Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Qayalı silsilə — Qafqazda dağ silsiləsi. Qayalı silsilə Böyük Qafqaz dağlarının şimal yamacında yerləşən üçüncü paralel silsilədir. Silsilə qısa dağ massivləri və yaylaları ilə diqqəti cəlb edir. Sovetlər zamanı silsilənin sərhədlərini Belaya çayından (Kuban hövzəsi) başlayıb Assa çayında (Terek hövzəsi) bitdiyini göstərirdilər. Silsilənin ümumi istiqaməti qərb-şimali-qərbdən — şərq-cənubi-şərqə yönəlib. XXI əsrdə həyata keçirilən araşdırmalar nəticəsində silsilənin sərhədləri belə müəyyənləşdirildi: Çekups və Psebesps çaylarından başlayır (Kuban hövzəsi) və Andiy Koysu çayında (Sulak hövzəsi) bitir. Qayalı silsilənin ən yüksək zirvəsi— Qaraqaya dağıdır. (3646,0 m).
| Qayalı silsilə | |
|---|---|
| rus. Скалистый хребет | |
 Qayalı silsilənin Bal şəlalələri ərazisi | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 3646 m |
| Uzunluğu | 931 km |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Yerləşməsi | Böyük Qafqaz |
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Rusiya imperiyası zamanında oroqrafik sistematikada bu oronimdən istifadə olunmurdu. Uzun müddət Qayalı silsilə Qara dağlar adı ilə adlanırdı. Silsilə tamamilə Rusiya Federasiyası ərazisinə daxildir: Krasnodar diyarı, Adıgey, Qaraçay-Çərkəz, Kabardin-Balkariya, Şimali Osetiya, İnquşetiya, Çeçenistan, Dağıstan.
Adlanması
Qayalı silsilə adına Rusiya imperiyası ədəbiyyatlarında rast gəlinmir. Nə «Rusiya imperiyasının coğrafi-statistik lüğıtində» (1863—1885), nə də «Brokhauz və Efronun ensiklopedik lüğətində» (1890—1907) bu barədə məlumat yoxdur.
Ehtimal olunur ki, Qayalı silsilə ilk dəfə Sovet dönəmində meydana gəlib. Adın meydana gələməsinə səbəb isə silsilənin cənub, dik yamaclarının əhəng daşı süxurlarında təşkil olunmuş qayalı bir zolaq təşkil etməsi idi.
Əsas xarakteriskası
Qayalı silsilə hamarlanmış, yayla formalı tirələrdən ibarət olub alçaq, orta və yüksək dağlardan ibarətdir. Silsilənin şimal yamacı az meyillidir, cənub yamacı isə çox dikdir. Bəzi zirvələr qar xəttinə çatmasa da silsilə yüsək dağlıq xarakteri daşıyır. Dağ silsiləsində davamlılıq pozulur. Bəzi ərazilərdə ayrıca massivlər və yaylalar mövcuddur. Kuban, Terek və digər hövzələrini çayları tərəfindən kəsilib. Silsilə dərin, mənzərəli kanyon formalı dərələrdən ibarətdir. Ərazidəki ən böyük dərələrə Çeqem, Çerek və Urux dərəsini göstərmək olar.
Qayalı silsilə geoloji baxımdan əsasən alt təbaşir və üst yura dövrünün əhəng daşlarından təşkil olunub.
Ədəbiyyat
- Ефремов Ю. В., Ильичёв Ю. Г., Панов В. Д., Панова С. В., Погорелов А. В., Шереметьев В. М. Морфометрическая и морфологическая характеристика основных хребтов // Хребты Большого Кавказа и их влияние на климат / Ответ. ред. Ю. В. Ефремов. — Краснодар: «Просвещение-Юг», 2001. — 145 с. — 200 экз. — ISBN 5-93491-006-X.
- Кавказ // БСЭ [в 65 т. + 1 т. без номера (СССР)] / Глав. ред О. Ю. Шмидт. — 1-е изд. — М.: «Советская Энциклопедия», 1937. — Т. 30 (История — Камбиформ). — 51 000 экз.
- Кавказский хребет = Кавказскій хребетъ // Энциклопедический словарь [в 86 томах] / Под ред. К. К. Арсеньева и Ф. Ф. Петрушевского. — СПб.: Издатели: Ф. А. Брокгауз и И. А. Ефрон, 1894. — Т. XIIIA (Исторические журналы — Калайдович). — С. 850—854. — 481-960 с.
İstinadlar
- Лингвистический историко-топонимический словарь Кубани: ок. 2000 статей / Сост. В. П. Абрамов. — Справочное издание. — М.: «ФЛИНТА»: «Наука», 2013. — 432 с. —500 экз. — ISBN 978-5-9765-1750-9 («ФЛИНТА»), 978-5-02-037933-6 («Наука»).
- «Географический энциклопедический словарь» ошибочно сообщает только о реках бассейна Кубани, по какой-то причине не упоминая реки бассейна Терека (Географический энциклопедический словарь, 1989, с. 438).
- ЭСБЕ Т. XIIIA, 1894, с. 850—851.
- Скалистый хребет // БСЭ [51 т. + 2 кн. предм.-алф. указ.] / Глав. ред. Б. А. Введенский. — 2-е изд. — М.: «Советская Энциклопедия», 1956. — Т. 39 (Сигишоара — Соки). — С. 203. — 664 с. — 300 000 экз.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Qayali silsile Qafqazda dag silsilesi Qayali silsile Boyuk Qafqaz daglarinin simal yamacinda yerlesen ucuncu paralel silsiledir Silsile qisa dag massivleri ve yaylalari ile diqqeti celb edir Sovetler zamani silsilenin serhedlerini Belaya cayindan Kuban hovzesi baslayib Assa cayinda Terek hovzesi bitdiyini gosterirdiler Silsilenin umumi istiqameti qerb simali qerbden serq cenubi serqe yonelib XXI esrde heyata kecirilen arasdirmalar neticesinde silsilenin serhedleri bele mueyyenlesdirildi Cekups ve Psebesps caylarindan baslayir Kuban hovzesi ve Andiy Koysu cayinda Sulak hovzesi bitir Qayali silsilenin en yuksek zirvesi Qaraqaya dagidir 3646 0 m Qayali silsilerus Skalistyj hrebetQayali silsilenin Bal selaleleri erazisiUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 3646 mUzunlugu 931 kmYerlesmesi43 11 33 sm e 43 24 40 s u Olke RusiyaYerlesmesi Boyuk QafqazQayali silsileQayali silsile Vikianbarda elaqeli mediafayllar Rusiya imperiyasi zamaninda oroqrafik sistematikada bu oronimden istifade olunmurdu Uzun muddet Qayali silsile Qara daglar adi ile adlanirdi Silsile tamamile Rusiya Federasiyasi erazisine daxildir Krasnodar diyari Adigey Qaracay Cerkez Kabardin Balkariya Simali Osetiya Inqusetiya Cecenistan Dagistan AdlanmasiQayali silsile adina Rusiya imperiyasi edebiyyatlarinda rast gelinmir Ne Rusiya imperiyasinin cografi statistik lugitinde 1863 1885 ne de Brokhauz ve Efronun ensiklopedik lugetinde 1890 1907 bu barede melumat yoxdur Ehtimal olunur ki Qayali silsile ilk defe Sovet doneminde meydana gelib Adin meydana gelemesine sebeb ise silsilenin cenub dik yamaclarinin eheng dasi suxurlarinda teskil olunmus qayali bir zolaq teskil etmesi idi Esas xarakteriskasiQayali silsile hamarlanmis yayla formali tirelerden ibaret olub alcaq orta ve yuksek daglardan ibaretdir Silsilenin simal yamaci az meyillidir cenub yamaci ise cox dikdir Bezi zirveler qar xettine catmasa da silsile yusek dagliq xarakteri dasiyir Dag silsilesinde davamliliq pozulur Bezi erazilerde ayrica massivler ve yaylalar movcuddur Kuban Terek ve diger hovzelerini caylari terefinden kesilib Silsile derin menzereli kanyon formali derelerden ibaretdir Erazideki en boyuk derelere Ceqem Cerek ve Urux deresini gostermek olar Qayali silsile geoloji baximdan esasen alt tebasir ve ust yura dovrunun eheng daslarindan teskil olunub EdebiyyatEfremov Yu V Ilichyov Yu G Panov V D Panova S V Pogorelov A V Sheremetev V M Morfometricheskaya i morfologicheskaya harakteristika osnovnyh hrebtov Hrebty Bolshogo Kavkaza i ih vliyanie na klimat Otvet red Yu V Efremov Krasnodar Prosveshenie Yug 2001 145 s 200 ekz ISBN 5 93491 006 X Kavkaz BSE v 65 t 1 t bez nomera SSSR Glav red O Yu Shmidt 1 e izd M Sovetskaya Enciklopediya 1937 T 30 Istoriya Kambiform 51 000 ekz Kavkazskij hrebet Kavkazskij hrebet Enciklopedicheskij slovar v 86 tomah Pod red K K Arseneva i F F Petrushevskogo SPb Izdateli F A Brokgauz i I A Efron 1894 T XIIIA Istoricheskie zhurnaly Kalajdovich S 850 854 481 960 s IstinadlarLingvisticheskij istoriko toponimicheskij slovar Kubani ok 2000 statej Sost V P Abramov Spravochnoe izdanie M FLINTA Nauka 2013 432 s 500 ekz ISBN 978 5 9765 1750 9 FLINTA 978 5 02 037933 6 Nauka Geograficheskij enciklopedicheskij slovar oshibochno soobshaet tolko o rekah bassejna Kubani po kakoj to prichine ne upominaya reki bassejna Tereka Geograficheskij enciklopedicheskij slovar 1989 s 438 ESBE T XIIIA 1894 s 850 851 Skalistyj hrebet BSE 51 t 2 kn predm alf ukaz Glav red B A Vvedenskij 2 e izd M Sovetskaya Enciklopediya 1956 T 39 Sigishoara Soki S 203 664 s 300 000 ekz