Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Saymaluu-Taş (qırğız dilində "işlənmiş" və ya "naxışlı daşlar" mənasını verir) ― Qırğızıstanın Cəlalabad vilayətində yerləşən petroqlif sahəsi. Ağ-qara rəngli şəkillər halındakı 10 000-dən çox - bəlkə də 11 000-ə qədər oyma təsvir bu yeri qayaüstü təsvirlərin dünya əhəmiyyətli kolleksiyası halına gətirmişdir. Bunlar aşağı vadidəki qədim insanların təqdim etdiyi qurbanların müqəddəs təqdimatdır.
| Saymaluu-Taş | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Dağ silsiləsi | Tyan-Şanın Fərqanə silsiləsi |
| Mütləq hündürlüyü | 3 200 metr |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə | |
| | |
29 yanvar 2001-ci il tarixində UNESCO üzrə Qırğızıstan Milli Komissiyası ərazinin UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilməsini təklif etmişdir. Beləliklə bura "Saymaluu-Taş petroqlifləri" adı ilə UNESCO-nun ilkin siyahısına, (iii), (iv) və (vi) kriteriyaları üzrə mədəniyyət kateqoriyasının daxil edilmişdir.
Yer
Petroqliflər 3,200 metr (10,500 ft) yüksəkliyindəki olan Fərqanə silsiləsində, alçaq bir dağ silsiləsi ilə ayrılmış iki yüksək vadidə yerləşir. Ərazi Kazarman kəndinin 30 kilometr (19 mil) cənubundadır. Kazarman kəndindən qısa bir məsafəyə qədər yalnız ciplərin gedə biləcəyi bir yol mövcud olsa da, ərazinin qalan hissəsinə təxminən bir gün boyunca piyada və ya atla getmək olar və bu ancaq təxminən avqust ayında mümkündür. Digər vaxtlarda mövcud olan qarlı hava şəraiti əraziya çatmağın praktik olmadığını göstərir. Gəzinti üç gün ciplə, yeddi gün atla davam edir.
Etimologiya
"Saymaluu-Taş" qırğız dilində "naxışlı və ya işlənmiş daş yeri" deməkdir.
Tarix
Böyük qalereyalarda yaradılan petroqliflərin eramızdan əvvəl 2000-ci illərin əvvəllərindən Neolit və Tunc dövrünə, eramızdan əvvəl 3000-ci ilə qədər olduğu düşünülür. Tunc dövründə müqəddəs petroqlif yazmaq əhalinin ənənəsi idi. Bu, eramızdan əvvəl 800-cü ildən dəmir dövrünə qədər davam etdi. Təsvirlər arasında bir neçə yüz il ərzində İskit və Türk xalqlarına aid olanlar da var.
Qırğızlardan əvvəl, eramızdan əvvəl VIII əsrdən eramızın birinci əsrinə qədər burada Saka-Usun dövrünə aid insanların məskunlaşdığı deyilir. Saka keşişlərinin bu yerdən günəş tanrısına qurban ayinləri üçün istifadə etdikləri deyilir. Ərazi Tyan-Şan və Fərqanə xalqları üçün müqəddəs idi və hətta mənəvi və müalicəvi keyfiyyətlərinə görə müasir qırğız nəsli üçün hələ də müqəddəsdir. Bu, xalqların dini inancları və dağlara, təbiətə, totemlərə və günəş kosmik görüntülərinə ibadət etmələrinin bir hissəsidir.
Saymaluu-Taş ilk dəfə 1902-ci ildə, Cəlalabad və Narın arasındakı hərbi düşərgəni şəhərlərlə birləşdirmək üçün nəzərdə tutulmuş yol layihəsi üçün ərazidə araşdırmalar apararkən rus kartoqrafları tərəfindən aşkarlanmışdır. Kartoqraflardan biri, düşərgələrinə yaxın bir ərazidə yerləşən "boyalı daşlar" haqqında nağıllar eşidən Nikolay Xludov ərazini araşdırmağa qərar vermişdir. O, petroqliflərə dair tapıntılarını Daşkənd Arxeologiya Cəmiyyətinə bildirmiş və cəmiyyət ərazinin daha da araşdırılması üçün ekspedisiya təşkil etmişdir. Lakin ərazi 1950-ci ilə qədər unuduldu.
Daha sonralar aparılmış qzıntılar nəticəsində petroqliflər xüsusi olaraq müəyyənləşdirildi, nömrələndi və yaşları təyin edildi. Hal-hazırda ərazidə Bişkekdəki Arxeologiya İnstitutu tərəfindən ara sıra araşdırmalar aparılır. Neolit dövrünə aid petroqliflər isə Qırğızıstan Dövlət Tarix Muzeyində nümayiş olunur.
Xüsusiyyətləri
Arxeoloqlar ərazini iki hissəyə ayıraraq hissələri "Saymaluu-Taş 1" və "Saymaluu-Taş 2" adlandırmışdırlar.
Saymaluu-Taş 1 parıldayan bazalt daşlarına həkk olunmuş petroqlifləri ehtiva edir. Onların aşağı vadilərdən nəzri məqsədi ilə gətirildiyinə inanılır. Burada şamanların müqəddəs ayinləri yerinə yetirdiyi kiçik bir göl də var. Daşların üzərində müxtəlif dizaynlı petroqliflər müəyyən edilmişdir. Ən çox yayılmış təsvirlər, keçi (Türk dövrünün uzun buynuzlu keçisi daha çoxdur), at, şir və qurd kimi heyvanlardır. Təsvirlərə maral ovu səhnələri də daxildir və bu səhnələrdə ovçuların heyvanları ovlamaq üçün yay, ox və nizə istifadə etdikləri göstərilir. Digər səhnələrə ritual rəqslər, günəş, çayların axışını təmsil edən dalğalı dizaynlar və cinsi səhnələr daxildir. İnsanlar bununla bəlkə də, yaxşı bir məhsuldan və ya uğurlu bir ovdan sonra dağın ruhlarına minnətdarlıq hisslərini təsvir edirdilər.
İstinadlar
- . Kyrgyzstan Community Based Tourist Association. 2015-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 noyabr 2015.
- Mitchell, 2015
- "Saimaly-Tash Petroglyphs". UNESCO Organization. 2007-02-24 tarixində . İstifadə tarixi: 24 noyabr 2015.
- "Petroglyphs of Saimaluu-Tash". Oriental Express Central Asia. 2005-11-03 tarixində . İstifadə tarixi: 24 noyabr 2015.
- Mayhew, Elliott, 2014
- . bradtguides.com. 2014-12-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 noyabr 2015.
Ədəbiyyat
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Saymaluu Tas qirgiz dilinde islenmis ve ya naxisli daslar menasini verir Qirgizistanin Celalabad vilayetinde yerlesen petroqlif sahesi Ag qara rengli sekiller halindaki 10 000 den cox belke de 11 000 e qeder oyma tesvir bu yeri qayaustu tesvirlerin dunya ehemiyyetli kolleksiyasi halina getirmisdir Bunlar asagi vadideki qedim insanlarin teqdim etdiyi qurbanlarin muqeddes teqdimatdir Saymaluu TasUmumi melumatlarDag silsilesi Tyan Sanin Ferqane silsilesiMutleq hundurluyu 3 200 metrYerlesmesi41 10 50 sm e 73 48 50 s u Olke QirgizistanSaymaluu Tas 29 yanvar 2001 ci il tarixinde UNESCO uzre Qirgizistan Milli Komissiyasi erazinin UNESCO nun Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmesini teklif etmisdir Belelikle bura Saymaluu Tas petroqlifleri adi ile UNESCO nun ilkin siyahisina iii iv ve vi kriteriyalari uzre medeniyyet kateqoriyasinin daxil edilmisdir YerPetroqlifler 3 200 metr 10 500 ft yuksekliyindeki olan Ferqane silsilesinde alcaq bir dag silsilesi ile ayrilmis iki yuksek vadide yerlesir Erazi Kazarman kendinin 30 kilometr 19 mil cenubundadir Kazarman kendinden qisa bir mesafeye qeder yalniz ciplerin gede bileceyi bir yol movcud olsa da erazinin qalan hissesine texminen bir gun boyunca piyada ve ya atla getmek olar ve bu ancaq texminen avqust ayinda mumkundur Diger vaxtlarda movcud olan qarli hava seraiti eraziya catmagin praktik olmadigini gosterir Gezinti uc gun ciple yeddi gun atla davam edir Etimologiya Saymaluu Tas qirgiz dilinde naxisli ve ya islenmis das yeri demekdir TarixBoyuk qalereyalarda yaradilan petroqliflerin eramizdan evvel 2000 ci illerin evvellerinden Neolit ve Tunc dovrune eramizdan evvel 3000 ci ile qeder oldugu dusunulur Tunc dovrunde muqeddes petroqlif yazmaq ehalinin enenesi idi Bu eramizdan evvel 800 cu ilden demir dovrune qeder davam etdi Tesvirler arasinda bir nece yuz il erzinde Iskit ve Turk xalqlarina aid olanlar da var Qirgizlardan evvel eramizdan evvel VIII esrden eramizin birinci esrine qeder burada Saka Usun dovrune aid insanlarin meskunlasdigi deyilir Saka kesislerinin bu yerden gunes tanrisina qurban ayinleri ucun istifade etdikleri deyilir Erazi Tyan San ve Ferqane xalqlari ucun muqeddes idi ve hetta menevi ve mualicevi keyfiyyetlerine gore muasir qirgiz nesli ucun hele de muqeddesdir Bu xalqlarin dini inanclari ve daglara tebiete totemlere ve gunes kosmik goruntulerine ibadet etmelerinin bir hissesidir Saymaluu Tas ilk defe 1902 ci ilde Celalabad ve Narin arasindaki herbi dusergeni seherlerle birlesdirmek ucun nezerde tutulmus yol layihesi ucun erazide arasdirmalar apararken rus kartoqraflari terefinden askarlanmisdir Kartoqraflardan biri dusergelerine yaxin bir erazide yerlesen boyali daslar haqqinda nagillar esiden Nikolay Xludov erazini arasdirmaga qerar vermisdir O petroqliflere dair tapintilarini Daskend Arxeologiya Cemiyyetine bildirmis ve cemiyyet erazinin daha da arasdirilmasi ucun ekspedisiya teskil etmisdir Lakin erazi 1950 ci ile qeder unuduldu Daha sonralar aparilmis qzintilar neticesinde petroqlifler xususi olaraq mueyyenlesdirildi nomrelendi ve yaslari teyin edildi Hal hazirda erazide Biskekdeki Arxeologiya Institutu terefinden ara sira arasdirmalar aparilir Neolit dovrune aid petroqlifler ise Qirgizistan Dovlet Tarix Muzeyinde numayis olunur XususiyyetleriArxeoloqlar erazini iki hisseye ayiraraq hisseleri Saymaluu Tas 1 ve Saymaluu Tas 2 adlandirmisdirlar Saymaluu Tas 1 parildayan bazalt daslarina hekk olunmus petroqlifleri ehtiva edir Onlarin asagi vadilerden nezri meqsedi ile getirildiyine inanilir Burada samanlarin muqeddes ayinleri yerine yetirdiyi kicik bir gol de var Daslarin uzerinde muxtelif dizaynli petroqlifler mueyyen edilmisdir En cox yayilmis tesvirler keci Turk dovrunun uzun buynuzlu kecisi daha coxdur at sir ve qurd kimi heyvanlardir Tesvirlere maral ovu sehneleri de daxildir ve bu sehnelerde ovcularin heyvanlari ovlamaq ucun yay ox ve nize istifade etdikleri gosterilir Diger sehnelere ritual reqsler gunes caylarin axisini temsil eden dalgali dizaynlar ve cinsi sehneler daxildir Insanlar bununla belke de yaxsi bir mehsuldan ve ya ugurlu bir ovdan sonra dagin ruhlarina minnetdarliq hisslerini tesvir edirdiler Istinadlar Kyrgyzstan Community Based Tourist Association 2015 02 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 noyabr 2015 Mitchell 2015 Saimaly Tash Petroglyphs UNESCO Organization 2007 02 24 tarixinde Istifade tarixi 24 noyabr 2015 Petroglyphs of Saimaluu Tash Oriental Express Central Asia 2005 11 03 tarixinde Istifade tarixi 24 noyabr 2015 Mayhew Elliott 2014 bradtguides com 2014 12 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 noyabr 2015 EdebiyyatMayhew Bradley Elliott Mark Masters Tom Noble John Lonely Planet Central Asia Lonely Planet Publications 1 aprel 2014 ISBN 978 1 74300 078 6 Mitchell Laurence Kyrgyzstan Bradt Travel Guides 5 fevral 2015 ISBN 978 1 84162 856 1