Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası və ya qısaca QİYŞ — 1949–1991-ci illərdə fəaliyyət göstərən hökumətlərarası iqtisadi təşkilat. Albaniya, Bolqarıstan, Macarıstan, Polşa, Rumıniya, SSRİ və Çexoslovakiya nümayəndələrinin iqtisadi toplantısının qərarı ilə hazırlanmışdır. QİYŞ-nın qərargahı Moskvada yerləşirdi.
| Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası | |
|---|---|
 | |
 | |
| Yaranma tarixi | 25 yanvar 1949 |
| Ləğvolma tarixi | 28 iyun 1991 |
| Mərkəzi | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əsas qərarlar, üzv ölkələrin paytaxtlarında növbə ilə rus əlifbasında adlar sırası ilə keçirilən hər il çağırılan iclaslarda qəbul edildi. Ölkələrin nümayəndə heyətlərinə hökumət başçıları, 16–18 və 23-cü iclaslarda, ölkələrin nümayəndə heyətlərinə kommunist və işçi partiyaları mərkəzi komitələrinin birinci (ümumi) katibləri rəhbərlik edirdilər. 1962-ci ildə üzv ölkələrin hökumət başçısının müavinləri səviyyəsində hər ölkədən bir təmsilçidən ibarət icra komitəsi yaradıldı. QİYŞ katibliyi fəaliyyət göstərirdi — Moskvada yerləşən iqtisadi və icraedici-idarəetmə orqanı, QİYŞ katibliyi (Şuranın baş məmuru) və müavinləri katibliyin işinə nəzarət edirdilər.
Köçürülə bilən rubl, qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurasına üzv olan ölkələrin çoxtərəfli hesablaşmalarının təşkili üçün toplu pul vahidi, dəyər ölçüsü, ödəmə və yığma vasitəsidir.
Yaradılması
5 yanvar 1949-cu ildə Moskvada SSRİ və RSR-nın təşəbbüsü ilə Albaniya, Bolqarıstan, Macarıstan, Polşa, Rumıniya hökumət nümayəndələrinin qapalı iqtisadi iclası çağırıldı (8 yanvara qədər davam etdi). Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurasının yaradılmasına qərar verən SSRİ və Çexoslovakiya, Sovet İttifaqı ilə yeni demokratiya ölkələri arasında sıx iqtisadi əlaqələrin qurulmasını təşviq etməyə çağırdılar. QİYŞ-nın yaradılması haqqında protokol 18 yanvar 1949-cu ildə Moskvada imzalanmışdı, lakin həqiqətən aktiv fəaliyyəti 1960-cı ildə, SSRİ rəhbərliyinin QİYŞ-nı AEK-ə bir növ sosialist alternativi etməyə çalışması ilə başladı (Avropa İqtisadi Birliyi və ya ümumi bazar, sələfi Avropa Birliyi). QİYŞ fəaliyyətinin prioritet istiqaməti Birliyə üzv ölkələrin qarşılıqlı ticarətin inkişafı, iqtisadi təcrübə mübadiləsinin təşkili, ilə qarşılıqlı yardımın göstərilməsi daxil olan iqtisadi və elmi-texniki əməkdaşlığı ilə müəyyən edilmişdir. xammal, qida, avadanlıq, maşın və digər mallar. Həmçinin iştirakçı ölkələr üçün vahid standart və normalar hazırlanmışdır. 1969-cu ilə qədər qərargah Moskvanın Petrovka küçəsi 14-də, ondan sonra — yerləşirdi.
Təşkilatın uğurlu fəaliyyət dövrü
1964-cü ildən başlayaraq, QİYŞ-ya üzv ölkələr arasında yeni çoxtərəfli hesablaşmalar sistemi fəaliyyətə başladı. Bu məskunlaşmalar üçün əməliyyatlar, QİYŞ üzvlərinin əməkdaşlıqlarını genişləndirmək və köçürülə bilən rubllarla çoxtərəfli hesablaşmaları həyata keçirmək üçün xarici ticarətin inkişafını asanlaşdırmaq məqsədilə 1963-cü ilin oktyabrında yaradılan Beynəlxalq İqtisadi Əməkdaşlıq Bankı (BİƏB) tərəfindən həyata keçirildi. 1 yanvar 1970-ci il tarixində Beynəlxalq İnvestisiya Bankı (BİB), əməkdaşlığın daha da dərinləşdirilməsi və yaxşılaşdırılması və QİYŞ-nın sosialist iqtisadi inteqrasiyasının inkişafı üzrə Hərtərəfli Proqramın həyata keçirilməsi üzv ölkələr ilə əlaqədar fəaliyyətlərə uzun və orta müddətli kreditlər vermək üçün yaradıldı.
QİYŞ-nın üzləşdiyi problemlər fəaliyyət formalarında dəyişiklik tələb edirdi. 1971-ci ildə Sosialist İqtisadi İnteqrasiyasının Hərtərəfli Proqramı qəbul edildi. Vəzifə iqtisadi inteqrasiyanın ən yüksək formalarını — sənaye kooperativi və ixtisaslaşma, elmi-texniki əməkdaşlıq, iqtisadi inkişaf planlarının koordinasiyası, birgə investisiya fəaliyyətlərini inkişaf etdirmək idi. 1970-ci illərdə QİYŞ-nın sosialist ölkələrin iqtisadiyyatındakı rolu bir qədər artdı. 1972–1974-cü illərdə "İnterelektro" Beynəlxalq İqtisadi Təşkilatı, "İntetomenergo", "İntertekstilmaş", "İnterximvolokno", "İnteratominstrument" iqtisadi birlikləri yaradıldı.
QİYŞ-nın yaradılmasının məqsədi iştirakçı ölkələrin iqtisadi inkişafını təşviq etmək, sənayeləşmə səviyyəsini, yaşayış səviyyələrini, əmək məhsuldarlığını və s. artırmaq üçün elan edildi. QİYŞ orqanları müxtəlif iqtisadi, elmi və texniki məsələlərə dair qərar və tövsiyələr qəbul etdilər; lakin bu qərarlar qanuni olaraq məcburi deyildi və yalnız maraqlı QİYŞ üzvü olan ölkələrin razılığı ilə qəbul edildi və bu məsələdə marağının az olduğunu bildirən ölkələrə şamil edilmədi. QİYŞ fəaliyyəti bir sıra mühüm müsbət nəticələrə imza atdı: bu təşkilatın ölkələrində, digər QİYŞ üzvlərinin köməyi ilə inkişaf etmiş bir sənaye yaradıldı, tikinti aparıldı, elmi və texniki əməkdaşlıq həyata keçirildi. QİYŞ, iştirakçı ölkələrin iqtisadi sistemlərinin inteqrasiyasına, iqtisadi və texnoloji inkişafdakı tərəqqisinə töhfə verdi. İştirakçı ölkələr arasındakı klirinq (barter) ticarəti QİYŞ vasitəsilə koordinasiya edildi və milli iqtisadi planlar əlaqələndirildi və əlaqələndirildi.
1975-ci ildə QİYŞ-ya üzv ölkələr dünya sənaye istehsalının üçdə birini təşkil edirdi və bu dövlətlərin iqtisadi potensialı 1949-cu ildən bəri bir neçə dəfə artmışdır.
1980-ci illər böhranı və QİYŞ-nın dağılması
1973-cü ildə neft qiymətlərindəki sıçrayış iqtisadiyyatda xammal sektorunun rolunun artmasına səbəb oldu: SSRİ-nin xarici ticarət dövriyyəsi 1970–1975-ci illərdə 2,3 dəfə artdı, yanacaq ixracı isə 1970-ci ildə % 15,6 1987-ci ildə% 46,5-ə qədər artdı (1970-ci ildə ixracatdakı maşın və avadanlıqların payı% 21,5% idisə, 1987-ci ilə qədər% 15,5-ə düşdü). Enerji qaynaqlarının CMEA ölkələrinin ixracatındakı payı 1971–1975-ci illərdə% 14,5 idisə, 1979-cu ildə artıq 58,8% -ə yüksəldi.
1980-ci illərin sonunda QİYŞ-ya üzv ölkələrin ümumi dünya məhsulundakı payı təxminən 9%, sənayeləşmiş kapitalist ölkələr isə 57% idi.
5 yanvar 1991-ci ildə Moskvada keçirilən Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurasının İcraiyyə Komitəsinin iclasında QİYŞ-nın Beynəlxalq İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına çevrilməsinə qərar verildi [11].
28 iyun 1991-ci ildə Budapeştdə, QİYŞ-ya üzv ölkələr: Bolqarıstan, Macarıstan, Vyetnam, Kuba, Monqolustan, Polşa, Rumıniya, SSRİ və Çexoslovakiya, şura iclasının 46-cı iclasında təşkilatın ləğvi haqqında protokol imzaladı. Eyni zamanda sosialist iqtisadi inteqrasiya tarixi sona çatdı.
Əvvəlcə QİYŞ-da yaradılan ayrı strukturlar (məsələn, Beynəlxalq İqtisadi Əməkdaşlıq Bankı, Beynəlxalq İnvestisiya Bankı, İntersputnik) hələ də mövcuddur və fəaliyyətini davam etdirir.
İstinadlar
- Üzv və müşahidəçi dillərində təşkilatın adı: alb. Këshilli i Ndihmës Ekonomike Reciproke, KNER, ing. Comecon, The Council for Mutual Economic Assistance, ərəb. مجلس التعاون الاقتصادي, bolq. Съвет за икономическа взаимопомощ, СИВ, mac. Kölcsönös Gazdasági Segítség Tanácsa, KGST, vyet. Hội đồng Tương trợ Kinh tế, HĐTTKT, isp. Consejo de Ayuda Mutua Económica, CAME, çin. 经济互助委员会, kor. 경제 상호 원조 회의, monq. Эдийн Засгийн Харилцан Туслалцах Зөвлөл, ЭЗХТЗ, alm. Rat für Gegenseitige Wirtschaftshilfe, RGW, pol. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, RWPG, port. Conselho para Assistência Económica Mútua, CAEM, rum. Consiliul de Ajutor Economic Reciproc, CAER, serb. Савет за узајамну економску помоћ, slovak. Rada Vzájomnej Hospodárskej Pomoci, RVHP, fars. کمکان, fin Keskinäisen taloudellisen avun neuvosto, çex. Rada Vzájemné Hospodářské Pomoci, RVHP
- Elena Dragomir. The creation of the Council for Mutual Economic Assistance as seen from the Romanian archives. 88 (Historical Research). 2015. 355–379.
- "Центрально-Восточная Европа: от СЭВ до Евросоюза - Перспективы". www.perspektivy.info. 2020-07-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-31.
- Alexander Uschakow (Hrsg.): Protokoll über die Gründung eines Rates für gegenseitige Wirtschaftshilfe zwischen der Regierungen den UdSSR, der Republik Polen, der Rumänischen Volksrepublik und der Republik Bulgarien, unterzeichnet am 18. Januar 1949 in Moskau. 2015-09-24 at the Wayback Machine In: Integration im RGW (COMECON). Baden-Baden 1983, S. 19–21. (alm.)
- "М.А. Липкин . История переговоров СЭВ и ЕЭС об основах отношений" (PDF). 2019-07-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2021-02-01.
- "Новый этап экономического сотрудничества СССР с развитыми капиталистическими странами". (отв. ред. А. И. Бельчук) М. Наука. 1978. — 303 c
- М. М. Судо, Э. Р. Казанкова Энергетические ресурсы. Нефть и природный газ. Век уходящий 2018-10-24 at the Wayback Machine
- СЭВ завершен. Что дальше ? 2017-01-24 at the Wayback Machine // Известия, 28 июня 1991
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qarsiliqli Iqtisadi Yardim Surasi ve ya qisaca QIYS 1949 1991 ci illerde fealiyyet gosteren hokumetlerarasi iqtisadi teskilat Albaniya Bolqaristan Macaristan Polsa Ruminiya SSRI ve Cexoslovakiya numayendelerinin iqtisadi toplantisinin qerari ile hazirlanmisdir QIYS nin qerargahi Moskvada yerlesirdi Qarsiliqli Iqtisadi Yardim SurasiYaranma tarixi 25 yanvar 1949Legvolma tarixi 28 iyun 1991Merkezi Moskva Vikianbarda elaqeli mediafayllar Esas qerarlar uzv olkelerin paytaxtlarinda novbe ile rus elifbasinda adlar sirasi ile kecirilen her il cagirilan iclaslarda qebul edildi Olkelerin numayende heyetlerine hokumet bascilari 16 18 ve 23 cu iclaslarda olkelerin numayende heyetlerine kommunist ve isci partiyalari merkezi komitelerinin birinci umumi katibleri rehberlik edirdiler 1962 ci ilde uzv olkelerin hokumet bascisinin muavinleri seviyyesinde her olkeden bir temsilciden ibaret icra komitesi yaradildi QIYS katibliyi fealiyyet gosterirdi Moskvada yerlesen iqtisadi ve icraedici idareetme orqani QIYS katibliyi Suranin bas memuru ve muavinleri katibliyin isine nezaret edirdiler Kocurule bilen rubl qarsiliqli Iqtisadi Yardim Surasina uzv olan olkelerin coxterefli hesablasmalarinin teskili ucun toplu pul vahidi deyer olcusu odeme ve yigma vasitesidir Yaradilmasi5 yanvar 1949 cu ilde Moskvada SSRI ve RSR nin tesebbusu ile Albaniya Bolqaristan Macaristan Polsa Ruminiya hokumet numayendelerinin qapali iqtisadi iclasi cagirildi 8 yanvara qeder davam etdi Qarsiliqli Iqtisadi Yardim Surasinin yaradilmasina qerar veren SSRI ve Cexoslovakiya Sovet Ittifaqi ile yeni demokratiya olkeleri arasinda six iqtisadi elaqelerin qurulmasini tesviq etmeye cagirdilar QIYS nin yaradilmasi haqqinda protokol 18 yanvar 1949 cu ilde Moskvada imzalanmisdi lakin heqiqeten aktiv fealiyyeti 1960 ci ilde SSRI rehberliyinin QIYS ni AEK e bir nov sosialist alternativi etmeye calismasi ile basladi Avropa Iqtisadi Birliyi ve ya umumi bazar selefi Avropa Birliyi QIYS fealiyyetinin prioritet istiqameti Birliye uzv olkelerin qarsiliqli ticaretin inkisafi iqtisadi tecrube mubadilesinin teskili ile qarsiliqli yardimin gosterilmesi daxil olan iqtisadi ve elmi texniki emekdasligi ile mueyyen edilmisdir xammal qida avadanliq masin ve diger mallar Hemcinin istirakci olkeler ucun vahid standart ve normalar hazirlanmisdir 1969 cu ile qeder qerargah Moskvanin Petrovka kucesi 14 de ondan sonra yerlesirdi Teskilatin ugurlu fealiyyet dovru1964 cu ilden baslayaraq QIYS ya uzv olkeler arasinda yeni coxterefli hesablasmalar sistemi fealiyyete basladi Bu meskunlasmalar ucun emeliyyatlar QIYS uzvlerinin emekdasliqlarini genislendirmek ve kocurule bilen rubllarla coxterefli hesablasmalari heyata kecirmek ucun xarici ticaretin inkisafini asanlasdirmaq meqsedile 1963 cu ilin oktyabrinda yaradilan Beynelxalq Iqtisadi Emekdasliq Banki BIEB terefinden heyata kecirildi 1 yanvar 1970 ci il tarixinde Beynelxalq Investisiya Banki BIB emekdasligin daha da derinlesdirilmesi ve yaxsilasdirilmasi ve QIYS nin sosialist iqtisadi inteqrasiyasinin inkisafi uzre Herterefli Proqramin heyata kecirilmesi uzv olkeler ile elaqedar fealiyyetlere uzun ve orta muddetli kreditler vermek ucun yaradildi Moskvada yerlesen QIYS nin uzlesdiyi problemler fealiyyet formalarinda deyisiklik teleb edirdi 1971 ci ilde Sosialist Iqtisadi Inteqrasiyasinin Herterefli Proqrami qebul edildi Vezife iqtisadi inteqrasiyanin en yuksek formalarini senaye kooperativi ve ixtisaslasma elmi texniki emekdasliq iqtisadi inkisaf planlarinin koordinasiyasi birge investisiya fealiyyetlerini inkisaf etdirmek idi 1970 ci illerde QIYS nin sosialist olkelerin iqtisadiyyatindaki rolu bir qeder artdi 1972 1974 cu illerde Interelektro Beynelxalq Iqtisadi Teskilati Intetomenergo Intertekstilmas Interximvolokno Interatominstrument iqtisadi birlikleri yaradildi Poct markasi SSRI 1979 cu il QIYS nin 30 yasiPoct markasi SSRI 1989 cu il QIYS nin 40 yasi QIYS nin yaradilmasinin meqsedi istirakci olkelerin iqtisadi inkisafini tesviq etmek senayelesme seviyyesini yasayis seviyyelerini emek mehsuldarligini ve s artirmaq ucun elan edildi QIYS orqanlari muxtelif iqtisadi elmi ve texniki meselelere dair qerar ve tovsiyeler qebul etdiler lakin bu qerarlar qanuni olaraq mecburi deyildi ve yalniz maraqli QIYS uzvu olan olkelerin raziligi ile qebul edildi ve bu meselede maraginin az oldugunu bildiren olkelere samil edilmedi QIYS fealiyyeti bir sira muhum musbet neticelere imza atdi bu teskilatin olkelerinde diger QIYS uzvlerinin komeyi ile inkisaf etmis bir senaye yaradildi tikinti aparildi elmi ve texniki emekdasliq heyata kecirildi QIYS istirakci olkelerin iqtisadi sistemlerinin inteqrasiyasina iqtisadi ve texnoloji inkisafdaki tereqqisine tohfe verdi Istirakci olkeler arasindaki klirinq barter ticareti QIYS vasitesile koordinasiya edildi ve milli iqtisadi planlar elaqelendirildi ve elaqelendirildi 1975 ci ilde QIYS ya uzv olkeler dunya senaye istehsalinin ucde birini teskil edirdi ve bu dovletlerin iqtisadi potensiali 1949 cu ilden beri bir nece defe artmisdir 1980 ci iller bohrani ve QIYS nin dagilmasi1973 cu ilde neft qiymetlerindeki sicrayis iqtisadiyyatda xammal sektorunun rolunun artmasina sebeb oldu SSRI nin xarici ticaret dovriyyesi 1970 1975 ci illerde 2 3 defe artdi yanacaq ixraci ise 1970 ci ilde 15 6 1987 ci ilde 46 5 e qeder artdi 1970 ci ilde ixracatdaki masin ve avadanliqlarin payi 21 5 idise 1987 ci ile qeder 15 5 e dusdu Enerji qaynaqlarinin CMEA olkelerinin ixracatindaki payi 1971 1975 ci illerde 14 5 idise 1979 cu ilde artiq 58 8 e yukseldi 1980 ci illerin sonunda QIYS ya uzv olkelerin umumi dunya mehsulundaki payi texminen 9 senayelesmis kapitalist olkeler ise 57 idi 5 yanvar 1991 ci ilde Moskvada kecirilen Qarsiliqli Iqtisadi Yardim Surasinin Icraiyye Komitesinin iclasinda QIYS nin Beynelxalq Iqtisadi Emekdasliq Teskilatina cevrilmesine qerar verildi 11 28 iyun 1991 ci ilde Budapestde QIYS ya uzv olkeler Bolqaristan Macaristan Vyetnam Kuba Monqolustan Polsa Ruminiya SSRI ve Cexoslovakiya sura iclasinin 46 ci iclasinda teskilatin legvi haqqinda protokol imzaladi Eyni zamanda sosialist iqtisadi inteqrasiya tarixi sona catdi Evvelce QIYS da yaradilan ayri strukturlar meselen Beynelxalq Iqtisadi Emekdasliq Banki Beynelxalq Investisiya Banki Intersputnik hele de movcuddur ve fealiyyetini davam etdirir IstinadlarUzv ve musahideci dillerinde teskilatin adi alb Keshilli i Ndihmes Ekonomike Reciproke KNER ing Comecon The Council for Mutual Economic Assistance ereb مجلس التعاون الاقتصادي bolq Svet za ikonomicheska vzaimopomosh SIV mac Kolcsonos Gazdasagi Segitseg Tanacsa KGST vyet Hội đồng Tương trợ Kinh tế HĐTTKT isp Consejo de Ayuda Mutua Economica CAME cin 经济互助委员会 kor 경제 상호 원조 회의 monq Edijn Zasgijn Harilcan Tuslalcah Zovlol EZHTZ alm Rat fur Gegenseitige Wirtschaftshilfe RGW pol Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej RWPG port Conselho para Assistencia Economica Mutua CAEM rum Consiliul de Ajutor Economic Reciproc CAER serb Savet za uzaјamnu ekonomsku pomoћ slovak Rada Vzajomnej Hospodarskej Pomoci RVHP fars کمکان fin Keskinaisen taloudellisen avun neuvosto cex Rada Vzajemne Hospodarske Pomoci RVHP Elena Dragomir The creation of the Council for Mutual Economic Assistance as seen from the Romanian archives 88 Historical Research 2015 355 379 Centralno Vostochnaya Evropa ot SEV do Evrosoyuza Perspektivy www perspektivy info 2020 07 16 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 31 Alexander Uschakow Hrsg Protokoll uber die Grundung eines Rates fur gegenseitige Wirtschaftshilfe zwischen der Regierungen den UdSSR der Republik Polen der Rumanischen Volksrepublik und der Republik Bulgarien unterzeichnet am 18 Januar 1949 in Moskau 2015 09 24 at the Wayback Machine In Integration im RGW COMECON Baden Baden 1983 S 19 21 alm M A Lipkin Istoriya peregovorov SEV i EES ob osnovah otnoshenij PDF 2019 07 25 tarixinde PDF Istifade tarixi 2021 02 01 Novyj etap ekonomicheskogo sotrudnichestva SSSR s razvitymi kapitalisticheskimi stranami otv red A I Belchuk M Nauka 1978 303 c M M Sudo E R Kazankova Energeticheskie resursy Neft i prirodnyj gaz Vek uhodyashij 2018 10 24 at the Wayback Machine SEV zavershen Chto dalshe 2017 01 24 at the Wayback Machine Izvestiya 28 iyunya 1991