Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhəmməd bəy Qaramanoğlu (1240 – 1277, Konya) — Qaramanoğulları bəyliyinin hökmdarı, dillə bağlı fərman verən ilk türk.
| Qaramanoğlu Mehmed bəy | |
|---|---|
| türk. Mehmet Bey | |
 | |
| Əvvəlki | |
| Sonrakı | Qaramanoğlu Günəri bəy |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1240 |
| Vəfat tarixi | 1277 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | hərbi qulluqçu |
| Atası | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Qaramanoğlu Məhəmməd Bəy Qaramanoğullarının ikinci bəyi Kərimüddin bəy Qaramanın oğludur. Doğum tarixi bəlli olmayıb ölümü 1280-ci ildir. Məhəmməd bəy əsgəri və idari yöndən bilgili bir dövlət adamı idi. Elm adamlarını ətrafına toplayıb onlara büyük önəm vermişdir.
Məhəmməd bəyin dil islahatı
XIII yüzyıl ortalarında Səcçuqlular, ədəbi dil olarak Farscanı, dövlət işlərində Ərəbcəni işlədirdilər. Xalk isə öz dilləri olan Türkcəni işlədirdi. Məhəmməd bəy millət olaraq birlikdə yaşamanın ilk şərti olan dil birliyinin olmasının gərəkliliyinə inanırdı. Bu birliyi gərçəkləştirmək üçün Toroslar üzərində yaşayan bütün Türkmən boylarını çevrəsində toplayaraq bir ordu yaratdı.
"Bu gündən belə divanda, dərgahda, bərgahda (sarayda), məclisdə və məydanda Türkçədən başqa dil işlədilməyəcək." 13 May 1277.
Mövlana Ariz: "Din və dil bir millətin ruhudur. Tarix boyunca nə dinsiz, nə də dilsiz bir millət olub. Millətlərə can verən, milli mədəniyyətləri qoruyan və nəsildən-nəslə keçirərək yaşadan onların dilləridir. Hər millət öz tarixini, dil və ədəbiyyatını onun əlindən almağa çalışan daxili və xarici güclərlə mücadilə etməlidir. Sizlərin kiçik bir qeyrəti bizi məhv olmaqdan xilas edəcəkdir. Bilin ki, İslamdan öncə Avropaya köç edən Bulqar, Macar və Fin türkləri dillərini qoruya bilmədilər və türklüklərini itirdilər. Dil itincə o dili təmsil edən milli kimlik və dolayısı ilə insan da yox olub gedir". Məhz milli dil və milli mənliyin qorunub saxlanılması uğrunda xalqın ayağa qalxması milli mənlik şüurunun formalaşmasında xüsusi rol oynadı.
Beləliklə, Ərəğlini ələ keçirən Nurəddin bəy tayfası ilə bu gözəl ərazini özlərinə yeni yurd yeri etdi. Bunun ardınca Nurəddin bəy bölgənin strateji bir yerində yerləşən Ərmənəki yeni bəyliyinin mərkəzi elan etdi. Nurəddin bəy həmin dövrdə Səlcuqlu sultanı Əlaiddin Keykubadın ən yaxın müttəfiqi idi və dəfələrlə onun yardımına getmişdi. Əlaiddin bəy Bizansla mübarizədə Nurəddin bəyin dəstəyindən daim istifadə edir və onun köməyi ilə Antalya, Mərsin və Çukuroba bölgələrinin yenidən türklərin nəzarəti altına keçməsində və islamlaşmasında böyük xüdmətlər göstərir. Nurəddin bəyin ölümündən sonra onun yerinə oğlu Karaman bəy keçdi. Karaman bəy millətini sevən biri idi və monqol işğalına qarşı xalqın mübarizəsini təşkil etmişdi. Amma o, monqolların Anadolunu işğal etməsinə mane ola bilmədi. Monqollar isə, öz növbələrində, türklərin dilinə və inanclarına xor baxır, onların öz varlıqlarını itirməsi üçün dillərinə qarşı təxribatlara əl atırdılar. Nəticədə nəinki saraylarda, həm də valiliklərdə rəsmi dil kimi ərəb, ədəbi dil kimi isə fars dilindən istifadə edilməyə başlamışdı. Bu isə ölkədə türk dilində danışan sadə xalq arasında təşvişlə qarşılanmışdı. Səlcuqlu sultanı II Kılıcarslan, bir tərəfdən, monqollarla münasibətdə tarazlaşdırıcı siyasət yeridir, digər tərəfdən də, monqollara qarşı gizlicə mübarizə aparırdı. Bu işdə Nurəddin bəyin oğlanlarına çox etibar edən II Kılıcarslan Qaraman bəyin qardaşı Bonsuz bəyi Səlcuqlu mühafizə alayının komandanı vəzifəsinə təyin etmişdi. O, sarayda olanları dərhal qardaşına xəbər verirdi. Qeyd etdiyimiz kimi, Səlcuqlu sultanı ikili siyasət yeridir və yeri gələndə türk bəylərindən işğalçılara qarşı mübarizədə istifadə edirdi. Lakin qarşı tərəf bundan xəbər tutanda onları dərhal monqollara qurban verirdi. Bundan narahat olan türkmən bəyləri Karaman bəyin yanına gələrək, ölkəni həm monqollardan, həm də II Kılıcarslandan xilas etmək üçün ona yardımlarını təklif etdilər. Uzun məsləhətləşmələrdən sonra Karaman bəy buna razılıq verdi. 1263-cü ildə Karaman bəyin başçılığı altında 20 min nəfərlik qoşun Səlcuqlu dövlətinin ana şəhəri hesab edilən Konyaya daxil oldu. Amma Qavalə qalası yaxınlığında iki qardaş ordu arasında baş verən döyüşdə Karaman bəy məğlub oldu. O, geri çəkilərək Ərmənəkə sığındı. Lakin burada da sultan onu rahat buraxmadı. Çünki Karaman bəyin az sonra yenidən güclənərək ona qarşı təkrar mübarizəyə başlayacağından ehtiyat edirdi. Ona görə də II Kılıcarslan Karaman bəyin yaxınlarından birini ələ aldı və onun vasitəsilə düşməninə zəhər verdirdi. Nəticədə Karaman bəy dünyasını dəyişdi. Karaman bəy vəfat edəndə onun oğlanları Mehmet, Mahmud, Qasım və Xəlil Səlcuqlu sultanı tərəfindən həbs edildilər. Lakin sultan tezliklə öldü və bundan sonra onun vəziri Muiniddin Pərvanə tərəfindən Mehmet bəy və qardaşları həbsdən azad edildilər. Qardaşlar yenidən doğma ata ocağına döndülər. Artıq hər şeydən əlini üzən türkmən bəyləri yenidən Karamanoğulları ətrafında birləşməyə başladılar. Bu işdə Mehmet bəyin xocası Mövlana Arizin böyük xidmətləri oldu. O, xalqın öz dilini qoruması və türkcənin dövlət dili elan edilməsi uğrunda Anadoluda təbliğat aparır və ətrafına yeni tərəfdarlar toplayırdı. Mövlana Ariz: "Din və dil bir millətin ruhudur. Tarix boyunca nə dinsiz, nə də dilsiz bir millət olub. Millətlərə can verən, milli mədəniyyətləri qoruyan və nəsildən-nəslə keçirərək yaşadan onların dilləridir. Hər millət öz tarixini, dil və ədəbiyyatını onun əlindən almağa çalışan daxili və xarici güclərlə mücadilə etməlidir. Sizlərin kiçik bir qeyrəti bizi məhv olmaqdan xilas edəcəkdir. Bilin ki, İslamdan öncə Avropaya köç edən Bulqar, Macar və Fin türkləri dillərini qoruya bilmədilər və türklüklərini itirdilər. Dil itincə o dili təmsil edən milli kimlik və dolayısı ilə insan da yox olub gedir".
Məhz milli dil və milli mənliyin qorunub saxlanılması uğrunda xalqın ayağa qalxması milli mənlik şüurunun formalaşmasında xüsusi rol oynadı.
Qardaşları arasında daha təmkinli olması və idarəetmə işlərində xüsusi bacarığı ilə seçilməsi Məhəmməd bəyin atasından sonra bölgəni idarə etməsi ilə nəticələndi. Bu işdə müəllimi, xoca Mövlana Arizin də böyük rolu oldu. 1264-cü ildən başlayaraq, Anadolunun türkmən bəyləri Məhəmməd bəyin ətrafında birləşməyə və onun hər əmrini can-başla yerinə yetirməyə başladılar. Bu da Məhəmməd bəyə tədricən ətraf əraziləri yavaş-yavaş öz bəyliyinə qatmağa imkan verdi. Qaramanoğlu Məhəmməd bəy tədricən Göksu, Gülek vadilərini, Aralıq dənizin cənub və şimal sahillərindən Samsuna qədər olan böyük bir ərazini öz hakimiyyəti altında birləşdirdi. Bunun ardınca, o, sultan tərəfindən Qaramanın valisi təyin edilən Hütənoğlunu Toroslara çəkdi və ona ağır zərbələr endirərək, təhlükəsiz hala gətirdi. Bu uğurdan ruhlanan Məhəmməd bəy Səlcuqlu dövlətinin ucqarlardakı ərazilərində nəzarəti ələ aldı. Bundan sonra Avropa dövlətləri də Məhəmməd bəylə maraqlanmağa və onunla əlaqəyə girməyə başladılar. Çünki Məhəmməd bəy ipək yolunda möhkəm nizam-intizam yaratmışdı və nəticədə hər iki tərəfə mal daşıyan tacirlər bu ərazidə özlərini olduqca təhlükəsiz hiss edirdilər.
.
Hakimiyyəti
Ərmənək Qaramanoğlu bəyliyinin ilk yurd tutduğu yerdir. Gəlişib güçlənməsinə bağlı olaraq ən böyük yatırımlarını Ərmənək və yörəsinə qoymuşdur.Bəyliklərdə saray adət-ənənəsi yox idi.Digər Anadolu bəyliklərində olduğu kimi Qaramanoğulları da mərkəz olaraq istifadə etdiyi Ərmənəkdəki ulu cami, bəyliyin divan toplanma yeri idi. Tol Mədrəsə, bəyliyin ali məktəbi idi. Meydan Cami, Sipas Cami, Ağçaməscit, Qaramanoğullarının dövründə tikilən tikililərdir.Günümüzədək çatan bir çox karvansara və hamam Ərmənəkdəki Qaramanoğlu mirasıdır. Ala Köprü (Görməli) və Ərmənəki çevrəyə bağlayan 7 köprü Qaramanoğlu mirasıdır. Qaramanoğulları ailəsinin məzarlarını 7 əsrdir bağrında saxlayan Qaramanoğlulları Külliyəsi Ərmənək Balkusan kəndindədir.
Döyüşləri
Üzərinə göndərilən Səlcuklu və Moğol qoşunlarını məğlub edərək Konyaya girdi. Burada yaşayan Səlçuklu Türkləri Qaramanoğulları ilə birləşdilər.
Qısa zamanda Konya vilayəti və bəzi ətraf əyalətlər Qaramanoğullarının hakimiyəti altına girdi. Daha sonra Səlcuklu Sultanı İzzətdin Kəykavusun oğlu Qiyasəddin Siyavuşu hakimiyyətə gətirən Məhəmməd Bəyin özü də vəzir oldu. İlk vaxtlar Monqol hücumlarına qarşı müvəffəqiyyətli əməliyyatlar aparmasına ramən, daha sonrakı çarpışmaların birində iki qardaşı ilə bərabər həlak olmuşdu. İdarəçiliyi dövründə türk dilini rəsmi dil olarak elan edən "Bugündən sonra divanda, dərgahda və bargahta, məclistə və məydanda türkçədən başqa dil istifadə edilməyəcək." fərmanı vermişdi.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehemmed bey Qaramanoglu 1240 1277 Konya Qaramanogullari beyliyinin hokmdari dille bagli ferman veren ilk turk Qaramanoglu Mehmed beyturk Mehmet BeyQaramanli beyiEvvelkiSonrakiQaramanoglu Guneri beySexsi melumatlarDogum tarixi 1240Vefat tarixi 1277Vefat yeri Konya Rum Selcuqlu dovletiFealiyyeti herbi qulluqcuAtasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiQaramanoglu Mehemmed Bey Qaramanogullarinin ikinci beyi Kerimuddin bey Qaramanin ogludur Dogum tarixi belli olmayib olumu 1280 ci ildir Mehemmed bey esgeri ve idari yonden bilgili bir dovlet adami idi Elm adamlarini etrafina toplayib onlara buyuk onem vermisdir Mehemmed beyin dil islahatiXIII yuzyil ortalarinda Seccuqlular edebi dil olarak Farscani dovlet islerinde Erebceni isledirdiler Xalk ise oz dilleri olan Turkceni isledirdi Mehemmed bey millet olaraq birlikde yasamanin ilk serti olan dil birliyinin olmasinin gerekliliyine inanirdi Bu birliyi gerceklestirmek ucun Toroslar uzerinde yasayan butun Turkmen boylarini cevresinde toplayaraq bir ordu yaratdi Bu gunden bele divanda dergahda bergahda sarayda meclisde ve meydanda Turkceden basqa dil isledilmeyecek 13 May 1277 Movlana Ariz Din ve dil bir milletin ruhudur Tarix boyunca ne dinsiz ne de dilsiz bir millet olub Milletlere can veren milli medeniyyetleri qoruyan ve nesilden nesle kecirerek yasadan onlarin dilleridir Her millet oz tarixini dil ve edebiyyatini onun elinden almaga calisan daxili ve xarici guclerle mucadile etmelidir Sizlerin kicik bir qeyreti bizi mehv olmaqdan xilas edecekdir Bilin ki Islamdan once Avropaya koc eden Bulqar Macar ve Fin turkleri dillerini qoruya bilmediler ve turkluklerini itirdiler Dil itince o dili temsil eden milli kimlik ve dolayisi ile insan da yox olub gedir Mehz milli dil ve milli menliyin qorunub saxlanilmasi ugrunda xalqin ayaga qalxmasi milli menlik suurunun formalasmasinda xususi rol oynadi Belelikle Ereglini ele keciren Nureddin bey tayfasi ile bu gozel erazini ozlerine yeni yurd yeri etdi Bunun ardinca Nureddin bey bolgenin strateji bir yerinde yerlesen Ermeneki yeni beyliyinin merkezi elan etdi Nureddin bey hemin dovrde Selcuqlu sultani Elaiddin Keykubadin en yaxin muttefiqi idi ve defelerle onun yardimina getmisdi Elaiddin bey Bizansla mubarizede Nureddin beyin desteyinden daim istifade edir ve onun komeyi ile Antalya Mersin ve Cukuroba bolgelerinin yeniden turklerin nezareti altina kecmesinde ve islamlasmasinda boyuk xudmetler gosterir Nureddin beyin olumunden sonra onun yerine oglu Karaman bey kecdi Karaman bey milletini seven biri idi ve monqol isgalina qarsi xalqin mubarizesini teskil etmisdi Amma o monqollarin Anadolunu isgal etmesine mane ola bilmedi Monqollar ise oz novbelerinde turklerin diline ve inanclarina xor baxir onlarin oz varliqlarini itirmesi ucun dillerine qarsi texribatlara el atirdilar Neticede neinki saraylarda hem de valiliklerde resmi dil kimi ereb edebi dil kimi ise fars dilinden istifade edilmeye baslamisdi Bu ise olkede turk dilinde danisan sade xalq arasinda tesvisle qarsilanmisdi Selcuqlu sultani II Kilicarslan bir terefden monqollarla munasibetde tarazlasdirici siyaset yeridir diger terefden de monqollara qarsi gizlice mubarize aparirdi Bu isde Nureddin beyin oglanlarina cox etibar eden II Kilicarslan Qaraman beyin qardasi Bonsuz beyi Selcuqlu muhafize alayinin komandani vezifesine teyin etmisdi O sarayda olanlari derhal qardasina xeber verirdi Qeyd etdiyimiz kimi Selcuqlu sultani ikili siyaset yeridir ve yeri gelende turk beylerinden isgalcilara qarsi mubarizede istifade edirdi Lakin qarsi teref bundan xeber tutanda onlari derhal monqollara qurban verirdi Bundan narahat olan turkmen beyleri Karaman beyin yanina gelerek olkeni hem monqollardan hem de II Kilicarslandan xilas etmek ucun ona yardimlarini teklif etdiler Uzun meslehetlesmelerden sonra Karaman bey buna raziliq verdi 1263 cu ilde Karaman beyin basciligi altinda 20 min neferlik qosun Selcuqlu dovletinin ana seheri hesab edilen Konyaya daxil oldu Amma Qavale qalasi yaxinliginda iki qardas ordu arasinda bas veren doyusde Karaman bey meglub oldu O geri cekilerek Ermeneke sigindi Lakin burada da sultan onu rahat buraxmadi Cunki Karaman beyin az sonra yeniden guclenerek ona qarsi tekrar mubarizeye baslayacagindan ehtiyat edirdi Ona gore de II Kilicarslan Karaman beyin yaxinlarindan birini ele aldi ve onun vasitesile dusmenine zeher verdirdi Neticede Karaman bey dunyasini deyisdi Karaman bey vefat edende onun oglanlari Mehmet Mahmud Qasim ve Xelil Selcuqlu sultani terefinden hebs edildiler Lakin sultan tezlikle oldu ve bundan sonra onun veziri Muiniddin Pervane terefinden Mehmet bey ve qardaslari hebsden azad edildiler Qardaslar yeniden dogma ata ocagina donduler Artiq her seyden elini uzen turkmen beyleri yeniden Karamanogullari etrafinda birlesmeye basladilar Bu isde Mehmet beyin xocasi Movlana Arizin boyuk xidmetleri oldu O xalqin oz dilini qorumasi ve turkcenin dovlet dili elan edilmesi ugrunda Anadoluda tebligat aparir ve etrafina yeni terefdarlar toplayirdi Movlana Ariz Din ve dil bir milletin ruhudur Tarix boyunca ne dinsiz ne de dilsiz bir millet olub Milletlere can veren milli medeniyyetleri qoruyan ve nesilden nesle kecirerek yasadan onlarin dilleridir Her millet oz tarixini dil ve edebiyyatini onun elinden almaga calisan daxili ve xarici guclerle mucadile etmelidir Sizlerin kicik bir qeyreti bizi mehv olmaqdan xilas edecekdir Bilin ki Islamdan once Avropaya koc eden Bulqar Macar ve Fin turkleri dillerini qoruya bilmediler ve turkluklerini itirdiler Dil itince o dili temsil eden milli kimlik ve dolayisi ile insan da yox olub gedir Mehz milli dil ve milli menliyin qorunub saxlanilmasi ugrunda xalqin ayaga qalxmasi milli menlik suurunun formalasmasinda xususi rol oynadi Qardaslari arasinda daha temkinli olmasi ve idareetme islerinde xususi bacarigi ile secilmesi Mehemmed beyin atasindan sonra bolgeni idare etmesi ile neticelendi Bu isde muellimi xoca Movlana Arizin de boyuk rolu oldu 1264 cu ilden baslayaraq Anadolunun turkmen beyleri Mehemmed beyin etrafinda birlesmeye ve onun her emrini can basla yerine yetirmeye basladilar Bu da Mehemmed beye tedricen etraf erazileri yavas yavas oz beyliyine qatmaga imkan verdi Qaramanoglu Mehemmed bey tedricen Goksu Gulek vadilerini Araliq denizin cenub ve simal sahillerinden Samsuna qeder olan boyuk bir erazini oz hakimiyyeti altinda birlesdirdi Bunun ardinca o sultan terefinden Qaramanin valisi teyin edilen Hutenoglunu Toroslara cekdi ve ona agir zerbeler endirerek tehlukesiz hala getirdi Bu ugurdan ruhlanan Mehemmed bey Selcuqlu dovletinin ucqarlardaki erazilerinde nezareti ele aldi Bundan sonra Avropa dovletleri de Mehemmed beyle maraqlanmaga ve onunla elaqeye girmeye basladilar Cunki Mehemmed bey ipek yolunda mohkem nizam intizam yaratmisdi ve neticede her iki terefe mal dasiyan tacirler bu erazide ozlerini olduqca tehlukesiz hiss edirdiler HakimiyyetiErmenek Qaramanoglu beyliyinin ilk yurd tutdugu yerdir Gelisib guclenmesine bagli olaraq en boyuk yatirimlarini Ermenek ve yoresine qoymusdur Beyliklerde saray adet enenesi yox idi Diger Anadolu beyliklerinde oldugu kimi Qaramanogullari da merkez olaraq istifade etdiyi Ermenekdeki ulu cami beyliyin divan toplanma yeri idi Tol Medrese beyliyin ali mektebi idi Meydan Cami Sipas Cami Agcamescit Qaramanogullarinin dovrunde tikilen tikililerdir Gunumuzedek catan bir cox karvansara ve hamam Ermenekdeki Qaramanoglu mirasidir Ala Kopru Gormeli ve Ermeneki cevreye baglayan 7 kopru Qaramanoglu mirasidir Qaramanogullari ailesinin mezarlarini 7 esrdir bagrinda saxlayan Qaramanoglullari Kulliyesi Ermenek Balkusan kendindedir DoyusleriUzerine gonderilen Selcuklu ve Mogol qosunlarini meglub ederek Konyaya girdi Burada yasayan Selcuklu Turkleri Qaramanogullari ile birlesdiler Qisa zamanda Konya vilayeti ve bezi etraf eyaletler Qaramanogullarinin hakimiyeti altina girdi Daha sonra Selcuklu Sultani Izzetdin Keykavusun oglu Qiyaseddin Siyavusu hakimiyyete getiren Mehemmed Beyin ozu de vezir oldu Ilk vaxtlar Monqol hucumlarina qarsi muveffeqiyyetli emeliyyatlar aparmasina ramen daha sonraki carpismalarin birinde iki qardasi ile beraber helak olmusdu Idareciliyi dovrunde turk dilini resmi dil olarak elan eden Bugunden sonra divanda dergahda ve bargahta mecliste ve meydanda turkceden basqa dil istifade edilmeyecek fermani vermisdi