Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pyeta (it. Pietà) — İntibah dövrünün məşhur sənətkarı Mikelancelo Buonarotti tərəfindən 1498-1499-cu illərdə hazırlanmış və Vatikandakı Müqəddəs Pyotr bazilikasında saxlanılan məşhur heykəldir. Bu heykəl sənətkarın eyni mövzuya həsr edilmiş əsərlərindən birincisidir. Heykəl Romada təmsilçi olan Fransız kardinal Jan Bilyer de Laqraulasın himayəsi ilə hazırlanmışdır. Karrar mərmərindən yonulmuş heykəl kardinalın məzarı üçün nəzərdə tutulsa da, XVIII əsrdə indiki yerinə — bazilikanın əsas girişindən sağa gətirilmişdir. Bu heykəl Mikelancelonun imzalanmış yeganə əsəridir.
| Pyeta | |
|---|---|
| Pietà vaticana | |
 | |
 | |
| Ölkə |  Vatikan |
| Yerləşir | Vatikan |
| Heykəltaraş | Mikelancelo |
| Sifarişçi | Kardinal |
| Tikilib | təq. 1499 |
| Hündürlüyü | 174 sm |
| Material | ağ mərmər |
| Saxlanıldığı yer | Müqəddəs Pyotr bazilikası, Vatikan |
| Sayt | vaticannews.va/de/vatika… vatican.va/various/basil… vaticanstate.va/it/servi… |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məşhur sənət əsərində Çarmıxa çəkilmədən sonra İsanın bədəni anası Məryəmin dizləri üstündə təsvir edilmişdir. Mövzu şimal mənşəli olsa da, həmin dövrdə Fransada məşhur idi, İtaliyada isə geniş yayılmamışdı. Mikelancelonun “Pyeta” heykəli italyan heykəltaraşlığı üçün görünməmiş bir addım idi. İntibah idealları və naturalizmlə klassik gözəlliyi əks etdirməsi baxımından bu əsər dünya incəsənətinin ən mühüm nümunələrindən biridir.
Təsvir
Heykəl piramidal struktura malikdir və piramidanın zirvəsini Məryəmin başı təşkil edir. Heykəl Məryəmin geyimi formasında aşağıya doğru genişləndirilir və təpələri ilə tamamlanır. Heykəl nisbi ölçülərə malikdir, yetkin insanın qadının dizləri üzərində sığışdırmağın çətinliyi nisbi ölçülərə üstünlük verilməsinə səbəb olmuşdur. Məryəmin bədəninin böyük bir hissəsi onun paltarının altında qalır və və fiqurların əlaqəsi çox natural görünür.
Mikelancelonun “Pyeta”sı özündən əvvəl bu mövzuda yaradılmış bütün əsərlərdən fərqlidir, çünki, o, əlli yaşlı qadın yerinə cavan və gözəl Məryəmi təsvir etmişdir. Çarmıxa çəkilməyə çox az işarə edilməklə İsanın əlində kiçik mismar və yanında kiçik yara göstərilmişdir.
İsanın simasında izləri görünmür. Mikelancelo işlədiyi “Pyeta” heykəlinin ölümü yox, “təkliyə dini baxışı və Tanrı oğlunun sakit simasını” təmsil etməsini istəmişdir, beləliklə, Məsih İsanın və Tanrı arasında vasitəçi kimi göstərilmişdir.
Gənc Məryəm
Məryəm 33 yaşlı İsanın anası kimi xeyli gənc təsvir edilmişdir ki, bu da İsanın əziyyətləri mövzulu əsərlər üçün xarakterik hal deyil. Əsərin bu xüsusiyyəti müxtəlif cür izah edilişdir. Həmin şərhlərdən birinə görə Məryəmin gəncliyi onun alınmaz təmizliyini simvolizə edir, Mikelancelo özü də demişdi:
 | “Siz bilirsinizmi ki, ismətli qadınlar, ismətli olmayan qadınlarla müqayisədə daha çox gənc qalırlar. Heç vaxt ən kiçik şəhvət hissini belə yaşamayan Bakirənin bədəni nə qədər dəyişə bilərdi ki?” |  |
Digər bir şərhə görə isə, Mikelancelonun “Pyeta” mövzusuna yanaşması onun Dantenin “İlahi Komediya”əsərinə olan bağlılığından təsirlənmişdir: o, əsərlə o qədər yaxından tanış olmuşdur ki, Boloniyaya gedərkən, əsərdən oxuyaraq qonaqpərvərlik üçün minnıtdarlıq etmişdir. “”də (nəğmə 33) Müqəddəs Klervosklu Bernard Bakirə Məryəmə dua edərkən "Vergine madre, figlia del tuo figlio" (Bakirə ana, oğlunun qızı) ifadəsini işlədir. İsa üç fiqurundan biri olduğundan Məryəm onun övladı kimi də qəbul edilə bilər, lakin, Məryəm həm də onu dünyaya gətirən anadır.
Bənzər əsərlər
Florensiya incəsənətində Bakirə Məryəmin ölmüş İsanın cəsədi ilə təsvir edilməsi ənənəsi olsa da, Mikelancelonun “Pyeta”sı italyan heykəltaraşlığında bu mövzuda yaradılmış ilk əsərdir. Şimal incəsənətində, xüsusilə Almaniya və Polşada, həmçinin kardinalın vətəni Fransada “Pyeta” heykəllərinin işlənməsi ənənəsi var idi. Həmçinin Bolonyadakı San Domeniko kilsəsində də alman heykəltaraşlığına məxsus “Pyeta” heykəli vardı. Belə bir fikir var ki, sifarişçi Mikelanceloya əsəri sifariş edərkən məhz bu əsərləri göz önünə gətirmişdir.
Tamamlanmadan sonrakı tarixi
Heykəlin işlənməsi iki ildən də az vaxt almışdır. Tamamlanmadan sonra heykəlin yerləşdirildiyi ilk məkan kardinalın özü üçün dəfn yeri kimi seçdiyi Müqəddəs Pyotr bazilikasının cənub transeptində yerləşən Santa Petronilla kapellası olmuşdur. Sonradan bazilikanın Bramante tərəfindən yenidən inşa edilməsi zamanı kapella sökülmüşdür. Corco Vazarinin sözlərinə görə, heykəlin ucaldılmasından sonra, Mikelancelo bir neçə ziyarətçidən əsərin aid olması haqqında fikirlər eşitmiş və bundan sonra əsərə öz imzasını atmışdır. O, Məryəmin sinəsindən keçən kəmərdə “MICHAELA[N]GELUS BONAROTUS FLORENTIN[US] FACIEBA[T] ” (Mikelancelo Buonarotti, Florensiya, bunu hazırladı) ifadəsini yazmışdır. Bu imza Qədim Yunan sənətkarları Apelles və Polikletin imzaları ilə səsləşir. “Pyeta” Mikelancelonun imzalanmış yeganə əsəridir. Vazari məlumat verir ki, Mikelancelo sonradan əsəri imzalamağına peşman olaraq bu hərəkəti qürur göstəricisi kimi qəbul etmiş və bir daha heç bir əsərini imzalamayacağına and içmişdir.
1964-cü ildə “”nda Vatikan pavilionunun bəzədilməsi üçün heykəl Vatikandan Nyu-Yorka aparılmışdır. İnsanlar iki il ərzində heykələ baxmaq üçün saatlarla növbədə durmuşdular. Yarmarkadan sonra əsər Vatikana qaytarılmışdır.
Zədələnməsi
Heykəlin daşınması zamanı ona ciddi zədə dəymişdir. Belə ki, Məryəmin sol əlinin dörd barmağı sınmışdır. Sonradan əsər 1736-cı ildə tərəfindən bərpa edilmişdir və bərpaçının Məryəmin jestini daha ritorik göstərmək üçün azad hərəkət etməsi fikrində mütəxəssislərin müxtəlif fikirləri var. Lakin əsərin ən ciddi zədələnməsi hadisəsi 21 may 1972-ci ildə (Pentekost bazarı) baş vermişdir. Belə ki, psixi problemləri olan Avstriya geoloqu Laslo Tot heykələ geoloq baltası ilə zərbələr endirərək, “Mən İsa Məsihəm, mən öldükdən sonra diriləcəm!” deyə qışqırmışdır. On beş zərbədən sonra o Məryəmin sol əlini dirsəkdən qoparmış, burnunun ucunu sındırmış və göz qapaqlarından birini zədələmişdir. Hadisənin şahidi olanlar parçalanmış mərmər parçalarının bir hissəsini toplamışdılar. Onların bir hissəsi sonradan qaytarılsa da, Məryəmin burnu daxil olmaqla,, əksər parçalar qaytarılmamışdır. Məryəmin burnu heykəlin arxasından kəsilmiş kiçik daş blokla bərpa olunmuşdur.
Hücumdan sonra əsər çətinliklə bərpa olunmuş və Müqəddəs Pyotr bazilikasındakı yerinə qaytarılmışdır. Müqəddəs qapı və Müqəddəs Sebastiyan altarının arasında yerləşdirilən sənət əsəri hazırda gülləkeçirməz şüşə vasitəsiylə qorunur.
İstinadlar
- . 2010-07-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 dekabr 2014.
- . Romaviva.com. 2014-05-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 dekabr 2014.
- . An Introduction to Italian Sculpture: Italian High Renaissance and Baroque sculpture (3). Phaidon. 1970. səh. 304.
- William E. Wallace, 1995 Life and Early Works (Michelangelo: Selected Scholarship in English) page 233
- "The Divine Michelangelo – overview of Michelangelo's major artworks". BBC Press Office. 2022-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 23 dekabr 2014.
- Aileen June Wang. "Michelangelo's Signature". 2004. İstifadə tarixi: 23 dekabr 2014.
- "1964 New York World's Fair 1965 – Attractions – Vatican – Page Four". Nywf64.com. 2022-06-16 tarixində . İstifadə tarixi: 23 dekabr 2014.
- "Time Essay: Can Italy be Saved from Itself?". Time Magazine U.S. Time Inc. June 5, 1972. August 13, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 dekabr 2014.
Ədəbiyyat
- Pope-Hennessy, John (1996). Italian High Renaissance and Baroque Sculpture. London: Phaidon
- Hibbard, Howard. 1974. Michelangelo. New York: Harper & Row.
- Matthew 13:55–56 Passage Lookup – New International Version BibleGateway.com
- Wallace, William E. (2009). Michelangelo; the Artist, the Man, and his Times. Cambridge: Cambridge University Press.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Robert Hupka's Pietà Picture gallery 2015-01-02 at the Wayback Machine
- Mikelancelonun heykəllərini hazırlamaq üçün istifadə etdiyi mum və gil materialları
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pyeta it Pieta Intibah dovrunun meshur senetkari Mikelancelo Buonarotti terefinden 1498 1499 cu illerde hazirlanmis ve Vatikandaki Muqeddes Pyotr bazilikasinda saxlanilan meshur heykeldir Bu heykel senetkarin eyni movzuya hesr edilmis eserlerinden birincisidir Heykel Romada temsilci olan Fransiz kardinal Jan Bilyer de Laqraulasin himayesi ile hazirlanmisdir Karrar mermerinden yonulmus heykel kardinalin mezari ucun nezerde tutulsa da XVIII esrde indiki yerine bazilikanin esas girisinden saga getirilmisdir Bu heykel Mikelancelonun imzalanmis yegane eseridir PyetaPieta vaticanaOlke VatikanYerlesir VatikanHeykeltaras MikelanceloSifarisci KardinalTikilib teq 1499Hundurluyu 174 smMaterial ag mermerSaxlanildigi yer Muqeddes Pyotr bazilikasi VatikanSayt vaticannews va de vatika vatican va various basil vaticanstate va it servi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Meshur senet eserinde Carmixa cekilmeden sonra Isanin bedeni anasi Meryemin dizleri ustunde tesvir edilmisdir Movzu simal menseli olsa da hemin dovrde Fransada meshur idi Italiyada ise genis yayilmamisdi Mikelancelonun Pyeta heykeli italyan heykeltarasligi ucun gorunmemis bir addim idi Intibah ideallari ve naturalizmle klassik gozelliyi eks etdirmesi baximindan bu eser dunya incesenetinin en muhum numunelerinden biridir TesvirHeykel piramidal struktura malikdir ve piramidanin zirvesini Meryemin basi teskil edir Heykel Meryemin geyimi formasinda asagiya dogru genislendirilir ve tepeleri ile tamamlanir Heykel nisbi olculere malikdir yetkin insanin qadinin dizleri uzerinde sigisdirmagin cetinliyi nisbi olculere ustunluk verilmesine sebeb olmusdur Meryemin bedeninin boyuk bir hissesi onun paltarinin altinda qalir ve ve fiqurlarin elaqesi cox natural gorunur Mikelancelonun Pyeta si ozunden evvel bu movzuda yaradilmis butun eserlerden ferqlidir cunki o elli yasli qadin yerine cavan ve gozel Meryemi tesvir etmisdir Carmixa cekilmeye cox az isare edilmekle Isanin elinde kicik mismar ve yaninda kicik yara gosterilmisdir Isanin simasinda izleri gorunmur Mikelancelo islediyi Pyeta heykelinin olumu yox tekliye dini baxisi ve Tanri oglunun sakit simasini temsil etmesini istemisdir belelikle Mesih Isanin ve Tanri arasinda vasiteci kimi gosterilmisdir Genc MeryemMeryem 33 yasli Isanin anasi kimi xeyli genc tesvir edilmisdir ki bu da Isanin eziyyetleri movzulu eserler ucun xarakterik hal deyil Eserin bu xususiyyeti muxtelif cur izah edilisdir Hemin serhlerden birine gore Meryemin gencliyi onun alinmaz temizliyini simvolize edir Mikelancelo ozu de demisdi Siz bilirsinizmi ki ismetli qadinlar ismetli olmayan qadinlarla muqayisede daha cox genc qalirlar Hec vaxt en kicik sehvet hissini bele yasamayan Bakirenin bedeni ne qeder deyise bilerdi ki Diger bir serhe gore ise Mikelancelonun Pyeta movzusuna yanasmasi onun Dantenin Ilahi Komediya eserine olan bagliligindan tesirlenmisdir o eserle o qeder yaxindan tanis olmusdur ki Boloniyaya gederken eserden oxuyaraq qonaqperverlik ucun minnitdarliq etmisdir de negme 33 Muqeddes Klervosklu Bernard Bakire Meryeme dua ederken Vergine madre figlia del tuo figlio Bakire ana oglunun qizi ifadesini isledir Isa uc fiqurundan biri oldugundan Meryem onun ovladi kimi de qebul edile biler lakin Meryem hem de onu dunyaya getiren anadir Benzer eserlerFlorensiya incesenetinde Bakire Meryemin olmus Isanin cesedi ile tesvir edilmesi enenesi olsa da Mikelancelonun Pyeta si italyan heykeltarasliginda bu movzuda yaradilmis ilk eserdir Simal incesenetinde xususile Almaniya ve Polsada hemcinin kardinalin veteni Fransada Pyeta heykellerinin islenmesi enenesi var idi Hemcinin Bolonyadaki San Domeniko kilsesinde de alman heykeltarasligina mexsus Pyeta heykeli vardi Bele bir fikir var ki sifarisci Mikelanceloya eseri sifaris ederken mehz bu eserleri goz onune getirmisdir Tamamlanmadan sonraki tarixiHeykelin islenmesi iki ilden de az vaxt almisdir Tamamlanmadan sonra heykelin yerlesdirildiyi ilk mekan kardinalin ozu ucun defn yeri kimi secdiyi Muqeddes Pyotr bazilikasinin cenub transeptinde yerlesen Santa Petronilla kapellasi olmusdur Sonradan bazilikanin Bramante terefinden yeniden insa edilmesi zamani kapella sokulmusdur Corco Vazarinin sozlerine gore heykelin ucaldilmasindan sonra Mikelancelo bir nece ziyaretciden eserin aid olmasi haqqinda fikirler esitmis ve bundan sonra esere oz imzasini atmisdir O Meryemin sinesinden kecen kemerde MICHAELA N GELUS BONAROTUS FLORENTIN US FACIEBA T Mikelancelo Buonarotti Florensiya bunu hazirladi ifadesini yazmisdir Bu imza Qedim Yunan senetkarlari Apelles ve Polikletin imzalari ile seslesir Pyeta Mikelancelonun imzalanmis yegane eseridir Vazari melumat verir ki Mikelancelo sonradan eseri imzalamagina pesman olaraq bu hereketi qurur gostericisi kimi qebul etmis ve bir daha hec bir eserini imzalamayacagina and icmisdir 1964 cu ilde nda Vatikan pavilionunun bezedilmesi ucun heykel Vatikandan Nyu Yorka aparilmisdir Insanlar iki il erzinde heykele baxmaq ucun saatlarla novbede durmusdular Yarmarkadan sonra eser Vatikana qaytarilmisdir Zedelenmesi Heykelin dasinmasi zamani ona ciddi zede deymisdir Bele ki Meryemin sol elinin dord barmagi sinmisdir Sonradan eser 1736 ci ilde terefinden berpa edilmisdir ve berpacinin Meryemin jestini daha ritorik gostermek ucun azad hereket etmesi fikrinde mutexessislerin muxtelif fikirleri var Lakin eserin en ciddi zedelenmesi hadisesi 21 may 1972 ci ilde Pentekost bazari bas vermisdir Bele ki psixi problemleri olan Avstriya geoloqu Laslo Tot heykele geoloq baltasi ile zerbeler endirerek Men Isa Mesihem men oldukden sonra dirilecem deye qisqirmisdir On bes zerbeden sonra o Meryemin sol elini dirsekden qoparmis burnunun ucunu sindirmis ve goz qapaqlarindan birini zedelemisdir Hadisenin sahidi olanlar parcalanmis mermer parcalarinin bir hissesini toplamisdilar Onlarin bir hissesi sonradan qaytarilsa da Meryemin burnu daxil olmaqla ekser parcalar qaytarilmamisdir Meryemin burnu heykelin arxasindan kesilmis kicik das blokla berpa olunmusdur Hucumdan sonra eser cetinlikle berpa olunmus ve Muqeddes Pyotr bazilikasindaki yerine qaytarilmisdir Muqeddes qapi ve Muqeddes Sebastiyan altarinin arasinda yerlesdirilen senet eseri hazirda gullekecirmez suse vasitesiyle qorunur Istinadlar 2010 07 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 dekabr 2014 Romaviva com 2014 05 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 dekabr 2014 An Introduction to Italian Sculpture Italian High Renaissance and Baroque sculpture 3 Phaidon 1970 seh 304 William E Wallace 1995 Life and Early Works Michelangelo Selected Scholarship in English ISBN 0 8153 1823 5 page 233 The Divine Michelangelo overview of Michelangelo s major artworks BBC Press Office 2022 02 16 tarixinde Istifade tarixi 23 dekabr 2014 Aileen June Wang Michelangelo s Signature 2004 Istifade tarixi 23 dekabr 2014 1964 New York World s Fair 1965 Attractions Vatican Page Four Nywf64 com 2022 06 16 tarixinde Istifade tarixi 23 dekabr 2014 Time Essay Can Italy be Saved from Itself Time Magazine U S Time Inc June 5 1972 August 13 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 dekabr 2014 EdebiyyatPope Hennessy John 1996 Italian High Renaissance and Baroque Sculpture London Phaidon Hibbard Howard 1974 Michelangelo New York Harper amp Row Matthew 13 55 56 Passage Lookup New International Version BibleGateway com Wallace William E 2009 Michelangelo the Artist the Man and his Times Cambridge Cambridge University Press Hemcinin baxMikelancelonun Pyeta heykelinin replikalariXarici kecidlerVikianbarda Pyeta ile elaqeli mediafayllar var Robert Hupka s Pieta Picture gallery 2015 01 02 at the Wayback Machine Mikelancelonun heykellerini hazirlamaq ucun istifade etdiyi mum ve gil materiallari