Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Samurçay (lezgi. ЧӀвехер вацӀ) — Azərbaycanın şimal-şərqində ən iri çaydır. Samur Azərbaycanda beşinci böyük çaydır. Sutoplayıcısı əsasən Dağıstanda yerləşsə də, Samurçay aşağı axınında Azərbaycanla Dağıstan sərhədi boyu axaraq, hər iki respublikaya aid edilən çaydır. Samurçayın uzunluğu 216 km, sutoplayıcı hövzəsinin sahəsi 4430 km2-dir. Samurçay Baş Qafqaz silsiləsi ilə şimalda ona paralel uzanan Samur silsiləsi suayırıcısı arasında yerləşən yüksəkdağlıq zonanın qar, buzlaq, yeraltı və yağış sularından qidalanır. Çayın mənbəyi 3699 m yüksəklikdə yerləşir. Dağlardan külli miqdar qırıntı məhsullar gətirən Samur, Xəzər sahilində meşələrlə örtülü böyük delta əmələ gətirir.
| Samurçay | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Mənsəbi | Xəzər dənizi |
| Uzunluğu |
|
| Su sərfi | 72,4 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 7.330 km² |
| [ru] | 07030000412109300002187 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Samurçayın qidalanmasında əsas yeri qar suları və yeraltı sular tutur. Çayın hövzəsində qarlı-buzlu zirvələrin çoxluğu (ümumi sahəsi kiçik olsa da) çayda gursulu dövrün uzanmasına səbəb olur. Bu dövr yazda başlamaqla, yayı da əhatə edir. Samurçayın illik su sərfinin 20% yazda, 49% yayda, 20% payızda və 10% qış aylarında keçir. Çayın illik su sərfi həcmi 2.36 km3-dən az artıqdır. Axtı məntəqəsində Samurun illik sülb axımının həcmi 5256.5 min m³-ə çatır.
Azərbaycanın təsərrüfatı üçün Samurçayın olduqca böyük əhəmiyyəti var. Samurçaydan hələ 1940-cı ildə Samur-Dəvəçi kanalı çəkilmiş, 50-ci illərin axırında isə bu kanal Ceyranbatan çökəkliyinə çatdırılmış və Abşeronda birinci böyük şirinsulu su anbarı yaradılmışdır. Bu kanal Samur-Dəvəçi ovalığında, Boğaz düzənliyində və Abşeron yarımadasında 100 min hektardan artıq torpağın suvarılması üçün əsas su mənbəyidir. Sumqayıt və Bakı şəhərlərinin su təchizatında da Ceyranbatan su anbarında durulan Samur sularından geniş istifadə olunur. Bununla yanaşı, bu sulardan Abşeronda yaşıllaşdırma işlərində də geniş istifadə olunur.
Alban çayı
Alban çayı Qafqaz Albaniyasında çay olmuşdur. Antik mənbələrdə Xəzər dənizinə töküldüyü göstərilir. Yunan coğrafiyaşünası Ptolemeyin məlumatına görə, Albaniya ərazisindən axıb Kürə tökülürmüş. Bəzi müəlliflər onu Kürün qollarından biri hesab edir. Abbasqulu ağa Bakıxanov və başqaları Alban çayını Samurçay ilə eyniləşdirirlər.
İstinadlar
- Албан чајы // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 215.
Mənbə
- Azərbaycan təbiəti haqqında ümumi məlumat 2014-10-17 at the Wayback Machine
- Azərbaycanın Fiziki Coğrafiyası, M.A.Müseyibov, 1998
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Samur deqiqlesdirme Samurcay lezgi ChӀveher vacӀ Azerbaycanin simal serqinde en iri caydir Samur Azerbaycanda besinci boyuk caydir Sutoplayicisi esasen Dagistanda yerlesse de Samurcay asagi axininda Azerbaycanla Dagistan serhedi boyu axaraq her iki respublikaya aid edilen caydir Samurcayin uzunlugu 216 km sutoplayici hovzesinin sahesi 4430 km2 dir Samurcay Bas Qafqaz silsilesi ile simalda ona paralel uzanan Samur silsilesi suayiricisi arasinda yerlesen yuksekdagliq zonanin qar buzlaq yeralti ve yagis sularindan qidalanir Cayin menbeyi 3699 m yukseklikde yerlesir Daglardan kulli miqdar qirinti mehsullar getiren Samur Xezer sahilinde meselerle ortulu boyuk delta emele getirir SamurcayOlke RusiyaMensebi Xezer deniziUzunlugu 213 kmSu serfi 72 4 m sHovzesinin sahesi 7 330 km ru 07030000412109300002187 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Samurcayin qidalanmasinda esas yeri qar sulari ve yeralti sular tutur Cayin hovzesinde qarli buzlu zirvelerin coxlugu umumi sahesi kicik olsa da cayda gursulu dovrun uzanmasina sebeb olur Bu dovr yazda baslamaqla yayi da ehate edir Samurcayin illik su serfinin 20 yazda 49 yayda 20 payizda ve 10 qis aylarinda kecir Cayin illik su serfi hecmi 2 36 km3 den az artiqdir Axti menteqesinde Samurun illik sulb aximinin hecmi 5256 5 min m e catir Azerbaycanin teserrufati ucun Samurcayin olduqca boyuk ehemiyyeti var Samurcaydan hele 1940 ci ilde Samur Deveci kanali cekilmis 50 ci illerin axirinda ise bu kanal Ceyranbatan cokekliyine catdirilmis ve Abseronda birinci boyuk sirinsulu su anbari yaradilmisdir Bu kanal Samur Deveci ovaliginda Bogaz duzenliyinde ve Abseron yarimadasinda 100 min hektardan artiq torpagin suvarilmasi ucun esas su menbeyidir Sumqayit ve Baki seherlerinin su techizatinda da Ceyranbatan su anbarinda durulan Samur sularindan genis istifade olunur Bununla yanasi bu sulardan Abseronda yasillasdirma islerinde de genis istifade olunur Alban cayiAlban cayi Qafqaz Albaniyasinda cay olmusdur Antik menbelerde Xezer denizine tokulduyu gosterilir Yunan cografiyasunasi Ptolemeyin melumatina gore Albaniya erazisinden axib Kure tokulurmus Bezi muellifler onu Kurun qollarindan biri hesab edir Abbasqulu aga Bakixanov ve basqalari Alban cayini Samurcay ile eynilesdirirler IstinadlarAlban chaјy Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 215 MenbeAzerbaycan tebieti haqqinda umumi melumat 2014 10 17 at the Wayback Machine Azerbaycanin Fiziki Cografiyasi M A Museyibov 1998Hemcinin bax