Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qırtlaq (lat. larynx) — tənəffüs apparatının bir orqanı olub nəfəs və səs çıxarma proseslərində iştirak edir.
| Qırtlaq | |
|---|---|
 Qırtlağın anatomiyası | |
 Qırtlağın endoskopik görünüşü | |
| Latınca | Larynx |
| İltihabı | Laryngitis |
| Sistem | Tənəffüs |
| Üzv | Tənəffüs |
| Arteriya | Qırtlağın yuxarı və aşağı arteriyaları |
| Vena | yuxarı və aşağı qalxanabənzər venalara açılan qırtlağın yuxarı və aşağı venaları, |
| Sinir | Qırtlağın yuxarı və aşağı sinirləri |
| Limfa | lat. nodi lymphaticiprelaryngei, paratracheales |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Anatomiya
Qırtlaq qığırdaqlardan təşkil olunub, boyunda yerləşmişdir və yuxarıda udlaq vasitəsilə burun və ağız boşluqları ilə birləşir. Qırtlağın ardını nəfəs borusu təşkil edir. Amfibiyalarda qırtlaq iki yan qığırdaqlardan əmələ gəlmişdir; quyruqlularda (lat. urodela) qırtlaq yan qığırdaqlardan başqa üzüyəbənzər qığırdaqdan da inkişaf edir, ancaq bu qığırdaq açıq olur. Quyruqsuzlarda (lat. anura) üzüyəbənzər qığırdaq əksinə bitişmiş olur. Qırtlaq əzələləri isə qəlsəmə əzələlərindən inkişaf etmişdir. Quşların qırtlağı sürünənlərin qırtlağından artıq inkişaf etməyib rudiment halında qalır, səs telləri olmur və qırtlaq əzələləri reduksiya edir. Bunun əvəzində quşlarda "oxuma qırtlağı" — lat. syrinx inkişaf edir. Bu nəfəs borusunun aşağı ucunun genişlənməsindən əmələ gəlmişdir; burada xüsusi səs zarları və əzələləri diferensasiya edir. Məməlilərin qırtlağında lat. cartilagines laterales derivatlarından başqa qalxanabənzər qığırdaq və qırtlaq qapağı qığırdağı inkişaf edir. Bu qığırdaqlar ancaq məməlilərə xas olub, özləri də qəlsəmə qövslərindən inkişaf etmişdir. Qalxanabənzər qığırdaq inkişaf etməklə bərabər səs telləri və əzələləri diferensasiya etməyə başlayır; beləliklə ali məməlilərdə və insanda səs alətini təşkil edən üzv əmələ gəlir.
İnsan qırtlağı
İki vəzifə daşıdığı üçün quruluşu da mürəkkəbdir. Qığırdaın skletini üç ədəd tək: üzüyəbənzər, qalxanabənzər, qırtlaq qapağı qığırdağı və üç cüt qığırdaq: çalovabənzər, buynuzabənzər. pazabənzər qığırdaq təşkil etmişdir. Bunlardan qırtlaq qapağı, çalovabənzər qığırdağın səs çıxıntısı, pazabənzər və buynuzabənzər qığırdaqlar elastik qığırdaq toxumasından, üzüyəbənzər, çalovabənzər qalxanabənzər qığırdaqlar isə gialin qığırdaq toxumasindan əmələ gəlmişdir.
Qırtlaq qığırdaqları
- Üzüyəbənzər qığırdaq (lat. cartilago cricoidea) halqa şəklində olub qırtlağın əsasını təşkil edir. Onu üzərində qalxanabənzər və çalovabənzər qığırdaqlar yerləşir və aşağıda nəfəs borusu ilə birləşir. Üzüyəbənzər qığırdaq –cartilageo crikoidea formaca halqa şəkilli olub, qırtlağın əsasını təşkil edir. Bu öndə qövsdən arcus cartiloginis crikoideae, arxada yerləşən səfhədən lamina cartiloginis crikoideae ibarətdir. Səfhənin yuxarı yan səthlərində calovabənzər qığırdağın əsası ilə birləşməyə məxsus oynaq səthlər vardır. Üzüyəbənzər qığırdaq həmcinin qalxanabənzər qığırdaqla birləşir və oynaq əmələ gətirir.
- Qalxanabənzər qığırdaq (lat. cartilago thyroidea) iki qığırdaq səfhədən təşkil olunaraq qırtlaq qığırdağının ən böyüyü hesab olunur. Bu qığırdaqlarının önündə yuxarıda və aşağıda oymalar incisura tguroidea superiror et inferior bardır. Qalxanabənzər qığırdaqdan sağda və solda yuxarıya , aşağıya doğru buynuzlar – cornu inferius et superius çıxır. Üzüyəbənzər və qalxanabənzər qırdaqlar hialin qığırdaqdan toxumasından əmələ gəlmışdır.
- Qırtlaq qapağı (lat. cartilago epiglotica)
- (lat. cartilago arytenoidea) formaca ücüzlü pramidaya bənzəyir. Piramidanın əsası və zirvəsi vardır. Əsası üzüyəbənzər q-la birləşib oynaq əmələ gətirir.
- (lat. cartilago corniculato) olduqca kiçik olub , calovabənzər qığırdağın zirvəsində yerləşir. Pazabənzər qığırdaq çöpə bənzəyir və calovabənzər qırtlaq qapağı büküşlərində yerləşir.
- Pazabənzər qığırdaq (lat. cartilago cuneiformis)
Mənbələr
- Prof. K. Ə. Balakişiyev, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, Maarif Nəşriyyatı, Bakı — 1979
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qirtlaq lat larynx teneffus apparatinin bir orqani olub nefes ve ses cixarma proseslerinde istirak edir QirtlaqQirtlagin anatomiyasiQirtlagin endoskopik gorunusuLatinca LarynxIltihabi LaryngitisSistem TeneffusUzv TeneffusArteriya Qirtlagin yuxari ve asagi arteriyalariVena yuxari ve asagi qalxanabenzer venalara acilan qirtlagin yuxari ve asagi venalari Sinir Qirtlagin yuxari ve asagi sinirleriLimfa lat nodi lymphaticiprelaryngei paratracheales Vikianbarda elaqeli mediafayllarAnatomiyaQirtlaq qigirdaqlardan teskil olunub boyunda yerlesmisdir ve yuxarida udlaq vasitesile burun ve agiz bosluqlari ile birlesir Qirtlagin ardini nefes borusu teskil edir Amfibiyalarda qirtlaq iki yan qigirdaqlardan emele gelmisdir quyruqlularda lat urodela qirtlaq yan qigirdaqlardan basqa uzuyebenzer qigirdaqdan da inkisaf edir ancaq bu qigirdaq aciq olur Quyruqsuzlarda lat anura uzuyebenzer qigirdaq eksine bitismis olur Qirtlaq ezeleleri ise qelseme ezelelerinden inkisaf etmisdir Quslarin qirtlagi surunenlerin qirtlagindan artiq inkisaf etmeyib rudiment halinda qalir ses telleri olmur ve qirtlaq ezeleleri reduksiya edir Bunun evezinde quslarda oxuma qirtlagi lat syrinx inkisaf edir Bu nefes borusunun asagi ucunun genislenmesinden emele gelmisdir burada xususi ses zarlari ve ezeleleri diferensasiya edir Memelilerin qirtlaginda lat cartilagines laterales derivatlarindan basqa qalxanabenzer qigirdaq ve qirtlaq qapagi qigirdagi inkisaf edir Bu qigirdaqlar ancaq memelilere xas olub ozleri de qelseme qovslerinden inkisaf etmisdir Qalxanabenzer qigirdaq inkisaf etmekle beraber ses telleri ve ezeleleri diferensasiya etmeye baslayir belelikle ali memelilerde ve insanda ses aletini teskil eden uzv emele gelir Insan qirtlagiIki vezife dasidigi ucun qurulusu da murekkebdir Qigirdain skletini uc eded tek uzuyebenzer qalxanabenzer qirtlaq qapagi qigirdagi ve uc cut qigirdaq calovabenzer buynuzabenzer pazabenzer qigirdaq teskil etmisdir Bunlardan qirtlaq qapagi calovabenzer qigirdagin ses cixintisi pazabenzer ve buynuzabenzer qigirdaqlar elastik qigirdaq toxumasindan uzuyebenzer calovabenzer qalxanabenzer qigirdaqlar ise gialin qigirdaq toxumasindan emele gelmisdir Qirtlaq qigirdaqlariUzuyebenzer qigirdaq lat cartilago cricoidea halqa seklinde olub qirtlagin esasini teskil edir Onu uzerinde qalxanabenzer ve calovabenzer qigirdaqlar yerlesir ve asagida nefes borusu ile birlesir Uzuyebenzer qigirdaq cartilageo crikoidea formaca halqa sekilli olub qirtlagin esasini teskil edir Bu onde qovsden arcus cartiloginis crikoideae arxada yerlesen sefheden lamina cartiloginis crikoideae ibaretdir Sefhenin yuxari yan sethlerinde calovabenzer qigirdagin esasi ile birlesmeye mexsus oynaq sethler vardir Uzuyebenzer qigirdaq hemcinin qalxanabenzer qigirdaqla birlesir ve oynaq emele getirir Qalxanabenzer qigirdaq lat cartilago thyroidea iki qigirdaq sefheden teskil olunaraq qirtlaq qigirdaginin en boyuyu hesab olunur Bu qigirdaqlarinin onunde yuxarida ve asagida oymalar incisura tguroidea superiror et inferior bardir Qalxanabenzer qigirdaqdan sagda ve solda yuxariya asagiya dogru buynuzlar cornu inferius et superius cixir Uzuyebenzer ve qalxanabenzer qirdaqlar hialin qigirdaqdan toxumasindan emele gelmisdir Qirtlaq qapagi lat cartilago epiglotica lat cartilago arytenoidea formaca ucuzlu pramidaya benzeyir Piramidanin esasi ve zirvesi vardir Esasi uzuyebenzer q la birlesib oynaq emele getirir lat cartilago corniculato olduqca kicik olub calovabenzer qigirdagin zirvesinde yerlesir Pazabenzer qigirdaq cope benzeyir ve calovabenzer qirtlaq qapagi bukuslerinde yerlesir Pazabenzer qigirdaq lat cartilago cuneiformis MenbelerProf K E Balakisiyev Insanin Normal Anatomiyasi II cild Maarif Nesriyyati Baki 1979IstinadlarXarici kecidler