Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sarayevo qətli — 1914-cü il iyunun 28-də Sarayevoda serb milliyyətçisi Qavrilo Prinsip tərəfindən Avstriya-Macarıstan taxt-tacının vəliəhdi, ershersoq Frans Ferdinandın və onun xanımı Sofiya Hohenberqin qətlə yetirilməsi. Bu hadisə Birinci dünya müharibəsinin başlanması üçün bəhanə olmuşdur.
| Sarayevo qətli | |
|---|---|
 | |
| Tarix | 28 iyun 1914 |
| Qurbanlar | |
| Ölənlərin sayı |
|
| Zədəlilər |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qətlin arxasında Serbiya ordusunun zabitlərini birləşdirən milliyyətçi "Çrna Ruka" (azərb. "Qara əl") təşkilatı dayanırdı. Təşkilat Avstriya-Macarıstanın hakimiyyəti altında olan serbləri azad etməyə, Bosniya və Herseqovina və Serbiyada gəncləri milli azadlıq hərəkatına cəlb etməyə çalışırdı. Təşkilatın rəhbəri serb əks-kəşfiyyat xidmətinin rəisi, "Apis" ləqəbli polkovnik idi.
Qətlin planlaşdırılması
1908-ci ildə Frans Ferdinandın təşəbbüsü ilə Bosniya və Herseqovinanın Avstriya-Macarıstan tərəfindən ilhaq edilməsi bosniyalıların və serblərin bu dövlətə qarşı nifrətini gücləndirmişdi. Serblərin həyata keçirdikləri terror aktları nəticəsində bir neçə Avstriya zabiti öldürülmüşdü.
Avstriya-Macarıstan taxt-tacının vəliəhdi olan ershersoq Frans Ferdinandı öldürmək planı Serbiyanın baş nazirinə məlum idi. O, cinayətin törədilməsindən sonra Bosniya və Herseqovinanın tezliklə müstəqil olacağına ümid edirdi. Ancaq Avstriya-Macarıstan və Serbiya arasında yaranacaq müharibədən də ehtiyatlanırdı. Sui-qəsdi həyata keçirmək üçün Sarayevoya 6 nəfərlik dəstə göndərilmişdi. Onların arasında əsas icraçılar Qavrilo Prinsip, Nedelko Çabrinoviç və Trifko Qrabez idi. Bu 3 şəxs Frans Ferdinandı qətlə yetirdikdən sonra özlərinə sui-qəsd etməli idilər. Bunun üçün onlara qumbara və tüfənglə yanaşı, zəhərli maddə olan də verilmişdi. Bu üç nəfər həm də vərəm xəstəliyindən əziyyət çəkirdilər və ömürlərinin sonuna az qaldığını bilirdilər. Buna görə də Dmitriyeviç işi icra etmək üçün məhz onları seçmişdi.
Sarayevoda qətl
Qarşılama
Avstriya-Macarıstan İmperiyasının Bosniya və Herseqovinadakı qubernatoru general Oskar Potiorek 28 iyunda Sarayevoda ordunun gücünü və manevr qabiliyyətini yoxlamaq üçün hazırlanan hərbi təlimlərə vəliəhd Frans Ferdinandı da dəvət etmişdi. 1914-cü il iyunun 28-i, bazar günü səhər saat 10:00-da Frans Ferdinand xanımı ilə birlikdə Sarayevo dəmir yolu vağzalında general Potiorek tərəfindən qarşılandı və tezliklə onları daşıyan 6 avtomobildən ibarət kortej şəhər bələdiyyəsinə doğru hərəkət etməyə başladı.
Uğursuz cəhd
"Qara əl"in üzvləri F. Ferdinandın olduğu avtomobilin hərəkət etdiyi yolu nəzarətə götürmüşdülər. Appel küçəsi yaxınlığında Nedelko Çabrinoviç qumbaranı avtomobilin üzərinə atdı. Lakin qumbara yerə düşdükdən bir neçə saniyə sonra arxadan gələn avtomobilin yaxınlığında partladı. "Reuters" agentliyinin verdiyi məlumata görə bu zaman 20 nəfər yaralanmışdı. Çabrinoviç ələ keçməmək üçün qəbul edərək özünü yaxınlıqdakı Milyatska çayına atdı. Lakin hansısa səbəbdən zəhər təsir göstərmədi və Çabrinoviç polis işçiləri tərəfindən yaxalanaraq həbs edildi.
Şəhər bələdiyyəsində görüş
F. Ferdinand bələdiyyə binasındakı iclasda bura gəlişi zamanı baş verən hərəkətlərdən narazılığını bildirdi və şəhər merinin çıxışını yarımçıq kəsib acıqla dedi: "Mən anlaya bilmirəm, Sarayevoya sizin görüşünüzə gəlirəm və məni bomba ilə qarşılayırsınız. Çox qəribədir!" Şəhər bələdiyyəsindəki işlərini tamamlayan ershersoq qumbaranın partlamasından zərər çəkmiş şəxslərə baş çəkmək üçün şəhər xəstəxanasına yollandı.
Qətl
F. Ferdinandı və xanımı Sofiyanı daşıyan üstüaçıq avtomobil Frans İosif küçəsindən keçərkən, təsadüfən həmin küçədə yerləşən kafedə oturmuş Qavrilo Prinsip onları gördü. O, avtomobilə doğru qaçdı və onun üzərinə çıxaraq Frans Ferdinandın və xanımının başına və qarnına bir neçə dəfə "Brauninq" tipli tapançadan atəş açdı. Onları tibbi yardım göstərmək üçün dərhal general Potiorekin malikanəsinə çatdırmağa çalışsalar da güllə yaraları çox ağır olduğundan əvvəlcə Frans Ferdinand, 10 dəqiqə sonra isə xanımı Sofiya Hohenberq yoldaca vəfat etdilər. Üstəlik bu zaman Sofiya hamilə idi. F. Ferdinandın cangüdəni, polkovnik-leytenant qraf Frans fon Arraşın dediyinə görə onun ölməzdən əvvəlki son sözləri: "Sofi, Sofi, ölmə, uşaqlarımızın xətrinə yaşa" və qrafın yara ilə bağlı suallarına 6–7 dəfə təkrarladığı "Bu bir şey deyil" ifadələri olmuşdu.
Q. Prinsip yaxalanmamaq üçün üzərindəki zəhəri içsə də qusaraq qaytardı. Tapançada qalan güllələrlə özünü öldürmək istəyərkən yaxınlıqdakı adamlar tərəfindən yaxalandı. Bu zaman onu elə döymüşdülər ki, həbsxanada bir əlini amputasiya etmək məcburiyyətində qalmışdılar.
Məhkəmə
Sui-qəsdlə əlaqədar 25 nəfər yaxalandı. 1914-cü il 12–28 oktyabr tarixləri arasında keçirilən məhkəmədə onlardan 9-u təqsirsiz bilinərək azad edildi. Qətlin təşkilatçılarından beşi – Danilo İliç, Velko Çubriloviç, Mixaylo Yovanoviç, Nedyo Keroviç və Yakov Miloviç ölüm cəzasına məhkum edildilər, lakin sonuncu iki nəfərin cəzası sonradan müvafiq olaraq 20 il və ömürlük həbs cəzası ilə əvəz edildi. Ölüm cəzası 1915-ci il 3 fevral tarixində icra edildi. Nedelko Çabrinoviç, Trifun Qrabez və Qavrilo Prinsipin yaşı 20-dən aşağı olduğu üçün Avstriya-Macarıstan qanunlarına görə onlara ölüm cəzası tətbiq edilmədi və maksimum mümkün olan 20 il həbs cəzası verildi. Lakin Nedelko Çabrinoviç 23 yanvar 1916-cı, Trifun Qrabez fevral 1918-ci, Qavrilo Prinsip isə 28 aprel 1918-ci ildə həbsxanada vərəm xəstəliyindən öldülər. Digər müttəhimlər müxtəlif müddətlərə həbs cəzasına məhkum edildilər.
Sui-qəsdin nəticələri
Məhkəmə işinin gedişində bu qətlin arxasında Serbiya hökumətinin dayandığı müəyyənləşdirildi və nəticədə Avstriya-Macarıstan Serbiyaya elan etdi. Ultimatumun şərtləri ilə tam razılaşmadığına görə 1914-cü il iyulun 28-də Avstriya-Macarıstan İmperiyası Serbiyaya müharibə elan etdi. Avqustun ilk həftəsində müharibəyə Almaniya, Rusiya, Böyük Britaniya və Fransanın da qoşulması ilə bu müharibə Birinci dünya müharibəsinə çevrildi.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sarayevo qetli 1914 cu il iyunun 28 de Sarayevoda serb milliyyetcisi Qavrilo Prinsip terefinden Avstriya Macaristan taxt tacinin veliehdi ershersoq Frans Ferdinandin ve onun xanimi Sofiya Hohenberqin qetle yetirilmesi Bu hadise Birinci dunya muharibesinin baslanmasi ucun behane olmusdur Sarayevo qetliTarix 28 iyun 1914QurbanlarOlenlerin sayi 2Zedeliler 20 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qetlin arxasinda Serbiya ordusunun zabitlerini birlesdiren milliyyetci Crna Ruka azerb Qara el teskilati dayanirdi Teskilat Avstriya Macaristanin hakimiyyeti altinda olan serbleri azad etmeye Bosniya ve Herseqovina ve Serbiyada gencleri milli azadliq herekatina celb etmeye calisirdi Teskilatin rehberi serb eks kesfiyyat xidmetinin reisi Apis leqebli polkovnik idi Qetlin planlasdirilmasiFrans Ferdinand ve Sofiya Hohenberq seher belediyyesini terk ederken Sui qesdden 5 deqiqe evvel 1908 ci ilde Frans Ferdinandin tesebbusu ile Bosniya ve Herseqovinanin Avstriya Macaristan terefinden ilhaq edilmesi bosniyalilarin ve serblerin bu dovlete qarsi nifretini guclendirmisdi Serblerin heyata kecirdikleri terror aktlari neticesinde bir nece Avstriya zabiti oldurulmusdu Avstriya Macaristan taxt tacinin veliehdi olan ershersoq Frans Ferdinandi oldurmek plani Serbiyanin bas nazirine melum idi O cinayetin toredilmesinden sonra Bosniya ve Herseqovinanin tezlikle musteqil olacagina umid edirdi Ancaq Avstriya Macaristan ve Serbiya arasinda yaranacaq muharibeden de ehtiyatlanirdi Sui qesdi heyata kecirmek ucun Sarayevoya 6 neferlik deste gonderilmisdi Onlarin arasinda esas icracilar Qavrilo Prinsip Nedelko Cabrinovic ve Trifko Qrabez idi Bu 3 sexs Frans Ferdinandi qetle yetirdikden sonra ozlerine sui qesd etmeli idiler Bunun ucun onlara qumbara ve tufengle yanasi zeherli madde olan de verilmisdi Bu uc nefer hem de verem xesteliyinden eziyyet cekirdiler ve omurlerinin sonuna az qaldigini bilirdiler Buna gore de Dmitriyevic isi icra etmek ucun mehz onlari secmisdi Sarayevoda qetlErshersoq Frans FerdinandQarsilama Avstriya Macaristan Imperiyasinin Bosniya ve Herseqovinadaki qubernatoru general Oskar Potiorek 28 iyunda Sarayevoda ordunun gucunu ve manevr qabiliyyetini yoxlamaq ucun hazirlanan herbi telimlere veliehd Frans Ferdinandi da devet etmisdi 1914 cu il iyunun 28 i bazar gunu seher saat 10 00 da Frans Ferdinand xanimi ile birlikde Sarayevo demir yolu vagzalinda general Potiorek terefinden qarsilandi ve tezlikle onlari dasiyan 6 avtomobilden ibaret kortej seher belediyyesine dogru hereket etmeye basladi Ugursuz cehd Qara el in uzvleri F Ferdinandin oldugu avtomobilin hereket etdiyi yolu nezarete goturmusduler Appel kucesi yaxinliginda Nedelko Cabrinovic qumbarani avtomobilin uzerine atdi Lakin qumbara yere dusdukden bir nece saniye sonra arxadan gelen avtomobilin yaxinliginda partladi Reuters agentliyinin verdiyi melumata gore bu zaman 20 nefer yaralanmisdi Cabrinovic ele kecmemek ucun qebul ederek ozunu yaxinliqdaki Milyatska cayina atdi Lakin hansisa sebebden zeher tesir gostermedi ve Cabrinovic polis iscileri terefinden yaxalanaraq hebs edildi Seher belediyyesinde gorus F Ferdinand belediyye binasindaki iclasda bura gelisi zamani bas veren hereketlerden naraziligini bildirdi ve seher merinin cixisini yarimciq kesib aciqla dedi Men anlaya bilmirem Sarayevoya sizin gorusunuze gelirem ve meni bomba ile qarsilayirsiniz Cox qeribedir Seher belediyyesindeki islerini tamamlayan ershersoq qumbaranin partlamasindan zerer cekmis sexslere bas cekmek ucun seher xestexanasina yollandi Qetl Frans Ferdinandin oldurulduyu Graf amp Stift markali avtomobil F Ferdinandi ve xanimi Sofiyani dasiyan ustuaciq avtomobil Frans Iosif kucesinden kecerken tesadufen hemin kucede yerlesen kafede oturmus Qavrilo Prinsip onlari gordu O avtomobile dogru qacdi ve onun uzerine cixaraq Frans Ferdinandin ve xaniminin basina ve qarnina bir nece defe Brauninq tipli tapancadan ates acdi Onlari tibbi yardim gostermek ucun derhal general Potiorekin malikanesine catdirmaga calissalar da gulle yaralari cox agir oldugundan evvelce Frans Ferdinand 10 deqiqe sonra ise xanimi Sofiya Hohenberq yoldaca vefat etdiler Ustelik bu zaman Sofiya hamile idi F Ferdinandin cangudeni polkovnik leytenant qraf Frans fon Arrasin dediyine gore onun olmezden evvelki son sozleri Sofi Sofi olme usaqlarimizin xetrine yasa ve qrafin yara ile bagli suallarina 6 7 defe tekrarladigi Bu bir sey deyil ifadeleri olmusdu Q Prinsip yaxalanmamaq ucun uzerindeki zeheri icse de qusaraq qaytardi Tapancada qalan gullelerle ozunu oldurmek isteyerken yaxinliqdaki adamlar terefinden yaxalandi Bu zaman onu ele doymusduler ki hebsxanada bir elini amputasiya etmek mecburiyyetinde qalmisdilar MehkemeSui qesdle elaqedar 25 nefer yaxalandi 1914 cu il 12 28 oktyabr tarixleri arasinda kecirilen mehkemede onlardan 9 u teqsirsiz bilinerek azad edildi Qetlin teskilatcilarindan besi Danilo Ilic Velko Cubrilovic Mixaylo Yovanovic Nedyo Kerovic ve Yakov Milovic olum cezasina mehkum edildiler lakin sonuncu iki neferin cezasi sonradan muvafiq olaraq 20 il ve omurluk hebs cezasi ile evez edildi Olum cezasi 1915 ci il 3 fevral tarixinde icra edildi Nedelko Cabrinovic Trifun Qrabez ve Qavrilo Prinsipin yasi 20 den asagi oldugu ucun Avstriya Macaristan qanunlarina gore onlara olum cezasi tetbiq edilmedi ve maksimum mumkun olan 20 il hebs cezasi verildi Lakin Nedelko Cabrinovic 23 yanvar 1916 ci Trifun Qrabez fevral 1918 ci Qavrilo Prinsip ise 28 aprel 1918 ci ilde hebsxanada verem xesteliyinden olduler Diger muttehimler muxtelif muddetlere hebs cezasina mehkum edildiler Sui qesdin neticeleriMehkeme isinin gedisinde bu qetlin arxasinda Serbiya hokumetinin dayandigi mueyyenlesdirildi ve neticede Avstriya Macaristan Serbiyaya elan etdi Ultimatumun sertleri ile tam razilasmadigina gore 1914 cu il iyulun 28 de Avstriya Macaristan Imperiyasi Serbiyaya muharibe elan etdi Avqustun ilk heftesinde muharibeye Almaniya Rusiya Boyuk Britaniya ve Fransanin da qosulmasi ile bu muharibe Birinci dunya muharibesine cevrildi Hemcinin baxQavrilo PrinsipXarici kecidler