Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaşqay dili və ya Qaşqay dialekti — İranda təxminən 1,5 milyon Qaşqayın danışdığı və oğuz dil qrupuna aid türk dili və ya Azərbaycan dilinin dialekti.
| Qaşqay dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | Qaşqaycə / Ğəşğayi / Qəşqayi / Türki / Qaşqay dili |
| Ölkə | İran |
| Region | Fars ostanı |
| Danışanların ümumi sayı | 1 500 000 (1997) |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | Avrasiya dilləri |
| Yazı | ərəb əlifbası, latın əlifbası |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | qxq |
| qxq | |
| IETF | qxq |
| Glottolog | qash1240 |
Qaşqay dili Azərbaycan dilinə çox yaxındır və bir neçə mütəxəssis tərəfindən bu dilin ləhcələrindən birisi kimi qəbul edilir. Qaşqayların əslən Azərbaycandan (Ərdəbil və ətraf ərazilərdən) 16-cı əsrdə İranın cənubuna köçürülmüş bir toplum olması bu fikrin əsaslı olduğunu qənaətləndirir. Alman əsilli altayşünas və türkoloq Gerhard Dörfer Qaşqay dialektini Azərbaycan dilinin dialektlərinin 10-cu qrupuna aid edir.
Coğrafi yayılma
Fars ostanı: Şiraz, Firuzabad, Qir və Karzin, Xünc, Mərvdəşt, Zərgan, Beyza, Cəhrüm, Abadə, Kəvar, Laristan, Zərrindəşt, Fəraşbənd, Kazirun, Kuhçenar, İqlid, Sipidan və Məməsəni şəhərləi.
İsfahan ostanı: Şəhrza, Səmirüm, Dehagan, Lincan və Fəridən şəhərləri.
Çahar-Mahal və Bəxtiyari ostanı: Bürucin, Şəhrikürd və Saman şəhərləri.
Kohgiluyə və Boyer-Əhməd ostanı: Gəçsaran
Buşehr ostanı: Dəştistan, Dəşti və Buşehr şəhərləri.
Xuzistan ostanı: Əhvaz, Həftkel, Omidiyə və Ramhürmüz şəhərləri.
Tarixi
XX əsrə qədər Qaşqay dilində ədəbiyyata rast gəlinmir. Bu dil barədə ilk qeydlər Aleksandr Romaskeviç və Avrel Şteyn tərəfindən aparılmışdır. Aleksandr Romaskeviç Şiraz bölgəsində yaşayan qaşqayların 35 xalq mahnısını toplamışdır.Romaskeviç və Kovalskinin fikirlərincə Qaşqay dili Azərbaycan dilinin bir ləhcəsidir. isə bu dilin Osmanlı türkcəsinin bir qolu olduğunu düşünürdü.
Demoqrafiya
İranda 1982-ci (hicri-şəmsi 1361-ci) ildə aparılan siyahıyaalmanın nəticələrinə görə, köçəri qaşqayların ümumi sayı 200.000 idi. 1997-ci ildə aparılan araşdırma nəticəsində təxminən 1,5 milyon adamın (burada yalnız köçəri həyat tərzi sürən qaşqaylar nəzərə alınmışdır) qaşqay dilində danışdığı ehtimal olunmuşdur.
Müqayisə
| Azərbaycanca | Qaşqayca |
|---|---|
| Ata, baba (dialekt söz), dədə (dial.), bava (dial.), aba (dial.), qaqqa (dial.), qağa (dial.) | Bova / Bowa, ata |
| Ana, nənə (dial.), aba (dial.), adiy (dial.), ciyi (dial.), ciji (dial.), cici (dial.) | Ana, nənə |
| Oğul | Oğul |
| Kişi (erkək mənasında) | Kişi |
| Qız | Qız, qez (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı) |
| Gəlin | Gəlin |
| Qayınana, qaynana (xalq arasındakı tələffüz variantı), qaynənə (dial.), qəynənə (dial.) | Qəynənə |
| Ürək, ürəy / ürey (xalq arasındakı tələffüz variantı), yürək (dial.) | İrəg, ürəg |
| Qan | Qan |
| Baş | Baş |
| Saç, tük, qıl | Tik, qel (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı) |
| Göz | Gez (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı), göz |
| Kirpik, kirpik (dial.) | Kirpig |
| Qulaq | Qulaq |
| Burun | Burn |
| Barmaq | Burmaq |
| Baldır | Ballır |
| Qarın | Qarn |
| At | At |
| İnək, sığır | Seğer (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı) |
| İt, köpək | Kepək (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı) |
| Ev, əv (dial.), öy (dial.) | Əv |
| Çadır | Çador (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı) |
| Ox, tir (farscadan alınma, arxaik söz; əsasən ədəbiyyatda istifadə olunur) | Ox, tir |
| Od, alov | Ot |
| Kül | Kil, kül |
| Su | Su |
| Göl | Gel (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı), göl |
| Gün, günəş | Gin, gün |
| Bulud | Bulut |
| Ulduz | Ulluz |
| Ağac, ağaj (xalq arasındakı tələffüz variantı) | Ağaj |
| Allah, Tanrı, Xuda | Allah, Tarı, Xoda (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı) |
| Yeni, yengi (köhnəlmiş, arxaik tələffüz; hazırda həmçinin dialekt) | Yengi |
| Göy | Gey (fars dilindən təsirlənmiş tələffüz variantı), göy |
| Ağ | Aq |
| Qara, qərə / ğərə (dial.) | Qərə |
| Qırmızı, qızıl ("qırmızı rəng" mənası köhnəlmiş olan bir söz) | Qızıl |
| 1 — Bir | Bir, yek (farscadan alınma) |
| 2 — İki | İkki / iki / ikke / ekki, do / dö (farscadan alınma) |
| 3 — Üç | Üç, üs, ış, üş, |
| 4 — Dörd | Dörd, dört, dörth |
| 5 — Beş | Beş, penc / pənc (farscadan alınma) |
| 6 — Altı | Altı, alti |
| 7 — Yeddi | Yeddi, hef / həft (farscadan alınma) |
| 8 — Səkkiz | Seggiz / Sakkiz |
| 9 — Doqquz | Doğğuz |
| 10 — On | On / Dəh (farscadan alınma) |
| 20 — İyirmi, yirmi / igirmi (xalq arasındakı tələffüz variantı) | Yirmi / igirmi, bist (farscadan alınma) |
| 30 — Otuz | Ottiz / Ottuz / Otuz |
| 40 — Qırx | Qırx / Ğerx / Ğirx |
| 50 — Əlli | Əlli / elli |
| 60 — Altmış | Altmış |
| 70 — Yetmiş | Yetmiş / Yethmiş, həftad (farscadan alınma) |
| 80 — Səksən, səysən (xalq arasındakı tələffüz variantı), həştad / həştat (farscadan alınma və xalq arasında istifadə olunan söz) | Səksen / səğsen / səhsan, həştad / heştad (farscadan alınma) |
| 90 — Doxsan | Doqsan / Neved / Nəvəd / Navəd (farscadan alınma) |
| 100 — Yüz | Üz / yüz |
| 1000 — Min | Min / Hezar / həzar (farscadan alınma) |
İstinadlar
- Ethnologue. . Ethnologue: Languages of the World, Fourteenth edition (ingilis). www.ethnologue.com. 2016-04-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-07-11.
- Ethnologue. . Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition (ingilis). www.ethnologue.com. 2016-07-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-07-11.
- Fascicle 3. — VIII. Azeri Turkish (author G. Doerfer), pp. 245–248. // Encyclopaedia Iranica. Volume III: Atas-Bayhaqi, Zahir-Al-Din. Edited by Ehsan Yarshater. New York: Bibliotheca Persica Press, 1989, 896 pages. Orijinal mətn (ing.)
... Azeri dialects. We may distinguish the following Azeri dialects (see Širäliev, 1941 and 1947): (1) eastern group: Derbent (Darband), Kuba, Shemakha (Šamāḵī), Baku, Salyani (Salyānī), and Lenkoran (Lankarān), (2) western group: Kazakh (not to be confounded with the Kipchak-Turkic language of the same name), the dialect of the Ayrïm (Āyrom) tribe (which, however, resembles Turkish), and the dialect spoken in the region of the Borchala river; (3) northern group: Zakataly, Nukha, and Kutkashen; (4) southern group: Yerevan (Īravān), Nakhichevan (Naḵjavān), and Ordubad (Ordūbād); (5) central group: Ganja (Kirovabad) and Shusha; (6) North Iraqi dialects; (7) Northwest Iranian dialects: Tabrīz, Reżāʾīya (Urmia), etc., extended east to about Qazvīn; (8) Southeast Caspian dialect (Galūgāh). Optionally, we may adjoin as Azeri (or “Azeroid”) dialects: (9) East Anatolian, (10) Qašqāʾī, (11) Aynallū, (12) Sonqorī, (13) dialects south of Qom, (14) Kabul Afšārī. ...
 | Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qasqay Qasqay dili ve ya Qasqay dialekti Iranda texminen 1 5 milyon Qasqayin danisdigi ve oguz dil qrupuna aid turk dili ve ya Azerbaycan dilinin dialekti Qasqay diliOrijinal adi Qasqayce Gesgayi Qesqayi Turki Qasqay diliOlke IranRegion Fars ostaniDanisanlarin umumi sayi 1 500 000 1997 TesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriAltay dilleri Turk dilleriOguz dilleriAzerbaycan dili dd dd Yazi ereb elifbasi latin elifbasiDil kodlariISO 639 1 ISO 639 2 ISO 639 3 qxqqxqIETF qxqGlottolog qash1240 Qasqay dili Azerbaycan diline cox yaxindir ve bir nece mutexessis terefinden bu dilin lehcelerinden birisi kimi qebul edilir Qasqaylarin eslen Azerbaycandan Erdebil ve etraf erazilerden 16 ci esrde Iranin cenubuna kocurulmus bir toplum olmasi bu fikrin esasli oldugunu qenaetlendirir Alman esilli altaysunas ve turkoloq Gerhard Dorfer Qasqay dialektini Azerbaycan dilinin dialektlerinin 10 cu qrupuna aid edir Cografi yayilmaFars ostani Siraz Firuzabad Qir ve Karzin Xunc Mervdest Zergan Beyza Cehrum Abade Kevar Laristan Zerrindest Ferasbend Kazirun Kuhcenar Iqlid Sipidan ve Memeseni seherlei Isfahan ostani Sehrza Semirum Dehagan Lincan ve Feriden seherleri Cahar Mahal ve Bextiyari ostani Burucin Sehrikurd ve Saman seherleri Kohgiluye ve Boyer Ehmed ostani Gecsaran Busehr ostani Destistan Desti ve Busehr seherleri Xuzistan ostani Ehvaz Heftkel Omidiye ve Ramhurmuz seherleri TarixiXX esre qeder Qasqay dilinde edebiyyata rast gelinmir Bu dil barede ilk qeydler Aleksandr Romaskevic ve Avrel Steyn terefinden aparilmisdir Aleksandr Romaskevic Siraz bolgesinde yasayan qasqaylarin 35 xalq mahnisini toplamisdir Romaskevic ve Kovalskinin fikirlerince Qasqay dili Azerbaycan dilinin bir lehcesidir ise bu dilin Osmanli turkcesinin bir qolu oldugunu dusunurdu DemoqrafiyaIranda 1982 ci hicri semsi 1361 ci ilde aparilan siyahiyaalmanin neticelerine gore koceri qasqaylarin umumi sayi 200 000 idi 1997 ci ilde aparilan arasdirma neticesinde texminen 1 5 milyon adamin burada yalniz koceri heyat terzi suren qasqaylar nezere alinmisdir qasqay dilinde danisdigi ehtimal olunmusdur MuqayiseMuqayise Azerbaycanca QasqaycaAta baba dialekt soz dede dial bava dial aba dial qaqqa dial qaga dial Bova Bowa ataAna nene dial aba dial adiy dial ciyi dial ciji dial cici dial Ana neneOgul OgulKisi erkek menasinda KisiQiz Qiz qez fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti Gelin GelinQayinana qaynana xalq arasindaki teleffuz varianti qaynene dial qeynene dial QeyneneUrek urey urey xalq arasindaki teleffuz varianti yurek dial Ireg uregQan QanBas BasSac tuk qil Tik qel fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti Goz Gez fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti gozKirpik kirpik dial KirpigQulaq QulaqBurun BurnBarmaq BurmaqBaldir BallirQarin QarnAt AtInek sigir Seger fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti It kopek Kepek fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti Ev ev dial oy dial EvCadir Cador fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti Ox tir farscadan alinma arxaik soz esasen edebiyyatda istifade olunur Ox tirOd alov OtKul Kil kulSu SuGol Gel fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti golGun gunes Gin gunBulud BulutUlduz UlluzAgac agaj xalq arasindaki teleffuz varianti AgajAllah Tanri Xuda Allah Tari Xoda fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti Yeni yengi kohnelmis arxaik teleffuz hazirda hemcinin dialekt YengiGoy Gey fars dilinden tesirlenmis teleffuz varianti goyAg AqQara qere gere dial QereQirmizi qizil qirmizi reng menasi kohnelmis olan bir soz Qizil1 Bir Bir yek farscadan alinma 2 Iki Ikki iki ikke ekki do do farscadan alinma 3 Uc Uc us is us 4 Dord Dord dort dorth5 Bes Bes penc penc farscadan alinma 6 Alti Alti alti7 Yeddi Yeddi hef heft farscadan alinma 8 Sekkiz Seggiz Sakkiz9 Doqquz Dogguz10 On On Deh farscadan alinma 20 Iyirmi yirmi igirmi xalq arasindaki teleffuz varianti Yirmi igirmi bist farscadan alinma 30 Otuz Ottiz Ottuz Otuz40 Qirx Qirx Gerx Girx50 Elli Elli elli60 Altmis Altmis70 Yetmis Yetmis Yethmis heftad farscadan alinma 80 Seksen seysen xalq arasindaki teleffuz varianti hestad hestat farscadan alinma ve xalq arasinda istifade olunan soz Seksen segsen sehsan hestad hestad farscadan alinma 90 Doxsan Doqsan Neved Neved Naved farscadan alinma 100 Yuz Uz yuz1000 Min Min Hezar hezar farscadan alinma IstinadlarEthnologue Ethnologue Languages of the World Fourteenth edition ingilis www ethnologue com 2016 04 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 07 11 Ethnologue Ethnologue Languages of the World Fifteenth edition ingilis www ethnologue com 2016 07 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 07 11 Fascicle 3 VIII Azeri Turkish author G Doerfer pp 245 248 Encyclopaedia Iranica Volume III Atas Bayhaqi Zahir Al Din Edited by Ehsan Yarshater New York Bibliotheca Persica Press 1989 896 pages ISBN 9780710091215Orijinal metn ing Azeri dialects We may distinguish the following Azeri dialects see Siraliev 1941 and 1947 1 eastern group Derbent Darband Kuba Shemakha Samaḵi Baku Salyani Salyani and Lenkoran Lankaran 2 western group Kazakh not to be confounded with the Kipchak Turkic language of the same name the dialect of the Ayrim Ayrom tribe which however resembles Turkish and the dialect spoken in the region of the Borchala river 3 northern group Zakataly Nukha and Kutkashen 4 southern group Yerevan iravan Nakhichevan Naḵjavan and Ordubad Ordubad 5 central group Ganja Kirovabad and Shusha 6 North Iraqi dialects 7 Northwest Iranian dialects Tabriz Rezaʾiya Urmia etc extended east to about Qazvin 8 Southeast Caspian dialect Galugah Optionally we may adjoin as Azeri or Azeroid dialects 9 East Anatolian 10 Qasqaʾi 11 Aynallu 12 Sonqori 13 dialects south of Qom 14 Kabul Afsari Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin