Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Ərdəbil ostanı haqqındadır. Digər mənalar üçün Ərdəbil (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın. |
Ərdəbil ostanı — Azərbaycanın şimal-qərbində ostan. Mərkəzi Ərdəbil şəhəridir.
| Ərdəbil ostanı | |
|---|---|
| fars. استان اردبیل | |
 | |
|
| |
| Ölkə |  İran |
| Daxildir | III region |
| İnzibati mərkəz | Ərdəbil |
| Ən böyük şəhərləri | Ərdəbil |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi | 17.800 km² |
| Saat qurşağı | UTC+3.30, yayda UTC+4.30 |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 1.248.488 nəfər (2011) |
| Əhalinin sıxlığı | 7.014 nəfər/km² |
| Etnik tərkib | azərbaycanlılar, digər xalqlar |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | IR-24 |
| Telefon kodu | 0451 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1994-cü ildə Şərqi Azərbaycan ostanından ayrılıb.
Ostanın iri şəhərləri:
Coğrafiya
Sahəsi 17.800 km²-dir. Ostanın 5 şəhristanının (Parsabad, Biləsuvar, Germi, Meşkinşəhr və Nəmin) Azərbaycan Respublikası ilə 282,5 km sərhədi vardır. Araz və Bolqarçay çayları həmin sərhədin 159 km uzunluğunu təşkil edir. Aslandüz və Biləsuvar məntəqələri vasitəsilə bölgə Azərbaycan Respublikası ilə əlaqə yaradır. Ərdəbil-Astara yolu Heyrandan keçərək Ərdəbili Rəşt, Qəzvin və Tehran ilə birləşdirir.
Ərdəbilin müxtəlif coğrafi-iqlimi şəraiti vardır. Ərdəbil vilayəti əsasən dağlıq hissədən ibarətdir. Vilayəti məşhur Savalan, Talış və Bozquş dağları əhatə edir. Vilayətin ən yüksək zirvəsinin hündürlüyü 4 811 metrdir. Ümumiyyətlə Ərdəbil İranın ən soyuq bölgəsidir. İlin 5-8 ayı havalar soyuq keçir. Vilayətin iqlimi soyuq qış və sərin yay ilə xarakterizə edilir.
Biləsuvar şəhristanı bölgəsi yüksək dağ zonasında yerləşir. Yayı isti, qışı isə sabitdir. Parsabad (Qoçkəndi) bölgəsi də böyük dağ zonasında yerləşir. Buranın iqlimi mülayim istidir. Muğan bölgəsinin İran qismi bütün ölkədə inkişaf etmiş kənd təsərrüfatı və heyvandarlığıyla tanınır. Germi bölgəsi alçaq və hündür dağ silsilələrinin arasında yerləşir. Yayı istidir, qışı isə mülayim. Xalxal bölgəsi dağlıq zonadır. Qışı soyuqdur, yayda havalar sabitdir. İlin 5 ayı burada güclü qar və şaxta olur, bu da Əsalim-Xalxal yolunun Talış dağlarından keçən hissəsinin bu dövrdə tez-tez bağlanmasına səbəb olur. Meşkinşəhr bölgəsi Savalan dağının qərbində yerləşir və dağətəyi zonanı əhatə edir. Qışı soyuqdur, yayı isə mülayim.
Şəhristanları
Ərdəbil ostanı inzibati cəhətdən 10 şəhristana ayrılır: Biləsuvar şəhristanı, Ərdəbil şəhristanı, Germi şəhristanı, Xalxal şəhristanı, Kövsər şəhristanı, Meşkinşəhr şəhristanı, Nəmin şəhristanı, Nir şəhristanı, Parsabad şəhristanı və Sərein şəhristanı.
Əhali
Ərdəbil ostanında toplam 1181 yaşayış məntəqəsi mövcuddur . 2006-cı ildə İranda aparılmış siyahıyaalmanın nəticəsinə əsasən vilayət əhalisinin rəsmi sayı 1,228,155 nəfər, urbanizasiya isə 58,26%-dir .
Etnik tərkibi
Ostan əhalisinin mütləq əksəriyyəti Iranin azərilari , az sayda iranli talışlardan və iranlı tatlardan ibarətdir.
Dini mənsubiyyəti
Əhalinin böyük çoxluğu İslamın şiə məzhəbinin, az bir qismi isə sünni məzhəbinin ardıcıllarıdır.
İdarəçilik
Ostan 10 şəhristana bölünür:
Qaradağ vilayəti də 2010-cu ildə Şərqi Azərbaycan ostanından alınmış və Ərdəbil ostanının tabeliyinə verilmişdir.
Tarix
Ərdəbil bölgəsinin tarixi Azərbaycan tarixinin tərkib hissəsidir. Əksər İran tarixçiləri belə hesab edirlər ki, bu şəhər Sasani hökmdarı Firuz. tərəfindən tikilmiş və Ərdəbilin 1500 illik tarixi vardır. Lakin, daha əvvəllər hərbi və siyasi nöqtə nəzərdən Ərdəbil Nəxamənçilər dövründə ən mühüm şəhərlərdən biri olmuşdur və Fars imperiyasının şimalda əsas hərbi bazası sayılırdı. Avestaya istinad edərək demək olar ki, Zərdüşt "Dan Usta" çayının (indiki Araz) yaxınlığında anadan olmuş, "Avesta" kitabını Savalan dağının yerləşdiyi zonada yazmış və öz dinini Ərdəbil şəhərində təbliğ etməyə başlamışdır.
Ərəblərin işğalı zamanı Ərdəbil İranın ən böyük şəhərlərindən biri idi və bu şəhərin qala qapılarında ərəb xilafətinin qoşunları müvəffəqiyyətsizliyə uğramışdılar. Vaxtilə Ərdəbil yerli hökmdar Bani Sağın hərbi qərargahı olmuşdur. O öz paytaxtını Marağadan Ərdəbilə keçirmişdir və monqolların işğalına kimi Ərdəbil Azərbaycanın paytaxtı olaraq qaldı. Səfəvilər dövlətinin banisi Şah İsmayılın siyasəti nəticəsində bütün İran əraziləri birləşmiş və Səfəvilər dövlətinin paytaxtı Təbriz şəhəri olmuşdur və bu I Şah Abbasın dövrünədək davam etmişdir. 1528-ci ildə Səfəvilərin hakimiyyəti dövründə iqtisadi və siyasi cəhətlərdən Ərdəbil İranın ən mühüm şəhərlərindən biri idi. Ərdəbil şəhərinin İranı Avropa ilə birləşdirən mühüm ticarət yolunun üstündə yerləşməsi şəhərin inkişafına böyük təkan vermiş və İranın Gilan vilayətindən Avropaya ipək ticarətini və Avropa mallarının İrana gətirilməsində Ərdəbilin ticarət mərkəzinə çevrilməsinə səbəb olmuşdur.
Ərdəbil indiki dövrdə
İndiki dövrdə Ərdəbil bölgənin ən iri və mühüm şəhərlərindən biridir və burada çoxlu tarixi abidələr mövcuddur, əsasən Səfəvilər dövrünə aiddirlər. Bundan başqa Azərbaycan Respublikasına gedən əsas avtomobil yolu Ərdəbildən keçir. Zəngin təbiəti ilə məşhur olan bölgənin ərazisində bir neçə çay və isti bulaqlar axır. Bu səbəbdən Ərdəbil turizm mərkəzinə çevrilmişdir və bura hər il minlərlə turist axını olur.
Şəhərin gözəl tarixi abidələri, özünəməxsus memarlıq ənənələri, müqəddəs məscidləri, kilsələri, qədim körpüləri Ərdəbilə xüsusi əzəmət verir. Ticarət mərkəzi olan Ərdəbil bazarı xüsusi memarlıq tərzində tikilmişdir. Bundan başqa bölgənin təbiəti insanları valeh edir. Savalan dağının ətrafında gözəl təbii vadiləri, Səreynin soyuq bulaqları turistlərin istirahətinə yazda və yayda yaxşı şərait yaradır. Şorabil və Nohur göllərinin ətrafında yaradılan istirahət zonaları beynəlxalq turizm standartlarına uyğundur. Bölgənin Azərbaycan Respublikası ilə sərhəd olması, Ərdəbilin iqtisadiyyatına və turizm infrastrukturunun inkişafına böyük təkan verir.
Tarixi, mədəni, turizm mərkəzləri
- Ərdəbildən 48 km məsafədə yerləşən Nour gölü
- Şorabil gölü
- Balığlıçay çayının sahilləri
- Savalan dağının və ətraf meşələrin vəhşi yasamı
- Gürgür şəlaləsi (Savalan dağı)
- Səreyn isti bulağı
- mineral bulağı
- Ərdəbildə Şeyx Səfi türbəsi
- Şeyx Əminəddin Cəbrayıl türbəsi
- İmamzadə Saleh məqbərəsi
- Mirzə Əli Əkbər, Cümə məscidləri, Müqəddəs Məryəm erməni kilsəsi
- Qarasu, Yeddigöz, İbrahim Abar Yaquvayeh, Seyid Abad Samian, Kəlxoran, Nir, Almas, Şəhərçay, Qulandə körpüləri
- Qədim hamamlar - Üçdükan, Pirzərgər, Mirzəhəbib, Hacışeyx, Mollahadi, Səfəvilər və Hacırəhim
- Qədim Ərdəbil bazarı
- Qədim təpələr: Qaraşirvan, Narıncıtəpə, Sərgin, Ağimam, Qovurtəpəsi, Olotəpəsi, Karkaqtəpəsi.
- Şam Absi və Karğan məzarlıqları
- Meşkinşəhr bölgəsinin Lahrud şəhəri yaxınlığındakı Çadırgünbədi kəndinin şəhər qülləsi
- Daxmasəngi mağarası
- Sərin isti suları
- Əlvərs xizək kurortu
- Şülələr dərəsi
- Qız qalası
- Gilarlı gülü
- Fındıqlıq meşəsi
- Heyran gərdənəsi
- Antropoloji muzeyi
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Ərdəbilin Photo Gallery 2016-03-03 at the Wayback Machine
- Ərdəbil ostandarlığının rəsmi veb saytı 2019-06-29 at the Wayback Machine
İstinadlar
- . 2012-09-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-02.
- H.Q.CityMap.com :Cities in Ardabil 2009-05-19 at the Wayback Machine:...Ardabil consists of about 1181 cities or localities.
- "Statistical Center of İran". 2008-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-03-02.
- شماره کتابشناسی ملی:۲۸۷۸۱۶۶/طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور (شاخصهای غیرثبتی){گزارش}:اردبیل/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۳-۳۷-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۴۹ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
- Cultural Centre of the İslamic Republic of İran in Ottawa-Canada :Provinces & Cities 2011-09-18 at the Wayback Machine:...The majority of Ardebil province's population is composed of Azerbaijanis.
- Güney Azərbaycan Milli Oyanış Hərəkatı (GAMOH) :Astara şəhəri 2008-08-28 at the Wayback Machine
- (Farsca:پورتال - مرکز آمار ایران) Portal - Statistical Center of Iran (Markaz-e Amar-e Iran): 2. 15. Population by religion and ostan, 1385 census 2016-03-05 at the Wayback Machine
 | Cənubi Azərbaycan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Erdebil ostani haqqindadir Diger menalar ucun Erdebil deqiqlesdirme sehifesine baxin Erdebil ostani Azerbaycanin simal qerbinde ostan Merkezi Erdebil seheridir Erdebil ostanifars استان اردبیل 38 15 05 sm e 48 17 50 s u Olke IranDaxildir III regionInzibati merkez ErdebilEn boyuk seherleri ErdebilTarixi ve cografiyasiSahesi 17 800 km Saat qursagi UTC 3 30 yayda UTC 4 30EhalisiEhalisi 1 248 488 nefer 2011 Ehalinin sixligi 7 014 nefer km Etnik terkib azerbaycanlilar diger xalqlarReqemsal identifikatorlarISO kodu IR 24Telefon kodu 0451Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1994 cu ilde Serqi Azerbaycan ostanindan ayrilib Ostanin iri seherleri Erdebil Meskinsehr Sereyn Aslanduz Bilesuvar Pars abad Germi Lahrud Nir Givi Hiro Hir NeminCografiyaSahesi 17 800 km dir Ostanin 5 sehristaninin Parsabad Bilesuvar Germi Meskinsehr ve Nemin Azerbaycan Respublikasi ile 282 5 km serhedi vardir Araz ve Bolqarcay caylari hemin serhedin 159 km uzunlugunu teskil edir Aslanduz ve Bilesuvar menteqeleri vasitesile bolge Azerbaycan Respublikasi ile elaqe yaradir Erdebil Astara yolu Heyrandan kecerek Erdebili Rest Qezvin ve Tehran ile birlesdirir Erdebilin muxtelif cografi iqlimi seraiti vardir Erdebil vilayeti esasen dagliq hisseden ibaretdir Vilayeti meshur Savalan Talis ve Bozqus daglari ehate edir Vilayetin en yuksek zirvesinin hundurluyu 4 811 metrdir Umumiyyetle Erdebil Iranin en soyuq bolgesidir Ilin 5 8 ayi havalar soyuq kecir Vilayetin iqlimi soyuq qis ve serin yay ile xarakterize edilir Bilesuvar sehristani bolgesi yuksek dag zonasinda yerlesir Yayi isti qisi ise sabitdir Parsabad Qockendi bolgesi de boyuk dag zonasinda yerlesir Buranin iqlimi mulayim istidir Mugan bolgesinin Iran qismi butun olkede inkisaf etmis kend teserrufati ve heyvandarligiyla taninir Germi bolgesi alcaq ve hundur dag silsilelerinin arasinda yerlesir Yayi istidir qisi ise mulayim Xalxal bolgesi dagliq zonadir Qisi soyuqdur yayda havalar sabitdir Ilin 5 ayi burada guclu qar ve saxta olur bu da Esalim Xalxal yolunun Talis daglarindan kecen hissesinin bu dovrde tez tez baglanmasina sebeb olur Meskinsehr bolgesi Savalan daginin qerbinde yerlesir ve dageteyi zonani ehate edir Qisi soyuqdur yayi ise mulayim SehristanlariErdebil ostani inzibati cehetden 10 sehristana ayrilir Bilesuvar sehristani Erdebil sehristani Germi sehristani Xalxal sehristani Kovser sehristani Meskinsehr sehristani Nemin sehristani Nir sehristani Parsabad sehristani ve Serein sehristani EhaliEsas meqale Erdebil sehristanlarinin ehalisi Esas meqale Erdebil ostaninda toplam 1181 yasayis menteqesi movcuddur 2006 ci ilde Iranda aparilmis siyahiyaalmanin neticesine esasen vilayet ehalisinin resmi sayi 1 228 155 nefer urbanizasiya ise 58 26 dir Etnik terkibi Esas meqale 2010 cu ilde Erdebil ostaninda ehalinin ana diline esasen etnik terkibietnik qrup nisbetiAzerbaycanlilar 98 20 Talislar 0 70 Tatlar 0 60 Kurmanclar 0 40 Tesniflenmemis 0 10 Ostan ehalisinin mutleq ekseriyyeti Iranin azerilari az sayda iranli talislardan ve iranli tatlardan ibaretdir Dini mensubiyyeti Ehalinin boyuk coxlugu Islamin sie mezhebinin az bir qismi ise sunni mezhebinin ardicillaridir IdarecilikSerqi Azerbaycan ostaninin 1993 cu ildeki inzibati bolgusunun xeritesi indiki Erdebil ostani erazisinin Serqi Azerbaycan ostanindan ayrilmasina qederki dovrde Ostan 10 sehristana bolunur Erdebil Bilesuvar Germi Xalxal Kovser Meskinsehr Nemin Sereyn Nir Parsabad Qaradag vilayeti de 2010 cu ilde Serqi Azerbaycan ostanindan alinmis ve Erdebil ostaninin tabeliyine verilmisdir TarixErdebil bolgesinin tarixi Azerbaycan tarixinin terkib hissesidir Ekser Iran tarixcileri bele hesab edirler ki bu seher Sasani hokmdari Firuz terefinden tikilmis ve Erdebilin 1500 illik tarixi vardir Lakin daha evveller herbi ve siyasi noqte nezerden Erdebil Nexamenciler dovrunde en muhum seherlerden biri olmusdur ve Fars imperiyasinin simalda esas herbi bazasi sayilirdi Avestaya istinad ederek demek olar ki Zerdust Dan Usta cayinin indiki Araz yaxinliginda anadan olmus Avesta kitabini Savalan daginin yerlesdiyi zonada yazmis ve oz dinini Erdebil seherinde teblig etmeye baslamisdir Ereblerin isgali zamani Erdebil Iranin en boyuk seherlerinden biri idi ve bu seherin qala qapilarinda ereb xilafetinin qosunlari muveffeqiyyetsizliye ugramisdilar Vaxtile Erdebil yerli hokmdar Bani Sagin herbi qerargahi olmusdur O oz paytaxtini Maragadan Erdebile kecirmisdir ve monqollarin isgalina kimi Erdebil Azerbaycanin paytaxti olaraq qaldi Sefeviler dovletinin banisi Sah Ismayilin siyaseti neticesinde butun Iran erazileri birlesmis ve Sefeviler dovletinin paytaxti Tebriz seheri olmusdur ve bu I Sah Abbasin dovrunedek davam etmisdir 1528 ci ilde Sefevilerin hakimiyyeti dovrunde iqtisadi ve siyasi cehetlerden Erdebil Iranin en muhum seherlerinden biri idi Erdebil seherinin Irani Avropa ile birlesdiren muhum ticaret yolunun ustunde yerlesmesi seherin inkisafina boyuk tekan vermis ve Iranin Gilan vilayetinden Avropaya ipek ticaretini ve Avropa mallarinin Irana getirilmesinde Erdebilin ticaret merkezine cevrilmesine sebeb olmusdur Erdebil indiki dovrdeIndiki dovrde Erdebil bolgenin en iri ve muhum seherlerinden biridir ve burada coxlu tarixi abideler movcuddur esasen Sefeviler dovrune aiddirler Bundan basqa Azerbaycan Respublikasina geden esas avtomobil yolu Erdebilden kecir Zengin tebieti ile meshur olan bolgenin erazisinde bir nece cay ve isti bulaqlar axir Bu sebebden Erdebil turizm merkezine cevrilmisdir ve bura her il minlerle turist axini olur Seherin gozel tarixi abideleri ozunemexsus memarliq eneneleri muqeddes mescidleri kilseleri qedim korpuleri Erdebile xususi ezemet verir Ticaret merkezi olan Erdebil bazari xususi memarliq terzinde tikilmisdir Bundan basqa bolgenin tebieti insanlari valeh edir Savalan daginin etrafinda gozel tebii vadileri Sereynin soyuq bulaqlari turistlerin istirahetine yazda ve yayda yaxsi serait yaradir Sorabil ve Nohur gollerinin etrafinda yaradilan istirahet zonalari beynelxalq turizm standartlarina uygundur Bolgenin Azerbaycan Respublikasi ile serhed olmasi Erdebilin iqtisadiyyatina ve turizm infrastrukturunun inkisafina boyuk tekan verir Tarixi medeni turizm merkezleriErdebilden 48 km mesafede yerlesen Nour golu Sorabil golu Baliglicay cayinin sahilleri Savalan daginin ve etraf meselerin vehsi yasami Gurgur selalesi Savalan dagi Sereyn isti bulagi mineral bulagi Erdebilde Seyx Sefi turbesi Seyx Emineddin Cebrayil turbesi Imamzade Saleh meqberesi Mirze Eli Ekber Cume mescidleri Muqeddes Meryem ermeni kilsesi Qarasu Yeddigoz Ibrahim Abar Yaquvayeh Seyid Abad Samian Kelxoran Nir Almas Sehercay Qulande korpuleri Qedim hamamlar Ucdukan Pirzerger Mirzehebib Haciseyx Mollahadi Sefeviler ve Hacirehim Qedim Erdebil bazari Qedim tepeler Qarasirvan Narincitepe Sergin Agimam Qovurtepesi Olotepesi Karkaqtepesi Sam Absi ve Kargan mezarliqlari Meskinsehr bolgesinin Lahrud seheri yaxinligindaki Cadirgunbedi kendinin seher qullesi Daxmasengi magarasi Serin isti sulari Elvers xizek kurortu Suleler deresi Qiz qalasi Gilarli gulu Findiqliq mesesi Heyran gerdenesi Antropoloji muzeyiHemcinin baxErdebilXarici kecidlerErdebilin Photo Gallery 2016 03 03 at the Wayback Machine Erdebil ostandarliginin resmi veb sayti 2019 06 29 at the Wayback MachineIstinadlar 2012 09 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 01 02 H Q CityMap com Cities in Ardabil 2009 05 19 at the Wayback Machine Ardabil consists of about 1181 cities or localities Statistical Center of Iran 2008 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2009 03 02 شماره کتابشناسی ملی ۲۸۷۸۱۶۶ طرح بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور شاخص های غیرثبتی گزارش اردبیل به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری منصور واعظی اجرا شرکت پژوهشگران خبره پارس شابک ۳ ۳۷ ۶۶۲۷ ۶۰۰ ۹۷۸ وضعیت نشر تهران موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ وضعیت ظاهری ۲۴۹ ص جدول بخش رنگی نمودار بخش رنگی Cultural Centre of the Islamic Republic of Iran in Ottawa Canada Provinces amp Cities 2011 09 18 at the Wayback Machine The majority of Ardebil province s population is composed of Azerbaijanis Guney Azerbaycan Milli Oyanis Herekati GAMOH Astara seheri 2008 08 28 at the Wayback Machine Farsca پورتال مرکز آمار ایران Portal Statistical Center of Iran Markaz e Amar e Iran 2 15 Population by religion and ostan 1385 census 2016 03 05 at the Wayback Machine Cenubi Azerbaycan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin