Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qüds (ərəb. القدس əl-Qüds ) və ya Yerusəlim (ivr. יְרוּשָׁלַיִם Yerushalayim ) — Yaxın Şərqdə, Aralıq dənizi ilə Ölü dəniz arasında yerləşən və dünyanın ən qədim şəhərlərindən biri.
| Qüds | |
|---|---|
| ירושלים القدس | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 754 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 91000–91999 |
| Digər | |
| jerusalem.muni.il | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İsrail və Fələstin hər ikisi Qüds şəhərinin öz ölkələrinin paytaxtı olmasını iddia edirlər. İsrail Dövləti uzun müddətdir ki, bütün hökumət qurumlarını Qüdsdə saxlamasına baxmayaraq, fələstinlilər də şəhəri Fələstinin əsas nöqtəsi olaraq tanıyırlar, lakin heç bir iddia beynəlxalq səviyyədə tanınmır.
Dünyanın ən qədim şəhərlərindən biri olan Qüdsün adı qədim Mesopotamiyanın mixi yazılarında "Tanrının şəhəri" anlamına gəldiyi düşünülən "Urusalima" olaraq göstərilir. Yəhudilərin şəhər üzərində hakimiyyəti dövründə e.ə. 9-cu əsrdə (İkinci Dəmir dövrü) Qüdsdə əhəmiyyətli tikinti işləri həyata keçirilmiş və 8-ci əsrdə şəhər İudeya krallığının dini və inzibati mərkəzinə çevrilmişdir. Böyük tarixi boyunca Qüds ümumilikdə iki dəfə darmadağın edilib, 23 dəfə işğal edilib, 52 dəfə hücuma məruz qalıb, 44 dəfə ələ keçirilib və yenidən azad edilmişdir. Qüdsün David Şəhəri adlandırılan ən qədim hissəsi e.ə. 4-cü minillikdə salınmışdır. 1538-ci ildə darmadağın edilmiş şəhərin divarları Sultan Süleyman Qanuninin hökmranlığı altında yenidən hörülmüşdür. Hal-hazırda həmin divarlar müsəlman, xristian, yəhudi olmaq üzrə dörd məhəllədən ibarət Köhnə Şəhəri əhatə edir. 1981-ci ildə Köhnə Şəhər Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısına daxil edilmişdir. Həmin ərazi eyni zamanda təhlükədə olan Ümumdünya irsləri siyahısına da daxil edilib.
Qüds hər üç səmavi din olan İslam, İudaizm və Xristianlıq üçün müqəddəs şəhər sayılır. Qüdsdə bu dinlərin ən məşhur məbədlərinin bir hissəsi yerləşir. Qüds üç böyük din arasındakı ortaq nöqtə kimi bəşəriyyət tarixində özəl bir əhəmiyyət daşıyır. Qüdsdə olan Əl-Əqsa məscidi müsəlmanların ilk qibləsidir. Qüds müsəlmanlar üçün Məkkə və Mədinədən sonra üçüncü müqəddəs şəhərdir.
Etimologiya
Qərb və yəhudi mənbələrində Yerusəlim (ivr. ירושלים Yeruşala(y)im ). İncilin ərəb dilinə tərcümələrində — أورشليم Ūrşlšalīm (Ūrşalīm), Ūrşəlim,. Beytül-Müqəddəs adlarıyla da tanınır
Ərəb dilində adı
Qüds şəhəri ərəb dilində əl-Qüds القُدس, yəni müqəddəs yer adlanır. İsrail hökuməti siyasəti isə yəhudi və ingilis mənbələrində istifadə edilən Yerusəlim adına bənzər Ūršalīmin istifadə edilməsini tövsiyə edir. أُورُشَلِيمَ-القُدس. Qüdsdən olan Fələstinli ərəb ailələri Qüdsi və Məqdisi adlandırılır.
Tarixi
Antik era
Feodal dövrü
Yeni dövr
Müasir dövrü
Qüdsün statusu – qızğın müzakirələr mövzusudur. Həm İsrail, həm də Fələstin Dövləti Muxtariyyəti Qüdsü öz paytaxtı sayır, lakin fələstinlilərin əksəriyyəti de-fakto buraya getmək hüququndan məhrumdur. İsrailin Şərqi Qüds üzərində suverenliyi BMT və dünyanın əksər dövlətləri tərəfindən tanınmayıb. Bu gün "Yaxın Şərq dördlüyü" tərəfləri yenidən danışıqlar masası arxasında əyləşdirməyə və 60 ildən artıqdır davam edən münaqişəni "ölü nöqtədən" tərpətməyə yönəlmiş səylərini davam etdirir, lakin ayırıcı divarla və ideoloji baxışlarla iki yerə bölünmüş unikal müqəddəs şəhər olan Qüdsün taleyi hələ də qeyri-müəyyəndir.
Siyasi statusu
Beynəlxalq mövqe
İsrailin paytaxtı kimi
Fələstinin paytatı kimi
Coğrafiya
Əhali
Din
Qüds həm müsəlmanlar, həm xristianlar, həm də yəhudilər üçün müqəddəs sayılır. qala divarları ilə dövrələnmiş ərazidə üç səmavi dinin – islam, xristian və yəhudi dinlərinin müqəddəs məbədləri yerləşir.
Müsəlmanlar üçün Qüds Əl-Əqsa məscidinin yerləşdiyi, xristianlar üçün İsa peyğəmbərin son günlərini yaşadığı, həvarilərlə Gizli Görüş keçirdiyi, çarmıxa çəkildiyi və zühur etdiyi, yəhudilər üçün İbrahim peyğəmbərin oğlu İsmayılı qurban kəsdiyi yer, Süleyman peyğəmbərin sarayının olduğu, Davud peyğəmbərin şöhrət qazandığı şəhərdir.
Köhnə Şəhərə yeddi qapıdan birindən keçməklə daxil olmaq olar. Köhnə Şəhər dörd məhəllədən — müsəlman, yəhudi, xristian və erməni məhəllələrindən ibarətdir. İstənilən xristian, katolik və protestant üçün müqəddəs sayılan küçəsi, yaxud "Kədər Yolu" məhz müsəlman məhəlləsindən başlayır. "Kədər Yolu" — İsa peyğəmbərin Ponti Pilatdan qədər xaçını əlində tutaraq getdiyi yoldur. "Kədər Yolu" İsa peyğəmbərin edama məhkum edildiyi yerdən çarmıxa çəkildiyi və dəfn olunduğu qədər uzanır. Bu ərazidə demək olar ki, bütün dini konfessiyaların kilsələri var.
Məbəd Kompleksindən salamat qalmış yeganə hissə olan divar Ağlama divarı adlanır. Yəhudilər buraya məhv olmuş Məbədə kədərlərini ifadə etmək üçün gəlirlər. Abidlər bura dua etməyə gəlir, bəziləri arzularını kağıza yazaraq divardakı deşiklərə soxurlar. Onlar ümid edir ki, Tanrı onların dualarını eşidəcək.
İqtisadiyyat
Mədəniyyət
Musiqi
Təhsil
Tanınmış şəxsləri
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- archINFORM (alm.). 1994.
- Israeli Central Bureau of Statistics. 1949.
- http://www.geopostcodes.com/Jerusalem.
- Гүдс // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. III ҹилд: Гајыбов—Елдаров. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1979. С. 292.
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. səh. 523. ISBN . 2016-03-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 20 avqust 2016.
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (PDF). 180, 181-ci səhifələr. ISBN . 2016-03-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 20 avqust 2016.
- "Biblical History and Israel S Past: The Changing Study of the Bible and History". Wm. B. Eerdmans Publishing. 17 may 2011. 13 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 7 December 2017 – Google Books vasitəsilə.
- "Do We Divide the Holiest Holy City?". Moment Magazine. 3 iyun 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 5 mart 2008.
- Yerusalem 19-cu əsrdə, Köhnə Şəhər (İngiliscə). Yad Izhak Ben Zvi & St. Martin's Press. 1984. səh. 14. ISBN .
- "Old City of Jerusalem and its Walls". UNESCO World Heritage Convention. 2017-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 11 sentyabr 2010.
- Nasir Purpirar. , s. 75.
- . 2015-02-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-17.
- . Historic cities of the Islamic world. The Netherlands: Koninklijke Brill NV. 2007. 225–226. ISBN . 18 September 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 17 December 2011.
- Denise DeGarmo. . Wandering Thoughts. Center for Conflict Studies. 9 sentyabr 2011. 26 aprel 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 dekabr 2011.
- . Municipality of Jerusalem. 19 September 2011. 27 April 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Sonbol, Amira. Women, the Family, and Divorce Laws in Islamic History. 1996. səh. 133.
- "UN rebukes Israel over Jerusalem settlements". 2020-11-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-25.
- "Mideast Peace Talks Collapse; Jerusalem's Future Uncertain". 2021-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-25.
- "What makes Jerusalem so holy?". 2022-07-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-25.
- "Visiting The Temple Mount". 2017-06-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-25.
- "The 4 Quarters of Jerusalem United One Day?". 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-25.
- "Via Dolorosa, Jerusalem". 2013-12-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-25.
- "Via Dolorosa (Via Crucis)". 2020-01-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-25.
- "Six Reasons Why The Wall Is Holy". 2022-01-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-25.
Xarici keçidlər
- Lonely Planetin Qüds bələdçısı 2007-09-12 at the Wayback Machine
- Ottoman Palestine, Jerusalem Pictures
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Quds ereb القدس el Quds ve ya Yeruselim ivr י רו ש ל י ם Yerushalayim Yaxin Serqde Araliq denizi ile Olu deniz arasinda yerlesen ve dunyanin en qedim seherlerinden biri Qudsירושלים القدس31 46 44 sm e 35 13 32 s u Olke IsrailTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulubSahesi 125 42 km Merkezin hundurluyu 754 mSaat qursagi UTC 02 00EhalisiEhalisi 936 425 nef 2019 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 91000 91999Digerjerusalem muni ilQuds Vikianbarda elaqeli mediafayllar Israil ve Felestin her ikisi Quds seherinin oz olkelerinin paytaxti olmasini iddia edirler Israil Dovleti uzun muddetdir ki butun hokumet qurumlarini Qudsde saxlamasina baxmayaraq felestinliler de seheri Felestinin esas noqtesi olaraq taniyirlar lakin hec bir iddia beynelxalq seviyyede taninmir Dunyanin en qedim seherlerinden biri olan Qudsun adi qedim Mesopotamiyanin mixi yazilarinda Tanrinin seheri anlamina geldiyi dusunulen Urusalima olaraq gosterilir Yehudilerin seher uzerinde hakimiyyeti dovrunde e e 9 cu esrde Ikinci Demir dovru Qudsde ehemiyyetli tikinti isleri heyata kecirilmis ve 8 ci esrde seher Iudeya kralliginin dini ve inzibati merkezine cevrilmisdir Boyuk tarixi boyunca Quds umumilikde iki defe darmadagin edilib 23 defe isgal edilib 52 defe hucuma meruz qalib 44 defe ele kecirilib ve yeniden azad edilmisdir Qudsun David Seheri adlandirilan en qedim hissesi e e 4 cu minillikde salinmisdir 1538 ci ilde darmadagin edilmis seherin divarlari Sultan Suleyman Qanuninin hokmranligi altinda yeniden horulmusdur Hal hazirda hemin divarlar muselman xristian yehudi olmaq uzre dord mehelleden ibaret Kohne Seheri ehate edir 1981 ci ilde Kohne Seher Dunya Medeniyyet Miraslari siyahisina daxil edilmisdir Hemin erazi eyni zamanda tehlukede olan Umumdunya irsleri siyahisina da daxil edilib Quds her uc semavi din olan Islam Iudaizm ve Xristianliq ucun muqeddes seher sayilir Qudsde bu dinlerin en meshur mebedlerinin bir hissesi yerlesir Quds uc boyuk din arasindaki ortaq noqte kimi beseriyyet tarixinde ozel bir ehemiyyet dasiyir Qudsde olan El Eqsa mescidi muselmanlarin ilk qiblesidir Quds muselmanlar ucun Mekke ve Medineden sonra ucuncu muqeddes seherdir EtimologiyaQerb ve yehudi menbelerinde Yeruselim ivr ירושלים Yerusala y im Incilin ereb diline tercumelerinde أورشليم urslsalim ursalim urselim Beytul Muqeddes adlariyla da taninir Ereb dilinde adi Quds seheri ereb dilinde el Quds الق دس yeni muqeddes yer adlanir Israil hokumeti siyaseti ise yehudi ve ingilis menbelerinde istifade edilen Yeruselim adina benzer ursalimin istifade edilmesini tovsiye edir أ ور ش ل يم الق دس Qudsden olan Felestinli ereb aileleri Qudsi ve Meqdisi adlandirilir TarixiAntik era Feodal dovru Yeni dovr Muasir dovru Quds Qudsun statusu qizgin muzakireler movzusudur Hem Israil hem de Felestin Dovleti Muxtariyyeti Qudsu oz paytaxti sayir lakin felestinlilerin ekseriyyeti de fakto buraya getmek huququndan mehrumdur Israilin Serqi Quds uzerinde suverenliyi BMT ve dunyanin ekser dovletleri terefinden taninmayib Bu gun Yaxin Serq dordluyu terefleri yeniden danisiqlar masasi arxasinda eylesdirmeye ve 60 ilden artiqdir davam eden munaqiseni olu noqteden terpetmeye yonelmis seylerini davam etdirir lakin ayirici divarla ve ideoloji baxislarla iki yere bolunmus unikal muqeddes seher olan Qudsun taleyi hele de qeyri mueyyendir Siyasi statusuBeynelxalq movqe Israilin paytaxti kimi Felestinin paytati kimiCografiyaEhaliDin Quds hem muselmanlar hem xristianlar hem de yehudiler ucun muqeddes sayilir qala divarlari ile dovrelenmis erazide uc semavi dinin islam xristian ve yehudi dinlerinin muqeddes mebedleri yerlesir Muselmanlar ucun Quds El Eqsa mescidinin yerlesdiyi xristianlar ucun Isa peygemberin son gunlerini yasadigi hevarilerle Gizli Gorus kecirdiyi carmixa cekildiyi ve zuhur etdiyi yehudiler ucun Ibrahim peygemberin oglu Ismayili qurban kesdiyi yer Suleyman peygemberin sarayinin oldugu Davud peygemberin sohret qazandigi seherdir Kohne Sehere yeddi qapidan birinden kecmekle daxil olmaq olar Kohne Seher dord mehelleden muselman yehudi xristian ve ermeni mehellelerinden ibaretdir Istenilen xristian katolik ve protestant ucun muqeddes sayilan kucesi yaxud Keder Yolu mehz muselman mehellesinden baslayir Keder Yolu Isa peygemberin Ponti Pilatdan qeder xacini elinde tutaraq getdiyi yoldur Keder Yolu Isa peygemberin edama mehkum edildiyi yerden carmixa cekildiyi ve defn olundugu qeder uzanir Bu erazide demek olar ki butun dini konfessiyalarin kilseleri var Mebed Kompleksinden salamat qalmis yegane hisse olan divar Aglama divari adlanir Yehudiler buraya mehv olmus Mebede kederlerini ifade etmek ucun gelirler Abidler bura dua etmeye gelir bezileri arzularini kagiza yazaraq divardaki desiklere soxurlar Onlar umid edir ki Tanri onlarin dualarini esidecek IqtisadiyyatMedeniyyetMusiqiTehsilTaninmis sexsleriHemcinin baxIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir archINFORM alm 1994 Israeli Central Bureau of Statistics 1949 http www geopostcodes com Jerusalem Gүds Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә III ҹild Gaјybov Eldarov Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1979 S 292 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi seh 523 ISBN 978 9952 441 01 7 2016 03 25 tarixinde PDF Istifade tarixi 20 avqust 2016 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi PDF 180 181 ci sehifeler ISBN 978 9952 441 01 7 2016 03 25 tarixinde PDF Istifade tarixi 20 avqust 2016 Biblical History and Israel S Past The Changing Study of the Bible and History Wm B Eerdmans Publishing 17 may 2011 13 July 2022 tarixinde Istifade tarixi 7 December 2017 Google Books vasitesile Do We Divide the Holiest Holy City Moment Magazine 3 iyun 2008 tarixinde Istifade tarixi 5 mart 2008 Yerusalem 19 cu esrde Kohne Seher Ingilisce Yad Izhak Ben Zvi amp St Martin s Press 1984 seh 14 ISBN 0 312 44187 8 Old City of Jerusalem and its Walls UNESCO World Heritage Convention 2017 08 04 tarixinde Istifade tarixi 11 sentyabr 2010 Nasir Purpirar s 75 2015 02 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 02 17 Historic cities of the Islamic world The Netherlands Koninklijke Brill NV 2007 225 226 ISBN 90 04 15388 8 18 September 2022 tarixinde Istifade tarixi 17 December 2011 Denise DeGarmo Wandering Thoughts Center for Conflict Studies 9 sentyabr 2011 26 aprel 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 dekabr 2011 Municipality of Jerusalem 19 September 2011 27 April 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Sonbol Amira Women the Family and Divorce Laws in Islamic History 1996 seh 133 UN rebukes Israel over Jerusalem settlements 2020 11 12 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 25 Mideast Peace Talks Collapse Jerusalem s Future Uncertain 2021 04 14 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 25 What makes Jerusalem so holy 2022 07 20 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 25 Visiting The Temple Mount 2017 06 29 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 25 The 4 Quarters of Jerusalem United One Day 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 25 Via Dolorosa Jerusalem 2013 12 16 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 25 Via Dolorosa Via Crucis 2020 01 19 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 25 Six Reasons Why The Wall Is Holy 2022 01 30 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 25 Xarici kecidlerLonely Planetin Quds beledcisi 2007 09 12 at the Wayback Machine Ottoman Palestine Jerusalem PicturesVikianbarda Quds ile elaqeli mediafayllar var