Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sayur (ərəb. نهر الساجور ; türk. Sayur Çayı) ― 108 kilometr (67 mil) Türkiyədən başlayaraq Suriya ərazisində Fərat çayına tökülən uzun çay. Sayur Suriyada Fərat çayına qovuşan üç çaydan ən kiçiyi və sağ sahilində Fərata qovuşan yeganə çaydır. Sayur hövzəsində məskunlaşılma Alt plaeolit dövründə başlamışdır və bu günə qədər davam edir.
| Sayur | |
|---|---|
| ərəb. نهر الساجور | |
 | |
| Ölkə | |
| Regionlar | |
| Şəhərlər | |
| Mənsəbi | Fərat |
| Uzunluğu |
|
| Su sərfi | 4,1 m³/san |
| Hövzəsinin sahəsi | 2 042 km² |
Xüsusiyyətləri
Sayur çayı 60 kilometr (37 mil)-i Türkiyə, 48 kilometr (30 mil)-i isə Suriya ərazisində olmaqla 108 kilometr (67 mil) uzunluğundadır. Çay Qaziantepin cənubunda birləşən iki axınla qidalanır. Buradan başlayan Sayur Suriya-Türkiyə sərhədini keçənə qədər cənub-şərqə doğru axır. Daha sonra çay Fərata tökülənə qədər onu sağ sahili boyu təxminən şərq istiqamətində davam edir. Çayın orta su sərfi saniyədə 4,1 kub metrdir. Maksimum su sərfi saniyədə 7 kub metr olmaqla fevral və mart aylarında, minimum isə saniyədə 1,4 kub metr olmaqla iyun-oktyabr aylarında qeydə alınır. Sayur Suriya ərazisində Fərata tökülən üç çayın həm uzunluğuna, həm də su sərfinə görə ən kiçiyidir. Sayur eyni zamanda Suriya ərazisində Fərat çayının sağ sahilindən ona tökülən yeganə çaydır.
Çay hövzəsi
Sayur çayının hövzəsinin ümumi sahəsi 2 042 kvadrat kilometrdir. Çay hövzəsinin xüsusilə Suriyadakı hissəsi - Mənbic düzənliyi yaxşı öyrənilmişdir. Bu ərazi şimaldan Suriya-Türkiyə sərhədi ilə əhatə olunur və cənubda Mənbicə qədər uzanır. Çay hövzəsinin qərb hissəsində münbit qırmızı-qəhvəyi torpağa sahib düzənlik ərazilərə rast gəlinir və bu ərazilər əkinçilik üçün əlverişlidir. Şərqə doğru düzənliklər çoxsaylı vadilər tərəfindən parçalanaraq ərazinin bu hissələrini məskunlaşma və əkinçilik üçün daha az uyğun edir. Mənbic düzündə hakimdir. Əraznin orta temperaturu yanvar ayında 5 °C (41 °F), iyul ayında isə 30 °C (86 °F) olur. İllik orta yağıntı miqdarı 300 millimetr (12 düym)-dir. Bu gün ərazinin böyük bir hissəsi becərilsə də, paleobotanik, iqlim və bitki örtüyü tədqiqatları hövzənin bitki örtüyünün insan fəaliyyəti üçün maneə olduğunu göstərir.
Tarix
Aşel dövrünə aid daş abidələr Sayur hövzəsində insanların hələ Alt paleolit dövründən məskunlaşdığını göstərir. Ərazidə həmçinin Orta Paleolit dövrünə aid əsərlər də tapılmışdır.
İqtisadiyyat
Həm Türkiyə, həm də Suriya Sayur çayının suyunu suvarma məqsədi ilə istifadə edirlər. 19-cu əsrdən bəri çayın hövzəsində, xüsusilə də bölgənin qərbində, daha münbit hissəsində məskunlaşma və əkinçilik durmadan artmışdır. Ərazidə mühərrikli nasosların tətbiqi nəticəsində bir çox quyunun quruması yeraltı suların səviyyəsinin xeyli azalmasına səbəb olmuşdur.
Türkiyə, Sayuru meydana gətirən iki axından biri olan Ayfınar üzərində Kayacık bəndi inşa etmişdir. 45 metr (148 ft) yüksəkliyindəki bənd səthinin sahəsi 11 kvadrat kilometr olan su anbarı yaradır. Hələb şəhərindən axan çirkab suyunun bir hissəsi Sayur çayının hövzəsinə axıdılır.
Mənbə
İstinadlar
- Kolars, Mitchell, 1991. səh. 109
- Rawlinson, 1880. səh. 137-138
- Besançon, Sanlaville, 1985. səh. 15
- Kolars, Mitchell, 1991. səh. 108-109
- Besançon, Sanlaville, 1981. səh. 5
- Besançon, Sanlaville, 1985. səh. 7-8
- Besançon, Sanlaville, 1985. səh. 13
- Moore, Hillman və Legge, 2000. səh. 50
- Besançon, Sanlaville, 1981. səh. 14
- Muhesen, 2002. səh. 102
- Besançon, Sanlaville, 1985. səh. 14
- Kaisi, Yasser və Mahrouseh, n.d.. səh. 259
Ədəbiyyat
- Besançon, J.; Sanlaville, P., "Aperçu géomorpholoqique sur la vallée de l' Euphrate syrien", Paléorient (fransız), 7 (2), 1981: 5–18, doi:10.3406/paleo.1981.4295
- Besançon, Jacques; Sanlaville, Paul, Le milieu géographique // Sanlaville, Paul (redaktor), Holocene settlement in north Syria: résultats de deux prospections archéologiques effectuées dans la région du nahr Sajour et sur le haut Euphrate syrien, BAR International Series (fransız), 328, Oxford: B.A.R., 1985, 7–40, ISBN
- Daoudy, Marwa, Le partage des eaux entre la Syrie, l'Irak et la Turquie. Négociation, sécurité et asymétrie des pouvoirs, Moyen-Orient (fransız), Paris: CNRS, 2005, ISBN
- Kaisi, A.; Yasser, M.; Mahrouseh, Y., Syrian Arab Republic Country Report (PDF), n.d., 251–264, 2021-07-18 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 26 iyul 2010
- Kolars, John F.; Mitchell, William A., The Euphrates River and the Southeast Anatolia Development Project, Carbondale: SIU Press, 1991, ISBN
- Moore, A.M.T.; Hillman, G.C.; Legge, A.J., Village on the Euphrates. From foraging to farming at Abu Hureyra, Oxford: Oxford University Press, 2000, ISBN
- Muhesen, Sultan, The Earliest Paleolithic Occupation in Syria // Akazawa, Takeru; Aoki, Kenichi; Bar-Yosef, Ofer (redaktorlar ), Neandertals and Modern Humans in Western Asia, New York: Kluwer, 2002, 95–105, doi:10.1007/0-306-47153-1_7, ISBN
- Rawlinson, George, The Seven Great Monarchies of the Ancient Eastern World, 2, New York: J.W. Lovell, 1880, OCLC 288418703
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sayur ereb نهر الساجور turk Sayur Cayi 108 kilometr 67 mil Turkiyeden baslayaraq Suriya erazisinde Ferat cayina tokulen uzun cay Sayur Suriyada Ferat cayina qovusan uc caydan en kiciyi ve sag sahilinde Ferata qovusan yegane caydir Sayur hovzesinde meskunlasilma Alt plaeolit dovrunde baslamisdir ve bu gune qeder davam edir Sayurereb نهر الساجور Olke Turkiye SuriyaRegionlar Orta SerqSeherler Qaziantep MenbicMensebi FeratUzunlugu 108 kmSu serfi 4 1 m sanHovzesinin sahesi 2 042 km XususiyyetleriSayur cayi 60 kilometr 37 mil i Turkiye 48 kilometr 30 mil i ise Suriya erazisinde olmaqla 108 kilometr 67 mil uzunlugundadir Cay Qaziantepin cenubunda birlesen iki axinla qidalanir Buradan baslayan Sayur Suriya Turkiye serhedini kecene qeder cenub serqe dogru axir Daha sonra cay Ferata tokulene qeder onu sag sahili boyu texminen serq istiqametinde davam edir Cayin orta su serfi saniyede 4 1 kub metrdir Maksimum su serfi saniyede 7 kub metr olmaqla fevral ve mart aylarinda minimum ise saniyede 1 4 kub metr olmaqla iyun oktyabr aylarinda qeyde alinir Sayur Suriya erazisinde Ferata tokulen uc cayin hem uzunluguna hem de su serfine gore en kiciyidir Sayur eyni zamanda Suriya erazisinde Ferat cayinin sag sahilinden ona tokulen yegane caydir Cay hovzesiSayur cayinin hovzesinin umumi sahesi 2 042 kvadrat kilometrdir Cay hovzesinin xususile Suriyadaki hissesi Menbic duzenliyi yaxsi oyrenilmisdir Bu erazi simaldan Suriya Turkiye serhedi ile ehate olunur ve cenubda Menbice qeder uzanir Cay hovzesinin qerb hissesinde munbit qirmizi qehveyi torpaga sahib duzenlik erazilere rast gelinir ve bu eraziler ekincilik ucun elverislidir Serqe dogru duzenlikler coxsayli vadiler terefinden parcalanaraq erazinin bu hisselerini meskunlasma ve ekincilik ucun daha az uygun edir Menbic duzunde hakimdir Eraznin orta temperaturu yanvar ayinda 5 C 41 F iyul ayinda ise 30 C 86 F olur Illik orta yaginti miqdari 300 millimetr 12 duym dir Bu gun erazinin boyuk bir hissesi becerilse de paleobotanik iqlim ve bitki ortuyu tedqiqatlari hovzenin bitki ortuyunun insan fealiyyeti ucun manee oldugunu gosterir TarixAsel dovrune aid das abideler Sayur hovzesinde insanlarin hele Alt paleolit dovrunden meskunlasdigini gosterir Erazide hemcinin Orta Paleolit dovrune aid eserler de tapilmisdir IqtisadiyyatHem Turkiye hem de Suriya Sayur cayinin suyunu suvarma meqsedi ile istifade edirler 19 cu esrden beri cayin hovzesinde xususile de bolgenin qerbinde daha munbit hissesinde meskunlasma ve ekincilik durmadan artmisdir Erazide muherrikli nasoslarin tetbiqi neticesinde bir cox quyunun qurumasi yeralti sularin seviyyesinin xeyli azalmasina sebeb olmusdur Turkiye Sayuru meydana getiren iki axindan biri olan Ayfinar uzerinde Kayacik bendi insa etmisdir 45 metr 148 ft yuksekliyindeki bend sethinin sahesi 11 kvadrat kilometr olan su anbari yaradir Heleb seherinden axan cirkab suyunun bir hissesi Sayur cayinin hovzesine axidilir MenbeIstinadlar Kolars Mitchell 1991 seh 109 Rawlinson 1880 seh 137 138 Besancon Sanlaville 1985 seh 15 Kolars Mitchell 1991 seh 108 109 Besancon Sanlaville 1981 seh 5 Besancon Sanlaville 1985 seh 7 8 Besancon Sanlaville 1985 seh 13 Moore Hillman ve Legge 2000 seh 50 Besancon Sanlaville 1981 seh 14 Muhesen 2002 seh 102 Besancon Sanlaville 1985 seh 14 Kaisi Yasser ve Mahrouseh n d seh 259 Edebiyyat Besancon J Sanlaville P Apercu geomorpholoqique sur la vallee de l Euphrate syrien Paleorient fransiz 7 2 1981 5 18 doi 10 3406 paleo 1981 4295 Besancon Jacques Sanlaville Paul Le milieu geographique Sanlaville Paul redaktor Holocene settlement in north Syria resultats de deux prospections archeologiques effectuees dans la region du nahr Sajour et sur le haut Euphrate syrien BAR International Series fransiz 328 Oxford B A R 1985 7 40 ISBN 0 86054 307 2 Daoudy Marwa Le partage des eaux entre la Syrie l Irak et la Turquie Negociation securite et asymetrie des pouvoirs Moyen Orient fransiz Paris CNRS 2005 ISBN 2 271 06290 X Kaisi A Yasser M Mahrouseh Y Syrian Arab Republic Country Report PDF n d 251 264 2021 07 18 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 iyul 2010 Kolars John F Mitchell William A The Euphrates River and the Southeast Anatolia Development Project Carbondale SIU Press 1991 ISBN 978 0 8093 1572 7 Moore A M T Hillman G C Legge A J Village on the Euphrates From foraging to farming at Abu Hureyra Oxford Oxford University Press 2000 ISBN 0 19 510807 8 Muhesen Sultan The Earliest Paleolithic Occupation in Syria Akazawa Takeru Aoki Kenichi Bar Yosef Ofer redaktorlar Neandertals and Modern Humans in Western Asia New York Kluwer 2002 95 105 doi 10 1007 0 306 47153 1 7 ISBN 0 306 47153 1 Rawlinson George The Seven Great Monarchies of the Ancient Eastern World 2 New York J W Lovell 1880 OCLC 288418703Xarici kecidler