Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rəbiyyə Qədir (Uyğurca: رابىيه قادىر, (Çincə: 热比娅·卡德尔); 21 yanvar 1947, Altay) — Çinin Sincan-Uyğur Muxtar Rayonunda yaşayan Uyğur xalqının insan haqqları üçün mübarizə edən Uyğur aktivist.
| Rəbiyyə Qədir | |
|---|---|
| Uyğurca: رابىيه قادىر Çincə: 热比娅·卡德尔 | |
 | |
| Doğum tarixi | 21 yanvar 1947 (77 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Fəaliyyəti | insan hüquqları fəalı, tacir, siyasətçi |
| Partiyası | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Rəbiyə Qədir 1947-ci il yanvar ayının 21-də Sincan Uyğur Muxtar Vilayətinin Altay şəhərində anadan olub. Kasıb bir ailədə böyüyən Rəbiyə orta təhsilini Altay şəhərində alıb. 1965-ci ildə 18 yaşında ikən ailə həyatı quran Rəbiyə vilayətin digər şəhəri Ağsuya köçür. Çində mədəni inqilab illərində öz həyat yoldaşı ilə birlikdə dini paltar biznesi ilə məşğul olan R. Qədir belə bir təcarətlə məşğul olmasına görə, bir müddət sonra yüksək dairələr tərəfindən düşmən və möhtəkir elan edilir ki, bu da sonda onun öz həyat yoldaşından boşanması ilə nəticələnir.
1981-ci ildə Rəbiyə Qədir elm xadimi Siddiq Ruzi ilə ailə həyatı qurur. Bu izdivacdan sonra cütlük Sincan Uyğur Muxtar Vilayətinin mərkəzi şəhəri olan Urumçiyə köçür. Artıq özünü işadamı kimi təsdiqləməyə başlayan Rəbiyə Urumçidə uyğur etnik mallarının satıldığı univermaq açır. 1985-ci ildə Rəbiyə Qədirin sahib olduğu ticarət məkanının sahəsi 14 000 kv metr təşkil edirdi. Getdikcə biznesini genişləndirən R. Qədir imkanlarının çoxaslması ilə paralel olaraq, həm bir çox uyğur türkünü də işlə təmin edir, həm də onların maariflənməsi ilə məşğul olurdu. Rəbiyə Urumçi şəhərində müsəlman qadınların iş həyatına daxil edilmələri üçün "Min ana" layihəsini həyata keçirir. Çin hökuməti azlıqlar arasından çıxan ən müvəffəqiyyətli qadın kimi Rəbiyəni nümunə göstərir.
SSRİ-nin süqutu illərində Rəbiyə Qədir o vaxta qədər topladığı 200 milyon iyenlə ticarətini daha da genişləndir. Aradan bir neçə il keçdikdən sonra uyğur işadamı Çinin ən varlı 5 şəxsindən birinə çevrilir. Uğurlu biznes karyerası quran Rəbiyə Qədir "milyonçu qadın" ləqəbini alır. Rəbiyə Qədir Çin, Rusiya və Qazaxıstanla ticarət əlaqələri quran 8 kompaniyanın birləşdiyi holdinqə rəhbərlik edir. O, öz iş karyerasından söhbət açarkən heç vaxt dövlətdən bir qəpik belə yardım almadığını bildirirdi. Camaşırxana biznesi ilə iş həyatına atılan R. Qədir biznesini supermarketlər zənciri ilə inkişaf etdirir.
Ailəsi
İki dəfə ailə həyatı quran R. Qədərin 11 övladı var. Hal-hazırda o, ABŞ-nin Virciniya ştatının Feyrfaks şəhərində yaşayır.
Fəaliyyəti
1994-cü ildə Çinin ən varlı yeddinci şəxsi sayılan Qədir 1997-ci ilə qədər deputat olub. 1997-ci ildə deputat mandatı əlindən alınıb və həbsə atılıb. 8 il həbs cəzasına məhkum edilən Qədir həbsxanada insan haqları sahəsində mübarizə aparıb və bu səbəbdən bir çox nüfuzlu beynəlxalq mükafatlara layiq görülüb. ABŞ və beynəlxlaq təşkilatların təzyiqi ilə Çin hökuməti 2005-ci ildə onu azadlığa buraxmağa məcbur olub. 2006-cı ildə Nobel sülh mükafatına layiq görülən Qədir ABŞ-də məskunlaşıb. 2005-ci ildən bu yana ABŞ-də yaşamaqda və Uyğurların səsini dünyaya eşitdirməyə çalışmaqdadır.
2006-cı ildə Dünya Uyğurlar Qurultayı (WUC) başçısı seçilmişdir.
2007-ci ilin iyun ayında alman yazıçısı Aleksandra Kaveli R. Qədirin həyat və yaradıcılığından bəhs edən kitab qələmə alır. Kitabın adı "Böyük ideyaçı qadın"dır.
Sincan Uyğur Muxtar Vilayətindəki uyğur türklərinin hüquqlarını müdafiə edən R. Qədir müsahibələrində dəfələrlə bütün uyğur təşkilatlarının sülh uğrunda mübarizə apardığına inandığını bildirir.
2007-ci ildə o, Çexiyanın paytaxtı Praqada demokratiya və təhlükəsizlik mövzusuna dair keçirilən beynəlxalq konfransda iştirak edir.
2009-cu ilin iyul ayının əvvəllərində Çinin Sincan Uyğur Muxtar Vilayətində iki uyğur türkünün öldürülməsi ilə hökumət və uyğur türkləri arasında toqquşmalar başlayır. R. Qədir bu toqquşmalarda Çin polisinin 1000-dən çox uyğuru qətlə yetirdiyini bildirir. Çin hökuməti isə öz növbəsində Sincanda baş verən hadisələrə görə, R. Qədiri günahlandırır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Rəbiyə Qədir (1947)". 2013-10-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-01-01.
- http://mediaforum.az/articles.php?lang=az&page=00&article_id=20090708021006843[ölü keçid]
- http://www.nytimes.com/2009/04/23/books/23fren.html?hpw
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rebiyye Qedir Uygurca رابىيه قادىر Cince 热比娅 卡德尔 21 yanvar 1947 Altay Cinin Sincan Uygur Muxtar Rayonunda yasayan Uygur xalqinin insan haqqlari ucun mubarize eden Uygur aktivist Rebiyye QedirUygurca رابىيه قادىر Cince 热比娅 卡德尔Dogum tarixi 21 yanvar 1947 1947 01 21 77 yas Dogum yeri Altay Cin RespublikasiFealiyyeti insan huquqlari feali tacir siyasetciPartiyasi Cin Kommunist Partiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiRebiye Qedir 1947 ci il yanvar ayinin 21 de Sincan Uygur Muxtar Vilayetinin Altay seherinde anadan olub Kasib bir ailede boyuyen Rebiye orta tehsilini Altay seherinde alib 1965 ci ilde 18 yasinda iken aile heyati quran Rebiye vilayetin diger seheri Agsuya kocur Cinde medeni inqilab illerinde oz heyat yoldasi ile birlikde dini paltar biznesi ile mesgul olan R Qedir bele bir tecaretle mesgul olmasina gore bir muddet sonra yuksek daireler terefinden dusmen ve mohtekir elan edilir ki bu da sonda onun oz heyat yoldasindan bosanmasi ile neticelenir 1981 ci ilde Rebiye Qedir elm xadimi Siddiq Ruzi ile aile heyati qurur Bu izdivacdan sonra cutluk Sincan Uygur Muxtar Vilayetinin merkezi seheri olan Urumciye kocur Artiq ozunu isadami kimi tesdiqlemeye baslayan Rebiye Urumcide uygur etnik mallarinin satildigi univermaq acir 1985 ci ilde Rebiye Qedirin sahib oldugu ticaret mekaninin sahesi 14 000 kv metr teskil edirdi Getdikce biznesini genislendiren R Qedir imkanlarinin coxaslmasi ile paralel olaraq hem bir cox uygur turkunu de isle temin edir hem de onlarin maariflenmesi ile mesgul olurdu Rebiye Urumci seherinde muselman qadinlarin is heyatina daxil edilmeleri ucun Min ana layihesini heyata kecirir Cin hokumeti azliqlar arasindan cixan en muveffeqiyyetli qadin kimi Rebiyeni numune gosterir SSRI nin suqutu illerinde Rebiye Qedir o vaxta qeder topladigi 200 milyon iyenle ticaretini daha da genislendir Aradan bir nece il kecdikden sonra uygur isadami Cinin en varli 5 sexsinden birine cevrilir Ugurlu biznes karyerasi quran Rebiye Qedir milyoncu qadin leqebini alir Rebiye Qedir Cin Rusiya ve Qazaxistanla ticaret elaqeleri quran 8 kompaniyanin birlesdiyi holdinqe rehberlik edir O oz is karyerasindan sohbet acarken hec vaxt dovletden bir qepik bele yardim almadigini bildirirdi Camasirxana biznesi ile is heyatina atilan R Qedir biznesini supermarketler zenciri ile inkisaf etdirir AilesiIki defe aile heyati quran R Qederin 11 ovladi var Hal hazirda o ABS nin Virciniya statinin Feyrfaks seherinde yasayir Fealiyyeti1994 cu ilde Cinin en varli yeddinci sexsi sayilan Qedir 1997 ci ile qeder deputat olub 1997 ci ilde deputat mandati elinden alinib ve hebse atilib 8 il hebs cezasina mehkum edilen Qedir hebsxanada insan haqlari sahesinde mubarize aparib ve bu sebebden bir cox nufuzlu beynelxalq mukafatlara layiq gorulub ABS ve beynelxlaq teskilatlarin tezyiqi ile Cin hokumeti 2005 ci ilde onu azadliga buraxmaga mecbur olub 2006 ci ilde Nobel sulh mukafatina layiq gorulen Qedir ABS de meskunlasib 2005 ci ilden bu yana ABS de yasamaqda ve Uygurlarin sesini dunyaya esitdirmeye calismaqdadir 2006 ci ilde Dunya Uygurlar Qurultayi WUC bascisi secilmisdir 2007 ci ilin iyun ayinda alman yazicisi Aleksandra Kaveli R Qedirin heyat ve yaradiciligindan behs eden kitab qeleme alir Kitabin adi Boyuk ideyaci qadin dir Sincan Uygur Muxtar Vilayetindeki uygur turklerinin huquqlarini mudafie eden R Qedir musahibelerinde defelerle butun uygur teskilatlarinin sulh ugrunda mubarize apardigina inandigini bildirir 2007 ci ilde o Cexiyanin paytaxti Praqada demokratiya ve tehlukesizlik movzusuna dair kecirilen beynelxalq konfransda istirak edir 2009 cu ilin iyul ayinin evvellerinde Cinin Sincan Uygur Muxtar Vilayetinde iki uygur turkunun oldurulmesi ile hokumet ve uygur turkleri arasinda toqqusmalar baslayir R Qedir bu toqqusmalarda Cin polisinin 1000 den cox uyguru qetle yetirdiyini bildirir Cin hokumeti ise oz novbesinde Sincanda bas veren hadiselere gore R Qediri gunahlandirir Hemcinin bax2009 cu il Urumci qarsidurmasiIstinadlar Rebiye Qedir 1947 2013 10 07 tarixinde Istifade tarixi 2013 01 01 http mediaforum az articles php lang az amp page 00 amp article id 20090708021006843 olu kecid http www nytimes com 2009 04 23 books 23fren html hpw Vikianbarda Rebiyye Qedir ile elaqeli mediafayllar var Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin