Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Selenqa və ya Seləngə çayı (monq. Сэлэнгэ мөрөн, rus. Селенга, bur. Сэлэнгэ мүрэн) - Monqolustandan başlayaraq Rusiya Federasiyası subyektlərindən olan Buryatiya Respublikası ərazisində yerləşən Baykal gölünə qədər axan çay. Uzunluğu 992 km, hövzəsinin sahəsi 447 000 km2-dir. Selenga adının monqol dilində "Göy qurşağı" mənasındadır.
| Selenga | |
|---|---|
| monq. Сэлэнгэ мөрөн | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | Bügsin gölü, Delgermörön çayı, İder çayı |
| Mənsəbi | Baykal gölü |
| Uzunluğu | 992 |
| Su sərfi | 935 m³/san |
| Hövzəsinin sahəsi | 447 000 km² |
| [ru] | 16030000512116300006917 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimalogiyası
Buryat dilində sel-enge: enge-suyun töküldüyü göl, sel isə selin tökülməsi mənasındadır. Monqol dilində isə sele üzən su mənasını ifadə edir.
Tarixi
Selenga çayının axdığı coğrafiyada VI-VIII əsrlərdə Birinci Göytürk xaqanlığı və İkinci Göytürk xaqanlığı, 744-840-cı illərdə Uyğur xaqanlığı, IX əsrin 40-cı illərindən X əsrin 10-cu illərinə qədər Yenisey qırğızları hökmranlıq etmişdir. XI əsrdən etibarən bu bölgələr Monqol dilində danışan tayfaların əlinə keçmişdi.
Coğrafiyası
Rusiya Federasiyası ərazisində Buryatiya Respublikasının Ulan-Ude şəhər inzibat dairəsi və 7 rayon ərazisində axan çay. Buryatiya ərazisinə çayın 409 km-lik hissəsi daxildir. Hövzəsinin sahəsi 447 min km2-dır. Selenga çayı və çaylarının birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Baykal gölünə töküldüyü ərazidə 680 km2-lik geniş deltaya təşkil edir. Baykal gölünə tökülən çayların gətirdiyi suyun təqribən 1/2 hissəsi Selenga çayının payına düşür.
Hidrologiyası
Selenga çayı qış aylarında (noyabrdan aprelədək) buzla örtülü olur. Yaz, yay və payızda daşqınlar, yağış günlərdə sellər müşahidə olunur.
Monqolustanla Rusiya arasındakı sərhəd bölgədə orta illik su sərfi 310 m3/s, 127 km uzaqlıqda isə 935 m3/s-dir.
May və sentyabr aylarında isə təqribən 270 km-lik hissəsi gəmiçilik çün yararlı hala gəlir.
Qolları
Selenga çayının əsas sol qolları:
Sağ qolları isə:
Qalereya
-
![image]()
«Selenqa:Sibirdə çay» (1817) -
![image]()
Monqolustanda bərə keçidi -
![image]()
Sahildəki axmaz göllər (Buryatiya) -
![image]()
Xujir və Xaranxoy stansiyaları arası dəmiryolu körpüsü -
![image]()
Jidinski rayonu Zarubino kəndi yaxınlığı -
![image]()
Treskova kəndindəki most -
![image]()
Ulan-Buqras və Xamar-Daban arasındakı sədd
Qeydlər
- Digər bir məlumata əsasən çayın uzunluğu 1024 km-dir
İstinadlar
- Карта М-48-Б,Г ОХУ, МОНГОЛ УЛС Төв, Дархан-Уул ба Сэлэнгэ аймаг 1:500 000 «ЗУГАР ЗҮЙ» ХХК-д шинэчлэн хэвлэв. 2003 он.
- Древнетюркский словарь, Ленинград, 1969 г. (стр. 465) "Seläŋä. Река Селенга"
- Реестр зарегистрированных в Государственном каталоге географических названий объектов по республике Бурятия 2014-10-11 at the Wayback Machine. İstifadə tarixi:2015-11-5
- Гидроним Селенга: этимология и ассоциация 2022-02-18 at the Wayback Machine. İstifadə tarixi:2015-11-5
- Массив данных с гидропоста РЖД-Мостовой 2016-03-24 at the Wayback Machine сервер Юнеско. İstifadə tarixi:2015-11-6
- CIA Factbook - Mongolia 2010-12-29 at the Wayback Machine monqol dilində. İstifadə tarixi:2015-11-6
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Selenqa ve ya Selenge cayi monq Selenge moron rus Selenga bur Selenge mүren Monqolustandan baslayaraq Rusiya Federasiyasi subyektlerinden olan Buryatiya Respublikasi erazisinde yerlesen Baykal golune qeder axan cay Uzunlugu 992 km hovzesinin sahesi 447 000 km2 dir Selenga adinin monqol dilinde Goy qursagi menasindadir Selengamonq Selenge moronOlkeler Monqolustan RusiyaMenbeyi Bugsin golu Delgermoron cayi Ider cayiMensebi Baykal goluUzunlugu 992Su serfi 935 m sanHovzesinin sahesi 447 000 km ru 16030000512116300006917 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimalogiyasiBuryat dilinde sel enge enge suyun tokulduyu gol sel ise selin tokulmesi menasindadir Monqol dilinde ise sele uzen su menasini ifade edir TarixiSelenga cayinin axdigi cografiyada VI VIII esrlerde Birinci Goyturk xaqanligi ve Ikinci Goyturk xaqanligi 744 840 ci illerde Uygur xaqanligi IX esrin 40 ci illerinden X esrin 10 cu illerine qeder Yenisey qirgizlari hokmranliq etmisdir XI esrden etibaren bu bolgeler Monqol dilinde danisan tayfalarin eline kecmisdi CografiyasiRusiya Federasiyasi erazisinde Buryatiya Respublikasinin Ulan Ude seher inzibat dairesi ve 7 rayon erazisinde axan cay Buryatiya erazisine cayin 409 km lik hissesi daxildir Hovzesinin sahesi 447 min km2 dir Selenga cayi ve caylarinin birlesmesinden emele gelmisdir Baykal golune tokulduyu erazide 680 km2 lik genis deltaya teskil edir Baykal golune tokulen caylarin getirdiyi suyun teqriben 1 2 hissesi Selenga cayinin payina dusur HidrologiyasiSelenga cayi qis aylarinda noyabrdan apreledek buzla ortulu olur Yaz yay ve payizda dasqinlar yagis gunlerde seller musahide olunur Monqolustanla Rusiya arasindaki serhed bolgede orta illik su serfi 310 m3 s 127 km uzaqliqda ise 935 m3 s dir May ve sentyabr aylarinda ise teqriben 270 km lik hissesi gemicilik cun yararli hala gelir QollariSelenga cayinin esas sol qollari Sag qollari ise Orxon cayiQalereya Selenqa Sibirde cay 1817 Monqolustanda bere kecidi Sahildeki axmaz goller Buryatiya Xujir ve Xaranxoy stansiyalari arasi demiryolu korpusu Jidinski rayonu Zarubino kendi yaxinligi Treskova kendindeki most Ulan Buqras ve Xamar Daban arasindaki seddQeydlerDiger bir melumata esasen cayin uzunlugu 1024 km dirIstinadlarKarta M 48 B G OHU MONGOL ULS Tov Darhan Uul ba Selenge ajmag 1 500 000 ZUGAR ZҮJ HHK d shinechlen hevlev 2003 on Drevnetyurkskij slovar Leningrad 1969 g str 465 Selaŋa Reka Selenga Reestr zaregistrirovannyh v Gosudarstvennom kataloge geograficheskih nazvanij obektov po respublike Buryatiya 2014 10 11 at the Wayback Machine Istifade tarixi 2015 11 5 Gidronim Selenga etimologiya i associaciya 2022 02 18 at the Wayback Machine Istifade tarixi 2015 11 5 Massiv dannyh s gidroposta RZhD Mostovoj 2016 03 24 at the Wayback Machine server Yunesko Istifade tarixi 2015 11 6 CIA Factbook Mongolia 2010 12 29 at the Wayback Machine monqol dilinde Istifade tarixi 2015 11 6