Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Saqqız Sancağı və ya Xios — ikinci səviyyəli Osmanlı vilayəti (sancak və ya liva). Sancağın mərkəzi Egey dənizinin şərqindəki Xios (Saqqız) adasında yerləşib. Yunan dilində ada Xios adlanır. Türklər isə adaya burda bitən məhsula, saqqız ağacına görə belə ad veriblər.
| Osmanlı imperiyasının Sancağı | |||
| Saqqız sancağı | |||
|---|---|---|---|
| türk. Sakız Sancağı | |||
| |||
 | |||
| | |||
| Rəsmi dilləri | türk dili, yunan dili | ||
| Dövlət dini | xristianlıq | ||
| Ərazisi | 842.3 km2 | ||
| Əhalisi | yunanlar | ||
| İdarəetmə forması | vassallıq | ||
Tarixi
Adanın fəthi
1346-cı ildən Genuya Respublikasının mülkiyyətində olan Saqqız adaları (və ona bitişik Psara və İnous adaları) 1566-cı ildə Kapitandərya Piyalə Paşanın komandanlığında Osmanlı donanması tərəfindən müqavimətsiz şəkildə ələ keçirildi. Bu bir il əvvəl Maltanı tuta bilməməyin əvəzini çıxmaq üçün edildi. Çünki Malta hücumu zamanı adadan Malta cəngavərlərinı kömək göndərilmişdi.
Saqqızın Osmanlı torpaqlarına qatılması ilə keçmiş Bizans imperiyasının son Genuya koloniyası da yox oldu. Piyalə Paşa Saqqız şəhərinə daxil olduqdan sonra kilsələrdən birini məscidə çevirib və Qanuni I Süleyman adına xütbə oxutdu. Adaya sancaq statusu verildi və o Arxipelaq Əyalətinin bir hissəsi oldu. Kırşəhər bəyi Qəzənfər bəyi 50.000 akça qarşılığında adaya sancaq bəyi göndərdilər.
Eyni zamanda adaya qadı, imam, hatip və müəzzin təyin edildi. Bundan başqa, Sakız adası xalqının məhkəmədəki işlərini asanlaşdırmaq məqsədi ilə tərcüməçi vəzifəsi təsis edildi. Osmanlı administrasiyası qurulandan sonra Sakız adasında qeydiyyat aparıldı. Bunun nəticələrini əks etdirən 1566-cı il tarixli iki reyestrdən birincisində adanın 8 şəhər, 31 məhəllə, 52 kənd və 58 monastırdakı mülkləri hesablanmışdı. 1567-ci ildə edilən ikinci siyahıyaalmada təsərrüfat və cizyənin miqdarı müəyyən edilmişdir. Yenə Saqqız adasının ələ keçirilməsindən bir müddət sonra Fransanın İstanbuldakı səfirinin xahişi ilə bir fərmanla adadan sürgün edilən katoliklərin geri qayıtmasına və öz kilsələrinə sahib olmasına icazə verildi. Sakız adasının katolik sakinlərinin bir hissəsi Qalatada (1453-cü ilə qədər keçmiş Genuya koloniyası) məskunlaşdı.
Sonrakı illərdə
1599-cu ildə Florensiyalıların hücumu və 1694-1695-ci illərdəki zamanı venesiyalıların qısamüddətli işğalı,o cümlədən 1768-1774-cü illər Rusiya-Osmanlı müharibəsi zamanı Rusiyanın bölgədəki hərəkətləri istisna olmaqla, Saqqız adası dinc əyalət olaraq qaldı. Saqqız adası yalnız Yunan üsyanı başlayanda yenidən ciddi siyasi və hərbi toqquşma meydanı oldu.
Bu müddət ərzində Anadolu malları üçün əsas ticarət mərkəzi və əsas ixrac nöqtəsi rolunu (XVII əsrdə materik liman şəhəri Smirnanın bu funksiyanı ondan almasına qədər bu rolu yerinə yetirdi) oynayırdı. Eləcə də özünəməxsus saqqız məhlulu istehsalı (Sultanın hərəmxanasında bu məhsula böyük təlabat vardı) adanın əsas maliyyə təminatını ödəyirdi. Adanın əhalisini əsasən pravoslav yunanlar təşkil edirdi. Adada bir neçə genuya mənşəli katoliklər də var idi. Onların təsir gücü Venesiya işğalı bitəndən sonra xeyli azalmışdı. Osmanlı imperiyasının adada mövcudluğu vali və onun idarəçiləri, həmçinin təxminən 2000 əsgərdən ibarət bir qarnizonu ilə məhdudlaşırdı.
Xios 1822-ci ildə ciddi dağıntılara məruz qaldı. Belə ki, Yunan üsyanına qoşulan ada Osmanlı imperiyası idarəetməsindən çıxdı. Buna cavab olaraq Osmanlı qoşunları adaya eniş etmiş, üsyanı amansızcasına yatırmışdı. Yerli əhali arasında itkilərin olması beynəlxalq ictimaiyyətin narazılığına səbəb olmuşdu.
Bununla belə, ada ən azı bir qədər əvvəlki rifahını bərpa edə bildi. Ada sancaq olaraq Yunan üsyanının bitməsindən sonra da geniş muxtariyyət statusunu saxladı. 1866-cı ildə Osmanlı inzibati islahatları onu Arxipelaq Əyalətinin daxilində bir sancağa çevirdi. Hətta 1880-1887-ci illərdə Xios adası Arxipelaq Əyalətinin paytaxtı da olub.
1912-ci ildə Saqqız sancağının tərkibinə Sakızın özünün qazı (rayon), Kilimli (Kalimnos), İlerioz (Leros) və Ahikeriya (İkariya) daxil idi. Xios adasında dinc həyat bir də İtaliya-Osmanlı müharibəsi zamanı pozuldu. 1912-cü il mayın 4-də italyanlar Rodos adasına qoşun yeritməyə başladılar. 13 gündən sonra ada da olan Osmanlı qarnizonunun sonuncu əsgərləri təslim oldu. Ümumilikdə bir ay ərzində Dodekanes arxipelaqının 12 adası italyanlar tərəfindən işğal edildi. Osmanlı donanması italyanlara heç bir müqavimət göstərə bilmədi. Dodekanes qrupunun sonuncu, ən şimal adaları 1912-ci ilin yayında italyanlar tərəfindən ələ keçirildi. Xios adasının özü 1912-ci ilin noyabrında Birinci Balkan müharibəsi zamanı yunanlar tərəfindən ilhaq edildi.
İstinadlar
- Ṣaḳi̊z. 8. 889–892. 2022-09-29 at the Wayback Machine . Archived from the original on 2022-09-29. İstifadə tarixi: 2023-05-04.
- "Chius Vincta or the Occupation of Chios by the Turks (1566) and Their Administration of the Island (1566–1912)", Described in Contemporary Diplomatic Reports and Official Dispatches, Philip P. Argenti, Cambridge (1941), I. Bölüm
- "The Papacy and the Levant, 1204-1571, Kenneth Meyer Setton, American Philosophical Society (1984), c.4, s.899
- Dadrian, Vahakn N. Warrant for Genocide: Key Elements of Turko-Armenian Conflict. New Brunswick: Transaction Publishers. 1999. səh. 153. ISBN .
- Spencer C. Tucker; Priscilla Mary Roberts. World War I: A Student Encyclopedia. səh. 946.
- Emigrant nation: the making of Italy abroad 2023-04-30 at the Wayback Machine, Mark I. Choate, Harvard University Press, 2008, ISBN , page 176.
- Fotakis (2005), pp. 45–46
Ədəbiyyat
- Örenç, Ali Fuat (2009). "Sakız Adası". TDV Encyclopedia of Islam, Vol. 36 (Sakal – Sevm) (in Turkish). Istanbul: Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies. pp. 6–10. .
Xarici keçidlər
- "Chios". Cultural Portal of the Aegean Archipelago. Foundation of the Hellenic World. 20 April 2005. İstifadə tarixi: 2 April 2013.
- Sarantakou Efi; Misailidou Anna; Beneki Eleni; Varlas Michael. "Chios". Cultural Portal of the Aegean Archipelago. Foundation of the Hellenic World. 20 April 2005. İstifadə tarixi: 2 April 2013.
- Christopher A. Long – The Series of Events 2018-04-08 at the Wayback Machine
- The Massacres of Chios Described in Contemporary Diplomatic Reports, edited and with an introduction by Philip P. Argenti (London: John Lane the Bodley Head Ltd., 1932).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Saqqiz Sancagi ve ya Xios ikinci seviyyeli Osmanli vilayeti sancak ve ya liva Sancagin merkezi Egey denizinin serqindeki Xios Saqqiz adasinda yerlesib Yunan dilinde ada Xios adlanir Turkler ise adaya burda biten mehsula saqqiz agacina gore bele ad veribler Osmanli imperiyasinin SancagiSaqqiz sancagiturk Sakiz SancagiBayraq 1566 1912Resmi dilleri turk dili yunan diliDovlet dini xristianliqErazisi 842 3 km2Ehalisi yunanlarIdareetme formasi vassalliqTarixiAdanin fethi XVI esrde Saqqiz adasi 1346 ci ilden Genuya Respublikasinin mulkiyyetinde olan Saqqiz adalari ve ona bitisik Psara ve Inous adalari 1566 ci ilde Kapitanderya Piyale Pasanin komandanliginda Osmanli donanmasi terefinden muqavimetsiz sekilde ele kecirildi Bu bir il evvel Maltani tuta bilmemeyin evezini cixmaq ucun edildi Cunki Malta hucumu zamani adadan Malta cengaverlerini komek gonderilmisdi Saqqizin Osmanli torpaqlarina qatilmasi ile kecmis Bizans imperiyasinin son Genuya koloniyasi da yox oldu Piyale Pasa Saqqiz seherine daxil olduqdan sonra kilselerden birini mescide cevirib ve Qanuni I Suleyman adina xutbe oxutdu Adaya sancaq statusu verildi ve o Arxipelaq Eyaletinin bir hissesi oldu Kirseher beyi Qezenfer beyi 50 000 akca qarsiliginda adaya sancaq beyi gonderdiler Eyni zamanda adaya qadi imam hatip ve muezzin teyin edildi Bundan basqa Sakiz adasi xalqinin mehkemedeki islerini asanlasdirmaq meqsedi ile tercumeci vezifesi tesis edildi Osmanli administrasiyasi qurulandan sonra Sakiz adasinda qeydiyyat aparildi Bunun neticelerini eks etdiren 1566 ci il tarixli iki reyestrden birincisinde adanin 8 seher 31 mehelle 52 kend ve 58 monastirdaki mulkleri hesablanmisdi 1567 ci ilde edilen ikinci siyahiyaalmada teserrufat ve cizyenin miqdari mueyyen edilmisdir Yene Saqqiz adasinin ele kecirilmesinden bir muddet sonra Fransanin Istanbuldaki sefirinin xahisi ile bir fermanla adadan surgun edilen katoliklerin geri qayitmasina ve oz kilselerine sahib olmasina icaze verildi Sakiz adasinin katolik sakinlerinin bir hissesi Qalatada 1453 cu ile qeder kecmis Genuya koloniyasi meskunlasdi Sonraki illerde Xios adasinda Genuya qalasi 1599 cu ilde Florensiyalilarin hucumu ve 1694 1695 ci illerdeki zamani venesiyalilarin qisamuddetli isgali o cumleden 1768 1774 cu iller Rusiya Osmanli muharibesi zamani Rusiyanin bolgedeki hereketleri istisna olmaqla Saqqiz adasi dinc eyalet olaraq qaldi Saqqiz adasi yalniz Yunan usyani baslayanda yeniden ciddi siyasi ve herbi toqqusma meydani oldu Bu muddet erzinde Anadolu mallari ucun esas ticaret merkezi ve esas ixrac noqtesi rolunu XVII esrde materik liman seheri Smirnanin bu funksiyani ondan almasina qeder bu rolu yerine yetirdi oynayirdi Elece de ozunemexsus saqqiz mehlulu istehsali Sultanin heremxanasinda bu mehsula boyuk telabat vardi adanin esas maliyye teminatini odeyirdi Adanin ehalisini esasen pravoslav yunanlar teskil edirdi Adada bir nece genuya menseli katolikler de var idi Onlarin tesir gucu Venesiya isgali bitenden sonra xeyli azalmisdi Osmanli imperiyasinin adada movcudlugu vali ve onun idarecileri hemcinin texminen 2000 esgerden ibaret bir qarnizonu ile mehdudlasirdi Xios 1822 ci ilde ciddi dagintilara meruz qaldi Bele ki Yunan usyanina qosulan ada Osmanli imperiyasi idareetmesinden cixdi Buna cavab olaraq Osmanli qosunlari adaya enis etmis usyani amansizcasina yatirmisdi Yerli ehali arasinda itkilerin olmasi beynelxalq ictimaiyyetin naraziligina sebeb olmusdu 1910 cu il avqust tarixli Resmli Kitab jurnalinda Xios Iltihad Clubu uzvleri Bununla bele ada en azi bir qeder evvelki rifahini berpa ede bildi Ada sancaq olaraq Yunan usyaninin bitmesinden sonra da genis muxtariyyet statusunu saxladi 1866 ci ilde Osmanli inzibati islahatlari onu Arxipelaq Eyaletinin daxilinde bir sancaga cevirdi Hetta 1880 1887 ci illerde Xios adasi Arxipelaq Eyaletinin paytaxti da olub 1912 ci ilde Saqqiz sancaginin terkibine Sakizin ozunun qazi rayon Kilimli Kalimnos Ilerioz Leros ve Ahikeriya Ikariya daxil idi Xios adasinda dinc heyat bir de Italiya Osmanli muharibesi zamani pozuldu 1912 cu il mayin 4 de italyanlar Rodos adasina qosun yeritmeye basladilar 13 gunden sonra ada da olan Osmanli qarnizonunun sonuncu esgerleri teslim oldu Umumilikde bir ay erzinde Dodekanes arxipelaqinin 12 adasi italyanlar terefinden isgal edildi Osmanli donanmasi italyanlara hec bir muqavimet gostere bilmedi Dodekanes qrupunun sonuncu en simal adalari 1912 ci ilin yayinda italyanlar terefinden ele kecirildi Xios adasinin ozu 1912 ci ilin noyabrinda Birinci Balkan muharibesi zamani yunanlar terefinden ilhaq edildi IstinadlarṢaḳi z 8 889 892 2022 09 29 at the Wayback Machine Archived from the original on 2022 09 29 Istifade tarixi 2023 05 04 Chius Vincta or the Occupation of Chios by the Turks 1566 and Their Administration of the Island 1566 1912 Described in Contemporary Diplomatic Reports and Official Dispatches Philip P Argenti Cambridge 1941 I Bolum The Papacy and the Levant 1204 1571 Kenneth Meyer Setton American Philosophical Society 1984 c 4 s 899 Dadrian Vahakn N Warrant for Genocide Key Elements of Turko Armenian Conflict New Brunswick Transaction Publishers 1999 seh 153 ISBN 1 56000 389 8 Spencer C Tucker Priscilla Mary Roberts World War I A Student Encyclopedia seh 946 Emigrant nation the making of Italy abroad 2023 04 30 at the Wayback Machine Mark I Choate Harvard University Press 2008 ISBN 0 674 02784 1 page 176 Fotakis 2005 pp 45 46EdebiyyatOrenc Ali Fuat 2009 Sakiz Adasi TDV Encyclopedia of Islam Vol 36 Sakal Sevm in Turkish Istanbul Turkiye Diyanet Foundation Centre for Islamic Studies pp 6 10 ISBN 978 975 389 566 8 Xarici kecidler Chios Cultural Portal of the Aegean Archipelago Foundation of the Hellenic World 20 April 2005 Istifade tarixi 2 April 2013 Sarantakou Efi Misailidou Anna Beneki Eleni Varlas Michael Chios Cultural Portal of the Aegean Archipelago Foundation of the Hellenic World 20 April 2005 Istifade tarixi 2 April 2013 Christopher A Long The Series of Events 2018 04 08 at the Wayback Machine The Massacres of Chios Described in Contemporary Diplomatic Reports edited and with an introduction by Philip P Argenti London John Lane the Bodley Head Ltd 1932