Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qareqin Njde- (Qareqin Ter-Arutyunyan erm. Գարեգին Նժդեհ; 1 yanvar 1886, Güznüt, Naxçıvan qəzası – 21 dekabr 1955, Vladimir mərkəzi həbsxanası[d], Vladimir vilayəti, SSRİ) — erməni dövlət xadimi.
| Qareqin Njde | |
|---|---|
| Qareqin Ter-Arutyunyan | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Գարեգին Եղիշեի Տեր-Հարությունյան |
| Doğum tarixi | 1 yanvar 1886 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 21 dekabr 1955 (69 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Milliyyəti | erməni |
| Təhsili | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Daşnaksutyun |
| Rütbəsi | Sparapet, poruçik |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |    |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Qareqin Njde 1 yanvar 1886-cı ildə İrəvan quberniyasının Naxçıvan qəzasında anadan olmuşdur. 1902-ci ildə Peterburq universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olur, 1904-cü ildə təhsilini yarımçıq qoyub, erməni millətçilərinə qoşulur. İrana köçərək daşnakların orada təşkil etdiyi hərbi məktəbdə təhsil alır, sonra Sofiyadakı zabit məktəbinə daxil olur. Məktəbi bitirdikdən sonra Murad Sebastasinin başçılıq etdiyi erməni silahlı dəstələrindən birinə qoşulur. Eyni vaxtda Qareqin Daşnaksütuna üzv olur və Njde ləqəbini alır. 1909-cu ildə Rusiyaya (Qafqaza) silah almaq məqsədilə gəlir, Njde həbs olunur. Lakin 1912-ci ildə azad olunur və Bolqarıstana qayıdır. I Balkan müharibəsində Osmanlı imperiyasına qarşı döyüşlərdə iştirak edir, 272 nəfərlik könüllü erməni dəstəsinə başçılıq edir.
Birinci dünya müharibəsində
Birinci dünya müharibəsi başlayanda Rusiya imperiyasının Sofiyadakı səfirliyinə gələn Qareqin Njde öz xidmətlərini təklif edir. Drastamat Kanayanın başçılıq etdiyi erməni könüllü dəstəsinin komandir müavini təyin olunur. 1915-ci ilin mayında 3-cü dərəcəli Müqəddəs Vladimir, 4-cü dərəcəli Müqəddəs Anna ordenləri ilə, həmin ilin iyulunda isə 2-ci və 3-cü dərəcəli Georgi xaçı ilə təltif olunur.
Müharibədən sonra
Daşnakların Türkiyəyə qarşı vuruşan dəstələrindən birinə rəhbərlik edən Njde Ermənistan respublikasının ordu quruculuğu məsələləri ilə də məşğul olur. 1919-cu ilin sentyabrında, daşnak hökuməti tərəfindən Zəngəzura göndərilir, onun vəzifəsi bu əraziləri azərbaycanlılardan təmizləmək idi. Njdenin rəhbərlik etdiyi silahlı dəstələr, burada yaşayan azərbaycanlı əhalinin kütləvi qətli ilə məşğul olur, Njdenin bilavasitə rəhbərliyi və göstərişi ilə azərbayacanlılar yaşayan kəndlər yandırılır, əhalisi qətlə yetirilir və öz evlərindən qovulur.
Njde həmçinin Vedibasarda və Göyçə mahalında azərbaycanlı əhaliyə qarşı qırğınlar törədir. Njdenin dəstələri 1920-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasının ordusu ilə döyüşlərdə iştirak edir. Ən gərgin döyüşlər 1920-ci ilin mart ayında gedir. Azərbaycan Sovet Rusiyası tərəfindən işğal edildikdən sonra, Njde sovet ordusunun hərbi birləşmələri ilə də döyüşlər aparır. 1920-ci ilin sentyabrında sovet ordusunun hissələri Qafanı tutur, Njde öz dəstələri ilə Mehri tərəfə çəkilir və burada mövqe tutur. 1920-ci ilin qışında Njde Zəngəzurdakı digər erməni dəstələri ilə birgə qırmızı ordunu sıxışdırıb çıxara bilir. 25 dekabr 1920-ci ildə Njde və silahdaşları Zəngəzurda "Dağlıq Erməni Respublikası"nın yaradılmasını elan edirlər. 1921-ci ilin fevralında Ermənistanda kommunistlərə qarşı yönəlmiş üsyan, Qırmızı Ordunun əsas qüvvələrini İrəvan üzərinə göndərməyə vadar edir. Bütün bu zaman ərzində silahlı erməni dəstələri Qarabağ və Naxçıvanda yaşayan azərbaycanlı əhalinin kütləvi qətllərini törədir.
Qaregin Njde özünü yaratdığı oyuncaq respublikanın "ali baş komandan"ı elan edir. Lakin iyulun ilk günlərində hücuma keçən sovet qoşunları, erməni dəstələrini darmadağın edir və Ndje öz dəstələrinin qalıqları ilə İrana qaçır.
Mühacirət və İkinci dünya müharibəsi
Qafqazdan qaçandan sonra Njde Bolqarıstana gəlir və bu ölkənin vətəndaşlığını qəbul edir. Lakin 1933-cü ilin yayında ABŞ-yə köçür, burada o Tanderqyana türk səfiri Muxtar bəyin öldürülməsində kömək etmək niyyətində idi. ABŞ-də Njde "Tseqakron" hərəkatını təsis edir (qatı millətçi, faktiki faşist ideologiyasına malik təşkilat). 1937-ci ildə Daşnaksütunun sıralarından ayrılır. Faşist Almaniyası ilə əlaqələr yaradır, Rozenberqlə görüşür, onları Türkiyəyə hücum etməyə çağırır və öz köməyini təklif edir.
1942-ci ildə general Dro ilə (Drastamat Kanayan) birlikdə Vermaxt nəznində erməni hərbi birləşmələrinin formalaşdırılmasında iştirak edir.
15 dekabr 1942-ci ildə Njde almanların yaratdığı "Erməni milli şurası"nın 7 üzvündən biri və "Azad Ermənistan" qəzetinin redaktor müavini olur. Dro və Njdenin başçılıq etdiyi erməni hərbi birləşmələri, Krım yarımadasının işğalında və Qafqazdakı döyüşlərdə iştirak etmişdilər.
Almaniya rəhbərliyi Qafqazdakı və Türkiyədəki erməni əhalisini bu ölkələrdə qarışıqlıq yaratmaq üçün istifadə etməyə hazırlaşırdı, lakin cəbhədəki uğursuzluqlar onları bu planlarından imtina etməyə məcbur etdi.
Sovet ordusu Bolqarıstana girəndə Njde, müharibənin sonunun yaxınlaşdığını görüb özünə yeni müttəfiqlər axtarır və sovet generalı Tobluxinə məktubla müraciət edir. Məktubunda o, özünə bəraət qazanmaq məqsədilə nasistlərlə yalnız onların Türkiyəyə müharibə elan edəcəyinə inandığı üçün əməkdaşlıq etdiyini iddia edir və Sovet İttifaqının Türkiyəyə müharibə elan etməsinin zəruri olduğunu bildirir, özünün isə bu işdə SSRİ ordusuna istənilən yardımı edəcəyinə söz verir. Lakin sovet hərbi əks-kəşfiyyatı onu həbs edərək Moskvaya göndərir. Bir müddət Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyinin həbsxanasında qaldıqdan sonra Njde İrəvana göndərilir. Məhkəmə zamanı Qareqin Njde antisovet fəaliyyətində və kütləvi qətlləri təşkil etməkdə günahkar bilinir və 25 illik həbs cəzasına məhkum olunur. Njde 21 dekabr 1955-ci ildə Vladimir şəhərində həbsxanada vəfat edir.
İttiham aktından
Aşağıdakı mətn Qaregin Njdenin ittiham aktından bir parçadır, onu Ermənistan SSR Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyinin əməkdaşı mayor Melkumyan hazırlayıb. Bu sənəddə, Njdenin azərbaycanlılara qarşı törətdiyi cinayətlərdən demək olar ki bəhs edilmir, lakin bununla belə sənədlə tanış olmaq faydalıdır.
Bolqarıstanda yaşayarkən Ter-Arutunyan Daşnaksütunyun rəhbəri kimi, SSRİ-yə qarşı yönəlmiş fəaliyyətlə məşğul olub. 1941-ci ildə alman kəşfiyyatı ilə əlaqə yaradıb və almanların göstərişi ilə Balkan yarımadasında millətçilərin arasında agentura yaradılması ilə məşğul olub. Ter-Arutunyan almanların Berlində yaratdığı "Erməni Milli Şurasnın" üzvü olaraq xaricdə yaşayan ermənilərin arasında SSRİ-yə qarşı yönəlmiş fəaliyyətlə məşğul olub.
Bu məlumatlar və bir sıra digər sənədlər arasında 2 noyabr 1944-cü ildə Qaregin Ter-Arutyunyan həbs edilərək istintaqa cəlb edilmişdir. İstintaq müəyyən etmişdir ki, müttəhim Ter-Arutunyan 1908-ci ildən 1937-ci ilə qədər üzvü olub, 1918-ci ildə daşnak hökuməti tərəfindən, millətçi hərbi hissələr yaratmaq məqsədilə Zəngəzura göndərilmişdir. Daşnak hökumətinin Zəngəzurda silahlı qüvvələrinin komandanı, 1921-ci ildən isə baş naziri olaraq, Sovet ordusuna qarşı hərbi əməliyyatlar aparmışdır.
Onun əmri ilə bir sıra kommunist və Qırmızı Ordunun mənsubları həbs olunmuş və güllələnmişdir həmçinin, yüzlərlə kommunist, qırmızı ordu mənsubu inqlabi əhval ruhiyyəli fəhlə və kəndlilər Tatev qayalığından aşağı atılaraq öldürülmüşdür. (II cild səhifə NN 251–253, 257–259, 263–266, 355–359, 360, 364–369) 1933-cü ildə müttəhim Ter-Arutunyan ABŞ-yə yollanıb və orada daşnak gənclər təşkilatı olan "Tseqakron" təşkilatını yaradıb, təşkilat irqçiliyi təbliğ etməklə, mahiyyət etibarilə faşist təşkilatıdır.
Müttəhim Ter-Arutunyan Sovet İttifaqının barışmaz düşməni kimi, 1941-ci ildə özünün yaxın tanışı olan alman agenti Burev Semyon İvanoviçin vasitəsilə alman kəşfiyyat və əkskəşfiyyat orqanlarının Balkanlardakı rəhbəri "Doktor Delius" təxəllüslü Vagner Otto ilə əlaqə yaradaraq, onun tapşırığı əsasında Buxarest, Varna, Plovdiv, Sliven, Şumen şəhərlərində olub və burada SSRİ-yə qarşı istifadə üçün adamların seçilməsi və almanlara təqdimatı ilə məşğul olub.(Cild I səhifə NN 22–29, 31–33, 37–44, 45–48, 66, 68–88, 93, 157, 208–302, II cild səhifə NN 192–195, 311, 318, 320, 327, 332, 352). Bundan sonra Arutunyan alman kəşfiyyatçısı mayor Drumyun göstərişi ilə 1942-ci ilin payızında Berlində olmuşdur. Özünün köməkçisi olan Asatryan Qayk ("Smerş" tərəfindən həbs olunmuşdur) vasitəsilə, Bolqarıstanda yaşayan 30 nəfər ermənini Berlinə göndərmişdir, burada onlar Xoxenbande kəndində yerləşən kəşfiyat-təxribat məktəbində təlim keçərək Krıma göndərilmişdilər, onların məqsədi Sovet Ermənistanına keçmək və orada kəşfiyyat-təxribat fəaliyyəti ilə məşğul olmaq idi, alman ordusunun Ermənistan sərhədlərinə yaxınlaşacağı təqdirdə isə bu adamlar üsyan qaldırmalı idilər (Cild I səhifə NN 1574, 155, 158–165; Cild II səhifə NN 49–51, 59–62). 1943-cü ilin avqustunda Qaregin Ter-Arutunyan Krıma gələrək, yuxarıda göstərilmiş kəşfiyyatçı-təxribatçıların qarşısında çıxış edərək onları almanların bütün göstərişlərini yerinə yetirməyə çağırmışdır (Cild II səhifə NN 309, 310). Müttəhim Ter-Arutunyan Almaniyanın işğal olunmuş şərq əraziləri nazirliyinin yaratdığı "Erməni milli şurasının" tərkibinə daxil olur, şuranın məqsədi Almaniyaya SSRİ-yə qarşı mübarizədə yardım etmək və Ermənistanda Almaniyanın protektaratı ilə millətçi-burjua hökumətinin qurulmasına nail olmaq idi (Cild I səhifə NN 69–71 Cild I səhifə NN 245–248, 352). Özünü qismən günahkar hesab edir. Devedjyan Ovanes Akopoviçin, Burev Semyon İvanoviçin, Plev Xristo Dmitriyeviçin, Pastandaryan Krikor Andranikoviçin, Asatryan Qayk Kirakosoviçin, Doğramacyan Mardın Mkrtıçeviçyin, Davidyan Nşan Akopoviçin, Tomasyan Mkrtıç, Astvatsaturyan Nerses Srapionoviçin, Sarkisyan Qurgen Semyonoviçin ifadələri əsasında Ter-Arutunyanın günahı sübuta yetirilmişdir. İlkin təhqiqatı bitməsi və irəli sürülmüş ittihamın təsdiqini tapmasına arxalanaraq Ermənistan SSR-in C. P. M. 200-cü maddəsini rəhbər tutaraq hesab edirəm ki, 11278 nömrəli cinayət işini Ermənistan SSR-in DİN. qoşunlarının hərbi prokuroru vasitəsilə SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Nazirliyinin nəznində, xüsusi məşvərətin dinləmələrinə göndərilə bilər. Müttəhimə qarşı cəza tədbiri kimi 25 illik həbs cəzasını təklif etmək. İttiham aktı 10 mart 1948-ci ildə tərtib olunmuşdur.
Ermənistan SSR Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyinin birinci idarəsinin üçüncü bölməsinin rəisi mayor Melkumyan.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France Garegin Njdeh // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Erməni Sovet Ensiklopediyası, VIII cild (erm.). C. 8. S. 269.
- https://anca.org/karekin-njdeh-a-biographical-sketch/.
- Азербайджан призвал Россию не допустить установления памятника армянскому пособнику нацистов 2022-04-04 at the Wayback Machine
Он отметил, что в 1948 году Нжде как военный преступник был приговорен к 25 годам заключения и скончался в 1957 году во Владимирском централе.
Xarici keçidlər
- Ermənilərin mavi qəhrəmanları 2010-03-17 at the Wayback Machine
- Гарегин Нжде и КГБ 2007-10-09 at the Wayback Machine
- Преступления армянских бандитских и террористических формирований 2010-03-05 at the Wayback Machine
- Гарегин Нжде – Национальный герой?! 2016-03-05 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qareqin Njde Qareqin Ter Arutyunyan erm Գարեգին Նժդեհ 1 yanvar 1886 Guznut Naxcivan qezasi 21 dekabr 1955 Vladimir merkezi hebsxanasi d Vladimir vilayeti SSRI ermeni dovlet xadimi Qareqin NjdeQareqin Ter ArutyunyanSexsi melumatlarDogum adi Գարեգին Եղիշեի Տեր ՀարությունյանDogum tarixi 1 yanvar 1886 1886 01 01 Dogum yeri Guznut Naxcivan qezasi Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 21 dekabr 1955 1955 12 21 69 yasinda Vefat yeri Vladimir merkezi hebsxanasi d Vladimir vilayeti SSRIDefn yeri Baskend mebedi Dereleyez Vetendasligi Rusiya imperiyasi Ermenistan Demokratik Respublikasi Dagliq Ermenistan Respublikasi SSRIMilliyyeti ermeniTehsili Sankt Peterburq Dovlet UniversitetiHerbi fealiyyetiMensubiyyeti DasnaksutyunRutbesi Sparapet porucikDoyusler Birinci Balkan muharibesi Ikinci Balkan muharibesi Qafqaz cebhesi Ermeni milli herekatiTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiQareqin Njde 1 yanvar 1886 ci ilde Irevan quberniyasinin Naxcivan qezasinda anadan olmusdur 1902 ci ilde Peterburq universitetinin huquq fakultesine daxil olur 1904 cu ilde tehsilini yarimciq qoyub ermeni milletcilerine qosulur Irana kocerek dasnaklarin orada teskil etdiyi herbi mektebde tehsil alir sonra Sofiyadaki zabit mektebine daxil olur Mektebi bitirdikden sonra Murad Sebastasinin basciliq etdiyi ermeni silahli destelerinden birine qosulur Eyni vaxtda Qareqin Dasnaksutuna uzv olur ve Njde leqebini alir 1909 cu ilde Rusiyaya Qafqaza silah almaq meqsedile gelir Njde hebs olunur Lakin 1912 ci ilde azad olunur ve Bolqaristana qayidir I Balkan muharibesinde Osmanli imperiyasina qarsi doyuslerde istirak edir 272 neferlik konullu ermeni destesine basciliq edir Birinci dunya muharibesindeBirinci dunya muharibesi baslayanda Rusiya imperiyasinin Sofiyadaki sefirliyine gelen Qareqin Njde oz xidmetlerini teklif edir Drastamat Kanayanin basciliq etdiyi ermeni konullu destesinin komandir muavini teyin olunur 1915 ci ilin mayinda 3 cu dereceli Muqeddes Vladimir 4 cu dereceli Muqeddes Anna ordenleri ile hemin ilin iyulunda ise 2 ci ve 3 cu dereceli Georgi xaci ile teltif olunur Muharibeden sonraDasnaklarin Turkiyeye qarsi vurusan destelerinden birine rehberlik eden Njde Ermenistan respublikasinin ordu quruculugu meseleleri ile de mesgul olur 1919 cu ilin sentyabrinda dasnak hokumeti terefinden Zengezura gonderilir onun vezifesi bu erazileri azerbaycanlilardan temizlemek idi Njdenin rehberlik etdiyi silahli desteler burada yasayan azerbaycanli ehalinin kutlevi qetli ile mesgul olur Njdenin bilavasite rehberliyi ve gosterisi ile azerbayacanlilar yasayan kendler yandirilir ehalisi qetle yetirilir ve oz evlerinden qovulur Njde hemcinin Vedibasarda ve Goyce mahalinda azerbaycanli ehaliye qarsi qirginlar toredir Njdenin desteleri 1920 ci ilde Azerbaycan Demokratik Respublikasinin ordusu ile doyuslerde istirak edir En gergin doyusler 1920 ci ilin mart ayinda gedir Azerbaycan Sovet Rusiyasi terefinden isgal edildikden sonra Njde sovet ordusunun herbi birlesmeleri ile de doyusler aparir 1920 ci ilin sentyabrinda sovet ordusunun hisseleri Qafani tutur Njde oz desteleri ile Mehri terefe cekilir ve burada movqe tutur 1920 ci ilin qisinda Njde Zengezurdaki diger ermeni desteleri ile birge qirmizi ordunu sixisdirib cixara bilir 25 dekabr 1920 ci ilde Njde ve silahdaslari Zengezurda Dagliq Ermeni Respublikasi nin yaradilmasini elan edirler 1921 ci ilin fevralinda Ermenistanda kommunistlere qarsi yonelmis usyan Qirmizi Ordunun esas quvvelerini Irevan uzerine gondermeye vadar edir Butun bu zaman erzinde silahli ermeni desteleri Qarabag ve Naxcivanda yasayan azerbaycanli ehalinin kutlevi qetllerini toredir Qaregin Njde ozunu yaratdigi oyuncaq respublikanin ali bas komandan i elan edir Lakin iyulun ilk gunlerinde hucuma kecen sovet qosunlari ermeni destelerini darmadagin edir ve Ndje oz destelerinin qaliqlari ile Irana qacir Muhaciret ve Ikinci dunya muharibesiQafqazdan qacandan sonra Njde Bolqaristana gelir ve bu olkenin vetendasligini qebul edir Lakin 1933 cu ilin yayinda ABS ye kocur burada o Tanderqyana turk sefiri Muxtar beyin oldurulmesinde komek etmek niyyetinde idi ABS de Njde Tseqakron herekatini tesis edir qati milletci faktiki fasist ideologiyasina malik teskilat 1937 ci ilde Dasnaksutunun siralarindan ayrilir Fasist Almaniyasi ile elaqeler yaradir Rozenberqle gorusur onlari Turkiyeye hucum etmeye cagirir ve oz komeyini teklif edir 1942 ci ilde general Dro ile Drastamat Kanayan birlikde Vermaxt nezninde ermeni herbi birlesmelerinin formalasdirilmasinda istirak edir 15 dekabr 1942 ci ilde Njde almanlarin yaratdigi Ermeni milli surasi nin 7 uzvunden biri ve Azad Ermenistan qezetinin redaktor muavini olur Dro ve Njdenin basciliq etdiyi ermeni herbi birlesmeleri Krim yarimadasinin isgalinda ve Qafqazdaki doyuslerde istirak etmisdiler Almaniya rehberliyi Qafqazdaki ve Turkiyedeki ermeni ehalisini bu olkelerde qarisiqliq yaratmaq ucun istifade etmeye hazirlasirdi lakin cebhedeki ugursuzluqlar onlari bu planlarindan imtina etmeye mecbur etdi Sovet ordusu Bolqaristana girende Njde muharibenin sonunun yaxinlasdigini gorub ozune yeni muttefiqler axtarir ve sovet generali Tobluxine mektubla muraciet edir Mektubunda o ozune beraet qazanmaq meqsedile nasistlerle yalniz onlarin Turkiyeye muharibe elan edeceyine inandigi ucun emekdasliq etdiyini iddia edir ve Sovet Ittifaqinin Turkiyeye muharibe elan etmesinin zeruri oldugunu bildirir ozunun ise bu isde SSRI ordusuna istenilen yardimi edeceyine soz verir Lakin sovet herbi eks kesfiyyati onu hebs ederek Moskvaya gonderir Bir muddet Dovlet Tehlukesizlik Nazirliyinin hebsxanasinda qaldiqdan sonra Njde Irevana gonderilir Mehkeme zamani Qareqin Njde antisovet fealiyyetinde ve kutlevi qetlleri teskil etmekde gunahkar bilinir ve 25 illik hebs cezasina mehkum olunur Njde 21 dekabr 1955 ci ilde Vladimir seherinde hebsxanada vefat edir Ittiham aktindanAsagidaki metn Qaregin Njdenin ittiham aktindan bir parcadir onu Ermenistan SSR Dovlet Tehlukesizlik Nazirliyinin emekdasi mayor Melkumyan hazirlayib Bu senedde Njdenin azerbaycanlilara qarsi toretdiyi cinayetlerden demek olar ki behs edilmir lakin bununla bele senedle tanis olmaq faydalidir Bolqaristanda yasayarken Ter Arutunyan Dasnaksutunyun rehberi kimi SSRI ye qarsi yonelmis fealiyyetle mesgul olub 1941 ci ilde alman kesfiyyati ile elaqe yaradib ve almanlarin gosterisi ile Balkan yarimadasinda milletcilerin arasinda agentura yaradilmasi ile mesgul olub Ter Arutunyan almanlarin Berlinde yaratdigi Ermeni Milli Surasnin uzvu olaraq xaricde yasayan ermenilerin arasinda SSRI ye qarsi yonelmis fealiyyetle mesgul olub Bu melumatlar ve bir sira diger senedler arasinda 2 noyabr 1944 cu ilde Qaregin Ter Arutyunyan hebs edilerek istintaqa celb edilmisdir Istintaq mueyyen etmisdir ki muttehim Ter Arutunyan 1908 ci ilden 1937 ci ile qeder uzvu olub 1918 ci ilde dasnak hokumeti terefinden milletci herbi hisseler yaratmaq meqsedile Zengezura gonderilmisdir Dasnak hokumetinin Zengezurda silahli quvvelerinin komandani 1921 ci ilden ise bas naziri olaraq Sovet ordusuna qarsi herbi emeliyyatlar aparmisdir Onun emri ile bir sira kommunist ve Qirmizi Ordunun mensublari hebs olunmus ve gullelenmisdir hemcinin yuzlerle kommunist qirmizi ordu mensubu inqlabi ehval ruhiyyeli fehle ve kendliler Tatev qayaligindan asagi atilaraq oldurulmusdur II cild sehife NN 251 253 257 259 263 266 355 359 360 364 369 1933 cu ilde muttehim Ter Arutunyan ABS ye yollanib ve orada dasnak gencler teskilati olan Tseqakron teskilatini yaradib teskilat irqciliyi teblig etmekle mahiyyet etibarile fasist teskilatidir Muttehim Ter Arutunyan Sovet Ittifaqinin barismaz dusmeni kimi 1941 ci ilde ozunun yaxin tanisi olan alman agenti Burev Semyon Ivanovicin vasitesile alman kesfiyyat ve ekskesfiyyat orqanlarinin Balkanlardaki rehberi Doktor Delius texelluslu Vagner Otto ile elaqe yaradaraq onun tapsirigi esasinda Buxarest Varna Plovdiv Sliven Sumen seherlerinde olub ve burada SSRI ye qarsi istifade ucun adamlarin secilmesi ve almanlara teqdimati ile mesgul olub Cild I sehife NN 22 29 31 33 37 44 45 48 66 68 88 93 157 208 302 II cild sehife NN 192 195 311 318 320 327 332 352 Bundan sonra Arutunyan alman kesfiyyatcisi mayor Drumyun gosterisi ile 1942 ci ilin payizinda Berlinde olmusdur Ozunun komekcisi olan Asatryan Qayk Smers terefinden hebs olunmusdur vasitesile Bolqaristanda yasayan 30 nefer ermenini Berline gondermisdir burada onlar Xoxenbande kendinde yerlesen kesfiyat texribat mektebinde telim kecerek Krima gonderilmisdiler onlarin meqsedi Sovet Ermenistanina kecmek ve orada kesfiyyat texribat fealiyyeti ile mesgul olmaq idi alman ordusunun Ermenistan serhedlerine yaxinlasacagi teqdirde ise bu adamlar usyan qaldirmali idiler Cild I sehife NN 1574 155 158 165 Cild II sehife NN 49 51 59 62 1943 cu ilin avqustunda Qaregin Ter Arutunyan Krima gelerek yuxarida gosterilmis kesfiyyatci texribatcilarin qarsisinda cixis ederek onlari almanlarin butun gosterislerini yerine yetirmeye cagirmisdir Cild II sehife NN 309 310 Muttehim Ter Arutunyan Almaniyanin isgal olunmus serq erazileri nazirliyinin yaratdigi Ermeni milli surasinin terkibine daxil olur suranin meqsedi Almaniyaya SSRI ye qarsi mubarizede yardim etmek ve Ermenistanda Almaniyanin protektarati ile milletci burjua hokumetinin qurulmasina nail olmaq idi Cild I sehife NN 69 71 Cild I sehife NN 245 248 352 Ozunu qismen gunahkar hesab edir Devedjyan Ovanes Akopovicin Burev Semyon Ivanovicin Plev Xristo Dmitriyevicin Pastandaryan Krikor Andranikovicin Asatryan Qayk Kirakosovicin Dogramacyan Mardin Mkrticevicyin Davidyan Nsan Akopovicin Tomasyan Mkrtic Astvatsaturyan Nerses Srapionovicin Sarkisyan Qurgen Semyonovicin ifadeleri esasinda Ter Arutunyanin gunahi subuta yetirilmisdir Ilkin tehqiqati bitmesi ve ireli surulmus ittihamin tesdiqini tapmasina arxalanaraq Ermenistan SSR in C P M 200 cu maddesini rehber tutaraq hesab edirem ki 11278 nomreli cinayet isini Ermenistan SSR in DIN qosunlarinin herbi prokuroru vasitesile SSRI Dovlet Tehlukesizliyi Nazirliyinin nezninde xususi mesveretin dinlemelerine gonderile biler Muttehime qarsi ceza tedbiri kimi 25 illik hebs cezasini teklif etmek Ittiham akti 10 mart 1948 ci ilde tertib olunmusdur Ermenistan SSR Dovlet Tehlukesizlik Nazirliyinin birinci idaresinin ucuncu bolmesinin reisi mayor Melkumyan IstinadlarBibliotheque nationale de France Garegin Njdeh BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Ermeni Sovet Ensiklopediyasi VIII cild erm C 8 S 269 https anca org karekin njdeh a biographical sketch Azerbajdzhan prizval Rossiyu ne dopustit ustanovleniya pamyatnika armyanskomu posobniku nacistov 2022 04 04 at the Wayback MachineOn otmetil chto v 1948 godu Nzhde kak voennyj prestupnik byl prigovoren k 25 godam zaklyucheniya i skonchalsya v 1957 godu vo Vladimirskom centrale Xarici kecidlerErmenilerin mavi qehremanlari 2010 03 17 at the Wayback Machine Garegin Nzhde i KGB 2007 10 09 at the Wayback Machine Prestupleniya armyanskih banditskih i terroristicheskih formirovanij 2010 03 05 at the Wayback Machine Garegin Nzhde Nacionalnyj geroj 2016 03 05 at the Wayback Machine