Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaradağ (az-əbcəd. قرهداغ) və ya Qaracadağ (az-əbcəd. قراجهداغ), həmçinin Arazbaran (fars. ارسباران, Arasbaran, hərf. Arazın sahilləri') və ya qısaca Arazbar (fars. ارسبار, Arasbar) — İranın Şərqi Azərbaycan vilayətində Əhərdən cənubda Qoşadağ massivindənAraz çayına qədər uzanan böyük dağlıq ərazi.
| Qaradağ vilayəti | |
|---|---|
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Səfəvilər dövründən əvvəlki yazılı mənbələrdə Qaradağın geo-siyasi varlıq kimi qeyd olunmur. X əsr müsəlman coğrafiyaçısı İbn Hövqəlin Siyaku adlandırdığı regionun indiki Qaradağa uyğun gəldiyinə dair bir fərziyyə var. Bununla belə, sözügedən Siyaku regionunun Xəzər dənizinin şərq sahillərindəki Manqışlaqla daha çox oxşarlığa malikdir.
Bəzz 816-cı ildə islam xilafətinə qarşı üsyan qaldıran və 836-cı ildə məğlub olan Babək Xürrəminin qalası idi. İyirmi il davam edən hadisələr dövrün islam tarixçiləri tərəfindən geniş məlumat verilmişdir. İlk hesab Əl-Məsudiyə məxsusdur: "Babək Cavidanın şagirdləri ilə Bəzz vilayətində üsyan qaldırdı ... Bir sıra məğlubiyyətlərdən sonra Babək indi də Babəkin ölkəsi kimi tanınan doğma şəhərində blokadaya alındı".
1567-ci ildə, Qaradağ Səfəvi dövləti suverenliyindəykən özü bir sufi olan Ənsar xəlifə Qaradağlı bura hökmdar olaraq təyin edilmişdir. 1583-cü ildə I Təhmasib əmri ilə Şirvana bəylərbəyi olaraq təyin edilməsiylə, Qaradağ hökmdarı Ənsar xəlifənin oğlu Şahverdi xan Qaradağlı olmuşdur. Şahverdi xan 1589-cu ildə öldürülmədən əvvəl, 1588-ci ildə Azərbaycan Türklərinin əlindəki torpaqlara hücum etmişdir. Şahverdi xanın ölümünün ardından eyni il 168–169 namizəd içindən yenə eyni ailədən olan Maksud Sultan, Qaradağ hökmdarı olmuşdur. Tarixçi , bu ailənin dövrün Qızılbaş qəbilələləri arasında edilən əsgəri olaraq əhəmiyyət sıralamasında səkkizinci olduğunu söyləmişdir. Maqsud sultanın hökmdarlığı isə 1606-cı ilə qədər sürmüşdür. Qacarlar dövründə (Əhər, Kəleybər, Çələbiyan, Vərgəhan və Dizmar) bölünürdü.
Coğrafiyası və relyefi
Əli Molayi (1993) Qaradağ regionunun geoloji quruluşunun tədqiqində mühüm nəticələr əldə etmişdir. Əhər mis mədənçiliyi və sonra Süngün mis şirkətlərinin 1991-ci ildə fəaliyyətə başlamış və bunun da nəticəsində regionun relyefində müəyyən dəyişikliklər əmələ gəlmişdir. Cəmşid Cidari (1998) 200 il ərzində bu regionda müxtəlif faydalı qazıntı (mis, alüminium filizləri və s.) yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı məqsədilə aparılmış tədqiqatlar haqqında ümumi və əsasən təsviri səciyyəli məlumat vermişdir. Tədqiqatçı müxtəlif mənşəli morfodinamiki proseslərin inkişafı və yayılmasında Əhərçayın aparıcı rol oynadığını qeyd etmişdir. O, ərazinin cənub sahələrində daha tez-tez baş verən sürüşmə proseslərinin (Əhər çökəkliyində) çay dərəsindəki böyük meyllilik və gilli süxurların geniş yayılması səbəbindən baş verdiyini göstərmişdir. İranın geoloji idarələri tərəfindən son 30 ildə Qaradağın geoloji xəritələri hazırlamış və Kansaran geoloji şirkəti 1989–1990 illərdə regionu ətraflı tədqiq etmişdir. Abbas Əmini (2001) Qaradağ batolitinin mənşəyini öyrənmişdir. Sərhəngzadə (2008) Qaradağ regionunun da daxil olduğu İran Azərbaycanının şimal hissəsində meteoroloji tədqiqatlar aparmışdır. Göründüyü kimi yalnız bir tədqiqat işi Qaradağın cənub hissəsinin relyefinə həsr olunmuşdur. Bu baxımdan dissertasiya işi Qaradağ regionun geomorfologiyasına həsr olunmuş ilk kompleks tədqiqat işidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/environment/ecological-sciences/biosphere-reserves/asia-and-the-pacific/islamic-republic-of-iran/arasbaran/.
- "Qūshā Dāgh / Qusha Dagh, (IR24), Iran, Asia". travelingluck.com. 2014-03-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-06.
- Oberling, Pierre. "The Tribes of Qarāca Dāġ: A Brief History." Oriens 17 (1964): p. 63
- . 2014-04-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Abu-'l-Qāsim Ibn-ʻAlī Ibn-Ḥauqal, The Oriental Geography of Ebn Haukal, an Arabian Traveller of the Tenth Century, London, 1800 pp.184-185.
- TABNAK, تابناک. "نگاه شما: تصاویر زیبا از طبیعت کلیبر". تابناک TABNAK. 23 May 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 9 September 2023.
- Fekrdar, Sahar. "Reporing from Arasbaran Paradise". 21 March 2014. 14 July 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 6 December 2023.
- Kevin Alan Brook, The Jews of Khazaria, 2006, Rowman and Littlefield Publishers, pp. 152-153
- K. Farrokh, Iran at War: 1500-1988, 2011, Osprey Publishing
- ‘Alī ibn al-Husayn al- Mas‘Ūdī, Pavet de Courteille, Les Prairies d'or de Maçoudi, 1873, Paris, vol. 7, p. 62
- ‘Alī ibn al-Husayn al- Mas‘Ūdī, Pavet de Courteille, Les Prairies d'or de Maçoudi, 1873, Paris, vol. 7, p. 123
- "Arxivlənmiş surət". 2021-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-29.
- . 2016-03-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-16.
Əlavə ədəbiyyat
- Ənvər Çingizoğlu. Qarşı yatan Qaradağ. Bakı: "Ozan", 1998, 192 səh.
- Ənvər Çingizoğlu. Qaradağlılar. Bakı: "Şuşa", 2008, 160 səh.
- Ənvər Çingizoğlu. Qaradağ xanlığı. Bakı: "Mütərcim", 2011, 212 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaradag az ebced قره داغ ve ya Qaracadag az ebced قراجه داغ hemcinin Arazbaran fars ارسباران Arasbaran herf Arazin sahilleri ve ya qisaca Arazbar fars ارسبار Arasbar Iranin Serqi Azerbaycan vilayetinde Eherden cenubda Qosadag massivindenAraz cayina qeder uzanan boyuk dagliq erazi Qaradag vilayeti38 44 24 sm e 46 42 00 s u Olke IranTarixi ve cografiyasiSahesi 724 6 ha Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiSefeviler dovrunden evvelki yazili menbelerde Qaradagin geo siyasi varliq kimi qeyd olunmur X esr muselman cografiyacisi Ibn Hovqelin Siyaku adlandirdigi regionun indiki Qaradaga uygun geldiyine dair bir ferziyye var Bununla bele sozugeden Siyaku regionunun Xezer denizinin serq sahillerindeki Manqislaqla daha cox oxsarliga malikdir Bezz 816 ci ilde islam xilafetine qarsi usyan qaldiran ve 836 ci ilde meglub olan Babek Xurreminin qalasi idi Iyirmi il davam eden hadiseler dovrun islam tarixcileri terefinden genis melumat verilmisdir Ilk hesab El Mesudiye mexsusdur Babek Cavidanin sagirdleri ile Bezz vilayetinde usyan qaldirdi Bir sira meglubiyyetlerden sonra Babek indi de Babekin olkesi kimi taninan dogma seherinde blokadaya alindi 1567 ci ilde Qaradag Sefevi dovleti suverenliyindeyken ozu bir sufi olan Ensar xelife Qaradagli bura hokmdar olaraq teyin edilmisdir 1583 cu ilde I Tehmasib emri ile Sirvana beylerbeyi olaraq teyin edilmesiyle Qaradag hokmdari Ensar xelifenin oglu Sahverdi xan Qaradagli olmusdur Sahverdi xan 1589 cu ilde oldurulmeden evvel 1588 ci ilde Azerbaycan Turklerinin elindeki torpaqlara hucum etmisdir Sahverdi xanin olumunun ardindan eyni il 168 169 namized icinden yene eyni aileden olan Maksud Sultan Qaradag hokmdari olmusdur Tarixci bu ailenin dovrun Qizilbas qebileleleri arasinda edilen esgeri olaraq ehemiyyet siralamasinda sekkizinci oldugunu soylemisdir Maqsud sultanin hokmdarligi ise 1606 ci ile qeder surmusdur Qacarlar dovrunde Eher Keleyber Celebiyan Vergehan ve Dizmar bolunurdu Cografiyasi ve relyefiEli Molayi 1993 Qaradag regionunun geoloji qurulusunun tedqiqinde muhum neticeler elde etmisdir Eher mis medenciliyi ve sonra Sungun mis sirketlerinin 1991 ci ilde fealiyyete baslamis ve bunun da neticesinde regionun relyefinde mueyyen deyisiklikler emele gelmisdir Cemsid Cidari 1998 200 il erzinde bu regionda muxtelif faydali qazinti mis aluminium filizleri ve s yataqlarinin axtarisi ve kesfiyyati meqsedile aparilmis tedqiqatlar haqqinda umumi ve esasen tesviri seciyyeli melumat vermisdir Tedqiqatci muxtelif menseli morfodinamiki proseslerin inkisafi ve yayilmasinda Ehercayin aparici rol oynadigini qeyd etmisdir O erazinin cenub sahelerinde daha tez tez bas veren surusme proseslerinin Eher cokekliyinde cay deresindeki boyuk meyllilik ve gilli suxurlarin genis yayilmasi sebebinden bas verdiyini gostermisdir Iranin geoloji idareleri terefinden son 30 ilde Qaradagin geoloji xeriteleri hazirlamis ve Kansaran geoloji sirketi 1989 1990 illerde regionu etrafli tedqiq etmisdir Abbas Emini 2001 Qaradag batolitinin menseyini oyrenmisdir Serhengzade 2008 Qaradag regionunun da daxil oldugu Iran Azerbaycaninin simal hissesinde meteoroloji tedqiqatlar aparmisdir Gorunduyu kimi yalniz bir tedqiqat isi Qaradagin cenub hissesinin relyefine hesr olunmusdur Bu baximdan dissertasiya isi Qaradag regionun geomorfologiyasina hesr olunmus ilk kompleks tedqiqat isidir Hemcinin baxQaradag xanligi Qaradagli eliIstinadlarhttp www unesco org new en natural sciences environment ecological sciences biosphere reserves asia and the pacific islamic republic of iran arasbaran Qusha Dagh Qusha Dagh IR24 Iran Asia travelingluck com 2014 03 10 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 06 Oberling Pierre The Tribes of Qaraca Daġ A Brief History Oriens 17 1964 p 63 2014 04 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Abu l Qasim Ibn ʻAli Ibn Ḥauqal The Oriental Geography of Ebn Haukal an Arabian Traveller of the Tenth Century London 1800 pp 184 185 TABNAK تابناک نگاه شما تصاویر زیبا از طبیعت کلیبر تابناک TABNAK 23 May 2014 tarixinde Istifade tarixi 9 September 2023 Fekrdar Sahar Reporing from Arasbaran Paradise 21 March 2014 14 July 2014 tarixinde Istifade tarixi 6 December 2023 Kevin Alan Brook The Jews of Khazaria 2006 Rowman and Littlefield Publishers pp 152 153 K Farrokh Iran at War 1500 1988 2011 Osprey Publishing Ali ibn al Husayn al Mas udi Pavet de Courteille Les Prairies d or de Macoudi 1873 Paris vol 7 p 62 Ali ibn al Husayn al Mas udi Pavet de Courteille Les Prairies d or de Macoudi 1873 Paris vol 7 p 123 Arxivlenmis suret 2021 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 29 2016 03 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 16 Elave edebiyyatEnver Cingizoglu Qarsi yatan Qaradag Baki Ozan 1998 192 seh Enver Cingizoglu Qaradaglilar Baki Susa 2008 160 seh Enver Cingizoglu Qaradag xanligi Baki Mutercim 2011 212 seh