Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sısert (rus. Сысерть) — Rusiyada yerləşən şəhər (1946-cı ilə qədər şəhər tipinin qəsəbəsi), Sverdlovsk vilayətinin Sırset şəhər dairəsinin mərkəzi. 1932-ci ilə qədər Sısertski zavod (rus. Сысертский завод) kimi adlanırdı. Sısert komi-zıryan dilindən hidronimdir, "si" - "tüç", "syort" - "sıx küknar meşəsiylə çay vadisi", yəni "dar meşə vadisiylə çay". Bundan başqa birdənədə izah etmə var, Sısert başqırd dilindən "dumanlı yer" kimi tərcümə edilir. Çay vadisində dumanlar həqiqətən nadir şey deyil.
| Sısert | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1732 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 240 m | ||||
| Saat qurşağı | | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +7 34374 | ||||
| Poçt indeksi | 624022 | ||||
| Digər | |||||
| admsysert.ru | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
1879-cu ildə Sısertdə rus yazıçısı Pavel Bajov doğulub.
Tarixi
1680-ci ildə məşhur filiz tanıyanlar qardaşlar Babinlər - Aramil qəsəbəsindən gələnlər - burada tapdılar. Aramillilər kiçik sobalarda onu əridirdilər. Buna görə bəzi ölkəşünaslar 1680-ci ili Sısertin əsası qoyulan vaxt bilirlər, ancaq rəsmi əsas qoyulan tarix zavodun tikintiyə başlayan ili qalır. Yarım əsr sonra filizin aramillilər ilə istifadə haqqında xəbər çatır, o Ural dağlıq zavodların müdiriidir. Gennin aramillilərə dəmiri icazəsiz əritməyi qadağan etdir. Beləliklə de Gennin - Yekaterinburqun banilərindən biri - Sırset zavodunun tikinti yerinin seçimində iştirak etdi. Zavodun tikintisinə 1732-ci ildə başladılar.
Sırset zavodu tez tikilmişdi, və 1733-cü ilin avqustunda orada birinci dəmiri əritdilər. Hərçənd zavodda yaxşı texnikanı qoydular, zavod tez ödənmədi. Hətta işin başlanğıcından sonra 19 il sonra zavod cəmi 35 min pudluq çuqun ildə istehsal edirdi.
1759-cu ildə Sırset zavodu Aleksey Fyodoroviç Turçaninova keçir.
Turçaninovun sayəsində məhsuldarlıq dərhal artdı, məhsulun keyfiyyəti yaxşılaşdı.
1774-cü ilin fevralında - Kəndli müharibəsi vaxtında - Sırset zavodunun divarlarının yanına Yemelyan Puqaçovun tərəfdarlarının böyük dəstəsi yaxınlaşdı. Puqaçov gözləyirdi ki, asanlıqla zavodla sahib olacaq, amma o gözlənilmədən müqavimətlə rastlaşdı. Əhəmiyyətli itkiləri aparıb, dəstə geri çəkilməkə məcbur idi.
Belə nəticə Puqaçovun dəstəsinə təşkil etmədi. Bir neçə həftə sonra üsyançılar Sısertə yenidən yaxınlaşdılar. Onlar Karaulnaya (rus. Караульная) (indi Bessonova (rus. Бессонова)) dağında yaxşı mövqeyi tutdular, topları qurdular, zavoda və qəsəbəyə atəş açdılar. Atəşdən sonra onlar hücuma getdilər. Üsyançılar uğura bel bağlayırdılar, amma nəzərə almadılar ki, o vaxta zavodçılar bərkitməni almışdılar. Yardıma Sısert sakinlərinə leytenant Tomilov başçılığı ilə hərbiləri gəldilər. Puqaçovun tərəfdarları, müqavimətlərə dözməyib, yenidən çəkildilər.
Amma növbəti səhərə, 17 fevralda, artıq üçüncü dəfəyə qiyamçılar hücumu etdilər, amma uzun müddətli, inadkar döyüşdən sonra sındırılmışdılar, bu dəfə sondur.
Aleksey Fyodoroviç Turçaninov 21 mart 1787-ci il öldü. Varislərin arasında əmlakın bölməsi başlandı. Varislər zavodun inkişafına vasitələri qoymağa dayandılar. Buna görə məhsuldarlıq bir neçə dəfə azaldı.
Zavodda vəziyyət pisləşirdi. Bəzi varislər dözmədilər və öz hissələrini satdılar. Natalya Alekseyevna Koltovskaya (Turçaninovun qızı) qohumlarda zavoda hüquqların hissələrini aldı, ondan sonra onda mirasın əhəmiyyətli hissəsi var idi.
Zavodda yenidən qurma başlandı. Zavodda misin əritməsi qurtarılmışdı. Bütün diqqət çuqunun istehsalına ayrılmağa başladı, hansı ki, dəmirqayırma dəmirə işlənirdi. Su təkəriylə hərəkətə gətirilən yeni yayma qaməti qurulmuşdu odun sobaları tikilmişdilər. Yeni güclərin sayəsində zavod o qədər çuqun istehsal etməyə başladı ki, hətta o yenidən emal etməyi çatdırmırdı. Nəticədə Sısertdən 9 verstdə 1849-cu ildə Yuxarı-Sırset sexini tikdilər. Burada 7 dəmirqayırma kürədə zolaqlanmış dəmiri qayırmağa başladılar.
Sısertə 1895-ci ildə rels yolu keçirilmişdi.
Vətəndaş müharibəsindən (1917 — 1922/1923) sonra Sırset zavodu pis vəziyyətdə idi. Zavod işləmirdi, avadanlıq yararsızlığa gəlmiş idi və ya köhnə idi. Təmirə pul çatmırdı. Yalnız mexaniki sexlər işi davam edirdi. Onların əsasında 1932-ci ildə yeni avadanlıq qurulmuşdu, tökmə sexinin binası tikilmişdi. Burada xarici markaların traktorları üçün ehtiyat hissələrinin istehsalını qaydaya saldılar. Sonra Sırset metallurgiya zavodu maşınqayırmaların dərəcəsinə keçdi. O ayaqqabı fabrikləri üçün mətbəə maşınlarını və dəzgahları hazırlayırdı.
Böyük Yerli müharibəyə Sırset zavodu əsasında yeni müəssisəni yaratmağa qərar verilmişdi – indiki Uralqidromaş. Yeni müəssisə hidroturbinləri və nasosları buraxmağa başladı, hansılar ki, hətta xarici ölkələrə gətirilirdilər. Bizim günlərdə şəhərin bu ən böyük, şəhər yaradan müəssisəsidir. Bu Rusiyada tək böyük ox və mərkəzdənqaçan nasosların təchizatçısıdır.
Diqqətəlayiq yerlər
Talkov kamen gölü
Bu yerdə XIX əsrin sonunda keçmiş Sırset dağlıq dairəsinin metallurgiya zavodları üçün talk şistin çıxartması əl ilə aparılırdı, çünki o odadavamlı material kimi xidmət edirdi. Talk mədənin yerində 1905-ci ildə dərin karxana yarandı, hansı ki, sonra qrunt sularıyla tamamilə doldu, nədən insanlar burada çıxartmadan talk imtina etməyə məcbur olmuşdular. Özü çarhovuzu belə yarandı.
Talkov kamen gölü Sısert çay hövzəsinə aiddir və yanlış çoxbucaqlının formasına malikdir, ən böyük uzunluq 60-70 metr təşkil edir, dərinlik 32 metr. Gölün yaşılaçalar-ağ sahilləri kifayət qədər sərttilər, bəzən hətta şaqulidilər, çatan hündürlüklər 20-30 metr, praktik olaraq bitkisiz. Sahillərin yuxarı hissələri nadir şam meşəsiylə örtülmüşdür. Yaşılaçalar talyın çalarları günəş işığından asılı olaraq dəyişilir: parlaq günəş vaxtı gündüz çıxıntılar parlaq tökülür, gölün yaşıl-boz sularında əks edərək, tutqun gündə və ya günəşin girməsindən sonra talk əvvəlcə tünd yaşıl olur, və sonra tamamilə qara, anlaşılmaz və yayğın xülasələrlə əks edərək.
Göldə duran çarhovuzların bitki aləminin tipik nümayəndələri yaşayırlar — su sünbülləri və elodeya. Gölün şimal-şərq tərəfi müxtəlif dağ süxurlarıyla və minerallarla zəngindir: zadəgan talyı, dolomitin kristallarıyla talk şistlərlər, kvarsın kristallarıyla xloritli şistlərlər.
Əhatə edən meşələrlə Talkov kamen təbiətin abidəsiylə elan edilmişdir. Onun yanında 2008-ci ildə Uralda birinci aeroxizəklər və kvadrosikllər üçün yol açılmışdı, hansı ki, təbii parkın maraqlı sahələriylə tanış edir. Buna görə göl Yekaterinburqun və başqa sahələrin sakinləriçin çox məşhurdur.
Sırset ölkəşünaslıq muzeyi
Sırset ölkəşünaslıq muzeyi şəhərin tarixi hissəsində yerləşir. O Sırset dağlıq dairəsinin əsas ofisinin binasındadır, hansı ki, 1779-cu ildə A.F.Turçaninovun sahibinin təşəbbüsü ilə tikilmişdir, nəyə binada yadda qalan lövhələr şahidlik edir.
O 1969-cu ildə açılmışdır. Muzeyin ekspozisiyası indiyə qədər onun əsasının başlanğıcından Sısertin tarixini əks etdirir. Muzeydə beş nümayiş zalı var, hansılardan ki, hər biri tarixin müəyyən dövrünü əks etdirir.
Ekspozisiyada Sırset dəmir emal edən zavodunun məmulatları var: toplar və nüvələr, hansılar ki, 1812-ci ildə Yerli müharibə vaxtı rus ordusuna gətirilirdilər, Sırset zavodlarının damğasıyla metalın bülöv daşı — "Vağ quşu", Yemelyan Puqaçovun qoşunundan zavodun müdafiəsi üçün Sırset dəmirçiləri tərəfindən istehsal edilmiş at döyüşçüsü üçün dəmir geyim lövbərlər, çəki daşları və bir çox başqa şeylər.
Həmçinin musiqi alətlərinin kolleksiyası var, hansıların ki, "MULLER-DRESDEN" firmasının fisqarmoniyası, "Zimmermann" firmasının şarmankası.
Muzeydə ziyarətçilər şəhər yaradan "Uralqidromaş" müəssisənin istehsalıyla tanış olurlar, "Mramorqaz" MMC-nın məmulatlarıyla və bədii farforun Sırset zavodunun əsərləriylə.
Simeonun və Annanın kilsəsi
Kilsəni 17 iyun 1773-cü ildə tikməyə başladılar. 1774-cü ildə, Puqaçovun adamlarının Sırset zavoduna hücumündən sonra iş qurtarılmışdı.
Simeonun və Annanın kilsəsinin tikintisi yalnız 1777-ci ildə yeniləndi və 1788-ci ilə qədər davam edilirdi.
Simeonun və Annanın kilsəsi gəlişində kilsələr var idi: Nikolskaya - zavod yaxınlığında, Bessonovda dağında. Bu kilsə Turçaninov ilə tikilməmişdi, 1786-cı ildə kilsə puluna kilsə başçısı Timiryazev tərəfindən tikilmişdi. Preobrajenskaya - zavodun içində. Voznesenskaya - Turçaninov ilə 1802-ci ildə tikilmişdi. Bu kilsə 1854-cü ildə İlyinski zavoduna keçirdilmişdi.
Pavel Petroviç Bajovun ev-muzeyi
Bajovların malikanəsindən ikimərtəbəli fligel və həyət tikintiləri qalıb: hamam, anbar, qayıq. 1982-ci ildə fligel və malikanə bərpa edilmişdilər, və Bajovun muzeyi açılmışdı. Muzeyin ekspozisiyası Bajovun ailəsinin məişətini göstərir. Malikanə Bajovun atasına aid idi. O zaman, nə vaxt ki, Bajov doğuldu, malikanə daha böyük idi, indidən, nəticədə onu iki hissəyə bölmüşdülər. Böyük ev idi və onun altı pəncərəsi var idi, və onda otaqların yetərli miqdarı idi. İndiki muzey fligeldədir. O Bajovun evini təqdim edir. 1897-ci ildə böyük ev yandı. Yanğın söndürən komissiyasının nəticəsi üzrə, - sobaların dalınca baxmamaqa görə ev yanıb. Böyük evi bərpa etmək vasitələr deyildi, ailə fligeldə yerləşdi. Tezliklə Bajovun atası öldü, və fligeldə ancaq ana yaşayırdı. Bajov ona tətillərə gəlirdi. 1906-cı ildə, nə vaxt ki, o Yekaterinburqda işə düzəldi, özünə ananı götürdü, və malikanəni satdı. 1979-cu ilə qədər bu malikanə şəxsi mülkdə idi. Bu vaxt ərzində burada çox sahib dəyişdi, amma onun sayəsində ki, burada heç nə yenidən tikilməmişdi, həyət tikintiləri nəzərdə tutulur, 1979-cu ildə burada Bajovun muzeyini açmağa qərar verilmişdi. Fligeli bərpa etdilər, və böyük evi artıq bərpa etmək bacarmadılar, çünki yanaşı malikanənin qonşu-sahibləri onu satmaq imtina etdilər.
Coğrafiyası və iqlimi
Bessonova dağı
Sısertdə Bessonova dağı var (başka adları Besyonovka və Karaulnaya). Bessonova dağında böyük pravoslav xaçı var. O dağın zirvəsində durur, onu şəhərin müxtəlif yerlərindən görmək olar. Xaç 2001-ci ildə yayda qurulmuşdu. Bu Rusiyada ən böyük xaçlardan biridir. Onun hündürlüyü 12 metrdir və çəkisi 23 tondır.
Sısert çayı
Sısert çayı sağ qoludur. Öz başlanğıcını Sverdlovsk və Çelyabinsk vilayətlərinin sərhəddinin kəsişdiyi yerdəki kiçik Sısertskoye gölündən götürür. Çayın uzunluğu 76 km., hövzəsinin sahəsi 1200 km²-dir. Sısert çayının mənbələri Sırset massivinin qranitlərində qoyulmuşdur, və orta və aşağı hissələr – yağıntı cinslərinin arasında. Yerlərlə yüksək mənzərəli sahilləri yaradaraq burada porfiritlər, şistlərlər, mərmər və əhəngdaşılar üzə çıxırlar. Qranitoqneysamiylə və qranitlərin çayın orta hissəsində rast gəlirlər.
Əhalisi
| İl | Əhali |
|---|---|
| 1850 | 5 600 |
| 1897 | 10 400 |
| 1931 | 7 400 |
| 1959 | 19 600 |
| 1967 | 22 000 |
| 1970 | 19 200 |
| 1979 | 21 400 |
| 1989 | 22 500 |
| 1992 | 23 000 |
| 1996 | 22 900 |
| 1998 | 22 900 |
| 2000 | 22 400 |
| 2001 | 22 000 |
| 2003 | 22 200 |
| 2005 | 21 300 |
| 2006 | 21 000 |
| 2007 | 20 900 |
| 2008 | 20 800 |
| 2010 | 20 600 |
İqtisadiyyatı
Sısertdə elektrotexnika zavodu, ağac emal edən zavodu, boru kəmərlərinin elementlərinin zavodu və bədii zavodu var.
Sısert rayonunda dənli bitkilər (buğda, arpa, yulaf, çovdar, qarabaşaq), tərəvəz bitkiləri (turp, qırmızı turp, , xiyar), kartof becərilir. Heyvandarlıq (iri buynuzlu mal-qara) və quşçuluq inkişaf etmişdir.
Sısertdə qranit, eləcə də əhəngdaşı, mərmər, rodonit, xrom, gil, qum yataqları var.
Ədəbiyyat
- Поспелов Е.М. Географические названия мира. М.: Русские словари, ООО "Изд-во Астрель", ООО "Изд-во АСТ", 2001.
- Горкин А.П. География России. М.: Большая Российская энциклопедия, 1998.
- Лаппо Г.М. Города России. М.: Большая Российская энциклопедия, 1994.
- Туристская маршрутная карта "Бажовских сказов дивные места". 1993. Автор описания А.П.Черноскутов.
- Е.Г.Анимица. Города Среднего Урала. Свердловск. Среднеуральское книжное издательство. 1983.
- Н.Архипова. Окрестности Свердловска. Среднеуральское книжное издательство. 1972.
- Сборник "Сысерть рабочая". Свердловск. 1964.
- Сборник "Летопись уральских деревень. Сысертский район". Вып.2. Свердл. обл. 1995.
- Постоногов Ю.И. Монументальная летопись городов Урала. 1 том. Екатеринбург. 1991.
- Церкви и приходы Екатеринбургской епархии. Екатеринбург. 1902.
İstinadlar
- "СЫСЕРТЬ". 2016-11-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-04.
- Озеро Тальков Камень[ölü keçid]
- Сысертский краеведческий музей[ölü keçid]
- Собор Симеона и Анны[ölü keçid]
- . 2010-01-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-29.
- "Бессонова гора". 2021-12-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-09.
- "По Сысерти". 2021-11-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-09.
- . 2012-04-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-07.
Xarici keçidlər
- Sısert şəhərinin rəsmi saytı (rus.)
- Sısert şəhərinin informasiya portalı (rus.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sisert rus Sysert Rusiyada yerlesen seher 1946 ci ile qeder seher tipinin qesebesi Sverdlovsk vilayetinin Sirset seher dairesinin merkezi 1932 ci ile qeder Sisertski zavod rus Sysertskij zavod kimi adlanirdi Sisert komi ziryan dilinden hidronimdir si tuc syort six kuknar mesesiyle cay vadisi yeni dar mese vadisiyle cay Bundan basqa birdenede izah etme var Sisert basqird dilinden dumanli yer kimi tercume edilir Cay vadisinde dumanlar heqiqeten nadir sey deyil SisertBayraq d Gerb56 30 sm e 60 49 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1732Sahesi 20 km Merkezin hundurluyu 240 mSaat qursagi UTC 05 00EhalisiEhalisi 20 634 nef 1 yanvar 2021 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 34374Poct indeksi 624022Digeradmsysert ruSisert Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1879 cu ilde Sisertde rus yazicisi Pavel Bajov dogulub TarixiSisert zavodunun domen sexi XIX esrin sonu 1680 ci ilde meshur filiz taniyanlar qardaslar Babinler Aramil qesebesinden gelenler burada tapdilar Aramilliler kicik sobalarda onu eridirdiler Buna gore bezi olkesunaslar 1680 ci ili Sisertin esasi qoyulan vaxt bilirler ancaq resmi esas qoyulan tarix zavodun tikintiye baslayan ili qalir Yarim esr sonra filizin aramilliler ile istifade haqqinda xeber catir o Ural dagliq zavodlarin mudiriidir Gennin aramillilere demiri icazesiz eritmeyi qadagan etdir Belelikle de Gennin Yekaterinburqun banilerinden biri Sirset zavodunun tikinti yerinin seciminde istirak etdi Zavodun tikintisine 1732 ci ilde basladilar Sirset zavodu tez tikilmisdi ve 1733 cu ilin avqustunda orada birinci demiri eritdiler Hercend zavodda yaxsi texnikani qoydular zavod tez odenmedi Hetta isin baslangicindan sonra 19 il sonra zavod cemi 35 min pudluq cuqun ilde istehsal edirdi 1759 cu ilde Sirset zavodu Aleksey Fyodorovic Turcaninova kecir Turcaninovun sayesinde mehsuldarliq derhal artdi mehsulun keyfiyyeti yaxsilasdi 1774 cu ilin fevralinda Kendli muharibesi vaxtinda Sirset zavodunun divarlarinin yanina Yemelyan Puqacovun terefdarlarinin boyuk destesi yaxinlasdi Puqacov gozleyirdi ki asanliqla zavodla sahib olacaq amma o gozlenilmeden muqavimetle rastlasdi Ehemiyyetli itkileri aparib deste geri cekilmeke mecbur idi Bele netice Puqacovun destesine teskil etmedi Bir nece hefte sonra usyancilar Siserte yeniden yaxinlasdilar Onlar Karaulnaya rus Karaulnaya indi Bessonova rus Bessonova daginda yaxsi movqeyi tutdular toplari qurdular zavoda ve qesebeye ates acdilar Atesden sonra onlar hucuma getdiler Usyancilar ugura bel baglayirdilar amma nezere almadilar ki o vaxta zavodcilar berkitmeni almisdilar Yardima Sisert sakinlerine leytenant Tomilov basciligi ile herbileri geldiler Puqacovun terefdarlari muqavimetlere dozmeyib yeniden cekildiler Amma novbeti sehere 17 fevralda artiq ucuncu defeye qiyamcilar hucumu etdiler amma uzun muddetli inadkar doyusden sonra sindirilmisdilar bu defe sondur Aleksey Fyodorovic Turcaninov 21 mart 1787 ci il oldu Varislerin arasinda emlakin bolmesi baslandi Varisler zavodun inkisafina vasiteleri qoymaga dayandilar Buna gore mehsuldarliq bir nece defe azaldi Zavodda veziyyet pislesirdi Bezi varisler dozmediler ve oz hisselerini satdilar Natalya Alekseyevna Koltovskaya Turcaninovun qizi qohumlarda zavoda huquqlarin hisselerini aldi ondan sonra onda mirasin ehemiyyetli hissesi var idi Zavodda yeniden qurma baslandi Zavodda misin eritmesi qurtarilmisdi Butun diqqet cuqunun istehsalina ayrilmaga basladi hansi ki demirqayirma demire islenirdi Su tekeriyle herekete getirilen yeni yayma qameti qurulmusdu odun sobalari tikilmisdiler Yeni guclerin sayesinde zavod o qeder cuqun istehsal etmeye basladi ki hetta o yeniden emal etmeyi catdirmirdi Neticede Sisertden 9 verstde 1849 cu ilde Yuxari Sirset sexini tikdiler Burada 7 demirqayirma kurede zolaqlanmis demiri qayirmaga basladilar Siserte 1895 ci ilde rels yolu kecirilmisdi Vetendas muharibesinden 1917 1922 1923 sonra Sirset zavodu pis veziyyetde idi Zavod islemirdi avadanliq yararsizliga gelmis idi ve ya kohne idi Temire pul catmirdi Yalniz mexaniki sexler isi davam edirdi Onlarin esasinda 1932 ci ilde yeni avadanliq qurulmusdu tokme sexinin binasi tikilmisdi Burada xarici markalarin traktorlari ucun ehtiyat hisselerinin istehsalini qaydaya saldilar Sonra Sirset metallurgiya zavodu masinqayirmalarin derecesine kecdi O ayaqqabi fabrikleri ucun metbee masinlarini ve dezgahlari hazirlayirdi Boyuk Yerli muharibeye Sirset zavodu esasinda yeni muessiseni yaratmaga qerar verilmisdi indiki Uralqidromas Yeni muessise hidroturbinleri ve nasoslari buraxmaga basladi hansilar ki hetta xarici olkelere getirilirdiler Bizim gunlerde seherin bu en boyuk seher yaradan muessisesidir Bu Rusiyada tek boyuk ox ve merkezdenqacan nasoslarin techizatcisidir Diqqetelayiq yerlerTalkov kamen golu Talkov kamen Bu yerde XIX esrin sonunda kecmis Sirset dagliq dairesinin metallurgiya zavodlari ucun talk sistin cixartmasi el ile aparilirdi cunki o odadavamli material kimi xidmet edirdi Talk medenin yerinde 1905 ci ilde derin karxana yarandi hansi ki sonra qrunt sulariyla tamamile doldu neden insanlar burada cixartmadan talk imtina etmeye mecbur olmusdular Ozu carhovuzu bele yarandi Talkov kamen golu Sisert cay hovzesine aiddir ve yanlis coxbucaqlinin formasina malikdir en boyuk uzunluq 60 70 metr teskil edir derinlik 32 metr Golun yasilacalar ag sahilleri kifayet qeder serttiler bezen hetta saqulidiler catan hundurlukler 20 30 metr praktik olaraq bitkisiz Sahillerin yuxari hisseleri nadir sam mesesiyle ortulmusdur Yasilacalar talyin calarlari gunes isigindan asili olaraq deyisilir parlaq gunes vaxti gunduz cixintilar parlaq tokulur golun yasil boz sularinda eks ederek tutqun gunde ve ya gunesin girmesinden sonra talk evvelce tund yasil olur ve sonra tamamile qara anlasilmaz ve yaygin xulaselerle eks ederek Golde duran carhovuzlarin bitki aleminin tipik numayendeleri yasayirlar su sunbulleri ve elodeya Golun simal serq terefi muxtelif dag suxurlariyla ve minerallarla zengindir zadegan talyi dolomitin kristallariyla talk sistlerler kvarsin kristallariyla xloritli sistlerler Ehate eden meselerle Talkov kamen tebietin abidesiyle elan edilmisdir Onun yaninda 2008 ci ilde Uralda birinci aeroxizekler ve kvadrosikller ucun yol acilmisdi hansi ki tebii parkin maraqli saheleriyle tanis edir Buna gore gol Yekaterinburqun ve basqa sahelerin sakinlericin cox meshurdur Sirset olkesunasliq muzeyi Sirset olkesunasliq muzeyi seherin tarixi hissesinde yerlesir O Sirset dagliq dairesinin esas ofisinin binasindadir hansi ki 1779 cu ilde A F Turcaninovun sahibinin tesebbusu ile tikilmisdir neye binada yadda qalan lovheler sahidlik edir O 1969 cu ilde acilmisdir Muzeyin ekspozisiyasi indiye qeder onun esasinin baslangicindan Sisertin tarixini eks etdirir Muzeyde bes numayis zali var hansilardan ki her biri tarixin mueyyen dovrunu eks etdirir Ekspozisiyada Sirset demir emal eden zavodunun memulatlari var toplar ve nuveler hansilar ki 1812 ci ilde Yerli muharibe vaxti rus ordusuna getirilirdiler Sirset zavodlarinin damgasiyla metalin bulov dasi Vag qusu Yemelyan Puqacovun qosunundan zavodun mudafiesi ucun Sirset demircileri terefinden istehsal edilmis at doyuscusu ucun demir geyim lovberler ceki daslari ve bir cox basqa seyler Hemcinin musiqi aletlerinin kolleksiyasi var hansilarin ki MULLER DRESDEN firmasinin fisqarmoniyasi Zimmermann firmasinin sarmankasi Muzeyde ziyaretciler seher yaradan Uralqidromas muessisenin istehsaliyla tanis olurlar Mramorqaz MMC nin memulatlariyla ve bedii farforun Sirset zavodunun eserleriyle Simeonun ve Annanin kilsesi Kilseni 17 iyun 1773 cu ilde tikmeye basladilar 1774 cu ilde Puqacovun adamlarinin Sirset zavoduna hucumunden sonra is qurtarilmisdi Simeonun ve Annanin kilsesinin tikintisi yalniz 1777 ci ilde yenilendi ve 1788 ci ile qeder davam edilirdi Simeonun ve Annanin kilsesi gelisinde kilseler var idi Nikolskaya zavod yaxinliginda Bessonovda daginda Bu kilse Turcaninov ile tikilmemisdi 1786 ci ilde kilse puluna kilse bascisi Timiryazev terefinden tikilmisdi Preobrajenskaya zavodun icinde Voznesenskaya Turcaninov ile 1802 ci ilde tikilmisdi Bu kilse 1854 cu ilde Ilyinski zavoduna kecirdilmisdi Pavel Petrovic Bajovun ev muzeyi Bajovlarin malikanesinden ikimertebeli fligel ve heyet tikintileri qalib hamam anbar qayiq 1982 ci ilde fligel ve malikane berpa edilmisdiler ve Bajovun muzeyi acilmisdi Muzeyin ekspozisiyasi Bajovun ailesinin meisetini gosterir Malikane Bajovun atasina aid idi O zaman ne vaxt ki Bajov doguldu malikane daha boyuk idi indiden neticede onu iki hisseye bolmusduler Boyuk ev idi ve onun alti penceresi var idi ve onda otaqlarin yeterli miqdari idi Indiki muzey fligeldedir O Bajovun evini teqdim edir 1897 ci ilde boyuk ev yandi Yangin sonduren komissiyasinin neticesi uzre sobalarin dalinca baxmamaqa gore ev yanib Boyuk evi berpa etmek vasiteler deyildi aile fligelde yerlesdi Tezlikle Bajovun atasi oldu ve fligelde ancaq ana yasayirdi Bajov ona tetillere gelirdi 1906 ci ilde ne vaxt ki o Yekaterinburqda ise duzeldi ozune anani goturdu ve malikaneni satdi 1979 cu ile qeder bu malikane sexsi mulkde idi Bu vaxt erzinde burada cox sahib deyisdi amma onun sayesinde ki burada hec ne yeniden tikilmemisdi heyet tikintileri nezerde tutulur 1979 cu ilde burada Bajovun muzeyini acmaga qerar verilmisdi Fligeli berpa etdiler ve boyuk evi artiq berpa etmek bacarmadilar cunki yanasi malikanenin qonsu sahibleri onu satmaq imtina etdiler Cografiyasi ve iqlimiBessonova dagi Sisertde Bessonova dagi var baska adlari Besyonovka ve Karaulnaya Bessonova daginda boyuk pravoslav xaci var O dagin zirvesinde durur onu seherin muxtelif yerlerinden gormek olar Xac 2001 ci ilde yayda qurulmusdu Bu Rusiyada en boyuk xaclardan biridir Onun hundurluyu 12 metrdir ve cekisi 23 tondir Sisert cayi Sisert cayi sag qoludur Oz baslangicini Sverdlovsk ve Celyabinsk vilayetlerinin serheddinin kesisdiyi yerdeki kicik Sisertskoye golunden goturur Cayin uzunlugu 76 km hovzesinin sahesi 1200 km dir Sisert cayinin menbeleri Sirset massivinin qranitlerinde qoyulmusdur ve orta ve asagi hisseler yaginti cinslerinin arasinda Yerlerle yuksek menzereli sahilleri yaradaraq burada porfiritler sistlerler mermer ve ehengdasilar uze cixirlar Qranitoqneysamiyle ve qranitlerin cayin orta hissesinde rast gelirler EhalisiIl Ehali1850 5 6001897 10 4001931 7 4001959 19 6001967 22 0001970 19 2001979 21 4001989 22 5001992 23 0001996 22 9001998 22 9002000 22 4002001 22 0002003 22 2002005 21 3002006 21 0002007 20 9002008 20 8002010 20 600IqtisadiyyatiSisertde elektrotexnika zavodu agac emal eden zavodu boru kemerlerinin elementlerinin zavodu ve bedii zavodu var Sisert rayonunda denli bitkiler bugda arpa yulaf covdar qarabasaq terevez bitkileri turp qirmizi turp xiyar kartof becerilir Heyvandarliq iri buynuzlu mal qara ve qusculuq inkisaf etmisdir Sisertde qranit elece de ehengdasi mermer rodonit xrom gil qum yataqlari var EdebiyyatPospelov E M Geograficheskie nazvaniya mira M Russkie slovari OOO Izd vo Astrel OOO Izd vo AST 2001 Gorkin A P Geografiya Rossii M Bolshaya Rossijskaya enciklopediya 1998 Lappo G M Goroda Rossii M Bolshaya Rossijskaya enciklopediya 1994 Turistskaya marshrutnaya karta Bazhovskih skazov divnye mesta 1993 Avtor opisaniya A P Chernoskutov E G Animica Goroda Srednego Urala Sverdlovsk Sredneuralskoe knizhnoe izdatelstvo 1983 N Arhipova Okrestnosti Sverdlovska Sredneuralskoe knizhnoe izdatelstvo 1972 Sbornik Sysert rabochaya Sverdlovsk 1964 Sbornik Letopis uralskih dereven Sysertskij rajon Vyp 2 Sverdl obl 1995 Postonogov Yu I Monumentalnaya letopis gorodov Urala 1 tom Ekaterinburg 1991 Cerkvi i prihody Ekaterinburgskoj eparhii Ekaterinburg 1902 Istinadlar SYSERT 2016 11 25 tarixinde Istifade tarixi 2012 04 04 Ozero Talkov Kamen olu kecid Sysertskij kraevedcheskij muzej olu kecid Sobor Simeona i Anny olu kecid 2010 01 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 04 29 Bessonova gora 2021 12 08 tarixinde Istifade tarixi 2012 04 09 Po Syserti 2021 11 30 tarixinde Istifade tarixi 2012 04 09 2012 04 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 04 07 Xarici kecidlerSisert seherinin resmi sayti rus Sisert seherinin informasiya portali rus Hemcinin baxSverdlovsk vilayeti