin ifraz eden sisler kicik olcuye 10 mm e qeder malikdirler ve bedxasseli olurlar Bele ki xestelerin texminen 40 de regional limfa duyunlerinde ikiterefli metastazlar askar edilir En cox asagidaki metastazlara rast gelinir limfogen yol vasitesile mediastene hematogen yolla ise agciyerlere qaraciyere ve sumuklere Artan tirokalsitonin ifrazinin patofizyoloji rolu hele de oz izahini tapmamisdir Subut edilmisdir ki hormonlarin yuksek seviyyeleri hipokalsemiyaya sebeb olmur Lakin tirokalsitoninin yuksek seviyyede olmasi medullar tiroid karsinomasinin en muhum gostericisidir Esasen asemptomatikdir bezi hallarda ise ishal ile ozunu buruze verir Ishalin yaranma sebebi sis terefinden ifraz olunan serotonin histamin ve prostaqlandin maddeleridir Feokromositoma Feokromositomanin ikiterefli ve multifokal olma ehtimali 70 den artiqdir ve esasen boyrekustu vezilerde ve ya paraqangliyada Langerhans adaciqlari emele gelir Adeten MEN II diaqnozundan bir muddet sonra askar edilir Cox nadir hallarda bedxasseli formasina rast gelinir 20 40 yaslarinda ortaya cixan arterial hipertenziyanin neticesidir Klinik menzere feokromositoma simptomlari ile mueyyen edilir J R Zeller ve hefeokromositoma olan 11 xestede muxtelif langerhans adaciqlari sislerini mueyyen etmisdirler Tedqiqatcilar feokromositomasi olan butun xestelerin pankreaslarinin ultrases sintiqrafiya CT MRT ve hormonal metabolik usullarla yoxlanilmasini meslehet gorurler Sintiqrafiya adrenal ve qeyri adrenal feokromositomalarini ve onlarin metastazlarini askar etmek ucun meta 131I benzilquanidin ve ya meta 123I benzilquanidinden istifade olunur Bezi hallarda tiroid bezinin medullar karsinomasi da askar edilir Sintiqrafiya ucun 99mTc dimerkaptosuksin tursusundan da istifade olunur Birincili hiperparatiroidizm Texminen 50 hallar hiperparatiroidizm ile neticelenir Paratiroid bezlerinin hiperplaziyasi ve ya adenomatozu neticesinde yaranir Guman edilir ki tirokalsitonin ifrazinin artmasi hiperparatireoza sebeb olmur Cunki tiroid medulyar karsinomasi olmayan xestelerde de hiperparatireozaya rast gelinir Hiperparatireoz ucun esas hedef orqanlar sumuk toxumasi boyrekler ve mede bagirsaq traktidir Xestelik tedricen inkisaf edir Onun ilkin tezahurlerine zeiflik yorgunluq halsizliq istahsizliq ceki itirme aiddir Ezele zeifliyi ayaqlarda agri emele gelir ve xesteler ordek kimi yeriyirler Susuzluq bradikardiya ve arterial hipertenziya inkisaf edir Xesteler tez tez depressiyaya dusurler Sikayetler iller kecdikce artir Bezen ilk elametler gorundukden 10 il sonra diaqnoz qoyulur simptomlarin qeyri spesifikliyi sebebinden erken diaqnoz qoymaq cetindir ve xarakterik tezahurler xesteliyi yalniz sonraki merhelelerde tanimaga imkan verir Ilkin deri amiloidozu Siddetli agrili ve qasinma ile musayiet olunan kureklerarasi nahiyede ve ya ayaqlarda qirmizi qehveyi sepgiler lekeler duyunler ile xarakterize olunur Hirssprung xesteliyi Anadangelme inkisaf anomaliyasi olub yogun bagirsagin nahiyesinde intramural sinir pleksuslarinin qanqliyalarin ve peristaltikanin tam olmamasina yuxari sahelerin genislenmesine ve atoniyasina sebeb olur Qebizlik ve xroniki zeherlenme elametleri ile ozunu gosterir DiaqnozuDuyunlu zobun skrininqi zamani ve ya MEN xestesini muayine ederken tesadufen askar edilir periferik qan leykositlerinde RET protoonkogeninin mutasiyasi MEN tip II IIa ve ya III IIb tezahurunu gosterir Leykositlerde RET protoonkogeninin mutasiyasinin olmamasi tiroid bezinin medulyar xercenginin sporadik formasidir Aile skrininqi pentaqastrin testinde pentaqastrin stimullasdirilmasi 0 5 mkq kq beden cekisi 0 2 ve 5 deqiqede qan numunesinin goturulmesi 1 ci ve 2 ci dereceli qohumlarda kalsitoninin seviyyesinin illik oyrenilmesini ehate edir En hessas genetik skrininq RET protoonkogen mutasiyasini askar etmek ucun testdir Qalxanabenzer vezinin ultrases muayinesi zamani qalxanabenzer vezde aydin serhedleri olmayan hipoekoik duyun askar edilir 99mTc DMSA ile somatostatin reseptorlarinin sintiqrafiyasi medullar tiroid karsinomasinin uzaq metastazini askar etmek ucun sis biopsiyasi kalsitonin karsinoembrion antigen CEA askar edilir Birincili hiperparatiroidizm zamani qan plazmasinda kalsium ve paratiroid hormonunun seviyyesinin artmasi musahide olunur MualicesiMualice feokromositomanin cixarilmasi ile baslayir Daha sonra ise servikal limfa duyunleri ve toxumasi da daxil olmaqla tiroid bezi cixarilir Postoperatif hipotiroidizmi kompensasiya etmek ucun tiroksin preparatlari teyin edilir Bundan sonra hiperparatiroidizm ve diger anormalliqlarin mualicesine baslanilir Emeliyyatin mumkun olmadigi hallarda oktreotid somatostatinin sintetik analoqu ve kemoterapi dermanlari teyin edilir Ilkin deri amiloidozu ve Hirssprung xesteliyi esasen cerrahi yolla mualice olunur ProqnozuXestelik bir cox hallarda pis neticelenir IstinadlarDisease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 Malaya enciklopediya vracha endokrinologa Pod red A S Efimova K Medkniga 2007 360 s ISBN 966 7013 23 5 Sipple J H The association of pheochromocytoma with carcinoma of the thyroid gland Amer J med 1961 Vol 31 P 163 166 Carney J A Familial multiple endocrine neoplasia the first 100 years Amer J Surg Pathol 2005 Vol 29 2 P 254 274 Donis Keller H Dou S Chi D Carlson K M Toshima K Lairmore T C Howe J R Moley J F Goodfellow P Wells S A Jr 1993 Mutations in the RET proto oncogene are associated with MEN 2A and FMTC Hum Mol Genet 2 7 P 851 856 Endokrinologiya kratkij spravochnik Pod red I I Dedova M Rus vrach 1998 95 s ISBN 5 7724 0014 2 Endokrinologiya Pod red N Lavina Per s angl M Praktika 1999 1128 s ISBN 5 89816 018 3