Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qızılxallı kumja (lat. Salmo trutta fario) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin qızılbalıqkimilər dəstəsinin qızılbalıqlar fəsiləsinin qızılbalıq cinsinin kumja növünə aid heyvan yarımnövü. Nəsli kəsilmək üzrədir, pərakəndə yayılmış yarımnövdür.
| Qızılxallı kumja | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Sinifüstü: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: İnfrasinif: Klad: Dəstəüstü: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Yarımnöv: Qızılxallı kumja | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
Ümumi xarakteristikası
Bədənin bel tərəfində tünd yaşıl rəngdə, yanlarında açıq rəngdə, qarın tərəfində isə qızılı rəngdə xallar olur. Ağızı böyük olub ucda yerləşir. Çənəsində dişlər olur, bu dişlər iri balıqlarda yaxşı, körpələrdə isə zəif inkişaf etmişdir. Bel üzgəcindən arxada piy üzgəci yerləşir. Bel üzgəcində 3-4 şaxəsiz, 7-12 şaxəli, anal üzgəcində 3 şaxəsiz, 7 - 10 şaxəli şüa vardır. Yan xətt pulcuqlarının sayı 111 - 128 arasında dəyişir.
Arealı və sayı
Qızılxallı kumja Azərbaycanın Kür hövzəsindəki dağ çaylarının çoxunda – Qanıxçay, Balakənçay, , Katexçay, , Turyançay, Dəyirmançay, Tərtərçay, Kurəkçay, Ağsuçay, Həkəri, Xaçınçay, Bazarçay, Qusarçay, Şəmkirçay, Xal-xalçay, Yalamaçay, Zabuxçay, Viləşçay, Lənkərançay, Astaraçay çaylarında, Quba-Xaçmaz düzənliyinin bulaq çaylarında (Qelçay, Nügədiçay, Qudyalçay, Vələmirçay, Dəvəçiçay), Göygöldə yayılmışdır. Azərbaycandan kənarda Avropa və Asiyanın dağ çaylarında və göllərində təsadüf edilir. İntensiv ovlandığı üçün hazırda az saylı balığa çevrilmişdir. Sayı son dərəcə azalmış və bəzi çaylarda hətta nəsli kəsilmişdir.
Həyat tərzi
Çay qızılxallı kumjası qədim və əsil şirin su balığıdır. Bəzi alimlərin fikrincə ondan qızılbalıq (kumja) törəmişdir, digərlərinin fikrinə görə qızılxallı (forel) qızılbalıqdan törəmişdir. O, başlıca olaraq dağ çaylarında və soyuq sulu göllərdə, dibi daşlı, təmiz, sərin və şəffaf sulu düzənlik çaylarında yaşayır. Bu sularda illik orta temperatur 8.9 – 13.7 0C olur. Qızılxallı kumjanın əlamətləri çox dəyişkən olduğundan müxtəlif çaylarda, hətta eyni çayın müxtəlif hissələrində (yuxarı və aşağı) yaşayan fərdlərini müqayisə etdikdə onlar arasında çoxlu fərqlər olduğu meydana çıxır. Cinsi yetginliyə erkək fərdlər iki, dişi fərdlər üç yaşında çatır. Kürü tökmək üçün çayların daha yuxarılarına daşlı-qumlu və suyu təmiz olan yerlərə qalxır.
Uzunluğu 29-43 sm olan Göygöl qızılxallı kumjasının mütləq məhsuldarlığı 644-2341 ədəd arasında dəyişərək, orta hesabla 900 kürü olur. Çay qızılxallı kumjasının məhsuldarlığı 230-832 ədəd kürü olmaqla, orta hesabla 560 kürü təşkil edir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Qızılxallı kumjaların Azərbaycanın dağ və dağətəyi çaylarında sayını tənzim edən əsas amil yerlərdə qadağan olunmuş ov alətləri və usulları ilə kütləvi sürətdə ovlanmaları və muhafizə olunmaları sahəsində nəzarətin olmamasıdır.
Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri
Qızılxallı kumjanın körpələrini süni artırma yolu ilə əldə edərək dağ çaylarına və göllərinə buraxılması və bu çay və göllərdə idman balıq ovunun təşkil olunması faydalı olar.
İstinadlar
- SciELO. 1997.
- https://scielo.conicyt.cl/scielo.php?script=sci_abstract&pid=S0718-560X2015000100001&lng=es&nrm=iso&tlng=es.
- Фортунатова К.Р. Фарели озера Гейгель. Тр. Севанской гидроб. станции, 1929, т. 2, вып. 2, 68 с.;
- Кулиев З.М. Форели Азербайджана. Баку, 2005, 112 с.
- Azərbaycan Respublikasının "QIRMIZI KİTABI", II cild, Fauna, Bakı 2013
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qizilxalli kumja lat Salmo trutta fario heyvanlar aleminin xordalilar tipinin suauzgecliler sinfinin qizilbaliqkimiler destesinin qizilbaliqlar fesilesinin qizilbaliq cinsinin kumja novune aid heyvan yarimnovu Nesli kesilmek uzredir perakende yayilmis yarimnovdur Qizilxalli kumjaElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Sinifustu Sumuklu baliqlarSinif SuauzgeclilerRanqsiz Yarimsinif Infrasinif Sumuklu baliqlarKlad Desteustu Deste QizilbaliqkimilerFesile QizilbaliqlarYarimfesile Cins QizilbaliqNov KumjaYarimnov Qizilxalli kumjaBeynelxalq elmi adiSalmo trutta fario L 1758Sekil axtarisiNCBI 99804Umumi xarakteristikasiBedenin bel terefinde tund yasil rengde yanlarinda aciq rengde qarin terefinde ise qizili rengde xallar olur Agizi boyuk olub ucda yerlesir Cenesinde disler olur bu disler iri baliqlarda yaxsi korpelerde ise zeif inkisaf etmisdir Bel uzgecinden arxada piy uzgeci yerlesir Bel uzgecinde 3 4 saxesiz 7 12 saxeli anal uzgecinde 3 saxesiz 7 10 saxeli sua vardir Yan xett pulcuqlarinin sayi 111 128 arasinda deyisir Areali ve sayiQizilxalli kumja Azerbaycanin Kur hovzesindeki dag caylarinin coxunda Qanixcay Balakencay Katexcay Turyancay Deyirmancay Tertercay Kurekcay Agsucay Hekeri Xacincay Bazarcay Qusarcay Semkircay Xal xalcay Yalamacay Zabuxcay Vilescay Lenkerancay Astaracay caylarinda Quba Xacmaz duzenliyinin bulaq caylarinda Qelcay Nugedicay Qudyalcay Velemircay Devecicay Goygolde yayilmisdir Azerbaycandan kenarda Avropa ve Asiyanin dag caylarinda ve gollerinde tesaduf edilir Intensiv ovlandigi ucun hazirda az sayli baliga cevrilmisdir Sayi son derece azalmis ve bezi caylarda hetta nesli kesilmisdir Heyat terziCay qizilxalli kumjasi qedim ve esil sirin su baligidir Bezi alimlerin fikrince ondan qizilbaliq kumja toremisdir digerlerinin fikrine gore qizilxalli forel qizilbaliqdan toremisdir O baslica olaraq dag caylarinda ve soyuq sulu gollerde dibi dasli temiz serin ve seffaf sulu duzenlik caylarinda yasayir Bu sularda illik orta temperatur 8 9 13 7 0C olur Qizilxalli kumjanin elametleri cox deyisken oldugundan muxtelif caylarda hetta eyni cayin muxtelif hisselerinde yuxari ve asagi yasayan ferdlerini muqayise etdikde onlar arasinda coxlu ferqler oldugu meydana cixir Cinsi yetginliye erkek ferdler iki disi ferdler uc yasinda catir Kuru tokmek ucun caylarin daha yuxarilarina dasli qumlu ve suyu temiz olan yerlere qalxir Uzunlugu 29 43 sm olan Goygol qizilxalli kumjasinin mutleq mehsuldarligi 644 2341 eded arasinda deyiserek orta hesabla 900 kuru olur Cay qizilxalli kumjasinin mehsuldarligi 230 832 eded kuru olmaqla orta hesabla 560 kuru teskil edir Mehdudlasdirici amillerQizilxalli kumjalarin Azerbaycanin dag ve dageteyi caylarinda sayini tenzim eden esas amil yerlerde qadagan olunmus ov aletleri ve usullari ile kutlevi suretde ovlanmalari ve muhafize olunmalari sahesinde nezaretin olmamasidir Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleriQizilxalli kumjanin korpelerini suni artirma yolu ile elde ederek dag caylarina ve gollerine buraxilmasi ve bu cay ve gollerde idman baliq ovunun teskil olunmasi faydali olar IstinadlarSciELO 1997 https scielo conicyt cl scielo php script sci abstract amp pid S0718 560X2015000100001 amp lng es amp nrm iso amp tlng es Fortunatova K R Fareli ozera Gejgel Tr Sevanskoj gidrob stancii 1929 t 2 vyp 2 68 s Kuliev Z M Foreli Azerbajdzhana Baku 2005 112 s Azerbaycan Respublikasinin QIRMIZI KITABI II cild Fauna Baki 2013Hemcinin bax