Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şıxlinski Qiyas bəy Cahandar ağa oğlu — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin pristavı, Gəncə, və Şəki üsyanının iştirakçısı, siyasi mühacir.
| Qiyas bəy Şıxlinski | |
|---|---|
| Şıxlinski Qiyas bəy Cahandar ağa oğlu | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1895 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1975 |
| Vəfat yeri | |
| Uşaqları | Kamil, Əzizə, Qiyas, Çingiz |
| Atası | Cahandar ağa |
| Anası | Dürlü xanım |
Həyatı
Şıxlinski Qiyas bəy Cahandar ağa oğlu 1895-ci ildə Qazax qəzasının İkinci Şıxlı kəndində dünyaya gəlmişdir. Kənddə ibtidai məktəbi bitirdikdən sonra Qori Seminariyasına daxil olmuş, lakin ikinci kursda məktəbdən xaric olunmuşdur. Sonarkı illərdə quberniya idarələrində müxtəlif vəzifələrdə çalışmışdır.
AXC dövründə fəaliyyəti
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Gəncə şəhərində ştab-kapitan rütbəsində pristav işləmişdir. Sonradan Ərəş qəzasının rəisi , Yevlaxın Qarxunlu kəndindən olan Əşrəf bəy Tağıyevin köməkçisi vəzifəsində xidmət göstərmişdir. 1920-ci ildə Gəncədə qalxan May üsyanının iştirakçısı olmuş, üsyan yatırıldıqdan sonra xeyli müddət hakimiyyət orqanlarından gizlənmişdir.
Aprel işğalından sonra fəaliyyəti
Baş Siyasi İdarənin (BSİ) rəhbərlərindən olan Mircəfər Bağırovla şəxsi əlaqələri və dostluğu səbəbindən əvvəlcə qəza milis dəstəsinin komandiri, sonra isə Qazax qəza milis idarəsinin rəisi təyin edilmişdir.
Zaqatala qəzasında üsyançı dəstə ilə toqquşma zamanı Qiyas bəy dostu və rəisi Bağırovu labüd ölümdən xilas etdikdən sonra aralarındakı etimad daha da möhkəmlənmişdir. Qiyas bəyin kişi sözünə inanaraq, bir çox qaçaq dəstələrinin başçıları silahı yerə qoymağa və dinc həyata qayıtmağa razılaşmışlar. 1927–1929-cu illərdə Salahlı nahiyyə milis idarəsinin rəisi işləmişdir. Sonradan üsyançı antisovet dəstəyə başçılıq etməyə başlayır. Başçılıq etdiyi antisovet üsyançı dəstəyə Tomtuoğlu Əmiraslan və Sədi, Borçalıdan Həmzə bəy, Şıxlinskilərdən qardaşı Hasan ağa, Alay bəy, İsrafil bəy, Mustafa ağa, Süleyman ağa və başqaları daxil idilər. Bu dəstə bir müddət Dağıstan səmtində fəaliyyət göstərir. Burada Molla Mustafa Şeyxzadənin başçılığı altında qopan və Şimal-Qərb bölgəsində 8 rayonu bürüyən Nuxa-Zaqatala üsyanında iştirak edir. Üsyan nizami qoşunlar tərəfindən çox çətinliklə yatırıldıqdan sonra Qiyas bəyin dəstəsi fasiləsiz olaraq yerini dəyişir, gah Maymaq dağında, gah da Borçalı və Başkeçiddə görünür, tez-tez milis dəstələri ilə toqquşmalı olur. Borçalı-Qarayazıda fəaliyyət göstərən Qaçaq İsaxanla dostluq edir. 1930-cu ilin sonlarında sərhədi keçərək Türkiyənin Qars vilayətinə getmək qərara alınır.
Mühacirətdəki faəliyyəti
Qarsda Qiyas bəy Azərbaycan üsyançı dəstələrinin qərargah rəisi təyin olunur. Türkiyə hakimiyyət orqanları ilə əlaqələr adətən onun vasitəsilə həyata keçirilir, çoxsaylı qaçaq dəstələrinin silah-sursatla təminatı, hərbi təlimlər, yaralıların müalicəsinin təşkili və başqa işlərə bilavasitə o, rəhbərlik edir. BSİ rəhbərlərinin üsyançılara qarşı nəzərdə tutduqları tədbirlər boşa çıxdıqdan sonra onların Azərbaycandakı qohumlarına divan tutmağa, potensial düşmənləri güllələməyə, arvad-uşaqlarını isə sürgünlərə göndərməyə başlayırlar.
Bu arada Türkiyənin ağır beynəlxalq vəziyyətinə istinad edən hakimiyyət orqanları Qiyas bəy və Əmiraslanı silahı yerə qoymağa və bir daha sərhədi keçməməyə razılaşdırırlar. Onlar da silahı yerə qoyaraq, bir daha Türkiyənin SSRİ ilə qarşılıqlı münasibətlərinə xələl gətirməyəcəklərini vəd edir və dinc həyata başlayırlar.
Qaçaqların Zaqafqaziyaya son reydləri 1936-cı ildə olmuşdur. Qiyas bəy və Tomtuoğlu Əmiraslanın Türkiyənin Moskvadakı səfirliyi vasitəsilə ailələri ilə birləşməyə imkan verilməsi xahişiylə sovet hökumətinə müraciətləri nəticəsiz qalır. Türkiyədəki bütün Şıxlinskilər "Alqazax" (bu nəslin daha qədim soyadı) soyadını götürürlər.
Siyasi fəaliyyətini davam etdirən Qiyas bəy İkinci Dünya Müharibəsi illərində azərbaycanlı əsirlərin xilas edilməsi və milli legionların yaradılmasında yaxından iştirak edir. 1944-cü ildə mühüm tapşırıqla SSRİ-yə sonuncu gəlişində Batumidə həbs olunur və şəxsiyyətini müəyyənləşdirə bilmədiklərindən azad olunur. Müharibədən sonrakı illərdə Qiyas bəy cəzalanma qorxusu altında Vətənə qayıtmaq istəməyən azərbaycanlı hərbi əsirlərin məsələləri ilə məşğul olur.
Ölümü
1972-ci ildə Türkiyənin Bandırma şəhərində dünyadan köçmüşdür.
Ailəsi
"Dəli Kür" bədii filmindəki Cahandar bəy surəti Qiyas bəyin atası Cahandar ağanın prototipidir.
Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlının dayısıdır.
Qiyas bəyin Türkiyəyə keçməyindən xəbər tutan Qazax rayonunun xüsusi idarəsinin rəisi Xoren Qriqoryan Şıxlinskilər nəslinə qənim kəsilir. O, bu nəsilin yaxın və uzaq qohumlarının əksəriyyətini həbs edib sürgünə göndərir. Qiyas bəyin anası Dürlü xanım, oğlu Kamil həbsxanada vəfat etdilər. Qiyas bəyin iki qardaşını isə güllələdilər. Qalanları Qazaxıstana sürgün olundular.
1935-ci ildə Qiyas bəyin xanımı Badisəba xanım Səadəddin Əfəndi qızı, onun yeddi yaşlı qızı Əzizə və 1915-ci il təvəllüdlü oğlu Qiyasla birgə sosial təhlükəli ünsür kimi noyabrın 17-də üç il müddətinə Qazaxıstana sürgün edildilər.
Qiyas bəy Şıxlınski 1949–1955-ci illərdə Qarsda, 1955–1965-ci illərdə Ağrıda yaşayıb. Ağrıda yaşayarkən evlənmiş, 3 oğlu və 2 qızı dünyaya gəlmişdi. Oğlanlarından Çingiz bəy Alqazax (1938, İqdır şəhəri, Türkiyə −1992, Ankara, Türkiyə) hərbi təyyarəçi idi. Türkiyə Hərbi Avasiya Məktəbini bitirmişdi. Çingiz Alqazax albay (polkovnik) rütbəsinə yüksəlmişdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- İstiqlal fədailəri — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili İşlər Nazirləri və silahdaşları: 1918–1920 / İ. M. Əliyarlı, T. R. Behbudov
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sixlinski Qiyas bey Cahandar aga oglu Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin pristavi Gence ve Seki usyaninin istirakcisi siyasi muhacir Qiyas bey SixlinskiSixlinski Qiyas bey Cahandar aga ogluSexsi melumatlarDogum tarixi 1895Dogum yeri Qazax qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1975Vefat yeri Balikesir ili TurkiyeUsaqlari Kamil Ezize Qiyas CingizAtasi Cahandar agaAnasi Durlu xanimHeyatiSixlinski Qiyas bey Cahandar aga oglu 1895 ci ilde Qazax qezasinin Ikinci Sixli kendinde dunyaya gelmisdir Kendde ibtidai mektebi bitirdikden sonra Qori Seminariyasina daxil olmus lakin ikinci kursda mektebden xaric olunmusdur Sonarki illerde quberniya idarelerinde muxtelif vezifelerde calismisdir AXC dovrunde fealiyyetiAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde Gence seherinde stab kapitan rutbesinde pristav islemisdir Sonradan Eres qezasinin reisi Yevlaxin Qarxunlu kendinden olan Esref bey Tagiyevin komekcisi vezifesinde xidmet gostermisdir 1920 ci ilde Gencede qalxan May usyaninin istirakcisi olmus usyan yatirildiqdan sonra xeyli muddet hakimiyyet orqanlarindan gizlenmisdir Aprel isgalindan sonra fealiyyetiBas Siyasi Idarenin BSI rehberlerinden olan Mircefer Bagirovla sexsi elaqeleri ve dostlugu sebebinden evvelce qeza milis destesinin komandiri sonra ise Qazax qeza milis idaresinin reisi teyin edilmisdir Zaqatala qezasinda usyanci deste ile toqqusma zamani Qiyas bey dostu ve reisi Bagirovu labud olumden xilas etdikden sonra aralarindaki etimad daha da mohkemlenmisdir Qiyas beyin kisi sozune inanaraq bir cox qacaq destelerinin bascilari silahi yere qoymaga ve dinc heyata qayitmaga razilasmislar 1927 1929 cu illerde Salahli nahiyye milis idaresinin reisi islemisdir Sonradan usyanci antisovet desteye basciliq etmeye baslayir Basciliq etdiyi antisovet usyanci desteye Tomtuoglu Emiraslan ve Sedi Borcalidan Hemze bey Sixlinskilerden qardasi Hasan aga Alay bey Israfil bey Mustafa aga Suleyman aga ve basqalari daxil idiler Bu deste bir muddet Dagistan semtinde fealiyyet gosterir Burada Molla Mustafa Seyxzadenin basciligi altinda qopan ve Simal Qerb bolgesinde 8 rayonu buruyen Nuxa Zaqatala usyaninda istirak edir Usyan nizami qosunlar terefinden cox cetinlikle yatirildiqdan sonra Qiyas beyin destesi fasilesiz olaraq yerini deyisir gah Maymaq daginda gah da Borcali ve Baskecidde gorunur tez tez milis desteleri ile toqqusmali olur Borcali Qarayazida fealiyyet gosteren Qacaq Isaxanla dostluq edir 1930 cu ilin sonlarinda serhedi kecerek Turkiyenin Qars vilayetine getmek qerara alinir Muhaciretdeki faeliyyetiQarsda Qiyas bey Azerbaycan usyanci destelerinin qerargah reisi teyin olunur Turkiye hakimiyyet orqanlari ile elaqeler adeten onun vasitesile heyata kecirilir coxsayli qacaq destelerinin silah sursatla teminati herbi telimler yaralilarin mualicesinin teskili ve basqa islere bilavasite o rehberlik edir BSI rehberlerinin usyancilara qarsi nezerde tutduqlari tedbirler bosa cixdiqdan sonra onlarin Azerbaycandaki qohumlarina divan tutmaga potensial dusmenleri gullelemeye arvad usaqlarini ise surgunlere gondermeye baslayirlar Bu arada Turkiyenin agir beynelxalq veziyyetine istinad eden hakimiyyet orqanlari Qiyas bey ve Emiraslani silahi yere qoymaga ve bir daha serhedi kecmemeye razilasdirirlar Onlar da silahi yere qoyaraq bir daha Turkiyenin SSRI ile qarsiliqli munasibetlerine xelel getirmeyeceklerini ved edir ve dinc heyata baslayirlar Qacaqlarin Zaqafqaziyaya son reydleri 1936 ci ilde olmusdur Qiyas bey ve Tomtuoglu Emiraslanin Turkiyenin Moskvadaki sefirliyi vasitesile aileleri ile birlesmeye imkan verilmesi xahisiyle sovet hokumetine muracietleri neticesiz qalir Turkiyedeki butun Sixlinskiler Alqazax bu neslin daha qedim soyadi soyadini gotururler Siyasi fealiyyetini davam etdiren Qiyas bey Ikinci Dunya Muharibesi illerinde azerbaycanli esirlerin xilas edilmesi ve milli legionlarin yaradilmasinda yaxindan istirak edir 1944 cu ilde muhum tapsiriqla SSRI ye sonuncu gelisinde Batumide hebs olunur ve sexsiyyetini mueyyenlesdire bilmediklerinden azad olunur Muharibeden sonraki illerde Qiyas bey cezalanma qorxusu altinda Vetene qayitmaq istemeyen azerbaycanli herbi esirlerin meseleleri ile mesgul olur Olumu1972 ci ilde Turkiyenin Bandirma seherinde dunyadan kocmusdur Ailesi Deli Kur bedii filmindeki Cahandar bey sureti Qiyas beyin atasi Cahandar aganin prototipidir Xalq yazicisi Ismayil Sixlinin dayisidir Qiyas beyin Turkiyeye kecmeyinden xeber tutan Qazax rayonunun xususi idaresinin reisi Xoren Qriqoryan Sixlinskiler nesline qenim kesilir O bu nesilin yaxin ve uzaq qohumlarinin ekseriyyetini hebs edib surgune gonderir Qiyas beyin anasi Durlu xanim oglu Kamil hebsxanada vefat etdiler Qiyas beyin iki qardasini ise gullelediler Qalanlari Qazaxistana surgun olundular 1935 ci ilde Qiyas beyin xanimi Badiseba xanim Seadeddin Efendi qizi onun yeddi yasli qizi Ezize ve 1915 ci il tevelludlu oglu Qiyasla birge sosial tehlukeli unsur kimi noyabrin 17 de uc il muddetine Qazaxistana surgun edildiler Qiyas bey Sixlinski 1949 1955 ci illerde Qarsda 1955 1965 ci illerde Agrida yasayib Agrida yasayarken evlenmis 3 oglu ve 2 qizi dunyaya gelmisdi Oglanlarindan Cingiz bey Alqazax 1938 Iqdir seheri Turkiye 1992 Ankara Turkiye herbi teyyareci idi Turkiye Herbi Avasiya Mektebini bitirmisdi Cingiz Alqazax albay polkovnik rutbesine yukselmisdi Hemcinin baxSixlinskilerIstinadlarIstiqlal fedaileri Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Daxili Isler Nazirleri ve silahdaslari 1918 1920 I M Eliyarli T R Behbudov