Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qırğızıstanda təhsil — yeddi yaş ilə on beş yaş arasında doqquz illik icbari təhsildir. Dörd illik ibtidai təhsil, beş illik orta təhsildən sonra sistem iki illik ümumi orta təhsil, xüsusi orta məktəb və ya peşə məktəbi təklif edir.
Təhsil və Elm Nazirliyi (TEN) Qırğızıstandakı təhsildən məsuldur. Büdcə kəsirləri, müəllimlərin əmək haqlarının və avadanlıqların mövcudluğunun azalması ilə nəticələnir ki, bu da qeyri-mütənasib olaraq qadınların işə qəbulunda aşağı göstəricilərlə müşahidə olunur.
2008-ci ildə ümumi daxili məhsulun yüzdə 3,7%-i təhsilə xərclənmişdir. 2001-ci ildə uyğun yaş qrupunun təxminən yüzdə 89-u məcburi olaraq proqrama yazıldı, lakin bu nisbət 2000-ci illərin əvvəllərində azaldı. 2004-cü ildə Qırğızıstanda savadlılıq nisbəti yüzdə 98,7% idi.
Struktur və təşkilat
Məktəbəqədər və ibtidai təhsil
"Təhsil haqqında" qanuna və "Məktəbəqədər təhsil haqqında" qanuna görə məktəbəqədər təhsil fasiləsiz təhsilin başlanğıc mərhələsidir və "fərdin fiziki, intellektual və əxlaqi inkişafının təməllərini" qoymağı hədəfləyir. Məktəbəqədər təhsil 3-6/7-dək uşaqlar üçündür və istəyə bağlıdır. Buna giriş məhduddur (xalis qeydiyyat nisbəti 2005-ci ildə 10% ). 2004-cü ildə Qırğızıstanda savadlılıq nisbəti yüzdə 98,7 % idi. Ümumi təhsil təşkilatlarında və müvafiq təhsil fəaliyyətləri üçün lisenziyalı təşkilatlarda 5-7 yaş arası uşaqların məktəbəqədər hazırlığı üçün proqramlar həyata keçirilir. 2015-16-cı illər tədris ilindən başlayaraq Qırğızıstan Respublikasında 480 saatlıq (illik) məktəbəqədər hazırlıq həyata keçirilir.
İbtidai təhsil ümumiyyətlə 6 və ya 7 yaşında başlayır, dörd il davam edir və icbaridir. 2007-ci ildən bəri ibtidai təhsildə məktəbli formaları da məcburidir. Tədrisin keyfiyyətinə bəzən “zəif” deyilir: Qırğızıstan PISA 2006 Orta Təhsil Keyfiyyət Analizində oxu, riyaziyyat və digər fənnlər üzrə son sıralarda yer alır..
Orta təhsil
Orta təhsil dörd il davam edən və məcburi olan əsas orta təhsildən başlayır. Sonra şagirdlər əhatəli və peşə təhsili arasında seçim edə bilərlər.
9-cu sinifdən sonra məzunlar təhsillərini ya 10-cu sinifdə, ya da ilk və orta peşə ixtisaslı təhsil müəssisələrində davam etdirə bilərlər. Bu cür proqramları bitirənlər peşəyə yiyələnməklə yanaşı, tam orta ümumi təhsil alırlar.
Qırğızıstanda 100 peşə üzrə tədris aparılır ki, 110 ilk peşə təhsili və 131 orta peşə təhsili üzrə müəssisə var.
Hərtərəfli təhsil, tamamlandığı təqdirdə - bitirmə sertifikatı (“attestat”) verən iki illik tədris proqramından ibarətdir. Orta ümumtəhsil attestatına sahib olmaq ali təhsil müəssisələrinə qəbul üçün vacib şərtdir. Büdcə və müqaviləli təhsil formalarının hər hansı bir sahə və ixtisas təhsilinə qəbulu yalnız Ümumrespublika Testinin nəticələri əsasında həyata keçirilir.
Ümumrespublika Testi iki hissədən - abituriyentin bir universitetdə təhsil alma qabiliyyətini müəyyən edən əsas test və məktəb tədris proqramının materialına əsaslanan və abituriyentlərin bilik səviyyəsini təyin edən fənn testləri ibarətdir. Hazırda məzunlar 6 fənn testindən - kimya, biologiya, xarici dil, riyaziyyat, tarix və fizika arasından seçim edə bilərlər.
Ümumrespublika Testi ildə bir dəfə keçirilir (may, xəstələnənlər və ya müsabiqələrdə iştirak edənlər və digər məzunlar üçün əlavə test - iyun).
Universitetə daxil olmaq üçün 2015-ci ildə əsas testdən 110 bal və 60 bal toplamaq lazım idi - fənn testində Ümumrespublika Testi sertifikatları orta ümumtəhsil sertifikatı alınması ilə eyni vaxtda verilir.
Ali təhsil
Ali təhsilə universitetlər, akademiyalar, ixtisaslaşmış ali təhsil müəssisələri və institutlar daxildir. Ali təhsil müəssisələrinin sayı Qırğızıstan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra artmışdır - 1991-ci ildəki 12 ali təhsil müəssisəsindən 2015-ci ildə 50 təhsil müəssisənə qədər artdı. 1991-ci ildən bəri tələbə sayı da 4 dəfə artaraq 2014/15-ci illər tədris ilində 223,2 min nəfər təşkil etmişdir.
Hazırda fəaliyyət göstərən universitetlərdən 33-ü dövlət, 21-i isə özəl universitetlərdir.
2012-ci ildən bəri Qırğızıstan Respublikası iki pilləli ali təhsil sisteminə keçmişdir ki, bu da bakalavr dərəcəsi (240 təhsil krediti), magistr dərəcəsi (120 təhsil krediti) və mütəxəssis olmağa imkan verir (5 illik təhsil, bir sıra tibb, mühəndislik və yaradıcılıq ixtisasları). Qırğızıstanın ali təhsil müəssisələri bunlardır:
- Boris Yeltsin adına Qırğızıstan-Rusiya Slavyan Universiteti (dövlətlərarası müqavilələr çərçivəsində yaradılmışdır)
- Orta Asiya Amerika Universiteti (Qurucusu - xarici vətəndaşdır)
- Beynəlxalq Atatürk Ala-Too Universiteti
- Akademiyalar
- İnstitutlar
Respublikada Rusiya universitetlərinin 7 filialı da var.
Qırğızıstandakı universitet müəllimlərinin səriştəsi ilə bağlı tənqidçilər: bir universitetdə müəllimlik üçün magistr dərəcəsi tələb olunarkən, nəzəri olaraq əksər müəllimlərin bakalavr dərəcəsi var və ya ümumiyyətlə dərəcəsi yoxdur..
Bütün peşə təhsili müəssisələri tətbiq olunan bütün təhsil proqramları üçün lisenziya tələb edir. Dövlət diplomu vermək hüququ sertifikatlaşdırma və 2016-cı ildən etibarən akkreditasiyadan keçmiş peşəkar təhsil təşkilatlarına verilir.
Ali təhsildən sonrakı təhsilə aspirantura və doktorantura təhsilləri daxildir. Dissertasiya müdafiəsi doktorluq dərəcəsi almağa imkan verir. 2013-cü ildən bu yana 6 universitetdə PhD (fəlsəfə doktoru) proqramı tətbiq edilib..
Qırğızıstan Respublikası təlimlərə yönəlmiş böyüklərin yenidən hazırlanması və peşəkar inkişaf təhsili proqramı üzrə proqramlar da həyata keçirir. Bunlar 1000-dən çox təşkilat tərəfindən təmin olunur. Bu proqramlar həm əmək bazarında daha uğurlu fəaliyyət üçün insanın peşəkar səriştələrinin artırılmaslna və qazanmasına, həm də şəxsi (yaradıcılıq) maraq və bacarıqlarının reallaşdırmasına yönəldilə bilər.
Təhsil sistemindəki problemlər
Təhsil və Elm Nazirliyinin məlumatlarına görə, Qırğızıstanın 2017-ci il orta təhsil müəssisələrində 1 sentyabr 2015-ci il tarixinə əsasən riyaziyyatçı, fizik, rus dili üzrə 2340 nəfər mütəxəssis müəllim çatışmır. Bölgələrdə bir müəllimin 3-4 fənndən: məsələn, biologiya, coğrafiya, rus dili və ədəbiyyatı tədris verdiyi məlumdur. Problem sonda bu cür həll olundu, 1800 məzun vakansiyalara çıxarıldı. Təcrübəli müəllimləri işə cəlb etmək üçün əmək haqqının artırılmasına qərar verildi. Nazirliyin Maliyyə Siyasəti və Büdcə Təhlili Departamentindən verilən məlumata görə, 1 sentyabr 2015-ci il tarixindən etibarən 5-11 sinif müəllimləri üçün saata görə maliyyə ödəməsi 50%, 1-4 sinif müəllimləri üçün 80% artırılıb.
İstinadlar
- Kyrgyzstan country profile 2005-02-26 at the Wayback Machine. Library of Congress Federal Research Division (January 2007). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- . Министерство Образования и науки Кыргызской республики. 2021-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-27.
- "World Data on Education: Kyrgyzstan" (PDF). UNESCO-IBE. August 2011. 12 October 2015 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 16 June 2014.
- (PDF). UNICEF. 2008. 14 March 2009 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 June 2014.
- "Higher Education in Kyrgyzstan" (PDF). European Commission. 2012. 2014-12-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 16 June 2014.
- "Куда катится образование в Кыргызстане?". www.news-asia.ru. 2019-04-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-03.
Xarici keçidlər
- World Data on Education: Kyrgyzstan, UNESCO-IBE(2011) Overview of the Kyrgyz Education system
- Vocational Education in Kyrgyzstan, UNESCO-UNEVOC(2013)- Overview of the kyrgyz Vocational Education system.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qirgizistanda tehsil yeddi yas ile on bes yas arasinda doqquz illik icbari tehsildir Dord illik ibtidai tehsil bes illik orta tehsilden sonra sistem iki illik umumi orta tehsil xususi orta mekteb ve ya pese mektebi teklif edir Tehsil ve Elm Nazirliyi TEN Qirgizistandaki tehsilden mesuldur Budce kesirleri muellimlerin emek haqlarinin ve avadanliqlarin movcudlugunun azalmasi ile neticelenir ki bu da qeyri mutenasib olaraq qadinlarin ise qebulunda asagi gostericilerle musahide olunur 2008 ci ilde umumi daxili mehsulun yuzde 3 7 i tehsile xerclenmisdir 2001 ci ilde uygun yas qrupunun texminen yuzde 89 u mecburi olaraq proqrama yazildi lakin bu nisbet 2000 ci illerin evvellerinde azaldi 2004 cu ilde Qirgizistanda savadliliq nisbeti yuzde 98 7 idi Struktur ve teskilatMektebeqeder ve ibtidai tehsil Tehsil haqqinda qanuna ve Mektebeqeder tehsil haqqinda qanuna gore mektebeqeder tehsil fasilesiz tehsilin baslangic merhelesidir ve ferdin fiziki intellektual ve exlaqi inkisafinin temellerini qoymagi hedefleyir Mektebeqeder tehsil 3 6 7 dek usaqlar ucundur ve isteye baglidir Buna giris mehduddur xalis qeydiyyat nisbeti 2005 ci ilde 10 2004 cu ilde Qirgizistanda savadliliq nisbeti yuzde 98 7 idi Umumi tehsil teskilatlarinda ve muvafiq tehsil fealiyyetleri ucun lisenziyali teskilatlarda 5 7 yas arasi usaqlarin mektebeqeder hazirligi ucun proqramlar heyata kecirilir 2015 16 ci iller tedris ilinden baslayaraq Qirgizistan Respublikasinda 480 saatliq illik mektebeqeder hazirliq heyata kecirilir Ibtidai tehsil umumiyyetle 6 ve ya 7 yasinda baslayir dord il davam edir ve icbaridir 2007 ci ilden beri ibtidai tehsilde mektebli formalari da mecburidir Tedrisin keyfiyyetine bezen zeif deyilir Qirgizistan PISA 2006 Orta Tehsil Keyfiyyet Analizinde oxu riyaziyyat ve diger fennler uzre son siralarda yer alir Orta tehsil Orta tehsil dord il davam eden ve mecburi olan esas orta tehsilden baslayir Sonra sagirdler ehateli ve pese tehsili arasinda secim ede bilerler 9 cu sinifden sonra mezunlar tehsillerini ya 10 cu sinifde ya da ilk ve orta pese ixtisasli tehsil muessiselerinde davam etdire bilerler Bu cur proqramlari bitirenler peseye yiyelenmekle yanasi tam orta umumi tehsil alirlar Qirgizistanda 100 pese uzre tedris aparilir ki 110 ilk pese tehsili ve 131 orta pese tehsili uzre muessise var Herterefli tehsil tamamlandigi teqdirde bitirme sertifikati attestat veren iki illik tedris proqramindan ibaretdir Orta umumtehsil attestatina sahib olmaq ali tehsil muessiselerine qebul ucun vacib sertdir Budce ve muqavileli tehsil formalarinin her hansi bir sahe ve ixtisas tehsiline qebulu yalniz Umumrespublika Testinin neticeleri esasinda heyata kecirilir Umumrespublika Testi iki hisseden abituriyentin bir universitetde tehsil alma qabiliyyetini mueyyen eden esas test ve mekteb tedris proqraminin materialina esaslanan ve abituriyentlerin bilik seviyyesini teyin eden fenn testleri ibaretdir Hazirda mezunlar 6 fenn testinden kimya biologiya xarici dil riyaziyyat tarix ve fizika arasindan secim ede bilerler Umumrespublika Testi ilde bir defe kecirilir may xestelenenler ve ya musabiqelerde istirak edenler ve diger mezunlar ucun elave test iyun Universitete daxil olmaq ucun 2015 ci ilde esas testden 110 bal ve 60 bal toplamaq lazim idi fenn testinde Umumrespublika Testi sertifikatlari orta umumtehsil sertifikati alinmasi ile eyni vaxtda verilir Ali tehsil Ali tehsile universitetler akademiyalar ixtisaslasmis ali tehsil muessiseleri ve institutlar daxildir Ali tehsil muessiselerinin sayi Qirgizistan Respublikasi musteqillik elde etdikden sonra artmisdir 1991 ci ildeki 12 ali tehsil muessisesinden 2015 ci ilde 50 tehsil muessisene qeder artdi 1991 ci ilden beri telebe sayi da 4 defe artaraq 2014 15 ci iller tedris ilinde 223 2 min nefer teskil etmisdir Hazirda fealiyyet gosteren universitetlerden 33 u dovlet 21 i ise ozel universitetlerdir 2012 ci ilden beri Qirgizistan Respublikasi iki pilleli ali tehsil sistemine kecmisdir ki bu da bakalavr derecesi 240 tehsil krediti magistr derecesi 120 tehsil krediti ve mutexessis olmaga imkan verir 5 illik tehsil bir sira tibb muhendislik ve yaradiciliq ixtisaslari Qirgizistanin ali tehsil muessiseleri bunlardir Boris Yeltsin adina Qirgizistan Rusiya Slavyan Universiteti dovletlerarasi muqavileler cercivesinde yaradilmisdir Qirgizistan Turkiye Universiteti Orta Asiya Amerika Universiteti Qurucusu xarici vetendasdir Beynelxalq Ataturk Ala Too Universiteti Akademiyalar Institutlar Respublikada Rusiya universitetlerinin 7 filiali da var Qirgizistandaki universitet muellimlerinin seristesi ile bagli tenqidciler bir universitetde muellimlik ucun magistr derecesi teleb olunarken nezeri olaraq ekser muellimlerin bakalavr derecesi var ve ya umumiyyetle derecesi yoxdur Butun pese tehsili muessiseleri tetbiq olunan butun tehsil proqramlari ucun lisenziya teleb edir Dovlet diplomu vermek huququ sertifikatlasdirma ve 2016 ci ilden etibaren akkreditasiyadan kecmis pesekar tehsil teskilatlarina verilir Ali tehsilden sonraki tehsile aspirantura ve doktorantura tehsilleri daxildir Dissertasiya mudafiesi doktorluq derecesi almaga imkan verir 2013 cu ilden bu yana 6 universitetde PhD felsefe doktoru proqrami tetbiq edilib Qirgizistan Respublikasi telimlere yonelmis boyuklerin yeniden hazirlanmasi ve pesekar inkisaf tehsili proqrami uzre proqramlar da heyata kecirir Bunlar 1000 den cox teskilat terefinden temin olunur Bu proqramlar hem emek bazarinda daha ugurlu fealiyyet ucun insanin pesekar seristelerinin artirilmaslna ve qazanmasina hem de sexsi yaradiciliq maraq ve bacariqlarinin reallasdirmasina yoneldile biler Tehsil sistemindeki problemlerTehsil ve Elm Nazirliyinin melumatlarina gore Qirgizistanin 2017 ci il orta tehsil muessiselerinde 1 sentyabr 2015 ci il tarixine esasen riyaziyyatci fizik rus dili uzre 2340 nefer mutexessis muellim catismir Bolgelerde bir muellimin 3 4 fennden meselen biologiya cografiya rus dili ve edebiyyati tedris verdiyi melumdur Problem sonda bu cur hell olundu 1800 mezun vakansiyalara cixarildi Tecrubeli muellimleri ise celb etmek ucun emek haqqinin artirilmasina qerar verildi Nazirliyin Maliyye Siyaseti ve Budce Tehlili Departamentinden verilen melumata gore 1 sentyabr 2015 ci il tarixinden etibaren 5 11 sinif muellimleri ucun saata gore maliyye odemesi 50 1 4 sinif muellimleri ucun 80 artirilib IstinadlarKyrgyzstan country profile 2005 02 26 at the Wayback Machine Library of Congress Federal Research Division January 2007 This article incorporates text from this source which is in the public domain Ministerstvo Obrazovaniya i nauki Kyrgyzskoj respubliki 2021 01 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 07 27 World Data on Education Kyrgyzstan PDF UNESCO IBE August 2011 12 October 2015 tarixinde PDF Istifade tarixi 16 June 2014 PDF UNICEF 2008 14 March 2009 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 June 2014 Higher Education in Kyrgyzstan PDF European Commission 2012 2014 12 01 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 16 June 2014 Kuda katitsya obrazovanie v Kyrgyzstane www news asia ru 2019 04 03 tarixinde Istifade tarixi 2019 04 03 Xarici kecidlerWorld Data on Education Kyrgyzstan UNESCO IBE 2011 Overview of the Kyrgyz Education system Vocational Education in Kyrgyzstan UNESCO UNEVOC 2013 Overview of the kyrgyz Vocational Education system