Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Quriya knyazlığı – Gürcüstanda mövcud olmuş tarixi dövlət. Quriya kəlməsi meqrelcə və lazca kökənli kəlimədir, qəlb və ya mərkəz deməkdir. Gürcüstanın cənub-qərb bölgəsində yerləşən Quriya Qara dənizlə Kiçik Qafqaz dağlarının arasında yerləşir. 1463-cü ildən 1829-cu ilə qədər Qurieli sülaləsinə mənsub 22 şahzadə tərəfindən idarə edilmişdir. Gürcüstan çarlığının parçalanmasından sonra ortaya çıxmış və sərhədləri Osmanlı ilə davamlı meydana çıxan müharibələrə görə tez-tez dəyişmişdir. 1829-cu ildə Rusiya tərəfindən ləğv edilənə qədər müxtəlif muxtar hüquqlara malik olmuşdur.
| Tarixi dövlət | |||
| Quriya knyazlığı | |||
|---|---|---|---|
| |||
 | |||
| | |||
| Paytaxt | Ozurgeti | ||
| Dilləri | gürcü dili | ||
| İdarəetmə forması | knyazlıq[d] | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Tarixi
Quriya knyazlığı Rioni və Çoruh çaylarının arasında olan, XIII əsrin əvvəllərindən bəri monarxiya yolu ilə başa keçən hakimlər (eristavi) tərəfindən idarə edilən Gürcüstan krallığının bir bölgəsi idi. Gürcüstan çarlığının Qurieli rütbəsini verdiyi Quriyalı ailə Gürcüstanın monqollar tərəfindən istilasını fürsət bilərək 1280-ci illərdə müstəqilliyini elan etsə də, 1330-cu illərdə monqolların təzyiqi ilə V Georginin hakimiyyətini qəbul etməyə məcbur oldular. V Baqratın hakimiyyətə keçməsindən sonra Quriyanın şimalında svanlar üsyan qaldırdılar. V Baqrat üsyançıları məğlubiyyətə uğratdı, lakin 1362-ci ildə Quriyanı Svaneti knyazlığına verdi və Quriya Vardanidze sülaləsi tərəfindən idarə edilməyə başlandı.
1460-cı illərdə Vardanidze və Qurieli sülalələri Gürcüstan çarlığı hakimi Baqrationi sülaləsinin iqtidarının zəiflədiyi dövrlərdə kral VIII Georginin hakimiyyətini qəbul etməyən qərbi Gürcüstan kralı Baqrat tərəfindən idarə edilən üsyana qatıldılar. 1463-cü ildə Baqrat və müttəfiqləri Çihori döyüşündə kralı məğlub etdilər. Beləliklə, Georgi qərbi Gürcüstan üzərindəki hakimiyyətini itirdi və Baqrat İmereti kralı olaraq taxta keçdi. Yeni qurulmuş monarxiya müttəfiqliklərinin qarşılığı olaraq onlara yarım müstəqil knyazlıq imtiyazları veridlər. 1491-ci ildə Ozurgetidə Qurieli sülaləsi knyaz taxtına çıxdı. 1491-ci ildə taxta çıxdı.
Qərbi Gürcüstanda Qurieli sülaləsi ilə Meqreliya Dadiani sülaləsi hakimiyyət uğrunda mübarizə aparırdı. Lakin bu iki knyazlıq 1533-cü ildə Abxaziyanın şimalında yaşayan quldur topluluq olan Zygiilərə qarşı birgə hücum təşkil etsələr də, uğursuz oldular. Bu uğursuz hücumun nəticəsi olaraq İmereti kralı müvəqqəti də olsa, Quriya üzərində öz hakimiyyətini qurdu.
Osmanlı hakimiyyəti
XVI əsrin ortalarından etibarən Quriya knyazları İmereti çarlığından de-fakto olaraq müstəqilliklərini davam etdirsələr də, ciddi təhdid ilə üzləşdlər. Cənubda yeni ortaya çıxan qonşuları Osmanlı imperiyası 1540-cı illərdə Quriya limanlarını mühasirəyə aldı və daha sonra Rostom Qurieli tərəfindən yenidən əldə ediləcək olan Acara, Şimali Çaneti və Macahel bölgələrini işğal etdilər. 1545-ci ildə Sohoista döyüşündə birləşmiş gürcü ittifaqının məğlub olması ilə vəziyyət daha da çətinləndi. 1609-cu ildə Acaranı yenidən torpaqlarına qatdı, lakin 1614-cü ildə bölgəni Osmanlıya buraxmaq və illik xərac ödəməyə məcbur oldu. Quriya qərbi Gürcüstandakı davamlı feodal müahribələri nəticəsində qonşusu Meqreliya knyazlığı vassallığını qəbul etdi. Daha sonrala Quriya knyazlarının bir çoxları, xüsusilə III Georgi Qurieli və III Mamiya Qurieli olmaqla, Meqreliya və İmereti taxtlarını ələ keçirməyə çalışdılar.
Quriya XVIII əsrin əvvəllərində Osmanlı işğalları və daxili çəkişmələr səbəbiylə siyasi və iqtisadi eniş dövrü keçirirdi. Quriya knyazlarının digər gürcü hakimləri və Çar Rusiyası ilə ittifaq qurma cəhdləri Osmanlı hücumlarına səbəb oldu. 1723-cü ildə Qurieli Batum və Çakvini itirdi və Quriya sahilləri də Osmanlı hakimiyyətinə keçdi. Quriyalıların 1768-1774 Osmanlı-Rus müharibəsində Rusiya impeiyasına dəstəkləri Osmanlının etirazına səbəb oldu. Nəticədə Kobuleti və ətrafı Quriyadan ayırdıldı və islamdırıldı. İslami qəbul etmək köləlikdən qurtulmanın ən asan yolu idi. Qalan xristian əhali isə Gürcüstanda daha təhlükəsiz bölgələrə köç etməyə məcbur oldu. Yayqınlaşan qul ticarəti və basqınlar Quriyanın bəzi bölgələrində əhali sayının kəskin azalmasına səbəb oldu. Quriyanın əhalisi Güldenştadta görə 5.000 ailə və 1770-ci illərdə Yakob Reyneqqsə görə isə 6.000 ailə idi.
Çar Rusiyası hakimiyyəti
Quriya knyazları daha sonrakı dövrlərdə dəstəklədilər. 1806-1812 Osmanlı-Rus müharibəsi zamanın 9 iyun 1810-cu ildə V Mamiya Qurieli çarlıq hakimiyyətini qəbul etdi. Quriya Rusiya imperiyasına muxtar knyazlıq olaraq daxil oldu. V Mamiya Qurieli iqtisadi və təhsil məsələlərində Avropa tərzində islahatlar apardı. O, 1820-ci illərdə əmisi Kaihosronun İmereti və Quriyada çarlıq hakimiyyətinin Gürcüstan ortodoks kilsəsinə qarşı münasibəti və ağır vergilərə görə meydana çəxan üsyana qatılmasına baxmayaraq, rus hakimiyyətinə sadiq qaldı. Onun ölməsi ilə 1826-cı ildə yetkin yaşda olmayan oğlu David Qurieli şahzadə Sopio Qurielinin naibliyi altında taxta çıxdı. Sopio Qurieli çarlıq hökumətindən Quriyanın muxtar statusunun davam etdirilməsi məsələsində əmin olmadığı üçün 1828-1829 Osmanlı-Rus müharibəsində Osmanlını dəstəklədi. Buna cavab olaraq, 1829-cu ildə çar hakimiyyəti təərfindən Osmanlıya sürgün edildi və David taxtdan endirildi. Knyazlıq imperiya tərəfindən ilhaq edildi. İlk əvvəllərdə Quriya müvəqqəti hökumətlə idarə edilsə də, 1840-cı ildə Kutaisi quberniyasına daxil edildi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bryer, Anthony. The Byzantine monuments and topography of the Pontos. [Scholarly Publishing Office, University of Michigan]. 2008. ISBN . OCLC 681432739.
- Suny, Ronald Grigor (1994), The Making of the Georgian Nation: 2nd edition, p. 45. , ISBN
- , ed. by , and (1845), p. 532.
- (1957), The Last Years of the Georgian Monarchy: 1658-1832, p. 56. : Columbia University Press
- (gürc.) "გურიის სამთავრო" (Principality of Guria). In: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია (Encyclopaedia Georgiana). Vol. 3: p. 314-5. Tbilisi, 1978.
- (1957), The Last Years of the Georgian Monarchy: 1658-1832, p. 52. : Columbia University Press
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Quriya knyazligi Gurcustanda movcud olmus tarixi dovlet Quriya kelmesi meqrelce ve lazca kokenli kelimedir qelb ve ya merkez demekdir Gurcustanin cenub qerb bolgesinde yerlesen Quriya Qara denizle Kicik Qafqaz daglarinin arasinda yerlesir 1463 cu ilden 1829 cu ile qeder Qurieli sulalesine mensub 22 sahzade terefinden idare edilmisdir Gurcustan carliginin parcalanmasindan sonra ortaya cixmis ve serhedleri Osmanli ile davamli meydana cixan muharibelere gore tez tez deyismisdir 1829 cu ilde Rusiya terefinden legv edilene qeder muxtelif muxtar huquqlara malik olmusdur Tarixi dovletQuriya knyazligiBayraq1490 1829Paytaxt OzurgetiDilleri gurcu diliIdareetme formasi knyazliq d Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQuriya knyazligi Rioni ve Coruh caylarinin arasinda olan XIII esrin evvellerinden beri monarxiya yolu ile basa kecen hakimler eristavi terefinden idare edilen Gurcustan kralliginin bir bolgesi idi Gurcustan carliginin Qurieli rutbesini verdiyi Quriyali aile Gurcustanin monqollar terefinden istilasini furset bilerek 1280 ci illerde musteqilliyini elan etse de 1330 cu illerde monqollarin tezyiqi ile V Georginin hakimiyyetini qebul etmeye mecbur oldular V Baqratin hakimiyyete kecmesinden sonra Quriyanin simalinda svanlar usyan qaldirdilar V Baqrat usyancilari meglubiyyete ugratdi lakin 1362 ci ilde Quriyani Svaneti knyazligina verdi ve Quriya Vardanidze sulalesi terefinden idare edilmeye baslandi 1460 ci illerde Vardanidze ve Qurieli sulaleleri Gurcustan carligi hakimi Baqrationi sulalesinin iqtidarinin zeiflediyi dovrlerde kral VIII Georginin hakimiyyetini qebul etmeyen qerbi Gurcustan krali Baqrat terefinden idare edilen usyana qatildilar 1463 cu ilde Baqrat ve muttefiqleri Cihori doyusunde krali meglub etdiler Belelikle Georgi qerbi Gurcustan uzerindeki hakimiyyetini itirdi ve Baqrat Imereti krali olaraq taxta kecdi Yeni qurulmus monarxiya muttefiqliklerinin qarsiligi olaraq onlara yarim musteqil knyazliq imtiyazlari veridler 1491 ci ilde Ozurgetide Qurieli sulalesi knyaz taxtina cixdi 1491 ci ilde taxta cixdi Qerbi Gurcustanda Qurieli sulalesi ile Meqreliya Dadiani sulalesi hakimiyyet ugrunda mubarize aparirdi Lakin bu iki knyazliq 1533 cu ilde Abxaziyanin simalinda yasayan quldur topluluq olan Zygiilere qarsi birge hucum teskil etseler de ugursuz oldular Bu ugursuz hucumun neticesi olaraq Imereti krali muveqqeti de olsa Quriya uzerinde oz hakimiyyetini qurdu Osmanli hakimiyyetiXVI esrin ortalarindan etibaren Quriya knyazlari Imereti carligindan de fakto olaraq musteqilliklerini davam etdirseler de ciddi tehdid ile uzlesdler Cenubda yeni ortaya cixan qonsulari Osmanli imperiyasi 1540 ci illerde Quriya limanlarini muhasireye aldi ve daha sonra Rostom Qurieli terefinden yeniden elde edilecek olan Acara Simali Caneti ve Macahel bolgelerini isgal etdiler 1545 ci ilde Sohoista doyusunde birlesmis gurcu ittifaqinin meglub olmasi ile veziyyet daha da cetinlendi 1609 cu ilde Acarani yeniden torpaqlarina qatdi lakin 1614 cu ilde bolgeni Osmanliya buraxmaq ve illik xerac odemeye mecbur oldu Quriya qerbi Gurcustandaki davamli feodal muahribeleri neticesinde qonsusu Meqreliya knyazligi vassalligini qebul etdi Daha sonrala Quriya knyazlarinin bir coxlari xususile III Georgi Qurieli ve III Mamiya Qurieli olmaqla Meqreliya ve Imereti taxtlarini ele kecirmeye calisdilar Quriya XVIII esrin evvellerinde Osmanli isgallari ve daxili cekismeler sebebiyle siyasi ve iqtisadi enis dovru kecirirdi Quriya knyazlarinin diger gurcu hakimleri ve Car Rusiyasi ile ittifaq qurma cehdleri Osmanli hucumlarina sebeb oldu 1723 cu ilde Qurieli Batum ve Cakvini itirdi ve Quriya sahilleri de Osmanli hakimiyyetine kecdi Quriyalilarin 1768 1774 Osmanli Rus muharibesinde Rusiya impeiyasina destekleri Osmanlinin etirazina sebeb oldu Neticede Kobuleti ve etrafi Quriyadan ayirdildi ve islamdirildi Islami qebul etmek kolelikden qurtulmanin en asan yolu idi Qalan xristian ehali ise Gurcustanda daha tehlukesiz bolgelere koc etmeye mecbur oldu Yayqinlasan qul ticareti ve basqinlar Quriyanin bezi bolgelerinde ehali sayinin keskin azalmasina sebeb oldu Quriyanin ehalisi Guldenstadta gore 5 000 aile ve 1770 ci illerde Yakob Reyneqqse gore ise 6 000 aile idi Car Rusiyasi hakimiyyetiQuriya knyazlari daha sonraki dovrlerde desteklediler 1806 1812 Osmanli Rus muharibesi zamanin 9 iyun 1810 cu ilde V Mamiya Qurieli carliq hakimiyyetini qebul etdi Quriya Rusiya imperiyasina muxtar knyazliq olaraq daxil oldu V Mamiya Qurieli iqtisadi ve tehsil meselelerinde Avropa terzinde islahatlar apardi O 1820 ci illerde emisi Kaihosronun Imereti ve Quriyada carliq hakimiyyetinin Gurcustan ortodoks kilsesine qarsi munasibeti ve agir vergilere gore meydana cexan usyana qatilmasina baxmayaraq rus hakimiyyetine sadiq qaldi Onun olmesi ile 1826 ci ilde yetkin yasda olmayan oglu David Qurieli sahzade Sopio Qurielinin naibliyi altinda taxta cixdi Sopio Qurieli carliq hokumetinden Quriyanin muxtar statusunun davam etdirilmesi meselesinde emin olmadigi ucun 1828 1829 Osmanli Rus muharibesinde Osmanlini destekledi Buna cavab olaraq 1829 cu ilde car hakimiyyeti teerfinden Osmanliya surgun edildi ve David taxtdan endirildi Knyazliq imperiya terefinden ilhaq edildi Ilk evvellerde Quriya muveqqeti hokumetle idare edilse de 1840 ci ilde Kutaisi quberniyasina daxil edildi Hemcinin baxMeqreliya knyazligi Abxaziya knyazligi Svaneti knyazligiIstinadlarBryer Anthony The Byzantine monuments and topography of the Pontos Scholarly Publishing Office University of Michigan 2008 ISBN 9781597403177 OCLC 681432739 Suny Ronald Grigor 1994 The Making of the Georgian Nation 2nd edition p 45 ISBN 0 253 20915 3 ed by and 1845 p 532 1957 The Last Years of the Georgian Monarchy 1658 1832 p 56 Columbia University Press gurc გურიის სამთავრო Principality of Guria In ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია Encyclopaedia Georgiana Vol 3 p 314 5 Tbilisi 1978 1957 The Last Years of the Georgian Monarchy 1658 1832 p 52 Columbia University Press